Kunst
VERBIJSTEREND
Bedelarmband terug van weggeweest
Hip '91 speelt te veel op routine in de Waag
Vonk slaat over bij Rachmaninoff in Kapelzaal
Maandag 14 oktober 1991 Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYCROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNCA Eindredactie: NIEK FAAS Vormgeving: RUTCER J HOOGERDUK
6
FITTE OUDE HEREN versjorden Fiat
Panda's en Peugeotjes 205 richting
gracht, zodat de kunstbus langzaam
maar zeker toch ongeveer tegenovgr de
Schouwburg terecht kwam
'BEDELS AAN BANDEN' biedt voor
het overgrote deel voorwerpen die het
begrip sieraad overstijgen en tot nau
welijks draagbaar object zijn geworden
'Wilt u de chauffeur de weg wijzen?'
De eerste 'Kunstbus voor Senioren' reed zaterdagavond
van de Muziekschool in Alphen aan den Rijn (het voor
malige Raadhuis) naar de Leidse Schouwburg. De kunst
bus is een initiatief van de provincie Zuid-Holland, die in
het kader van het project Culturele Vernieuwing groepen
senioren met een bus naar toneel- en balletvoorstellin
gen of naar tentoonstellingen wil brengen. Het is de be
doeling dat deze kunstbus tot eind december ruim twin
tig keer gaat rijden in alle regio's van de provincie Zuid-
Holland.
was de sfeer feestelijk, want
zo'n eerste keer is toch bijzon
der en bovendien hadden de se
nioren iets om naar uit te kij
ken: een uitvoering van Mozarts
Zauberflöte door de Stichting
Kamer Opera Nederland
(SKON).
Een zangeres van het SKON,
WILFRED SIMONS
Alphen had zaterdag de pri
meur. In het Burgemeester Vis
serpark stond een enorme bus
klaar, die zelfs nog verlengd was
met een achterstuk. Ondanks
de regen en de grauwe hemel
jolien van Koeveringen, nam tij
dens de busreis het woord om
te vertellen over haar rol (zij is
de nar) en over haar ervaringen
met de opera. Er werd beleefd
naar haar geluisterd, maar al
lengs met minder aandacht.
Egn zorgelijk gefluister trok na
melijk door de bus: de chauf
feur kende de weg naar de
Schouwburg niet!
„U komt toch uit Leiden?" zei
de directeur van de Alphense
Muziekschool, Leo Peijs, met
zorgelijke blik tegen mij. „Wilt u
naast de chauffeur gaan zitten
en hem de weg wijzen?" Ik
dacht koortsachtig na. Hoe kom
je met zo'n grote bus, die nau
welijks bochten kan maken, op
de Oude Vest en hoe zit het ook
alweer met het éénrichtingyer-
keer? Het leek me het beste de
bus tot vóór de Droomfabriek te
lijden en de senioren het laatste
stukje tot de Schouwburg te la
ten lopen, dus stuurde ik de
chauffeur vanaf de Hooigracht
de Oude Singel op. „Moet ik in
dat smalle straatje?", kreunde
de chauffeur, terwijl hij de
bocht nam. 'We zaten meteen
muurvast en achteruit ging niet.
„Je had me hier nooit in moe
ten sturen", klaagde hij even la
ter getergd, terwijl' hij me een
paar vuile blikken toewierp.
Ondertussen begonnen op
merkelijk fitte oude heren ener
giek met het versjorren van Fiat
Panda's en Peugeotjes 205 rich
ting gracht, zodat de kunstbus
langzaam maar zeker toch on
geveer tegenover de Schouw
burg terecht kwam. Waaruit
maar weer blijkt dat het begrip
'senior' bepaald relatief is.
In de foyer van de Schouw
burg bleek later dat de senioren
de verkeersproblemen licht
hadden opgenomen. De Al
phense heer en mevrouw J.
Blom waarderen het initiatief
van de kunstbus zeer, al verba
zen zij zich er wel een beetje
over dat zij als 55+'ers voor de
bus in aanmerking komen. „Wij
hebben nog twee jonge doch
ters, daardoor besef je je eigen
leeftijd niet", zegt mevrouw
Blom. De heer JJ. den Hertog,
die ook aan het tafeltje zat,
heeft zich met zijn seniorschap
verzoend: „Ik heb zelfs al klein
kinderen."
Ondanks de regen en de grauwe hemel was de sfeer in de kunstbus voor senioren feestelijk. De nar uit Die
Zauberflöte, Jolien van Koeveringen, ging mee voor uitleg. foto ben de bruijn
Vlak voor de aanvang van Die chauffeur een kaartje voor de steeds heeft afgevraagd, hoe hij
Zauberflöte zag ik dat de organi- voorstelling gaf. Ik hoop dat hij zijn bus nu weer uit de Leidse
satrice, Marijke Biesma, de ervan heeft genoten en zich niet binnenstad moest krijgen.
Mooie scènes
in uitlegstuk
RECENSIE WUNAND ZEILSTRA
Voorstelling: 'Schuld en Boete' naar de ro
man van F.M. Dostojevski.
Gezelschap: Het Haarlems Toneel. Regie:
Joanna Bilska. Spel: Hidde Maas, Paul
Cammermans, Aafke Bruining, Bemhard
Droog, Arthur Boni e.a.
Gezien op 12 oktober in het Parktheater,
Alphen a/d Rijn. Nog te zien: 6 november
in de Leidse schouwburg.
Alphen
Een nieuw repertoire-gezel-
schap heeft zich aan het begin
van het seizoen aangediend:
Het Haarlems Toneel. Onder
leiding van regisseuse Joanna
Bilska heeft men een toneelbe
werking van de roman 'Misdaad
en Straf van Dostojevski het
eerste visitekaartje afgegeven.
'Schuld en Boete', zoals de titel
van de bewerking luidt, moet
het hebben van een naar mooie
scènes. Het geheel aoet name
lijk rommelig en onnodig 'uit-
leggerig' aan.
Zo opent het stuk met een
'koortsachtige droom' van Ras-
kolnikov. Deze hoofdpersoon
zien we op een divan liggen
woelen, terwijl voortdurend ac
teurs en actrices over het duis
tere podium voortijlen om in
superkorte scènes flarden van
de droominhoud uit te beelden.
Daar komt dan ook nog eens
een stevige portie aangstaanja-
gend geluid bij: 't is een hoop
gedoe opdat wij als toeschou
wers nadrukkelijk ingepeperd
krijgen dat de hoofdpersoon
een koortsachtige droom heeft.
Dit soortscènes maakt de
voorstelling 'uitleggerig', en
door al die changementen, die
deze regiekeuze met zich mee
brengt, wordt de enscenering
soms - volstrekt onnodig - een
rommeltje. Bijvoorbeeld ook de
laatste scène, de bekentenis van
Raskolnikov, lijdt aan dezelfde
overdaad, en komt daardoor als
doorzichtig effectbejag over.
Gelukkig zijn er echter enkele
prachtige scènes die de voor
stelling uiteindelijk redden. Ras
kolnikov heeft een woekeraar
ster en haar zuster met een bijl
vermoord. Deze moord acht hij
vanuit zijn denkbeelden over
goed en kwaad gerechtvaardigd.
De officier van justitie koestert
verdenking en probeert Raskol
nikov in een aantal gesprekken
tot een bekentenis te dwingen.
Die verbale gevechten zijn
hoogtepuinten van de voorstel-
ling.
Paul Cammermans (na jaren
terug op de Nederlandse podia)
is indrukwekkend als de officier
van justitie. Deze rol, die hij als
een slim betoog mag opbou
wen, heeft hij trouwens overge
nomen van Ton van Duinhoven
die zich tijdens de repetities uit
de produktie had teruggetrok
ken. De vertolking van Raskol
nikov door Hidde Maas is welis
waar niet echt evenwichtig te
noemen een enkele senti
mentele uitschieter doet af
breuk aan de rolopbouw
maar met name in ae genoem
de sleutelscènes toont Maas zijn
sterkste kant.
Daarmee krijgt één van de
dramatische hoofdlijnen van
het verhaal voldoende aan
dacht, en deze blijkt bij uitstek
geschikt voor een theaterbewer
king van het gegeven. Sommige
verhaalelementen uit de oor
spronkelijke roman daarente
gen hadden hier beter achter
wege kunnen blijven teneinde
de voorstelling een hechtere
structuur te geven.
Leiderdorps Kamerkoor homogeen in werken Brahms
door het Leiderdorps Kamerkoor, dirigent Wim
Meeuwen, m.m.v. Leo van Doeselaar - piano.
Gehoord 12 oktober in de Dorpskerk,
Leiderdorp.
In de romantiek, door de herontdekking
van de muziek van Palestrina en Bach, werd
de oude motetkunst weer zeer gewaar
deerd, met name door Mendelssohn,
Brahms en Bruckner. Ook bij Brahms hoort
men de archaïserende tendenzen, zoals het
weer invoeren van het a cappella koor, de
polyfonie en de cantus firmus (vaste zang).
Toch is zijn muziek eigentijds, door het ge
avanceerde, harmonisch ingewikkelde
klankbeeld.
Het Leiderdorps Kamerkoor onder leiding
van Wim van Meeuwen begon zijn Brahms
programma zaterdagavond met drie motet
ten, waardig en verheven gezongen, met als
details een opvallend mooie tenor soloffase
'Der Glaub sieht Jesum Christum an', en
een mooi gearticuleerd en helder 'O Hei
land reisz die Himmel aufwaarin het vers
'O Gott ein Tau vom Himmel giesz' een
kennelijk zo indrukwekkende cantus firmus
heeft, dat Huub Oosterhuis, en Bernard
Huybers het weer gebruikten in het lied
'Scheur toch de wolken weg en kom!'. Het
eigen karakter van elk deel van dit motet
liet Van Meeuwen duidelijk naar voren ko
men. Ook in zijn liederen toont Brahms zijn
klassieke inborst: zijn muziek is steeds
evenwichtig en streng geconstrueerd. Vaak
is de stemming doordrongen van ernst.
Toch is Brahms (1833-1897) een kind van
zijn tijd, niet alleen vanwege de romanti
sche teksten maar ook doordat de harmo
nie en het muzikale idioom volledig roman
tisch zijn. In tegenstelling tot Schumann
laat Brahms zich inspireren door volksme
lodieën, niet alleen Duitse, ook uitheemse
afkomstig uit Hongarije en Bohemen.
Het Leiderdorps Kamerkoor zingt zuiver,
homogeen, met een goede dictie, en tegen
woordig ook uitbundig of ingetogen, heel
intens de inhoud van de tekst volgend. Een
kleine kanttekening daargelaten: zo mooi
als de tenoren zongen in de motetten, lukte
dat minder in de liederen. Juist toen Van
Meeuwen het koor een handkus schonk bij
het lied 'Fragen' op tekst van Daumer (op.
64 nr. 3) dacht ik 'tenoren, peró die lucht
toch niet zo heftig door het strottehoofd,
zing eens wat meer ontspannen', maar
waarschijnlijk was de handkus bedoeld
voor het overigens schitterend uitgevoerde
lied. Zo waren er steeds kleine hoogtepun
ten, als in 'O schone Nacht' de zin 'der Kna-
be schleicht zu seiner Liebsten sacht', de
overweldigende dynamiek in 'Abendlied' en
de magisch vervreemdende sfeer die Van
Meeuwen opriep in het laatste lied 'Nach-
te'. De liederen werden warm en gedreven
begeleid door Leo van Doeselaar, deze keer
eens op een formidabele en moderne
Bösendorfer. In zijn begeleiding vond ik
hem sterker en indrukwekkender dan in
zijn solistisch optreden.
Bedelarmband van Coen Mulder, de bedels zijn onder anderen van Lola Pagola en Marga Staartjes.
fotoopd
overstijgen en tot nauwelijks draagbaar object
zijn geworden. 'Een trend die zich overigens bin
nen de ontwerperswereld al een tijd aftekent: re
produceerbaarheid is geen vereiste meer. En bin-,
nen die speelruimte veroorloven de ontwerpers
zich alle, vrijheden in materialen en uitingsvor-
Tot in de jaren zestig werden ze nogal eens ge
dragen door meisjes en jonge vrouwen: bedel
armbanden. Rinkelende kettinkjes met allerlei
miniatuurtjes eraan, meestal gekregen op verjaar
dagen of bij andere gelegenheden. De bedelarm
band is inmiddels zo goed als verdwenen en of
deze zijn rentree op korte iermijn maakt is een
vraag. Als het ligt aan de in Arnhem gevestigde
Stichting Nieuwstad, die tentoonstellingen op het
gebied van toegepaste kunst produceert en aan
biedt aan musea en galeries, komt die armband
weer terug. In het Gemeentemsueum in Arnhem
is nu een expositie te zien van hedendaagse be
delarmbanden die gemaakt zijn door bekende
Nederlandse ontwerpers en kunstenaars. De ex
positie onder de titel 'Bedels aan Banden' gaat
door het land reizen.
De bedelarmband heeft al een hele geschiede
nis achter de rug als ze in deze eeuw, mede door
goedkope massaproduktie, gemeengoed wordt,
schrijft Ietse Meij van het Kostuummuseum in de
bij de tentoonstelling uitgegeven catalógus. Die
geschiedenis gaat terug tot de amulet, talisman of
tot voorwerpen die sentimenteel geladen waren,
zoals een miniatuurportret van een overledene.
Bedelarmbanden waren destijds een levend ver
zamelobject van de bezitsters en tegenwoordig
elobjecten die grof geld opbrengen.
Oplage
Een van de verschillen tussen de bedelarmban
den van zo'n vijfentwintig jaar geleden en de be
dels en armbanden die nu op 'Bedels aan Ban
den' worden getoond zit hem vooral in de oplage.
Werden de bedels in het verleden in grote aantal
len gemaakt: 'Bedels aan Banden' biedt voor het
overgrote deel voorwerpen die het begrip sieraad
Zo zijn er bedels die bestaan uit eenvoudige
geometrische vormen. Hans Appelzeller maakte
bijvoorbeeld een metalen bolletje op een stokje
dat door een schijfje met een gat erin wordt ge
stoken. Daarnaast is er een boeketje van kleine
visjes, gewikkeld in een papiertje, van Marlous
Schuerman. De schoenenontwerpsters Lola Pa
gola maakten een armband met plastic minia
tuurschoenen en Annita Verhoeven produceerde
kleine barokke doosjes die zo zouden passen bij
de tasjes van een ontwerpster als Petra Hartman.
Zelfbouwpakket
Andere ontwerpers gaan terug tot functies die be
dels in het verleden hadden. Yvonne Savelkoul
maakt bedeltjes met fotootjes erin en Marga
Staartjes plaatst haar vingerafdruk op schildjes
perspex onder de titel 'Stukje van Mezelf. Mirjam
Berendse werkt de oude symbolen Geloof, Hoop
en Liefde uit.
De tientallen bedels kunnen gehangen worden
aan armbanden van onder anderen Marion
Herbst en Peggy Bannenberg die heel wat minder
extravagant zijn en waarvoor in een aantal geval
len edelmetalen zijn gebruikt.
Bedels aan Banden, bedelarmbanden van 46
ontwerpers en kunstenaars. Tot 4 november in
het Gemeentemuseum Arnhem. Daarna in
Delft, Amsterdam, Enschede, Groningen en
Maastricht. Met catalogus.
spronkelijk muzikaal concept van Veldman daargelaten, wei- Hip. '91 draait riu nog te
RECENSIE «KEN VOS
Eddy Veldman - Lesley Joseph Hip '91.
Gehoord op zaterdag 12 oktober bij Hot'
House in de Waag, Leiden.
Gezien de recente berichten
over de financiële perikelen van
Hot House, het door vrijwilli
gers georganiseerde podium,
zou je denken dat een tamelijk
populair klinkende formatie als
Hip '91 van de in Suriname ge
boren drummer Eddy Veldman
en de Antilliaanse basgitarist
Lesley Joseph een goede keus
was. De publieke belangstelling
viel echter mede door het drui
lerige weer een beetje tegen.
Afgezien van het feit dat een
van de musici, percussionist
Ponda O'Bryan, door pech te
laat arriveerde en pas in de
tweede set meedeed, had de
opzet van het wederom gewij
zigde Hip alle-ingrediënten om
de groep een breed publiek aan
te spreken. Hip '91 was niet met
de vooraf aangekondigde extra
bassist, maar een extra toetsen-
speler gekomen, de Surinamer
Etienne Stadwijk, naast de
Uruguayaan José Lopretti. Zij
domineerden met Joseph het
klankbeeld. Na een veelbelo
vende start met een hard funk-
nummer, waarin de messcher
pe breaks van Veldman en Jo
seph bewezen dat de heren iets
meer dan routine in huis heb
ben, werd te vaak op gemak
zucht gespeeld.
Een enkele Latin original van
Lopretti kon niet verhullen dat
er te weinig gesleuteld was aan
een samenhangend en oor
spronkelijk muzikaal concept
r Hip '91. Zo werd inhoude
lijk weinig toegevoegd aan over
bekende stukken als Hancocks
'Maiden Voyage' en Zawinuls
'Birdland'. In vergelijking daar
mee kwam Gillespies 'A Night
in Tunesia' er beter van af, om
dat hier nog was geprobeerd er
een eigen ritmische draai aan te
geven. In dit stadium heeft Hip
'91 nog te veel weg van een zeer
vakkundig jammerende fusion-
band, waarin de Caribische
achtergrond van de leden niet
tot zijn recht komt. De virtuoze,
maar te lange en doelloze soli
van vooral Stadwijk werden ge
lukkig regelmatig afgewisseld
door de snoeiharde hamertech
niek van Josephs duim. De slag
werkers lieten, één sterke solo
Veldman daargelaten,
nig spectaculairs horen, terwijl
dat op papier juist de sterke
kant van Hip is.
Een positieve verrassing was
de eveneens onaangekondigde
toevoeging van vocalist Percy
Hall. De 26-jarige Amerikaan
die meedeed in enkele stan
dards als 'The Masquerade',
'Round Midnight' en 'Teach Me
Tonight', is een zanger die met
zijn fraaie falsettenor technisch
en qua improvisatoristjh kun
nen genoeg in huis heeft om
ëen echt groot artiest te worden.
Zijn timbre en techniek doen
denken aan Al Jarreau, maar
vooral in zijn emotioneel dyna
mische interpretatie van 'Round
Midnight' liet hij horen dat hij
niet zo maar een navolger is.
Hip '91 draait riu nog te veel
op zijn leiders Veldman en Jp-
seph die ook de grootste podi
umaanwezigheid bezitten. Met
betere arrangementen en een
evenwichtiger rolverdeling zou
de band aan karkter kunnen
winnen. Het voor aanstaande
week aangekondigde program
ma 'Lingua Franca meets Val
Resia' is wegens gebrek aan li
quide middelen afgelast. Daar
voor in de plaats is er dóór Hoi
House in de Waag een uitge
breid en goedkoop 'overlevings
concert' georganiseerd w~-~-
onder meer een versie vai
vroegere Leerorkest ('Lederor
kest'), het Leidse Divaz.en eer
percussiegroep (Sijambu Ma
ma) voor een symbolische ver
goeding optreden.
RECENSIE
Herre-Jan Stegenga, cello en Jacob Bo-
gaart, piano. Werken van Rachmaninoff,
Brahms en De Falla.
Gehoord op 11 oktober in de Kapelzaal,
Leiden.
Rachmaninoffs Sonate opus
19 staat bekend als een werk dat
veel eist van de uitvoerenden,
en die eisen beperken zich be
paald niet tot het technisch/fy
sieke, maar strekken zich min
stens zo sterk ook uit tot het in
houdelijke en communicatieve.
Wat betreft het wekken van
weerklank bij de luisteraars
kunnen Herre-Jan Stegenga en
Jacob Bogaart tevreden zijn: de
vonk sloeg duidelijk over naar
het publiek van cellospelers,
celloleerlingen en celloliefheb
bers. In deze sonate rollen de
emoties in grote golven aan om
nauwelijks weg te ebben, een
gekwelde muziek waarin weinig
plaats is voor langdurige rust
punten. Dat geldt gelijkelijk
voor alle delen. Het Allegro met
de aanduiding 'scherzando'
spot met zijn titel en doet wei
nig in wanhoop onder voor het
eerste deel, dat deze stemming
gezet heeft. Het Andante weifelt
in de eerste maten tussen mi
neur en majeur, en blijft tot het
einde in deze onzekerheid vol
harden wat de mildere stem
ming een navrante ondertoon
geeft. Ook het laatste deel
brengt geen veriossing. Het duo
Stegenga - Bogaart had prachti
ge momenten waarin de stem
mingen haarscherp getekend
werden en beide instrumenten
elkaar volmaakt aanvulden. De
hevigheid van de emoties leidde
de cellist een enkele maal tot
forceren, wat ongewenste bijge
luiden tot gevolg had.
Tekent Rachmaninoff's sona
te zich af in zwart-grijstinten,
Brahms' Sonate in e kl. op. 38
heeft de kleur van diepglanzend
mahonie. Ook Brahms is niet
echt vrolijk, laat staan uitgela
ten, maar anders dan bij Rach
maninoff is er plaats voor teder
heid en ingetogenheid zoals in
het eerste deel, en een lichtere
wat elegante toets zoals in het
tweede deel, zodat de toevoe
ging 'quasi menuetto' dan ook
muzikaal vertaald wordt. Bij
Brahms zijn aan het eind van
het laatste deel de gevoelens
verwerkt en is er berusting. Heel
knap hebben de spelers die gro
te spanningsboog en de onder
linge eenheid en samenhang
hoorbaar gemaakt.
De Suite Populaire Espagnole
van De Falla fungeerde als sterk
contrasterende schakel tussen
Rachmaninoff en Brahms. Con
trasterend niet alleen door zijn
felheid en ritmiek, maar ook
door de helderheid die'expressi
viteit niet uitsluit. En waar ex
pressiviteit een van de sterke
kanten van dit duo is kon De
Falla's muziek in al zijn facetten
ontplooien, met het verstilde
Nana als hoogtepunt. Hoewel
een toegift eigenlijk haast te
veel van het goede was, wilde
het publiek beide musici niet la
ten gaan dan na een exquis ge
speelde bewerking van het lied
Après un rêve van Fauré.
Trenchcoat met uitritsbare voering. Polyester katoen. In de kleuren kit,
navy, donkergroen, brique en kaki. 36 t/m 46. Normaal 349.-
Tot en met 26 oktober a.s. voor de verbijsterende prijs van *9*9.-
u ontdekt elke keer een andere Bijenkorf
