Buitenland
Kurden vluchten weer
Hurd: Veto tegen
'federaal' Europa
Hoofdrol Boudewijn in Belgische politiek
OAS verscherpt
sancties Haïti
'Gesprek in Parijs steun Den Haag'
Syrië woest Militairen Togo bedreigen premier
op Shamir
Woensdag 9 oktober 1991 Redactie: 023-150225 RONALD FRISART (chef) ONNO HA VERMANS HANS JACOBS JAN PREENEN Vertalingen: MARGREET HESUNGA LUUTJE NIEMANTSVERDRIET Vormgeving: ANDRIES OETMAR
5
MOSKOU OPENT VANDAAG di
plomatieke betrekkingen met Litou
wen en Estland. Binnenkort gebeurt
dat ook met Letland, de derde onaf
hankelijke Baltische staat
WARSCHAU EN MOSKOU hebben
gisteren overeenstemming bereikt
over de terugtrekking van de reste
rende Sovjet-troepen uit het land. De
laatste manschappen moeten voor
eind 1992 Polen hebben verlaten.
OOSTENRIJK ZIET in de erkenning
van Sloveense passen een „de facto
erkenning" van de onafhankelijkheid
van Slovenië Dat heeft de Oosten
rijkse minister Mock vandaag gezegd
s International (UPI).
NIEUWSLIJN
Willy Brandt in ziekenhuis opgenomen
De voormalige Westduitse bondskanselier Willy Brandt is met
klachten over pijn in beide benen opgenomen in een zieken
huis, zo heeft zijn kantoor dinsdag meegedeeld. Het massablad
Bild berichtte dat de 77-jarige Brandt „ernstig ziek" was. Brandt
was burgemeester van West-Berlijn toen de communistische au
toriteiten in Oost-Duitsland in augustus 1961 begonnen met de
bouw van de Berlijnse Muur. Van 1969 tot 1974 was Brandt
bondskanselier.
Northwest lijft Midway in
De Amerikaanse luchtvaartmaatschappij Northwest Airlines,
waarin KLM een belang heeft van twintig procent, gaat de bezit
tingen van de in surcéance van betaling verkerende branchege
noot Midway overnemen voor 174,7 miljoen dollar (bijna 350
miljoen gulden). Dat heeft Northwest vanmorgen laten weten.
Northwest verkrijgt het merendeel van de vliegtuigen van Mid
way en zal vrijwel al het personeel van Midway in dienst nemen.
Daarnaast zullen ook alle luchthavenfaciliteiten van Midway op
de gelijknamige luchthaven nabij Chicago in handen van North
west komen.
Biswas nieuwe president Bangladesh
Het parlement van Bangladesh heeft gisteren Abdur Rahman
Biswas (65) tot president gekozen. Biswas is voormalig parle
mentsvoorzitter. Het presidentschap in Bangladeh is na beëindi
ging van de militaire dictatuur in december een ceremoniële
functie geworden.
Superkanon Irak vernietigd
Irak heeft zijn zogeheten superkanon vernietigd. Dat heeft
Douglas Englund, hoofd van de VN-missie die toeziet op de ver
nietiging van de massavernietigingswapens van Irak, gisteren
verklaard. De Irakezen vernietigden onder toezicht van de VN-
missie het kanon, dat overigens nooit is gebruikt, op een militai
re basis in Jabal Hamrayn (170 kilometer ten noorden van Bagh
dad). Englund onderstreepte dat Irak niet meer in staat is een
superkanon te vervaardigen.
Uitstel stemming over rechter Thomas
De Amerikaanse Senaat heeft gisteren een stemming over de
vraag of rechter Clarence Thomas geschikt is om lid van het Op
perste Gerechtshof te worden, met een week uitgesteld. In die
tijd zal worden uitgezocht wat er waar is van het verhaal, dat hij
tien jaar geleden een medewerkster herhaaldelijk lastig viel. De
medewerkster, Anita Hill, uitte die beschuldiging het afgelopen
BLACKPOOL COLIN BROWN
JOHN PIENAAR THE INDEPENDENT
De Britse minister Hurd (bui
tenlandse zaken) heeft gisteren
op de openingsdag van de con
ferentie van de Conservatieve
Partij in Blackpool gezegd, dat
in de EG een veto zal worden
uitgesproken over iedere poging
Groot-Brittannië in een „federa
listisch keurslijf' te dwingen.
Tussen de ontevreden gelui
den in Blackpool over Europa
door bevestigde de minister dat
hij en premier Major deson
danks hoopten in december op
de Europese top in Maastricht
overeenstemming te bereiken
over een Europese Monetiare
Unie en over verdergaande po
litieke samenwerking.
Hurd zei: „Sommige van onze
partners zijn te ambitieus. Zij
willen de Gemeenschap in een
federaal keurslijf dwingen. Dat
zal zeker niet zo werken. In de
afgelopen week is het kaf van
het koren gescheiden, maar er
liggen nog te veel voorstellen op
tafel die we eenvoudig niet kun
nen en zullen accepteren. Wij
zullen niet bang zijn om nee te
zeggen als dat nodig is."
Hurd maakte duidelijk dat
voorstellen om de buitenlandse
politiek van de EG te bepalen
met een meerderheid van de
stemmen zal woden afgestemd,
evenals het geven van meer
wetgevende macht aan het Eu
ropees parlement. Hij onder
streepte de wens van de Britse
regering de EG open te houden
voor het lidmaatschap van de
Oosteuropese landen.
Minister Hurd had ook een
overtuigde boodschap voor de
anti-Europese leden van zijn
partij. „Werken in het hart van
Europa, zoals de premier heeft
Douglas Hurd. archieffoto anp
gezegd, betekent niet dat we
onze identiteit in gevaar bren
gen. Het betekent niet dat we
het slachtoffer worden van de
verraderlijke machinaties van
buitenlanders", zei hij.
De angst van rechtse Tory's
dat Groot-Brittannië naar een
federaal Europa wordt getrok
ken, zal vandaag weer oplaaien
wanneer een voormalige parle
mentaire medewerker van pre
mier Major, Tony Favell, een
nieuwe campagne lanceert om
referendum te houden over Eu
ropa. Dit idee wordt gesteund
door de voormalige premier
Thatcher.
Haar grote tegenstrever en
voorganger Edward Heath werd
gisteren tijdens een toespraak
voor de jong Conservatieven
gehekeld en uitgefloten toen hij
voorstelde om Groot-Brittannië
juist zonder restricties te laten
toetreden tot een 'federaal Eu
ropa'.
Bestand in noordoosten Irak na vier dagen van zware gevechten
Duizenden Kurden in het
noordoosten van Irak zijn
weer op de vlucht geslagen
richting Iran. Iraakse troe
pen hebben gisteren voor
de vierde achtereenvolgen
de dag Kurdische doelen in
het noordoosten bestookt.
Ook vonden weer gevech
ten plaats tussen het leger
en Kurdische opstandelin
gen. Later op de dag be
reikten het Iraakse leger en
de Kurdische rebellen een
staakt-het-vuren voor het
hele gebied.
KARACHURAN MAURICE WILBRINK
De Kurden hebben zich het
recht voorbehouden het staakt-
het-vuren te verbreken als het
Iraakse leger zich niet terugtrekt
uit de Kurdische stad Kifri, zoals
al eerder was overeengekomen.
De Kurdische rebellen, Pesh-
mergas, zeggen tijdens de ge
vechten van de afgelopen dagen
250 Iraakse officiëren en 3000
soldaten gevangen te hebben
genomen. Deze krijgsgevange
nen zullen worden uitgeruild te
gen Kurdische politieke gevan
genen die al langer in handen
zijn van het Iraakse leger.
Bij artilleriebeschietingen op
de Kurdische stad Sulaimanya
en op dorpen westelijk en oos
telijk daarvan vielen de afgelo
pen dagen grote aantallen do
den en gewonden. Alleen al in
Sulaimanya vielen 180 doden
en 1050 gewonden. De capaci
teit van de ziekenhuizen in de
streek lijkt veel te klein om alle
gewonden op de nemen.
Een zegsman van de Verenig
de Naties in Pensjwin, nabij de
Iraanse grens, waar naar schat
ting 135.000 Kurdische vluchte
lingen verblijven, sprak gisteren
de verwachting uit dat zeker
50.000 nieuwe vluchtelingen
zullen komen als de Iraakse be
schietingen aanhouden. De VN
hebben een noodoperatie opge
zet om 60.000 vluchtelingen van
bouwmateriaal te voorzien, zo
dat ze zelf huizen kunnen bou-
De gevechten van de afgelo
pen dagen ziin de zwaarste
sinds de geallieerde troepen
zich in juli uit Irak terugtrokken.
Sinds het geallieerde vertrek
zijn er steeds meer Iraakse troe
pen geconcentreerd in het ge
bied rond de steden Kirkuk en
Sulaimanya.
De Amerikaanse regering
heeft bij Israël geklaagd over
een verkenningsvlucht van Is
raëlische straaljagers boven
Irak. De jagers vlogen op 4 okto
ber boven Iraaks grondgebied,
zo werd gisteren bekend door
een brief van de Iraakse minis
ter van buitenlandse zaken. Ah
mad Hussein, aan secretaris-ge
neraal Perez de Cuellar van de
Verenigde Naties.
De Amerikanen zijn bang dat
de Israëlische acties schade
kunnen toebrengen aan het
toch al zo moeizaam verlopen
de werk van de VN-inspecteurs
die de Iraakse chemische, biolo
gische en nucleaire wapens
moeten zien te vinden zodat ze
kunnen worden vernietigd.
ACHTERGROND
CORRESPONDENT BRUSSEL HANS DE BRUUN
Stel dat het kabinet-Lubbers was gevallen
over de wao. Zou koningin Beatrix de pre
mier die zijn ontslag op Huis ten Bosch
kwam aanbieden, dan onverrichterzake
hebben durven wegsturen? „Nee, meneer
Lubbers, u blijft gewoon zitten. Dat u pro
blemen heeft met de PvdA is jammer, maar
uw werk is nog niet afi".
In Nederland is zoiets ondenkbaar, maar in
België zijn de politieke zeden toch anders.
De verkiezingen komen er op 24 november,
bijna twee maanden eerder dan gepland,
maar tot dan heeft België wel een volwaar
dig en geen demissionair kabinet. Hoewel
de verstandhouding tussen de Vlaamse en
Waalse partijen volledig zoek is, moeten zij
in opdracht van de vorst toch samen aan
een kabinetstafel blijven zitten.
De reden daarvan is simpel. Boudewijn wil
dat de nu meer.dan ooit noodzakelijke
staatshervorming door een missionair kabi
net en door zijn compaan Wilfried Martens
wordt voorbereid, en geen onderwerp
wordt van handjeklap in een woelige kabi
netsformatie, waarin Martens straks wel
eens zou kunnen ontbreken.
Het bewijst eens te meer dat Boudewiins rol
in de Belgische politiek groter is dan die van
zijn noordelijke buurvrouw in de Neder
landse. Natuurlijk heeft de koning niet op
eigen houtje gehandeld, de adviseurs liepen
afgelopen weekeinde de paleisdeuren plat,
maar hij had wel degelijk de vrije keuze om
anders te handelen dan hij heeft gedaan.
De laatste twintig jaar is Boudewijn niet al
leen de enige figuur die bij Vlamingen en
Walen nog enige nationaal gevoel weet los
te maken, hij is ook de enige stabiele poli-
Het Belgische kabinet is er nog niet in
geslaagd een lijst te produceren van de
grondwetsartikelen die in verband met
de verdere staatshervorming gewijzigd
moeten worden. Zondag weigerde ko
ning Boudewijn het ontslag van de rege-
ring-Martens. Hij gaf het kabinet op
dracht eerst enkele dringende zaken te
regelen en een lijst van te wijzigen
grondwetswetartikelen op te stellen.
tieke factor in dit uiteenvallende land, dat
sinds 1945 nu aan zijn 36ste kabinet bezig
is. waarvan alweer negen onder leiding van
Wilfried Martens.
Martens en Boudewijn zijn twee handen op
een buik, en het hoeft dan ook geen betoog
dat het optreden van de koning volledig
wordt gedekt door de premier. Net als in
Nederland immers opereert de koning hier
onder verantwoordelijkheid van de minis
ters. Maar Boudewijn blijkt die verantwoor
delijkheid ruim op te vatten.
De voorbije decennia heeft hij zich meerde
re malen op beslissende momenten weinig
terughoudend bemoeid met het politieke
geknoei in de Wetstraat, het Brusselse Bin
nenhof. Niet altijd met evenveel succes,
maar vriend en vijand (hoewel, republikei
nen kent België nauwelijks) loven zijn over
tuiging. inzet en inzicht.
In 1985 weigerde hij ook al eens het ontslag
van een kabinet-Mariens, toen dat gevallen
was over de nasleep van het Heizeldrama.
Minister van binnenlandse zaken Nothomb
weigerde toen op te stappen na kritiek op
het falen van de politie, waarna de Waalse
liberale minister van justitie Gol woedend
zijn biezen pakte.
Hij sleepte het kabinet mee, maar Boude
wijn weigerde resoluut het ontslag en stuur
de Gol, Nothomb en ook Mariens, als wa
ren het kleine jongens, terug naai «Ir k.iln
netsbanken. Het kabinet viel uiteindelijk
twee maanden later toch over iets anders,
maar Boudewijn had getoond dat landsbe
lang boven gekissebis gaat.
Hoewel de vorst ook wel eens misldeund
vorig jaar zorgde hij voor een mini-konings
crisis door zienzelf twee dagen op non-ac
tief te stellen zodat hij de abortuswet niet
hoefde te ondertekenen is en blijft hij
een hoofdpersoon in het politieke leven in
België. Als nationale figuur gaat het uiteen
vallen van België hem aan het hart. Daarom
wil Boudewijn dat Mariens voor er nieuwe
verkiezingen komen nog even de lijn uitzet
waarlangs de staatshervorming moet verlo
pen.
Boudewijn ziet Mariens als de enige figuur
die in staat is de staatshervorming in goede
banen te leiden. Een demissionaire regering
kan op dat gebied niets doen. en het is ui
terst onzeker of Mariens na de verkiezingen
nog wel terugkeert.
België in ontbindingen Mariens weg. Na de
kabinetsformatie van eind dit en begin vol
gend jaar (de vorige duurde bijna zes
maanden) dreigt Boudewijn min of meer
een politieke wees te worden. Zijn idealen
van een Belgische eenheidsstaat liggen aan
gruzelementen. Misschien wordt het voor
de zieke vorst ook tijd om te gaan.
WASHINGTON HENK DAM
CORRESPONDENT
De Organisatie van Amerikaanse Staten
(OAS) heeft gisteren Haïti een handelsem
bargo opgelegd, en heeft verder alle Ameri
kaanse landen opgeroepen Haïtiaanse te
goeden te bevriezen.
Het was een nieuwe en verdergaande re
actie van de OAS op de coup van 30 sep
tember, waarbij het Haïtiaanse leger presi
dent Jean- Bernard Aristide afzette. Haïti
aanse soldaten hebben inmiddels een rech
ter van het Hooggerechtshof als de opvolger
van Aristide aangewezen. De OAS protes
teert met kracht tegen dat laatste besluit, zo
blijkt uit een resolutie die gisteravond tij
dens een vergadering in Washington werd
aangenomen. De organisatie roept de Haïti
aanse militairen andermaal op, Aristide
weer als president te laten terugkeren. Het
totale financiële- en handelsisolement
waarin Haïti zich nu bevindt, kan spoedig
tot grote problemen in dat land leiden, al
dus OAS-diplomaten gjsteren. Met name
het stopzetten van de oliestroom uit Mexico
en Venezuela zal daarvoor zorgen, zo zei
den zij te verwachten.
Argentinië, Venezuela en Costa Rica stel
den gisteren voor om een pan-Amerikaanse
vredesmacht naar Haïti te sturen. Het voor
stel kreeg wijde steun, maar werd nog niet
overgenomen.
In Haïti gingen voor het eerst sinds de
staatsgreep van vorige week de winkels in
de hoofdstad Port-au-Prince weer open.
Iraakse waterstofbom
WASHINGTON GPD
Irak werkte niet alleen aan een atoombom,
maar ook aan een waterstofbom. Dat
maakte Hans Blix, directeur van het Inter
nationale Atoom Energie Agentschap, giste
ren bekend. VN-inspecteurs ontdekten dat
Irak ook lithium-6 heeft geproduceerd, een
radio-actieve stof die alleen maar in water
stofbommen kan worden gebruikt.
Rusland: Schaf
meer wapens af
MOSKOU HANS GELEUNSE
CORRESPONDENT
Rusland wil meer kernwapens
afschaffen dan Unie-president
Gorbatsjov. Minister Kozyrev
van buitenlandse zaken zei gis
teren dat het arsenaal strategi
sche kernwapens tot ongeveer
2.000 kan worden beperkt. Dat
is 3.000 minder dan Gorbatsjov
voor ogen staat. Kozyrevs uit
spraak is regelrecht in tegen
spraak met Gorbatsjovs verkla
ring dat Rusland en andere re
publieken hadden ingestemd
met zijn plannen.
PARUS» HANS GERTSEN
CORRESPONDENT
De Franse, Duitse en Spaanse
ministers van buitenlandse za
ken komen vrijdag in Parijs bij
een om van gedachten te wisse
len over de impasse rond de Eu
ropese Politieke Unie.
Volgens een woordvoerder
van het Franse ministerie van
buitenlandse zaken willen
Dumas, Genscher en Ordónez
bekijken hoe ze het Nederland
se voorzitterschap van de Eu
ropese Gemeenschap kunnen
steunen bij het laten slagen van
de top over de politieke unie in
Maastricht.
De bijeenkomst is, aldus de
woordvoerder van de Quai
d'Orsay, „geen aanval op het
Nederlandse voorzitterschap".
Dumas, Genscher en hun
Spaanse ambtsgenoot Ordónez
willen hun ideeën op elkaar af
stemmen om ze vervolgens aan
het Nederlandse voorzitter
schap voor te leggen. Van het
passeren van het Nederlandse
voorzitterschap is geen sprake,
zo stelt de woordvoerder van
het Franse ministerie van bui
tenlandse zaken met klem.
De bijeenkomst in Parijs is
volgens de Franse zegsman
„een heel normale bijeenkomst
in het kader van de Frans-Duit
se politieke samenwerking".'
Frankrijk en Duitsland be
schouwen hun samenwerking
als 'de motor achter de Europe
se eenwording'. Dat ook Spanje
dit keer van de partij is. heeft te
maken met de toenemende sa
menwerking tussen Parijs en
Madrid.
Een beetje benauwd kijkt de nieuwe Haïtiaanse president Joseph Nerette naar generaal Raoul
Cédras, die vorige week president Aristide aan de kant schoof. •foto afp
JERUZALEM AD BLOEMENDAAL
CORRESPONDENT
De Syrische regeringspers heeft
fel gereageerd op de toespraak
van de Israëlische premier Sha
mir maandag. Het dagblad
„Tishrien" noemde de Israëli
sche premier gisteren een „na
zi" en een „gevaarlijke oorlogs
misdadiger". Ook de andere re
geringskranten toonden zich
aan de vooravond van het vre
desoverleg in oorlogsstemming.
Wat het meest de woede heeft
gewekt in Syrië was Shamirs
verklaring, bij de opening van
de winterzitting van het parle
ment, dat de Arabische landen
het opgeven door Israël van be
zet gebied niet tot centraal the
ma mogen maken van de ko
mende onderhandelingen.
Doen ze dat toch, dan zal Israël
„de noodzakelijke conclusies
trekken".
„Shamir heeft niets meer te
onderhandelen overgelaten",
schrijft „Tishrien" verontwaar
digd. Shamir vormt volgens het
Syrische commentaar een be
dreiging voor het internationale
vredesproces en verdient het
door de wereldgemeenschap te
worden behandeld „als een ge
vaarlijke oorlogsmisdadiger die
alle wetten, conventies en prin
cipes heeft geschonden die de
mensheid heeft aanvaard als
basis voor de betrekkingen tus
sen volkeren en landen".
Ook Egypte heeft gisteren de Is
raëlische voorwaarden verwor
pen. De Amerikaanse minister
Baker (buitenlandse zaken) reist
komend weekeinde opnieuw
naar het Midden-Oosten om te
proberen een Arabisch-Israeli-
sche vredesconferentie van de
grond te krijgen.
daten (foto) betuigden gisteren hun steun aan de man die Togo op weg naar democratie moet helpen.
foto afp alain bonnfi
LOME AP
In het Westafrikaanse Togo is gisteren het straat
geweld in de hoofdstad Lomé weer opgelaaid na
een mislukt optreden van een groep militairen,
die interim-premier Joseph Koffigoh wilden ont-
Na de actie, de derde van opstandige militairen
binnen een week, raakten aanhangers van Koffi
goh slaags met militairen en sympathisanten van
sterke man Gnassingbé Eyadéma, wiens macht in
augustus aanzienlijk werd ingeperkt Met name
in de hoofstedelijke wijk Tokoin, waar veel stam
genoten van de militaire leider wonen, deden
zich massale rellen voor, die aan zeker vier men
sen het leven kostten.
Een groep militairen van Eyadéma's presidentiële
garde viel gisterochtend het hotel binnen, waar
de premier verbleef. Het personeel werd gedwon
gen de militairen naar de kamer van Koffigoh te
leiden, maar deze kon tijdens de doorzoeking van
het hotel nog bijtijds ontsnappen. Bij de inval
werd niet geschoten en er vielen geen slachtof
fers.
Koffigoh is op een geheim adres ondergedoken.
Hij sprak de bevolking na de mislukte legeractie
toe in een radiorede. Daarin verklaarde hij onder
meer dat hij „niet zal toegeven aan chantage van
personen die van de duivel zijn bezeten
