Kunst
Weer ruzie in top Groninger Museum
Strijdster tegen onrecht
Romantiek in 'Zee,
strand en duin'
Werkproject voor werkloze musici
Droomavond met
Concertgebouworkest
Woensdag 90ktobei 1991 Redactie: 071-161400 CE£S VAN HOORE ANNEMJEK RUYGROK JAN RiJSDAM SASKIA STOEÜNGA Eindredactie: HENK HOUTMAN Vcxmgesnng: HENK BUIS
9
NIEUWSLIJN
i Jt
Een van de prenten die Hotei op de Delfste Kunstbeurs aan
biedt. FOTO PR
Leids bedrijf op Delftse Kunstbeurs
DELFT Voor het eerst sinds haar nu 43-jarig bestaan telt de
Delftse Kunst- en Antiekbeurs een Leids bedrijf onder haar deel
nemers Het gaat om de Japanse prenthandel Hotei. De Delftse
Kunstbeurs heeft het bedrijf ais gastdeelnemer gevraagd.
De laatste jaren is de interesse in Japanse prentkunst enorm toe
genomen Maai ook vroeger al was het in het westen een geliefd
kunstobject Vinceni van Gogh bijvoorbeeld was een belangrijk
verzamelaai van lapanse prenten. Hij heeft zelfs een prent van
de landschapskunstenaal Hiroshige oveigeschilderd. Deze prent
'Avondregen op Ohashi' (1857) vormt het topstuk dat Hotei op
de beurs, die tot en met 13 oktober geopend is, aanbiedt.
Mayakunst in Volkenkunde
LEIDEN - Een voorproefje van het Columbusjaar in 1992. Zo is
de tentoonstelling 'Maya's van Mexico' die het Rijksmuseum
vooi Volkenkunde van 11 oktober tot 30 december houdt, be
doeld
De tentoonstelling in Leiden biedt een overzicht van de zogehe
ten klassieke periode van de Mayakunst die van 250 tot 900
duurde Mexicaanse musea hebben hiervooi bruiklenen afge
staan.
Concert op het Adema-orgel
LISSE - De organist Hans van Nieuwkoop van de Grote of St
Laurenskerk in Alkmaar, zal morgenavond het orgel van de St.
Agathakerk in Lisse bespelen. Het is het laatste concert in de se
rie Orgelkring Bollenstreek van deze zomer. Aanvang: 20.15 uur
Natalia Ginzburg (75) overleden
De Italiaanse schrijfster Natalia
Ginzburg is gisterochtend op
75-jarige leeftijd in haar huis in
Rome overleden. Ze was al ge
ruime tijd ernstig ziek. Veel
werk van Ginzburg, zoals bij
voorbeeld 'Familielexicon', is in
het Nederlands vertaald.
Natalia Ginzburg, wier meis
jesnaam Levi luidde, werd ge
boren in een joodse familie in
Palermo op Sicilië en publiceer
de al op 17-jarige leeftijd haar
eerste verhaal in het literaire
tijdschrift 'Solaria'. In 1938
trouwde ze de van origine Rus
sische literator en anti-fascist
Leone Ginzburg. Met hem en
haar dochter bracht ze de oor
logsjaren in ballingschap door.
Leone Ginzburg overleed in
1944 in de gevangenis.
Ginzburgs stijl wordt geken
merkt door grote helderheid en
gebruik van ironie. Ze had een
voorliefde voor het op minitieu-
ze wijze vertellen van dagelijkse,
ogenschijnlijk futiele, gebeurte
nissen en rituelen. Haar be
kendste werken zijn 'Caro Mi-
chele', 'Familie Lexicon', Voci
della sera' en 'Ti ho sposato per
allegria' (theater).
Ginzburg was tijdens haar ge
hele leven maatschappelijk en
politiek zeer actief. Ze streed te
gen (neo)fascisme, racisme en
andere vormen voor onver
draagzaamheid. Ze was twee
keer parlementslid voor de
groepering 'Onafhankelijk
Links'.
In Nederland is het meeste
werk van Ginzburg verschenen
bij Meulenhoff: de novelle Va
lentino, de korte roman Zo is
het gebeurd, de bundel met drie
novellen De weg naar de stad,
de roman De stemmen van de
avond, het boek met herinne-
Sfeervolle expositie in Wassenaar
BEELDENDE KUNST
RECENSIE NANCY STOOP
'7ee. strand en duin in de Nederlandse
Romantiek"
Gezien: 'De Paauw", Raadhuislaan 22
Wassenaar
Zeegezichten in de ruime zin
van het woord maken deel uit
van de tentoonstelling 'Zee,
strand en duin in de Nederland
se Romantiek' die tot en met 10
november te zien is in het Was-
senaarse raadhuis De Paauw.
De expositie belicht - heel be
wust - slechts enkele aspecten
van de Nederlandse Romanti
sche schilderkunst Vanwege de
beperkte ruimte hebben de sa
menstellers van de tentoonstel-
ekozen voor een themati-
enadering, die tevens een
relatie aangeeft met de ligging
van Wassenaar in de nabijheid
van zee, strand en duinen.
Voor een land met faam als
zeevarende natie is het niet ver
wonderlijk dat kunstenaars de
zee of het water als bron van in
spiratie gebruiken, maar in de
inleiding bij de tentoonstelling
constateert M.L Wurfbain, oud-
directeur van museum De La
kenhal in Leiden dat, in tegen
stelling tot andere landen, de
Nederlandse beeldende kunst
aan dit onderwerp meer aan
dacht heeft geschonken dan de
literatuur.
Drie generaties schilders, on
der wie bekende namen als Jo
zef Israëls, J.H. Koekkoek, H.
Koekkoek en Andreas Schelf
hout, zijn hier in Wassenaar sa
mengebracht. De uitbeelding
van de natuur bood kunste
naars de mogelijkheid uitdruk
king te geven aan dramatiek en
sfeer. De opvatting dat schilder
kunst van de Romantiek syno
niem was met de historieschil
derkunst heeft plaats gemaakt
voor de gedachte dat kenmer
ken van Romantiek aangewezen
kunnen worden zowel in de
keuze van het onderwerp als in
de uitvoering van een werk of in
de combinatie van beide. De
schilderijen op deze tentoon
stelling illustreren dit duidelijk.
Een groot aantal zeegezichten
is zeker Romantisch te noemen
als je de woeste golven en de
buitengewone wolkenformaties
bekijkt. Het intrigerende licht
dat sommige werken beheerst
verleent de voorstellingen soms
een sfeer die hen boven de wer
kelijkheid doet uitstijgen. In dit
verband wordt de term 'eva
sion' gebruikt. De overweldi
gende kracht van wind en water
die de schepen en hun beman
ning teistert (en hun nietigheid
benadrukt) spreekt duidelijk uit
het schilderij 'De schipbreuk:
redding op zee nabij de Spaan
se kust' van J. H. (Louis) Meijer.
'Het vergaan van het schip Le Jacobin' door Joh. H. Koekkoek.
FOTO FRANS GRUMMER/ET1ENNE VAN SLOUN
De geheimzinnige oorsprong
van het licht dat op het schip
valt, verleent dit schilderij een
bijzonder karakter.
De schilder jhr. J.E. van
Heemskerck van Beest gebruik
te in zijn zeegezichten zowel
zorgvuldig uitgewerkte partijen
als ruwe verftoetsen en schuw
de het contrast tussen beide
binnen een werk niet Het
sterkst is de dramatiek voelbaar
in de penseelstreek van J. Ta-
venraat's 'Noodweer aan de
kust'. Andere schilders, onder
wie P. Schotel, prefereerden
glad geschilderde taferelen, ook
als het ging om de afbeelding
van een schip op een woelige
zee. Voorbeeld van een typisch
strandgezicht is een werk van
Schelfhout waarop twee figuren
zijn afgebeeld die vanaf een
duin uitkijken over zee en het
strand met vissersschepen. Pas
torale voorstellingen treft men
aan in het werk van Van Wijn-
gaerdt, die zijn duinlandschap
pen op klein formaat stoffeerde
met enkele figuren of een her
der met een kudde schapen.
Tot een andere categorie be
horen weiken van Jozef Israëls
en E.L Verveer. Hier geen idylle,
maar beelden uit het vissersle
ven. Indrukwekkend is de sfeer-
schildering van dreigend onheil
in Israëls' Vissersvrouw met
kind, wachtend op vaders thuis
komst'. De zonsondergang is in
dit verband betekenisvol, maar
geeft tevens aan dat er nog
steeds een sprankje hoop be
staat
Uit verzamelingen van mu-
De conservatoren van het Groninger Museum zijn woe
dend op directeur Frans Haks en de zakelijke topman
van het museum, Bernard Ouwerkerk. Inzet van het con
flict is een nieuw organisatiemodel dat het leidende duo
heeft bedacht voor het nieuwe museum dat met geld van
de Gasunie wordt gebouwd. De conservatoren noemen
dat plan, dat morgen dóór het museumbestuur wordt
behandeld, een onaanvaardbare aanslag op hun be
voegdheden.
regelrechte oorlogsverklaring
aan het adres van Haks.
Volgens het plan moeten de
conservatoren de autonome po
sitie die ze nu hebben inleveren
en opgaan in een soort organi
satieteam waarvan Haks uitein
delijk de coördinator is. De con-
GRONINGEN GPD
„De conservatoren worden
aldus Jaap Boers
conservatoi Archeologie.
Sinds eind augustus, toen de
gemeentelijke topambtenaar
Bernard Ouwerkerk werd aan
gesteld als troubleshooter, leek servatoren houden dus op
de rust in het Groninger Muse
um na een slepend conflict van
bijha een jaar te zijn weerge
keerd. De reacties van de con
servatoren op het nieuwe orga
nisatiemodel lijken echter een
servator te zijn. Die constructie
is voor de conservatoren abso
luut onaanvaardbaar, zegt prof.
Christian Jörg, hoofd van de af
deling Kunstnijverheid desge
vraagd. Volgens hem leidt het
nieuwe beleidsplan ertoe dat
straks niemand meer werkelijk
verantwoordelijk is voor de col
lecties, het onderhoud daarvan
en het aankoopbeleid.
Jörg: "Managers grijpen de
macht. Ik zal me met hand en
tand verzetten. Levert dat niks
op, dan heb ik hier weinig meer
te zoeken." En zijn collega Jaap
Boersma van Archeologie: "Het
is vijf voor twaalf. Als dit plan
doorgaat dan zal het Groningei
publiek zich binnenkort niet
meer in het Groninger Museum
kunnen herkennen. Met dii
plan gaat het instituut Gronin
ger Museum naar de knoppen.
Wat rest is een tent met Haks
variété. Haks is alleen geïnteres
seerd in zichzelf en hij mis
bruikt het museum daarvoor."
Frans Haks is (inter)nationaal
bekend - en niet onomstreden -
om zijn opvallende, meer inter
nationaal dan regionaal geori
ënteerde museumbeleid, waar
bij het accent ligt op (hyper-
moderne beeldende kunst en
nieuwe genres als design en fo
tografie. Haks wil niet op de uit
latingen van de conservatoren
reageren, omdat het bestuur
nog over het plan moet verga
deren. Wel noemt hij het ver
keerd dat de conservatoren de
publiciteit zoeken. Bovendien
vindt hij hun woede een beetje
voorbarig.
Haks; "Het plan is het muse
um ingegaan om te zien wat
men er daar van vindt. Natuur
lijk, we hebben het niet opge
steld met een houding van: 't
kan vriezen, 't kan dooien. Dan
begin je er niet aan. Maar als
blijkt dat er te weinig draagvlak
is voor ons voorstel, dan moe
ten we ons misschien herbezin
nen. Al ga ik daar voorlopig niet
vanuit."
Bernard Ouwerkerk werd
ringen Familielexicon en de
bundel met schtsen en verhalen
Mensen om mee te praten.
Ter gelegenheid van haar
75ste veijaardag 14 juli jl - ver
scheen bij Meulenhoff een ge
heel herziene vertaling van haar
roman Caro Michele (Lieve Mi-
chele). Een boekhandelketen
bracht een speciale uitgave van
haar novelle Familie op de
markt. Een door haar geschre
ven toneelstuk, Aardbeienijs
met slagroom, werd hier opge
voerd.
Het afgelopen seizoen speel
de het Nationaal Fonds een be
werking van Ginzburgs liefdes
roman Zo is het gebeurd. Deze
door Marlies Heuer, Tom Jan
sen en Dik Boutkan gespeelde
voorstelling werd geselecteerd
voor het Theaterfestival, maar
de schrijfster stak via haar agent
een stokje voor de heruitvoering
omdat zij geen toestemming
voor de bewerking had gegeven.
De rechten waren niet geregeld.
In een interview in mei van
dit jaar met De Volkskrant zei
de Grand Old Lady van de he
dendaagse Italiaanse literatuur
over haar parlementslidmaat
schap dat haar tijd voor een be
langrijk deel opslokt: 'Ik schrijf
niet zo veel; ik heb berekend dat
ik gemiddeld rond de zes ze
ven jaar een boek heb geschre
ven. Op een gegeven moment
komt er een vaag, diffuus ver
langen bij me op om opnieuw
te beginnen maar in de periode
waarin ik niet schrijf, heb ik het
gevoel dat ik al mijn schepen
achter me heb verbrand en dat
ik nooit meer zal schrijven. Tot
ik me weer bedenk. Althans, dat'
gebeurde toen ik jong was. Nu
ik oud ben, weet ik het niet,
misschien schrijf ik wel nooit
RPhO naar Moskou
en St. Petersburg
ROTTERDAM GPD
Het Rotterdams Philharmo-
nisch Orkest begint 19 oktober
aan een tournee die eindigt met
concerten in St. Petersburg en
Moskou.
Lange tijd was het onzeker of
het laatste deel van de tournee,
die het RPhO verder naar Leu
ven, Frankfurt en DUsseldorf
voert, zou kunnen doorgaan. De
coup tegen Gorbatsjov en de
daarop volgende verwarring in
de Sovjetunie maakten de reis
in eerste instantie te riskant.
Op aanraden van de ambassa
deur in Moskou en de Russische
overheid, besloot de leiding van
het RPhO alsnog Moskou en St.
Petersburg aan te doen.
Het Rotterdams Philharmo-
nisch is het eerste Westeurope-
se orkest dat sinds de coup op
treedt in de Sovjetunie.
DELFT Rembrandt-expert Th. Laurentius (links) reikte gisteren in
museum het Prinsenhof in Delft het eerste certificaat van echtheid
uit Dit behoort bij etsen van Rembrandt die zijn onderzocht door de
Foundation for Paper Research. Het certificaat bij Rembrandts be
kendste ets 'Christus die de zieken geneest' werd uitgereikt aan mr.
J.R. Voute. FOTO ANP
Afgestudeerde musici die geen
baan kunnen vinden, krijgen
binnenkort een unieke kans om
toch werkervaring op te doen.
De Stichting Jong voor Oud wil
jonge muzikanten culturele
programma's in bejaardencen
tra en verzorgingstehuizen laten
verzorgen.
„Zo slaan we twee vliegen in
een klap", aldus een woord
voerder van Joop van den Ende
Productions, één van de belang
rijkste participanten in het pro
ject. „Door bezuinigingen zijn
er steeds minder mogelijkheden
voor bejaarden om ontspanning
op niveau te genieten. En dat
terwijl Nederland vergrijst en
steeds meer ouderen aangewe
zen zijn op verzorging in een te
huis." Volgens Van den Ende
Productions is het project voor
de 10.000 werkloze jonge musici
een mooie kans om werkerva
ring op te doen, te reizen en te
wennen aan werk. „Zo pakken
we twee problemen aan.'
De hoofdsponsor, Samenwer
kende Nederlandse Spaarban
ken (SNS Bank), draait op voor
een belangrijk deel van de kos
ten. Hoeveel dat bedrag precies
is wil de woordvoerder van Van
den Ende ook nog niet kwijt.
„Het is in ieder geval een flink
bedrag, als je bedenkt dat we zo
rond de achttien miljoen gulden
kwijt zijn wanneer we tweehon
derd mensen in het hele land
laten optreden."
Ravel
Een programma met uitslui
tend briljante werken, ge
speeld door een briljant orkest
met een even briljante dirigent
ervoor: de bezoekers van het
uitverkochte 'afscheidscon
cert' van het Koninklijk Con
certgebouworkest, maandag
avond in muziekcentrum Vre-
denburg in Utrecht, beleefden
een droomavond.
Het ensemble speelde onder
leiding van zijn chef-dirigent
Riccardo Chailly aan de voor
avond van een tournee naar
Japan. Moessorgsky
rijententoonstelling
pauze (orkestratie: Maurice
Ravel) en in de tweede helft
Prokofjevs eerste 'klassieke'
symfonie en de twee concerts
uites uit Ravels balletmuziek
'Daphnis et Chloé'.
Het is, met zo veel goede
symfonieorkesten in Vreden-
burg en elders in mijn herin
nering, wondertje eerste klasse
dat in het Concertgebouwor
kest zo'n overweldigende op
eenhoping van uitnemend
muzikaal talent is te vinden.
Dat chef-dirigent Chailly indi
viduele musici uit het orkest
nadrukkelijk betrok in het ova
tionele applaus - in het bijzon
der na de afsluitende suites
Daphnis et Chloé - was dan
ook terecht.
Op een of andere manier
heeft het Concertgebouwor
kest onder zijn huidige chef
dirigent het gulden evenwicht
gevonden tussen de artistieke
eisen van het collectief, van
waaruit doorgaans weinig uit
daging uitgaat naar de ontwik
kelingsgang van musici apart.
En de nogal individuele gang
die iedere muzikant in zijn ar
tistieke bestaan heeft te ma
ken. Echt goeden zijn hun le
ven lang veroordeeld om de
kwaliteit van hun spel op hoog
peil te houden.
Of het nu het pandemo
nium van orkestrale klank
mengingen betrof in De Schil
derijententoonstelling, of de
indrukwekkende ensemblevir
tuositeit die het orkest ten
beste gaf in Prokofjevs luchti
ge Eerste, met zijn nauwelijks
waarneembare technische
speeloBstakels: het Koninklijk
Concertgebouworkest dééd
het.
In dit licht gezien vormde
Ravels balletmuziek het hoog
tepunt van het concert. De
helderheid die Chailly in dit
evocatieve werk met zijn or
kest realiseerde, droeg bij aan
een buitengewone pakkende
luisterervaring.
Na de reus Bernard Hai tink
was het wennen geblazen met
Chailly voor het Concertge
bouworkest. Maar langzamer
hand zou ik deze kunstenaar
voor geen goud willen missen.
eind augustus bij het
als reddende engel binnenge
haald. Hij was de enige zakelijke
topman die Haks op last van net
bestuur naast zich wilde accep
teren, nadat hij aanvankelijk
dreigde op te stappen. Ouwer
kerk kreeg de taak om een van
de meest slepende conflicten
binnen het museum, de hiërar
chische verhouding tussen Haks
en de conservatoren, in goede
banen te leiden.
De conservatoren voelen zich
nu bedrogen. Jaap Boersma: "Ik
heb even gedacht dat Ouwer
kerk de zaak weer op de rails
zou kunnen zetten. Dat hij Haks
voldoende tegenwicht zou bie
den. Wat nu blijkt is dat Haks
alle macht krijgt toegeschoven,
Ouwerkerk hem de hand boven
het hoofd houdt en dat wij als
conservatoren worden uitgeslo-
sea, particulieren en kunsthan
delaren is in 'De Paauw' een bij
zonder aardige tentoonstelling
samengesteld die, zij het op be
scheiden schaal, toch een in
druk weet te geven van het the
ma in allerlei variaties. Verschil
len in onderwerp of in de bena
dering daarvan en verschillen in
werkwijze komen in het getoon
de werk goed naar voren. Een
presentatie als deze sluit aan bij
de belangstelling en steeds toe
nemende waardering voor de
kunst uit de 19de eeuw.
Herstel schilderij
Bamett Newman
niet goed gedaan
DEN HAAG«GPD/ANP
Het schilderij Who's afraid of
red, yellow and blue van de
Amerikaan Bamett Newman, is
niet goed gerestaureerd. Dat
concludeert restaurateur Lies-
beth Bracht van het Stedelijk
Museum, in een onderzoeks
rapport dat vanavond wordt be
handeld door de commissie
kunst en cultuur van de ge
meente Amsterdam.
Directeur Beeren van het Ste
delijk Museum stelde enige tijd
geleden een commissie in om
het resultaat van de restauratie
te bekijken. De herstelwerk
zaamheden door de Newyorkse
restaurateur Daniel Goldreyer,
werden namelijk fel gekriti
seerd. Met name door prof.
Ernst van de Wetering, die stelt
dat Goldreyer het in 1986 be
schadigde werk heeft overge
schilderd met een roller in
plaats van met een kwast, zoals
Newman die gebruikte.
De restaurateur van het Ste
delijk Museum zei gisteravond
dat na de herstelwerkzaamhe
den inderdaad de originele pen-
seelstructuur is verdwenen, als
mede de verschillende schake
ringen van de kleur rood.
Daarnaast is, aldus Liesbeth
Bracht, het retoucheren niet be
perkt tot de beschadigde delen
van het kunstwerk. Goldreyer
zelf heeft altijd gezegd dat hij
een met een mes beschadigde
delen van het schilderij met
twee miljoen stipjes heeft be
handeld.
Bovendien is volgens Bracht
bij het overschilderen een verf
gebruikt die de originele verf
laag van het schilderij heeft
aangetast. De opvatting van
Bracht wordt overigens niet ge
deeld door de andere drie com
missieleden, onder wie Wim
Beeren zelf.
„Ik weet niet wat ik er mee
moet. Het zou me niets verba
zen als ik vraag om het debat uit
te stellen", zei het Amsterdamse
gemeenteraadslid E. Bakker
(D'66) gisteravond in een eerste
reactie op de rapportage. Het
rapport roept volgens Bakker
meer vragen op dan worden be
antwoord.
Zo geeft het zestig pagina's
dikke rapport bijvoorbeeld geen
antwoord op de werkwijze en
het gebruik van materialen van
restaurateur Daniel Goldreyer.
Volgens Bakker blijft de vraag,
of het kunstwerk nu een olie-
verf- of acrylschilderij is gewor
den, onbeantwoord.
Ook bij de financiële rap
portage van de commissie zet
Bakker vraagtekens. Uit het rap
port blijkt dat de restauratiekos
ten in totaal 814.000 gulden be
dragen. Beeren heeft altijd ge
zegd dat het om een half mil
joen gulden ging.
