Binnenland
Massale vlucht Duitse
asielzoekers gevreesd
Echt oud worden doe je helemaal zelf
'Duiken toegestaan
graag hier betalen
Woensdag 9 oktober 1991 Redactie-. 023-150225 JANINE BOS/WA ALTAN ERDOCAN RONALD FRJSART (dief) PATRICK VAN DEN HURK SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER MARGOT KLOMPMAKER Vormgeving: A
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Inter Press Service (IPS).
'Dubbele' vluchtelingen worden teruggestuurd
Artsen krijgen
training voor
'de vraag'
MAASTRICHT GEERT DEKKER
Artsen en verpleegkundigen
moeten aan familieleden van
een 'hersendode' patiënt de
vraag durven stellen of de orga
nen van de overledene gebruikt
kunnen worden voor transplan
tatie. De stichting Eurotrans-
plapt in Leiden heeft een trai
ningsprogramma ontwikkeld,
dat gisteren werd gepresenteerd
op het congres van de European
Scoiety for Organ Transplanta
tion (ESOT) in Maastricht.
„Voor het eerst wordt kennis
van communicatieve vaardig
heden toegepast om een me
disch probleem op te lossen",
aldus woordvoerder B. Cohen
van ESOT.
Er is een groeiend tekort aan
donororganen. In de vijf landen
die bij Eurotransplant zijn aan
gesloten (Benelux, Duitsland en
Oostenrijk) staan op dit mo
ment ruim 12.000 mensen op
de wachtlijst voor een niertrans
plantatie. Er zijn vorig jaar 3.000
transplantaties uitgevoerd.
In Nederland stierven vorig jaar
zeventig nierpatiënten, terwijl
ze op de wachtlijst stonden.
Een deel van de transplanta
ties wordt uitgevoerd met orga
nen van levenden. Maar de me
dische wereld richt zich meer
en meer op het gebruik van or
ganen van overledenen.
Daarbij is snelheid van han
delen vereist. Reden dat de
vraag om toestemming meestal
direct na het overlijden wordt
gesteld. Volgens gegevens van
Eurotransplant weigert de
rouwende familie donatie in
ongeveer veertig procent van de
gevallen. De omstandigheden
waaronder, en de manier waar
op de vraag wordt gesteld, blij
ken van grote invloed op toe
stemming of weigering.
Cohen maakte gisteren dui
delijk dat er in de geneeskundi
ge opleidingen nog veel te wei
nig aandacht geschonken wordt
aan ethiek en sociale vaardighe
den. Artsen en verpleegkundi
gen leren niet om te gaan met
de emotionele situaties rond de
dood en het schenken van orga
nen.
Het trainingsprogramma, ont
wikkeld door twee medewerkers
van de Rijksuniversiteit Lim
burg, is inmiddels grondig ge
test in Leiden, Amsterdam en
Maastricht. De 34 deelnemers
beoordeelden de trainingsdag
zeer positief.
Op het ESOT-congres werden
gisteren de resultaten 'fantas
tisch' genoemd. Franse en
Spaanse transplantatiedeskun
digen toonden ter plaatse be
langstelling om het programma
over te nemen, uiteraard aange
past aan nationale verschillen in
cultuur en wetgeving-. De Rijks
universiteit Limburg zal de trai
ners opleiden.
namezen ondergebracht die on
der het Honecker-regime als
gastarbeiders naar de DDR zijn
gebracht. Zij zijn ruim een
maand geleden op de vlucht ge
slagen na de eerste uitbarstin
gen van geweld in het voormali
ge Oost i )u«island.
Zeker is dat in het grensge
bied zogeheten 'Schlepper-or-
ganisaties' actief zijn. Die smok
kelen in ruil voor veel geld
vluchtelingen naar Nederland.
Volgens Justitie kan daartegen
weinig worden gedaan „omdat
het niet verboden is mensen in
je auto mee te nemen bij een
grenspassage". Om de mensen
smokkel aan te pakken, moeten
de smokkelaars worden betrapt
op andere delicten zoals verbo
den wapenbezit. Inmiddels is in
Twente en Limburg onderzoek
ingesteld naar de handel en
wandel van deze smokkel-orga-
nisaties.
„Duitsland is het land dat de
meeste asielzoekers in Europa
heeft opgevangen. Daarbij ko
men nog eens honderdduizen
den 'Volksduitsers'. Dat zijn et
nische Duitsers uit onder meer
Polen die een nieuw bestaan bij
onze oosterburen willen begin
nen. De migratiedruk is veel ho
ger dan in enig ander land", legt
woordvoerder A. Voets van
Vluchtelingenwerk uit.
Hij verwacht vooralsnog niet
dat de oplaaiende vreemdelin
genhaat in Duitsland naar Ne
derland zal overslaan: „Een ver
gelijking tussen Nederland en
Duitsland is nauwelijks te ma
ken. Daar komt bij dat in Duits
land het asielprobleem door po
litici nogal demagogisch wordt
benaderd. In Nederland bestaat
een brede politieke consensus
over een terughoudende behan
deling van het thema".
Staatssecretaris Kosto heeft
inmiddels een versnelling van
de aanvraagprocedures in Ne
derland voorgesteld. Hij voelt
echter niets voor landenlijsten,
waarbij de gerenzen voor be
paalde landen definitief worden
gesloten. „Dat is in strijd met
het Verdrag van Genève. Het
moet ook voor burgers uit de
jonge Oosteuropese democrati-
en mogelijk blijven asiel te vra
gen. Denk bijvoorbeeld aan Joe-
goslaven en Russische joden",
aldus een woordvoerder van
Justitie.
Leidse internist doet voor Nederland uniek onderzoek
LEIDEN JAN WESTERLAKEN
Hoe oud je wordt, heb je zelf in de hand. Al
thans, voor een heel groot deel. Oud wor
den heeft niets met sterke voorouders te
maken. Iedereen heeft bij z'n geboorte ge
lijke kansen. Niet roken, gezond eten, wei
nig stress en voldoende beweging zijn de
ingrediënten om oud te worden.
Die constatering doet Anne Margot
Lagaay in een studie naar de gezondheid
van bijna duizend hoogbejaarde Leidena-
ren. De studie geeft aan, dat kwaaltjes als
slecht zien, doofheid en incontinentie (on
gewenst urineverlies) de meeste bejaarden
meer hinderen dan ziektes als kanker of
aderverkalking. Lagaay promoveert morgen
op het onderzoek aan de Leidse universi
teit.
Lagaay over oud worden: „Van een baby
in de wieg is het niet mogelijk om te zeg
gen, dat hij of zij een grotere kans heeft om
heel oud te worden. Je mag dat best een
mooie vondst noemen. Stel je voor dat ou
derdom wél erfelijk zou worden bepaald,
dan zou dat voor verzekeringen aanleiding
kunnen zijn om de premies te relateren aan
de levensverwachting. Nu hoef je je daar
geen zorgen om te maken."
Volgens de internist is er over de 85-plus-
sers, want zo oud waren de duizend Leide-
naars, maar heel weinig bekend. Mensen
werden vroeger niet zo oud. Gevolg daarvan
was dat de wetenschap geen aandacht aan
hen besteedde. Nu steeds meer mensen die
85 jaar-grens passeren, is het voor de medi
sche wereld van belang meer van hen te
weten, zegt Lagaay in haar proefschrift 'The
Leiden 85-plus study. Het onderzoek nam
ruim driejaar in beslag.
Uniek
Het is duidelijk: er komen steeds meer
hoogbejaarde landgenoten. In 1950 waren
meer dan 30.000. Nu, veertig jaar later, zijn
er zes keer zoveel. Over zestig jaar zijn er
ongeveer een half miljoen 85-plussers. De
verwachting is dat deze groep mensen
steeds vaker een beroep op de gezond
heidszorg zal doen.
Het onderzoek van Lagaay, waarvoor alle
85-plussers in Leiden werden benaderd, is
uniek voor Nederland. Van hen deed 97
procent mee. Slechts zestig ouderen hiel
den de boot af. „We hebben van alle kanten
enorme medewerking gehad. Van de huis
artsen, bejaardenhuizen en van de zieken
huizen. Allemaal staken ze de helpende
hand toe. De uitkomst van dit onderzoek
mag je zien als antwoord op de vraag hoe
gezond hoogbejaarde Nederlanders zijn."
En die uitkomst klopt. Alle gegevens die
de 85-plussers verstrekten, werden bij de
huisarts nagetrokken. Lagaay: „Dus moetje
oude mensen serieus nemen. Want wat ze
zeggen is betrouwbaar. De huisartsen zijn
goed op de hoogte van de gezondheid van
hun bejaarde patiënten. Wat die huisarts in
veel gevallen niet wist, was dat de mensen
doof waren, slecht zagen of ongewenst uri
ne verloren. Ik denk dat er meer naar moet
worden gezocht. In Engeland gebeurt dat
al. Ouderdomskwaaltjes? Ik vind dat we van
de gedachte af moeten dat iedere oudere zo
wordt. Oud mag niet automatisch ziek-zijn,
gebrekkig-zijn betekenen."
Aderverkalking
Lagaay stelde een top-15 samen van ziekten
die vooral bij ouderen voorkomen. Zo komt
aderverkalking bij bijna één op de drie
hoogbejaarden voor, aan de geheugenziek
te dementie lijdt 23 procent, ongeveer twin
tig procent heeft slijtage aan de gewrichten.
Opvallend weinig hoogbejaarden hebben
kanker. Hoewel ze het zelf ook opmerkelijk
vindt, heeft Lagaay er. wel een verklaring
voor. De meesten mensen die aan kanker
leden, zijn daaraan al voor hun 85-ste ver
jaardag overleden. Als voorbeeld noemt ze
rokers die longkanker krijgen: meestal ster
ven ze op relatief jonge leeftijd.
Overheden en vluchtelingenorganisaties vrezen dat
voortduring van het geweld tegen asielzoekers in Duits
land leidt tot een massale vlucht van 'Duitse' vluchtelin
gen naar Nederland. In het Duits-Nederlandse grensge
bied is inmiddels een smokkel van asielzoekers op gang
gekomen, waarvan de omvang nog onduidelijk is.
DPI HAAG*GPD
Recreatie dreigt een elitaire vrij
etijdsbesteding te worden. Be
zuinigingen op recreatiegebie
den leiden tot vercommerciali
sering van de parken. Exploi
tanten gaan entree vragen of er
moet voor ieder onderdeel
apart een kaartje moeten wor
den gekocht. De lagere inko
mens worden de dupe. Zij zul
len zich op steeds minder ge
bieden gratis of tegen een kleine
vergoeding kunnen ontspan-
Dit voorspelt directeur LJ.
Meiresonne van de Stichting
Recreatie, een samenwerkings
verband van ongeveer zestig or
ganisaties op het gebied van re
creatie, toerisme en natuurbe
scherming. De Stichting Recrea
tie verzet zich fel tegen de aan
gekondigde bezuinigingen van
vijftien miljoen gulden op
openluchtrecreatie.
„Een tijdje terug merkten we
een beetje ironisch op dat er
voortaan tolhuisjes op fietspa
den zouden komen. En borden
waarop bijvoorbeeld staat: 'dui
ken toegestaan, graag hier beta
len'. Dat dreigt nu werkelijkheid
te worden", aldus Meiresonne.
De recreatieparken zijn bij
uitstek geschikt voor mensen
met lage inkomens. Tegen een
kleine vergoeding, soms zelfs
gratis, kan men in veel van deze
gebieden zwemmen, roeien, ka
noën, fietsen, paardrijden of
wandelen. Door de bezuinigin
gen zullen parken in de toe
komst geld moeten vragen om
te kunnen blijven draaien of het
beheer in handen van commer
ciële exploitanten geven. Hier
door worden de recreatiegebie
den ontoegankelijker voor men
sen met een krappe beurs, de
groep voor wie de parken ooit
waren bedoeld.
Meiresonne: „Sociaal slecht
beleid heet dat. De recreatie
schappen kunnen door de be
zuinigingen het park niet meer
goed onderhouden. Er moet
toch geld binnenkomen. Rest
weinig anders dan het binnen
halen van commeriële exploi
tanten. Recreëren betekent dan
betalen, en flink ook".
Behalve slecht sociaal beleid
verwijt de directeur van de
Stichting Recreatie het ministe
rie ook 'onfatsoenlijk bestuur'.
Openluchtrecreatie is in de loop
der jaren een ondergeschoven
kindje geworden, vindt hij. Mei
resonne: „Op het ministerie van
landbouw, natuurbeheer en vis
serij heerste lange tijd de ge
dachte dat het 'wel goed zat'
met openluchtrecreatie. Er werd
dus niet of nauwelijks iets aan
gedaan".
ke Ordening waarin onder
meer werd besloten de drie
structuurnota's (landinrichting,
natuur- en landschapsbehoud
en openluchtrecreatie) in elkaar
te schuiven besloot het mi
nisterie het beleid van Land
bouw en Natuurbeheer bij te
stellen. Aan openluchtrecreatie
werd toen evenmin jets gedaan.
Pas in 1989 besloot de toenma
lige minster Braks, onder druk
van de Tweede Kamer, een be
leidsnota uit te laten brengen.
Deze beleidsnota is er echter
nog steeds niet. De Stichting
Recreatie voelt zich door de be
zuinigingsplannen min of meer
overvallen. „Zonder beleidsnota
en zonder discussie in de Twee
de Kamer, besluit het kabinet
even om twintig procent min
der beschikbaar te stellen voor
openluchtrecreatie. Dat is toch
geen beleid meer."
KOKANJE
Maandagavond drong mijn vrouw
mijn werkkamer binnen met de
mededeling dat Dsjengis Khan op
de televisie te zien was. Ik haastte mij natuurlijk
naar de beeldbuis waar een man met oosterse
trekken een vragensteller te woord stond. Een
geel zijden gewaad omhulde een tamelijk gezette
man, die zichzelf als een reïncarnatie van de Ge
sel Gods beschouwde.
Nu behoort zielsverhuizing niet tot het gangbare
gedachtengoed in Europa, maar in Azië zijn er
miljoenen hindoes en boeddhisten die in het wiel
der wedergeboorten geloven. Meestal hebben de
mensen er geen idee van wie zij in een vroeger le
ven zijn geweest. Zit alles tegen en leef je als een
pauper aan de onderkant van de samenleving,
dan kun je er donder op zeggen dat die vorige in
carnatie er een puinhoop van heeft gemaakt.
In Tibet gaan de geleerde monniken na de dood
van de Dalai Lama op zoek naar zijn incarnatie.
Die zoektocht kan even duren, maar altijd slagen
ze erin zijne Heiligheid in een begaafd jongetje te
herkennen, dat daarna vanuit zijn bergdorp naar
het paleis in Lhasa wordt overgebracht.
Ik geloof niet dat de Limburgse oud-karatekam-
pioen Gerard Meijers door Mongoolse monniken
als de incarnatie van Dsjengis Khan is aangewe
zen. Hij is daar kennelijk zelf van overtuigd ge
raakt. Zijn ouders hebben een Chinese achter
grond en kwamen via Indonesië naar Nederland.
De huiden van pythons en tijgers, die het plafond
en de wanden van zijn vertrekken sieren, hangen
daar als teken dat hij de natuurelementen heeft
overwonnen. De slangen werden door hem op
Borneo eigenhandig gewurgd.
Nu heb je in gekkenhuizen vele bewoners die
zichzelf als Napoleon beschouwen. Maar deze
Dsjengis Khan maakte allerminst een gestoorde
indruk. Hij was goedlachs en ontspannen. Zelfs
om het grapje van de interviewer „Wat Khan
kan kan Khan alleen" kon hij smakelijk lachen.
De Mongoolse prins trad op in het programma
De Stoel van de NCRV. Op het eerste gezicht lijkt
de formule sterk op die van een ander succespro
gramma (heette het niet Showroom?), waarin een
stoet van zielige en gederangeerde figuren aan
ons verbaasde oog voorbijtrok. Samensteller Rik
Felderhof is er echter niet op uit om halve garen
op het scherm te krijgen, maar wil het woord ge
ven aan excentrieke mensen. Aan gedreven en
bevlogen typen, die een eigen visie op de wereld
hebben en bereid zijn daar hun leven op af te
stemmen. Het ligt voor de hand dat veel gasten
uit het milieu van religieuze splintergroepen af
komstig zullen zijn.
Ook de tweede gast was ervan overtuigd dat zij
voor haar geboorte al een heleboel had meege
maakt. Zij herinnerde zich twee levens: in hef. ene
vond zij als Indiaans jongetje al vroeg de dood, in
het andere was zij een Indiaanse valkenier. Haar
schilderijen zijn dan ook gevuld met arenden en
valken, die voortdurend in het blikveld van haar
geestesoog rondvliegen.
Ooit was ik bij een geestesgenoot van deze vrouw
op bezoek, die mij op haar zolderkamertje in een
buitenwijk in Leeuwarden een schelp met roken
de salie overhandigde. Zij was een Friezin, die ja
renlang tussen de Amerikaanse Indianen had ge
woond. Ze noemde zich Dancing Cloud. Op haar
altaartje lagen stenen uit het heilige bergland van
de Indianen. Naast een godinnebeeldje stond een
vaasje met adelaarsveren. Aan het plafond hingen
kristallen. Dancing Cloud zette een plaat op met
ijle fluitmuziek en liep zachtjes zingend met de
salieschelp het vertrek rond. Ze vroeg me of ik
haar op de bongo wilde begeleiden. Natuurlijk,
wat ze maar wilde, ik kon haar gewoon niets wei
geren. Ik boog mij over de trommels en waarach
tig, mijn ongeoefende vingers wisten er een har
monisch ritme aan te ontftitselen. Dancing Cloud
begon te dansen en na een poosje gleed haar
wolkemantel op de zoldervloer. De prikkelende
geur van salie drong mijn neus binnen en slaagde
er die avond wonderwel in mijn aura volledig
schoon te blazen.
GERRIT JAN ZWIER MEDEWERKER
lijk voor de huisvesting) nog
geen sprake van een massale
vlucht van asielzoekers uit
Duitsland. Riphagen: „We hou
den er echter wel rekening mee
dat dit kan gebeuren." Concrete
maatregelen om een eventuele
vluchtelingenstroom uit Duits
land op te vangen, zijn deson
danks nog niet genomen.
„We kunnen de huidige
stroom redelijk opvangen. Er is
capaciteit voor vijftig tot zevntig
nieuwe asielzoekers per dag.
Maar als het om duizenden
mensen tegelijk gaat, moeten
we voor de opvang naar onor
thodoxe maatregelen grijpen.
Bijvoorbeeld door samen met
Defensie tentenkampen in te
richten", aldus A. Aboutaleb
van het ministerie van wvc.
In asielzoekerscentra in oost-
Nederland en in Middelburg
zijn op dit moment vooral Viet-
ENSCHEDE JAN BENGEVOORD
Asielzoekers die in Duitsland al
een asielaanvraag hebben inge
diend, kunnen geen beroep
doen op het Nederlandse asiel
recht. Zij worden op dit mo
ment op last van het ministerie
van justitie over de grens gezet.
„Vluchtelingen die in Duitsland
een asielprocedure hebben lo
pen, worden niet vervolgd door
de Duitse overheid. We zullen
de situatie echter van dag tot
dag moeten bekijken", aldus
woordvoerder G. Riphagen van
het ministerie van justitie. In in
dividuele gevallen kan bij uit
zondering om humanitaire re
denen tijdelijk onderdak wor
den verleend.
Op dit moment is er volgens
Justitie (verantwoordelijk voor
de asielprodecedure) en het mi
nisterie van wvc (verantwoorde
De Joegoslavische kolonel Dusan Radakovic
fotografeert het Nederlandse HAWK-luchtver-
dedigingssysteem. Alsof de Koude Oorlog
nooit heeft bestaan, kwamen legerofficieren
uit onder meer de voormalige Sovjetunie, Mid
den- en West-Europa de afgelopen twee da
gen in ontspannen sfeer bijeen op de Lucht
machtbasis Twenthe. Het is de bedoeling dat
militairen uit de CVSE-landen vaker informeel
informatie uitwisselen over hun activiteiten.
FOTO ANP COR MULDER
Lagaay: „Ouderdomskwaaltjes? Ik vind dat we van de gedachteaf moeten dat iedere oudere zo wordt"
FOTO JAN HOLVA?
