Kunst
Architectuurschilders in
Boymans-van Beuningen
Liefde en dood
komisch uitgebeeld
Sovjetfilm wint Gouden
Leeuw in Venetie
Onbekend Haags kamerkoor
verrassing van Korenfestival
r
Maandag 16 september 1991 Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYCROK JAN RUSDAM SASKIA STOEUNCA Eindredactie: ANNEMIEK RUYGROK Vomigevlng: RUTGERJ HOOGERDUK
6
NIEUWSLIJN
Vier lezingen over muziek
LEIDERDORP - De streekmuziekschool Rijnakkoord heeft vier
lezingen georganiseerd waarin het hoofdthema 'Muziek' vanuit
verschillende invalshoeken zal worden belicht en bestudeerd.
Beroemde Nederlandse sprekers zijn hiervoor uitgenodigd,
waaronder de auteur Maarten 't Hart (17 sept), de Commissaris
van de Koningin van de provincie Flevoland Han Lammers (24
sept), computerdeskundige Boele de Raad (1 okt.) en dirigent
organist Charles de Wolff (10 dec.). Op dinsdagavond 17 sep
tember zal Maarten 't Hart spreken over literatuur en muziek.
De lezingen vinden plaats in de theaterzaal van de Muzenhof
aan de Cor Gordijnsingel 2 te Leiderdorp. De aanvangstijd is
steeds 20.00 uur. Kaarten zijn verkrijgbaar bij de streekmuziek
school en aan de zaal.
Nieuw Sinfonietta heeft hoofdsponsor
UTRECHT - Het kamerorkest Nieuw Sinfonietta Amsterdam, dat
onder leiding staat van de Russisch-Nederlandse dirigent Lev
Markiz, en het accountants- en consultancybureau KPMG heb
ben voor een periode van drie jaar een sponsorovereenkomst
gesloten. Door deze sponsoring is het voortbestaan van het en
semble, dat zich in de betrekkelijk korte tijd van zijn bestaan een
internationale reputatie verwierf, voorlopig veilig gesteld. Over
de hoogte van het sponsorbedrag willen beide partners geen uit
spraken doen.Het Nieuw Sinfonietta Amsterdam werd door de
naar Nederland uitgeweken Russische musicus Markiz in 1988
opgericht. In mei van dit jaar kreeg het een Edison voor de CD
met werken van Sjostakovitsj. Het kamerorkest zal volgend jaar
optreden tijdens het Holland Festival in Amsterdam.
THEATER RECENSIE
MARCEL VAN BAARLE
Voorstelling: Cupid and Death; Gezel
schap: Vereniging voor Huismuziek.
Gezien: 14/09 Schouwburg,
Leiden.
Wanneer Cupido en de Dood de
nacht in dezelfde herberg door
brengen raakt de natuur volko
men ontregeld en moet Mercu-
rius eraan te pas komen om de
orde der dingen te herstellen.
Dat heb je ervan als de kamer
heer stiekum hun pijlen verwis
selt. Het muziektheaterspekta
kel Cupid Death liet het afge
lopen zaterdag in een redelijk
gevulde schouwburg middels
een verrassende mengeling van
gesproken tekst, solistische en
koorzang, dans en instrumenta
le muziek allemaal horen en
zien. Deze semi-professionele
produktie, die onlangs tijdens
het Oude Muziek Festival in
Utrecht werd uitgevoerd, is ge
maakt ter gelegenheid van het
veertigjarig jubileum van Huis
muziek, vereniging voor Muziek
en Instrumentenbouw. Het is
een zogenaamd 'masque' die
zijn wortels heeft in de danscul
tuur aan het hof. Cupid Death
werd geschreven in 1653, ten
tijde van de sluiting van de Lon-
dense theaters na de Puriteinse
revolutie, voor een 'private en
tertainment' van de Portugese
ambassadeur in Londen. De
tekst is van James Shirley, naar
fabels van Aesopus, en de mu
ziek van Christopher Gibbons
en Matthew Locke.
De uitvoering was een verras
sende combinatie van authen
tieke en hedendaagse elemen
ten. De originele, authentiek
uitgevoerde muziek alsmede de
min of meer oorspronklijke
dansen in historische kostuums
werden op een verrassende wij
ze afgewisseld met eigentijdse
elementen. De ogenschijnlijk zo
tegengestelde begrippen liefde
en dood en de daaruit voort
vloeiende verwarring werd op
veelkleurige en veelal komische
wijze uitgebeeld.
Een spektakelstuk als Cupid
Death stelt hoge eisen aan de
uitvoerenden. Het is niet ver
wonderlijk, dat de semi-profes-
sionaliteit hier en daar dan ook
niet onopgemerkt bleef. Bij een
dergelijke veelvormige uitvoe
ring werkt amateurisme al gauw
storend op de eenheid en de
stroomlijn van het geheel.
Met name het koor - de so
pranen klonken erg iel was
aan de zwakke kant. Ook de, zij
het bescheiden, acts van de
koorleden gaven hier en daar
blijk van een gebrek aan de no
dige souplesse en ervaring. Alle
lof voor atteur Marc Krone, die
op overtuigende wijze de ka
merheer neerzette. Vooral bij
hem viel het op, dat hij hele
maal in zijn rol zat. Datzelfde
gold voor Rita Dams, die in haar
uitbeelding van de bezorgde
moeder Natuur van veel erva
ring blijk gaf. De liefde kwam
goed uit de verf met de geloof
waardige en zangtechnisch gave
vertolking van sopraan Marieke
van der Meer. Bariton Mitchell
Sandler was een echte Mercuri-
us, die ook in zijn zang vol
doende overtuigingsiaacht
toonde, om de natuur weer op
te monteren en orde op zaken
te stellen.
Het instrumentaal ensemble
tenslotte o.l.v. Marius van Alte-
na bood met enthousiasme en
muzikaliteit een betrouwbare
en professionele ondersteuning
aan deze spektakulaire en soms
verwarrende produktie.
Sovjet-regisseur Nikita Michalk-
ov heeft zaterdag op het filmfes
tival van Venetie de Gouden
Leeuw gekregen voor zijn film
'Oerga'. De in Mongolië opge
nomen film vertelt de weder
waardigheden van een schaap
herder die door Mongolië trekt
op zoek naar voorbehoedsmid
delen die hij nodig heeft om de
Chinese wet op de geboorte
controle te eerbiedigen. Mi-
chalkov, die met 'Otsji Tsjomije'
eerder in de prijzen viel, heeft
voor 'Oerga' gebruikt gemaakt
van niet-professionele acteurs.
In de film worden drie talen ge
sproken: Russisch, Chinees en
Mongools. Michalkov zei dat hij
voor een Mongools onderwerp
had gekozen omdat „de men
sen in Rusland te druk bezig
zijn met het verleden". 'Oerga'
is een soort lasso en heeft sym
bolische betekenis als hij wordt
begraven voor een tent waar
een paar de liefde bedrijft. An
dere prijzen die in Venetie wer
den uitgereikt waren de Specia
le prijs van de jury vopr 'Divina
Comedia' van de Portugese re
gisseur Manuel De Oliveira. De
Speciale Gouden Leeuw voor
HET KORENFESTIVAL dat zaterdag ter
gelegenheid van 'Noordwijk 125 Jaar
Badplaats' is gehouden, heeft in de ca
tegorie gemengde koren een verrassen
de winnaar opgeleverd: het Haagse Ka
merkoor Quattro Stagioni.
Onbekend specialisme binnen 17e eeuwse schilderkunst
Het is niet moeilijk je een voorstelling te maken van Pie-
ter Saenredam. De schilder uit de zeventiende eeuw
moet te herkennen zijn geweest aan een meetlat. Krui
pend over kerkvloeren, zich uitstrekkend op een stoel,
meetinstrument in de hand; hij moet behoorlijk zijn op
gevallen. De 'meester van het perspectief was een pietje
precies. Zijn serene schilderijen getuigen daarvan.
ROTTERDAM ROB SCHOQNEN
Maar liefst zestien schilderijen
van de man zijn te zien in mu
seum Boymans-van Beuningen
in Rotterdam. Die zestien wer
ken zijn onderdeel van de grote
tentoonstelling 'Perspectiven'
die gisteren werd geopend.
Naast werk van Saenredam zijn
daarin panelen en doeken sa
mengebracht van onder ande
ren Gerard Houckgeest, Hen
drik van Vliet en Emmanuel de
Witte. En daarmee is tevens
aangegeven waar het in deze
brede presentatie om gaat: Het
architectuurstuk in de zeven
tiende eeuw. Uit alle hoeken en
gaten van de wereld zijn werken
met dat specifieke onderwerp
geleend. In totaal hangen er 65
kunstwerken in de zogeheten
'oude vleugel' van het museum.
Dat is bijzonder, omdat het me
rendeel van de werken is ge
schilderd op paneel en daarom
- vanwege de kwestbaarheid -
niet eenvoudig wordt uitge
leend.
Gevoel
De tentoonstelling biedt - het
moet maar gelijk gezegd - een
fraai overzicht van dat tot nu
toe tamelijk onbekende specia
lisme binnen de zeventiende
eeuwse schilderkunst. Daar
waar iedereen wel de schilderij
en van Rembrandt en Hals uit
diezelfde eeuw kent, zijn niet
veel mensen bekend met deze
eigenzinnige kunstvorm.
Architectuurschilderkunst
komt aan het eind van de zes
tiende eeuw naar voren, met
name in de Nederlanden. Die
opkomst en latere waardering
uit de zeventiende eeuw zich
niet of nauwelijks inlieten met
hun onderwerpen. In die zin,
dat er geen sprake is van per
soonlijke gevoelens ten aanzien
van een onderwerp. Wat Rem
brandt of Hals voelden of dach
ten bij het maken van een por
tret? We weten het niet. Datzelf
de geldt - in versterkte mate -
voor architectuurschilders als
Saenredam en zijn collega's.
Het verbeelden (bijna: afbeel
den) van een op zich naamloze
kerkruimte ligt dan meer voor
de hand dan het gevoelig pen
selen van een portret.
Bovendien brak er in die pe
riode het besef door dat een
kunstenaar méér diende te zijn
dan een ambachtsman. Van dat
juk wilde men nu - na de 'don
kere Middeleeuwen'- eindelijk
wel eens af. En, vergelijkbaar
met schrijvers en filosofen
waarmee de schilders graag ge
lijkgesteld wilde worden, zocht
men als instrument voor die
herwaardering een element uit
de wetenschap, in dit geval: het
perspectief. Die wiskundige ver
taling van hetgeen wordt waar
genomen, diende de schilders
op eenzelfde niveau te plaatsen
als de auteur en de wijsgeer.
Ook dus ligt het voor de hand
een kerkruimte of vergelijkbaar
bouwwerk te schilderen, anders
dan een bloemstilleven, waarin
nu eenmaal minder ruimtelijke
(of perspectivische) vragen kun
nen worden behandeld.
Dat mogen dan twee redenen
zijn waarom die zeventiende
eeuwse kunstenaars kerk-interi-
eurs zijn gaan schilderen, maar
wie hen daartoe opdracht heeft
gegeven is nagenoeg onbekend.
Wèl te traceren is dat vooral
zeer rijke burgers op gezette tij
den 'hun' kerk lieten vereeuwi
gen op koper, paneel of doek.
Ook een stadsbestuur (van Am
sterdam bijvoorbeeld) liet af en
toe een opdracht uitgaan. Doel?
Wat de welgestelde burgerij be
treft, ligt het voor de hand dat
die trouwe kerkgangers graag
ook thuis, op de schoorsteen
mantel, 'hun' gebedehuis wilde
ervaren. Een voorloper van de
crucifix wellicht? Gemeentebe
stuurders pioeten hun opdrach
ten hebben gegeven vanuit een
meer historisch besef.
Fotografen
Maar waren die zeventiende
eeuwse architectuurschilders
een gehele carrière voor de Itali
aanse acteur Gian Maria Volon-
te. De prijs voor de beste acteur
River Phoenix (VS) voor zijn rol
in 'My Own Private Idaho'. Voor
de beste actrice: Tilda Swinton
(Eng) voor haar bijdrage aan
'Edward II'. De Zilveren Leeu
wen zijn gegaan naar 'Dahong
Denglong Gaogao Gua' (Rode
Lantaarn) (China), van Zhang
Yimou; 'J'Entends Plus La
Guitare' (Frankrijk) van Philip
Garrel; 'The Fisher King' (VS)
van Terry Gilliam. De Gouden
Medaille van de voorzitter van
de senaat ging naar 'Allemagne
Neuf Zero' (Frankrijk) van jean
Luc Godard. De prijs voor filmi
sche behandeling ging naar
'Scream of Stone' (Duitsland),
een film over bergbeklimmen
van Wemer Herzog. Het beste
scenario: 'Mississippi Masala'
(VS/India) van Mira Nair. De ju
ry werd gevormd door de Ame
rikaanse acteur James Belushi,
de Italiaanse producent Silvia
d'Amico; de Franse filmcriticus
Michel Ciment; de Sovjet-film
historicus Naum Klejman; Mo-
ritz de Hadeln, directeur van
het filmfestival van Berlijn en de
regisseurs John Boorman, Odja
Kodar, en Pilar Miro.
FLORENCE - Een geestelijk verwarde man is zaterdag in Florence het beroemde David-beeld van Mi
chelangelo met een hamer te lijf gegaan en heeft er lichte schade aan toegebracht
De 47-iarige Piero Cannata haalde in het Accademia-museum een hamer uit zijn jas te voorschijn en
sloeg op net 487 jaar oude beeld in, waarbij een teen van de linkervoet van de David afbrak. Vervolgens
werdhij onmiddellijk door suppoosten overmeesterd. Volgens de directeur van het museum, Antonio Pao-
lucci, valt de schade mee en kan het beeld binnen enkele dagen hersteld worden. De dader is naar de
plaatselijke psychiatrische afdeling van een ziekenhuis overgebracht voor observatie.
foto ap
Hoofdconservator oude kunsten van het museum Boymans-van Beuningen, Jeroen Giltay, bij het schilderij
'Interieur van de Grote (St Laurens) Kerk met zicht op het orgel'. Onlangs werd duidelijk dat het gemaakt is
door de 17e eeuwse Assendelftse kunstenaar Pieter Saenredam. Deze constatering maakt dat het schilderij,
dat in het bezit is van het Stedelijk Museum te Alkmaar, in waarde stijgt van drie ton naar achttien miljoen
gulden. •foto an
dan niet meer dein veredelde tes zijn neergezet op de drager.
'afbeelders'; zeventiende eeuw- De preciesie bijvoorbeeld waar-
se 'fotografen'? Verre van. Want mee Saenredam, maar zeker
de presentatie in Boymans-van ook een De Witte of - de grond-
Beuningen maakt voor alles legger van de architectuurschil-
duidelijk dat er werd gespeeld derkunst - Vredeman de Vries,
met het onderwerp. Het mag ër het perspectief hebben gebe-
dan in eerste instantie tamelijk zigd, is bijna hartverwarmend,
koel en beredeneerd uitzien, Vluchtpunten en vluchtlijnen,
een nadere beschouwing leert de daardoor onstane verteke-
dat de makers met ongelooCijk ningen die - mathematisch ge-
veel plezier en kunde de ruim- zien - kloppen: er moet voor
tes hebben gepenseeld. hen steeds weer een wereld zijn
De chronologisch ingedeelde opengegaan. Dat overweldigen-
tentoonstelling maakt onder- de gevoel de ruimte letterlijk te
scheid tussen 'interieurs', 'exte- kunnen verbeelden moet een
'gefantaseerde archi- enorme indruk hebben ge-
tectuur'. Met name die laatste maakt Die bewondering proef
groep werken laten een werke- je ook nu nog.
lijk rijke fantasie zien: niet be-
staande gebouwen werden ge- Romantisch
(de zeventiende eeuw dus), op
een welhaast nostalgische wijze
weergegeven. Hier gaat het der
halve wèl om de persoonlijke vi
sie van de kunstenaar.
Het is dan aardig die lijn door
te trekken naar een modem
kunstenaar als Mondriaan die
zich weer heeft laten inspireren
door de meer wiskundige aan
pak van onder anderen Saenre
dam. Dat geldt ook voor een ei
gentijds kunstenaar als Jan Dib-
bets, die zijn bewondering voor
de in Assendelft geboren kun
stenaar nooit onder stoelen of
Dat maakt deze tentoonstelling
duidelijk.
schilderd, met altaren uit ande
re kerken erin, plus zuilen die Er is dan een directe lijn te trek-
absoluut niet in de betreffende ken met de kerkinterieurs die
kerk thuishoren, draperieën of bijvoorbeeld Johannes Bos-
enorme gordijnen met on-rea- boom in de negentiende eeuw
listische schaduwpartijen op penseelde. Maar Bosboom
muren en zuilen. schildert - als een waarachtig
Maar wat je in Rotterdam kind van zijn tijd - een roman
vooral opmerkt is de gretigheid tisch interieur: In zijn werk zie
de betreffende ruim- je een hang naar die gouden tijd
Tentoonstelling: 'Perspecti
ven - Saenredam en de archi
tectuurschilders van de 17e
eeuw'. Museum Boymans-van
Beuningen, Mathenesserlaan
18-20, Rotterdam. Open: di. t/m
za. van 10-17 uur. Zon- en feest
dagen van 11-17 uur. Van 15
september tot 24 november.
Catalogus 65 gulden.
MUZIEK «RECENSIE
Het Korenfestival dat zaterdag
ter gelegenheid van 'Noordwijk
125 Jaar Badplaats' is gehou
den, heeft in de categorie ge
mengde koren een verrassende
winnaar opgeleverd: het Haagse
Kamerkoor Quattro Stagioni. In
de categorie mannenkoren ging
de eerste plaats naar het Kon.
Haarlems Mannenkoor Zang en
Vriendschap en in de categorie
vrouwenkoren ontving het
eveneens Haagse Pro Cantare
de erepalm.
In de Sint Jeroenskerk in
Noordwijk-binnen traden ne
gentien koren uit het hele land
aan. Niet alleen om een prijs te
winnen, maar, zoals jurylid en
dirigent René Verhoeff het ver
woordde „ter stimulering, om
ideeën voor repertoire uit te
wisselen en om contacten op te
doen". Uiteindelijk kregen vijf
koren een prijs en zij traden 's
avonds tijdens het slotconcert
op voor een aandachtig en zeer
deskundig publiek.
Tijdens het festival stond
koormuziek van Nederlandse
componisten uit de twintigste
eeuw centraal, maar tijdens het
slotconcert kregen de koren de
vrijheid om te zingen wat ze zelf
wilden. Dat leverde een gevari
eerd programma op met toch
nog, hoe kan het anders, veel
Nederlands reperoire.
Het Kon. Haarlems Mannen
koor Zang en Vriendschap
opende de avond met vier
enigszins bravoure-achtige
stukken. Het koor heeft een
massieve, orgel-achtige klank,
die beter gedijdt in een concert
zaal dan in een kerk. Ondanks
een perfecte articulatie kwamen
de stukken door de lange echo
wollig en daardoor slecht ver
staanbaar over. Positief was
daarentegen de onvoorwaarde
lijke inzet van het koor en de
presentatie naar het publiek.
De derde prijs in de categorie
gemengde koren ging naar Con
Amore Musica uit Witmarsum.
Het koor heeft een mooie, zij
het wat vlakke klank. Bij mij
overheerste de indruk, dat het
koor teveel voor zichzelf zong,
wat een afstandelijk resultaat
gaf. Het effect op het publiek
bleef hierdoor uit.
Het Leids Vocaal Ensemble
won in de categorie gemengde
koren een verdiende tweede
prijs. Het koor opende met 'O
Wild West Wind' van Edgar El-
gar en liet daarmee direct zien
waartoe het in staat is: een forte
opening, gevolgd door een in
drukwekkend subito piano, wer
kelijk een krachttoer! Toch vond
ik dat het koor teveel in tech
nisch kunnen bleef steken en te
weinig muzikaliteit uitstraalde.
Het resultaat deed haast steriel
Pro Cantare uit Den Haag, dat
terecht de eerste prijs won in de
categorie vrouwenkoren, bracht
na de pauze vier stukken. Op
vallend was de warme, glanzen
de koorklank en de innerlijke
overtuiging die uit iedere frase
bleek. Het koor beheerste de
stukken tot in de perfectie en
maakte grote indruk met een
volstrekt natuurlijke zang, waar
in moeilijke inzetten en akkoor
den met schijnbaar groot ge
mak werden genomen.
Dé verrassing van de avond
was het onbekende kamerkoor
Quattro Stagioni uit Den Haag,
dat de eerste prijs won in de ca
tegorie gemengde koren. Het
koor telt slechts acht mensen en
bestaat nog maar een jaar. Met
zo'n klein koor is het moeilijk
om een homogene koorklank te
bereiken, vooral in een grote
ruimte als de St. Jeroenskerk.
Dat lukte dan ook niet, maar
het tekort werd meer dan goed
gemaakt door de fantastische
stemmen, die ook solistisch
goed tot hun recht zouden ko
men. Quattro Stagioni excel
leerde in stukken van Josquin
des Prez en van Orlando di Las
so, maar bracht ook een lied
van Albert de Klerk perfect voor
het voetlicht en was daarmee de
terechte v
I-Ter AarBeokenpad 14-1
u Starrenburglaan 47 Zoolermeer Croesinckplein 1