Feiten
Lege winkels door politieke chaos
Waarom wij? Waarom onze boerderij?
Gemenebest worstelt met vraagstuk nieuwe leden
Maandag 14 oktober 1991
Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FR1SART (chef) ONNO HAVERMANS PATRICK VAN DEN HURK HANS JACOBS MARGOT KLOMPMAKER JAN PREENEN SJAAK SMAKMAN
Vertalingen: MARGREET HESLINGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: CLARA KEMPER
2
TOM JANSSEN
EN MENINGEN
'Alleen landen die banden hebben met Engeland'
THE INDEPENDENT
Leiders van de Gemenebest-landen zullen komende
week tijdens de top in Harare te maken krijgen met
druk om nieuwe landen te accepteren, die weinig of
geen banden hebben met het Britse Rijk.
Naar verwachting zal de belangstelling van Came-
roun, Mozambique en Angola voor het lidmaatschap
verdeling zaaien tussen de vijftig leden. Cameroun
heeft een officiële aanvraag ingediend. Zimbabwe is
voor toelating van Angola en Mozambique, die geen
banden hebben met Groot-Brittannië.
Groot-Brittannië en Australië zullen de oppositie
aanvoeren tegen nieuwe lidmaatschappen op grond
van de verwachting dat die de gemeenschappelijke
banden zullen doen verwateren.
Achter de tegenstand tegen uitbreiding ligt het stand
punt dat de Gemenebest alleen maar effectief kan wer
ken vanwege de gemeenschappelijke banden tussen de
lidstaten. Zelfs het openzetten van de deur voor alle
voormalige Britse gebiedsdelen zou in sommige ogen
de kring te groot maken. „We kunnen op een dag de
problemen van het Midden-Oosten binnenhalen. Israël
en een toekomstige Palestijnse staat zouden hun rech
ten kunnen laten gelden", aldus een Gemenebest-func
tionaris.
Sommige lidstaten daarentegen, zijn voorstander van
uitbreiding. Canada zou Cameroun, dat vroeger was
verdeeld tussen de Fransen en de Engelsen, willen toe
laten.
De Gemenebest heeft ook de aandacht getrokken van
de Unie van Soevereine Staten (USS - de voormalige
Sovjetunie) en een paar Oosteuropese landen. Voor de
USS biedt de Gemenebest een duidelijk voorbeeld voor
de toekomst. Diplomaten van de USS hebben het se
cretariaat van de Gemenebest inmiddels benaderd om
te bekijken of de organisatie model kan staan voor een
toekomstige losse vereniging van staten na het uiteen
vallen van de Unie.
Er bestaan geen duidelijke richtlijnen over wie zich
bij de Gemenebest mag aansluiten, hoewel altijd is
aangenomen dat de leden banden moeten hebben ge
had met Groot-Brittannië. Die stelregel is al verruimd.
West-Samoa, een voormalige Duitse kolonie, sloot zich
in 1970 aan als gebiedsdeel van Nieuw-Zeeland. En Na
mibia, dat zich vorig jaar aansloot, werd beheerst door
Zuid-Afrika.
Nieuwe lidstaten zullen wel aan strenge voorwaarden
moeten voldoen op het gebied van de mensenrechten,
want dat is een nieuwe prioriteit van de Gemenebest.
Cameroun zou op deze gronden kunnen worden afge
wezen. Maar met het oog op de dubieuze staat van
dienst op dit gebied van reeds bestaande leden, zal het
moeilijk zijn dit al te ver door te drijven.
Republieken voormalige Sovjetunie werken langs elkaar heen
Het gerucht verspreidde zich als een lopend vuurtje door
Ramenskoje. Binnen de kortste tijd werden de lokale su
permarkten in het voorstadje van Moskou belegerd. De
rijen boden een wel heel ongewone aanblik: de klanten
stonden met zakken vol aardappelen voor de winkels. De
politie moest eraan te pas komen om een opstandje in de
kiem te smoren. Het gerucht dat bij de supermarkten een
halve liter wodka te krijgen was in ruil voor een zak met
50 kilo aardappelen, werd, zo schrijft de Moskouse krant
Moskovski Komsomolets, voor absolute waarheid versle
ten.
Joeri Mordvintsjev, onderminis
ter van landbouw in de USS, zei
recentelijk tegen het daglad
Izvestia dat de oogst dit jaar niet
overdreven tegenvalt. Vijf of
tien iaar geleden hadden we de
zelfde cijfers, zegt hij. „Een ding
is zeker: we hebben genoeg
voedsel om de winter door te
komen. Maar onzeker is welke
prijs de consument ervoor zal
moeten betalen."
MOSKOU HANS GELEUNSE
Ramenskoje toont aan dat Rus
sische consumenten nog altijd
meer in de ban zijn van moge
lijke wodka-tekorten dan van
dreigende voorspellingen over
honger de komende winter.
Neemt de wodka-koper in Ra
menskoje de dreiging van voed
seltekorten in de Unie van Soe
vereine Staten (USS - de voor
malige Sovjetunie) deze winter
dan niet serieus? Vermoedelijk
niet.
De cijfers over de graanoogst
zijn darmerend. Volgens de
Pravda is de opbrengst nu al
zestig miljoen ton minder dan
de 211,5 miljoen ton die vorig
jaar om deze tijd was binnenge
haald. Maar het alarmerende
aspect zit 'm niet in de kille cij
fers. De geharde burger weet
maar al te goed dat daarmee
naar hartelust wordt gemanipu
leerd.
Veel apotheken in de USS hebben nauwelijks medicijnen. Klanten kun
nen momenteel alleen terecht voor aspirinen en vitamine-pillen.
FOTO EPA MICHAEL EVSTAFIEV
Zelfde problemen
De problemen rond het voedsel,
de lege winkels en balende con
sumenten, zijn politiek van
aard. Dit jaar nog meer dan in
oktober 1990, toen de onheils
tijdingen over.mogelijke hon
gersnood in de toenmalige Sov
jetunie charitatieve acties voor
de noodlijdende Sovjet-burgers
in West-Europa en Amerika op
gang brachten.
Sommige problemen zijn de
zelfde gebleven. Mordvintsjev
somt ze op: de staats- en collec
tieve boerderijen komen hun
contracten met de Staat niet na.
Zejhouden hun produkten ach
ter in de hoop op hogere staats
prijzen of verkopen hun oogst
direct op de 'vrije markt' of aan
bedrijven, bijvoorbeeld leveran
ciers van landbouwmachines.
Tot dat laatste zijn de boerderij-
nen wel gedwongen, omdat de
industrieprijzen dusdanig om
hoog zijn geschoten dat ze voor
de boeren, privé- of staats, nau
welijks meer te betalen zijn.
Volgens Izvestia leidt het tekort
aan landbouwmachines ertoe
dat de boerenbedrijven hun
oogst vaak beneden de kostprijs
verkopen. De situatie is nog ver
slechterd doordat stadsbewo
ners meer en meer zelf de oogst
ter hand nemen. „In veel delen
van het land hebben de boeren
zelfverdedigings-comités opge
richt om hun oogst tegen roof
zuchtige stadsbewoners te be
schermen", aldus Izvestia.
Geen echt gezag
Gebleven zijn ook de proble
men met het distributie en han
delsnet. De econoom Sergej
Komlev: „In die sector werken
in ons land bijna 2,5 keer zo
weinig mensen als in de Vere
nigde Staten. Bovendien is ons
distributienet in handen van de
Staat en zijn de grote monopo
lies gebleven."
De grote verandering ten op
zichte van vorig jaar is veroor
zaakt door de ontwikkelingen
na de operette-staatsgreep van
augustus. Er is geen sprake
meer van een werkelijk centraal
gezag, elke republiek probeert
de eigen problemen zelf op te
lossen. De onderlinge leveran
tieverplichtingen, die toch al
slecht werden nagekomen, lij
ken niet meer te bestaan.
Silajev zo'n grote waarde
hecht aan het ondertekenen
van het economische akkoord
dat twaalf van de vijftien vroe
gere Sovjet-republieken begin
deze maand in Alma Ata (Ka-
zachstan) in principe overeen
kwamen. Slechts drie van hen
(Kazachstan, Oezbekistan en
Wit-Rusland) ondertekenden
het meteen. In Rusland is er
grote ruzie over ontstaan. Vol
gens Silajev zal het land econo
misch volledig ten ondergaan
als het Alma-Ata-akkoord niet
wordt onderschreven.
President Gorbatsjov heeft, voor
de zoveelste keer trouwens, zijn
politieke lot aan het akkoord
verbonden. Logisch, want dit
akkoord laat nog iets over van
een Unie met een gemeen
schappelijke markt, waarmee
1992 een begin zal moeten wo
den gemaakt. Tot die tijd die
nen de republieken elkaar de
aan politieke wil. Buitenlandse
delegaties moeten constateren
dat ze in Moskou tot op het
hoogste niveau geen antwoord
krijgen op simpele vragen als
hoeveel hulp er precies moet
komen, en waarom, waar en
wanneer. Het Westen wil na
lang aarzelen vooral met land
bouwkredieten het tere demo
cratische bloempje dat na de
mislukte putsch is gaan bloeien
in leven houden. Maar onzeker
heid is troef: met wie moeten
we onderhandelen, wie staat
garant dat overeenkomsten ook
worden nageleefd en uitge
voerd.
Ruziën
Een Amerikaanse landbouwde-
legatie sluit dezer dagen een
elfdaagse onderzoeksmissie af.
Net als EG-experts zijn de Ame
rikanen tot de conclusie geko
men dat er geen werkelijk ge
brek aan voedsel is, dat er geen
sprake is van een dreigende
hongersnood.
Washington heeft, vooruitlo
pend op een drie miljard dol-
iarkrediet, al vierhonderd mil
joen dollar beschikbaar gesteld
voor graanaankopen. Ook de
EG en Japan zijn met kredieten
(respectievelijk vier en vijf mil
jard gulden) Moskou te hulp ge
schoten. Maar in Brussel en
Tokyo is men er lang niet zeker
van dat dit soelaas zal bieden.
Vorig jaar bereikte maar een
deel van de EG-hulp de Sovjetu
nie als gevolg van bureaucratie,
gebrek aan opslagcapaciteit en
falende distributie. Dit jaar zal
dat niet anders zijn, zeker zo
lang de leden van het voormali
ge Sovjet-imperium met elkaar
blijven ruziën in plaats van de
handen ineen te slaan.
Treinen uit Nederland, België en Frankrijk zullen in de toekomst in Stratford (Oost-
Innden) aankomen, zo maakte de Britse minister van vervoer, Nicholas Rifkind, vo
rige week bekend. Zowel de Franse als de Britse spoorwegen reageerden ontdaan.
Zij rekenden op een snellere verbinding tussen Parijs en Londen, die via Zuid-Lon-
den zou moeten lopen.
Stratford is een negorij van kaalgeslagen vlaktes en vervallen wijken. De komst van
de TGV zal een leuke opsteker zijn voor dit achtergebleven stadsdeel, motiveerde
Rifkind de keuze van het Britse kabinet. Politieke waarnemers wijzen echter op de
kiesdistricten in Zuid-Londen, waar de regerende Conservatieven bij de laatste ver
kiezingen een nipte overwinning behaalden. Veel mensen in deze stadsdelen waren
mordicus tegen een „trein door hun voortuin".
De supersnelle trein komt nu door minder dicht bevolkt gebied. Maar ook daar voe
len mensen zich door de TGV bedreigd.
LONDEN NICHOLAS ROE
THE INDEPENDENT
Om te begrijpen hoe Bernard
Tipples zich voelt, nu hij beseft
dat de spoorlijn zijn boerenbe
drijf doormidden zal snijden,
waardoor zijn grond en zijn toe
komst worden geruineerd,
moeten we meer dan veertig
jaar teruggaan. De naakte feiten
alleen al zijn erg genoeg.
Tipples heeft een boerderij van
1.600.000 vierkante meter bij
Aylesford, in de buurt van
Maidstone in Kent, op de trein-
route die de Kanaaltunnel met
Londen moet verbinden.
Waar nu zijn korenvelden lig
gen, zijn een parkeerplaats en
een station gepland. Bij elkaar
zou dat 400.000 vierkante meter
land kosten, een kwart van zijn
groene en mooie boerenbedrijf,
dat daardoor niet meer econo
misch zou zijn.
Het feit dat Tipples, die bijna
aan zijn pensioen toe is, het
land niet in eigendom heeft,
maar het pacht, vergroot zijn
-
Ook in Frankrijk Is er weerstand tegen verdere uitbreiding van de TGV. In Gard beklommen demonstranten
afgelopen weekeinde een brug om uiting te geven aan hun ongenoegen over de hoge snelheidstrein.
AFP ANDRE FERNANDEZ
fcorgen. In tegenstelling tot
landeigenaren, die rijk kunn
worden van deze nieuwe spoor
lijn, zal hij er weinig aan over
houden. Volgens de wet krijgen
landbouwpachters een som
geld uitbetaald die in verhou
ding staat tot de huurwaarde
per jaar van land dat is be
bouwd. Tipples krijgt waar
schijnlijk maar een paar dui
zend gulden voor het verlies van
zijn huis, zijn bedrijf, zijn bron
van inkomsten en de toekomst
van zijn kinderen.
Uniek geval
Volgens de Nationale Boeren
bond (NFU) is hij een uniek ge
val als het gaat om een verlies
op een dergelijke schaal. „De
Tipples' zijn in een onmogelijke
situatie terecht gekomen", zegt
Jack Ward, technisch adviseur
van de NFU voor het zuidoos
ten. „Ze hebben alles te verlie-
Tipples, een rustige en verlegen
man, vraagt zich af: „Waarom
overkomt dat mij?" Het over
komt hem, eenvoudig omdat hij
meer dan veertig jaar geleden,
als jongeman van 25 jaar, het
boerenbedrijf van de familie is
gaan uitbreiden.
Daar was een noodzaak toe.
Tipples was een van drie broers
en de familieboerderij in Staple-
hurst - 25 kilometer van Maids
tone - was niet groot genoeg
voor hen allemaal.
„Er was geen twijfel aan dat ik
boer zou worden", zegt hij, en
als oudste zou hij vertrekken.
Met zijn vader ging Tipples op
zoek. Het duurde drie jaar,
maar uiteindelijk kregen zij de
pacht van Tottington Farm.
Meer dan vijftig boeren hadden
een bod gedaan, maar de
Tipples', een boerenfamilie met
een goede plaatselijke reputatie,
versloegen hen allemaal.
Het begin was een worsteling.
Het land was jarenlang slecht
verbouwd geweest en de eerste
oogst zat zo vol onkruid dat die
moest worden verbrand. Een
groot deel van de fruitbomen
was onbruikbaar door ouder
dom, de gebouwen stonden op
instorten, en er moest leiding
worden gegeven aan twaalf
landarbeiders.
Verliefd
Terwijl hij aan dit alles vorm
probeerde te geven, werd Ber
nard Tipples verliefd. Hij trouw
de in 1948 en richtte zijn huis in
in het hoofdgebouw, dat mooi
omringd is gebleven door gras
en kersenbomen. Elf jaar later
stierf zijn vrouw.
Met de jaren werd Tottington
Farm welvarender. Als gevolg
van mechanisatie waren er nog
maar drie knechten nodig. De
oogsten verbeterden zien
derogen. Tipples ontmoette
Molly, die jong en mooi was, en
zij trouwden in 1966. Zij kregen
drie kinderen, die allemaal goed
zijn opgeleid - de jongste, Toby
(20), studeert geografie in Cam
bridge.
In de tussentijd werden de
vooruitzichten van Tottington
verder zeker gesteld. De broers
van Tipples hadden hun eigen
boerderijen - een had de fami
lieboerderij overgenomen en de
andere had land in de buurt. De
drie verenigden zich in een be
drijf en deelden winsten en ver
liezen zoals gebruikelijk is in de
gemeenschap van landbouwers.
Alles zag er uitstekend uit. Toby
toonde belangstelling voor het
boerenvak, maar spraken af dat
hij pas definitief zou beslissen
als hij was afgestudeerd. In het
algemeen hebben landbouwp
achters het recht drie generaties
lang hun land door te geven,
dus er was geen reden tot haast.
Wolken
In 1988 kreeg Molly Tipples tij
dens een vergadering van de ge
meenteraad van Aylesford een
kaart onder ogen met de waar
schijnlijke route van de TGV. De
wolken begonnen zich samen te
pakken. „Ik rekende uit dat die
spoorlijn over ons land zou ko
men", zegt ze, „Het kon niet
anders."
Ze snelde met het nieuws naar
huis, en als je Tipples vraagt
hoe hij reageerde, zegt hij alleen
maar: „Ik geloofde het niet. Ik
stopte het in mijn achterhoofd."
Vandaag de dag ligt het land
waar het spoor zal komen er
groen bij onder het tarwe en de
gerst. Het is onmogelijk om je
hier beton en staal voor te stel
len. Het is ook moeilijk om je de
maanden voor te stellen die
volgden en waarin langzaam al
les duidelijk werd: de formele
publicatie van de voorkeursrou
te van de Britse Spoorwegen
(BR) in 1989, de andere moge
lijkheden waarbij de lijn iets
meer naar het noorden zou ko
men te liggen. En de bittere
ontdekking dat Tottington werd
aangewezen als de plek waar
een station en een parkeer
plaats moeten komen.
Het echtpaar Tipples kan geen
plannen maken voor de toe
komst van zoon Toby. Ze mo
gen hun pachttermijn niet ver
kopen - en wie zou die willen
kopen? Hun levenslange inves
tering is waardeloos en hun
huis wordt bedreigd. Als ze nog
iets willen overhouden, moeten
ze gaan onderhandelen met de
eigenaar van de grond, die veel
meer krijgt dan de pachter.
VERTALING LUUTJE NIEMANTSVERDRIET
Moskovieten wachten geduldig op hun beurt voor de deur van een drankzaak in Moskou. Als gevolg van het
tekort aan wodka en wijn mag iedere burger slechts twee flessen drank per maand kopen.
FOTO AFP MICHAEL EVSTAFIEV
