Kunst
piM<0
'Ik heb een handel
en een winkel'
De Nieuwe Modernen
Haags Gemeentemuseum mag twee Picasso's verkopen
- Suggestieve vormen door Danskem
'Jubeljaar' voor oud
muziek-festival
'Collaboratie uit opportunisme vind ik de ergste vorm'
Vrijdag 13 september 1991
e: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOELINGA Eindredac
S SONDERS Vormgeving: RUTGERJ HOOGERDUK
VESTDIJ K heeft zijn vrien
den als het hem uitkwam i
MET DE VERKOOP van Pi
casso's Harlequin (1913) en
woon verloochend," beweert Sibylle (1921) wil het Haags
diens biograaf Adriaan Vene- Gemeentemuseum zijn aan-
ma. koopbudget verhogen tot
een miljoen gulden per jaar
DEN HAAG ANP
De Haagse gemeenteraad heeft,
op de fractie van de WD na,
gisteravond ingestemd met de
verkoop van enkele topstukken
van het Gemeentemuseum.
Met de opbrengst van de wer
ken, waarvan directeur Rudi
Fuchs na jarenlange geruchten
toegaf dat het twee Picasso's
betreft, moet een fonds worden
gecreëerd waaruit nieuwe
kunstwerken kunnen worden
aangekocht.
Volgens Fuchs hebben zich,
sinds sprake is van het plan
(eind '89), diverse geïnteres
seerden (vooral particulieren)
bij hem gemeld.
De verkoop van de topstuk
ken maakt volgens Fuchs deel
uit van een beleid waarbij het
Gemeentemuseum ernaar
streeft een collectiemuseum te
worden waarin de eigen collec
tie meer aandacht krijgt dan
steeds wisselende tentoonstel
lingen. Daarvoor zullen de col
lecties moeten worden opge
schoond en nieuwe werken
worden aangekocht. Om dat
beleid echter werkelijk te doen
slagen is volgens Fuchs verkoop
noodzakelijk.
Het Gemeentemuseum heeft
slechts een aankoopbudget van
491.000 gulden. Het Stedelijk
Museum in Amsterdam daaren
tegen twee miljoen en Boy-
mans-van Beuningen een mil
joen gulden. Met de verkoop
van de Harlequin (1913) en
Sibylle (1921) wil Fuchs een
fonds creëren, waarvan de ren
te-opbrengst het budget van het
museum verhoogt tot een mil
joen per jaar.
De weerstand die twee jaar
geleden tegen het plan was ge
rezen, bleek gisteren gebroken.
De gemeenteraad van Den
Haag zag in dat het museum
met het huidige budget geen
kant op kan. De fracties noem
den het 'geen leuke maatregel,
maar één die uit nood is gebo
ren'. De voorwaarden waarmee
het voorstel is omkleed, stelden
de partijen gerust over de keuze
van het kunstwerk.
Het geld moet worden be
steed aan verbetering van de ei
gen collectie. De verkoop mag
niet leiden tot 'aantasting van
het eigen Nederlandse cultuur
bezit'. En de voordracht van de
directeur zal voor advies wor
den voorgelegd aan de Raad
voor Cultuurbeheer, alvorens
het college van burgemeesters
beslist.
Over de bestemming wilde de
raad echter meer zekerheid dan
de beleidsnota van het Haags
Gemeentemuseum biedt. De
nota spreekt slechts van een
voorkeur voor verkoop ten be
hoeve van een museum. De ge
meenteraad sprak gisteravond
echter via een amendement van
de PvdA uit dat, als de verkoop
aan openbare kunstinstellingen
niet lukt, zij wil oordelen over
een eventuele verkoop via een
veiling of kunsthandel.
Alleen voor de WD bleef het
onverteerbaar dat de Picasso's
zullen worden verkocht. „Het
gaat om kunstvoorwerpen die
in het verleden niet toevallig
zijn verkregen, maar doelbe
wust aangekocht," stelde WD-
woordvoerster J. de Vries. „Wij
kunnen ons er niet mee vereni-
gigen dat deze werken vrijwel
zeker voor Nederland verloren
zullen gaan."
Kans en Krumeich zijn goed op elkaar ingespeeld. In alle scènes staat het visuele voorop: ze laten elkaar zien
wat ze in zichzelf ontdekken en bouwen van daaruit vormen en bewegingen op. foto pr
Reve's vriend veilt foto's, handschriften en typoscripten in Leiden
„Ik heb een handel en een winkel," zegt 'volksschrijver'
Gerard Reve. Zijn vriend Joop 'Matroos Vos' Schaft
huizen, Reve's zaakwaarnemer, zocht het Leidse veiling
huis Burgersdijk Niermans uit om zo'n zestig verschil
lende handschriften, typoscripten, drukproeven en zeld
zame foto's van de 67-jarige schrijver onder de hamer te
brengen. Op de halfjaarlijkse veiling, die van 26 tot en
met 28 november aan de Nieuwsteeg wordt gehouden.
uit Schiedam. Schafthuizen
voegde bij deze collectie een
keurig geadministreerd kaart
systeem, waarop van elk vei
lingstuk nadere gegevens staan.
Zo worden nu van Reve oude
pasfoto's ('Fotostudio Heno
Amsterdam') geveild; uit het
eind van de jaren veertig en de
jaren vijftig. Daarnaast worden
enige privéfoto's en enkele ori
ginele afdrukken van beroemde
foto's bij interviews van de
hand gedaan door huize Reve.
Maar het merendeel van deze
reviana bestaat uit handschrif-
LEIPEN EMIEL FANGMANN
Soms wordt er van Reve onge
publiceerd werk verkocht, zoals
door Aldert Koop die vorig jaar
zijn ongepubliceerde brieven
van Reve bij Burgersdijk Nier
mans liet veilen. Of de familie
van Reve's vroegere psychiater
dr. C.J. Schuurman, die boeken
met opdracht door het Leids
antiquariaat AioloZ liet verko
pen. Nu gaat het om, op som
mige foto's na, gepubliceerd
werk. Maar afkomstig van Re
ve's vriend, Joop Schafthuizen
Tot de collectie behoort een typoscript van een Nader tot (/-achterflap
(een herdruk). Die eindigt met de vermelding Aswoensdag, Witte Don
derdag, Goede Vrijdag 1969. In handschrift staat er dan nog een onna
volgbaar geestig commentaar bij: „Doorhalen wat niet gewenst wordt".
ten en typoscripten, soms in
doorslag. Zij bevatten gedich
ten, persoonlijke verantwoor
dingen, essays, recensies en wat
eigen losse notities. Daaronder
een paar kleine autobiografieën
op A4 formaat, waarvan er één
voor de uitgave van een boek in
Engeland bestemd moet zijn.
Reve schetst daarin in het En
gels zijn 'levensloop', waarin hij
zich voordoet als zoon van Bal-
tisch-Russische vluchtelingen
die later in Indië vocht. (We vin
den het aan het eind van Een
Circusjongen.)' Reve speldt daar
in de Engelsen op de mouw dat
hij in eigen land met de groot
sten uit de wereldliteratuur
wordt vergeleken.
Godslastering
De omvang van de stukken va
rieert van één gedicht tot het
honderd bladen tellende en-
gelstalige typoscript van 'Me-
lancolia', zonder 'h', gedateerd
op 6 januari 1952. Het is de no
velle met de vermeende obsce
ne passages, die Reve een reis
beurs kostten. Ook geeft Schaft
huizen het 36 bladen tellende
typoscript in doorslag van het
'Pleidooi'. Dat sprak Reve op 17
oktober 1967 ter zitting van de
Amsterdamse rechtbank uit om
zich tegen de beschuldiging van
godslastering te verweren. Waar
het typoscript is?
Tot de collectie behoort een ty
poscript van een Nader tot U-
achterflap (een herdruk). Die
eindigt met de vermelding As
woensdag, Witte Donderdag,
Goede Vrijdag 1969. In hand
schrift staat er dan nog een on
navolgbaar geestig commentaar
bij: „Doorhalen wat niet ge
wenst wordt".
Onder handschriften en typo
scripten van Reve's curieuze
sprookjes, waarvan sommige
ooit op single verschenen, zit
r m
Danskem
Gezien 12/9 Parktheater
Alphen a/d Rijn.
Te zien: 13/9 Partctheater (voor-) en 14
sept (première), aanvang 20.30 u.
Alphen
We zien een danser en een
danseres in duetten en soli met
een grote emotionele lading. De
bewegingen hebben iets medi-
terends, maar zijn toch zeer ex
pressief en kunnen naar een
grote heftigheid leiden. De dan
ser en de danseres zijn Adriaan
Kans en Maureen Krumeich van
Danskem. De voorstelling be
staat uit twee choreografieën
van Adriaan Kans. Hij werkt in
de traditie van Doris Humphrey
en dat betekent dat pure dans
met krachtige bewegingen be
langrijker is dan de persoonlijke
uitstraling van de dansers.
Die dans is echter wel uit
drukking van emoties, van een
intuïtie voor het leven.
Humphrey onderzocht de na
tuurlijke beweging, de neiging
van het lichaam om te vallen en
het zoeken naar evenwicht. Elke
beweging van de mens heeft
een motivatie. Deze innerlijke
kant van het bewegen wil Kans
via stilering overbrengen. Inspi
ratiebron voor hem zijn de
schilderijen, dichtwerken en
ideeën van Paul Klee. speciaal
het schilderij 'Ad Pamassum'.
Het decor is gemaakt van kleu
rige blokken in de stijl van Wee.
De vraag die Wees schilderijen
beheerst is: wat is een creatie-
proces?
Kans laat zijn ideeën hierover
vooral in het eerste deel van de
voorstelling uitkristalliseren:
'Cycle 0 0'. We zien een danser
die zichzelf als deel van de
schepping ontdekt, zichzelf
losmaakt en het verlangen krijgt
zelf te scheppen. Het is de pure
gewaarwording van een eerste
eigen beweging. Dan leidt de
Muze hem in het kunstwerk.
Maar alleen gelaten is hij een
zaam en hulpeloos en keert hij
Deze privé-foto van een nog jonge Reve wordt onder meer in november
in Leiden geveild. De fotograaf is onbekend.
'Liefde' (opgenomen in Een ei
gen huis). Daarvan worden drie
manuscripten geveild: een net
handschrift en twee kladjes. Bij
de gedichten die ter veiling zit
ten dit keer 'Eerste communie'
(handschrift, 1975) en 'Pedofiel
Nachtlied (handschrift, 1982).
Daarnaast zijn er de 'Verant
woordingen' van de Brieven aan
Geschoolde Arbeiders (hand
schrift in drie kladversies) en de
Brieven aan Bernard S. (hand
schrift).
Veel van het materiaal is eerder
verschenen in de bundels Ar
chief Reve 1931-1960, Archief
Reve 1961-1980, Een Eigen huis
en Schoon Schip 1945-1984.
Vermeldenswaard is ook het
handschrift van 'Die malle kus',
het eerste stukje dat Reve op 11
november 1985 als 'exclusief
NRC-verslaggever over het be
zoek van de paus schreef en dat
later in Roomse Heisa ver
scheen, met losse aantekenin
gen op de achterkant".
De vraag doet zich voor bijzon
der 'iets' van Gerard Reve nog
is, als ook typoscripten in door
slag gaan meetellen. Reve moet
zelf nog een aanzienlijke hoe
veelheid materiaal in bezit heb
ben in klad. Tijdens zijn
werkcolleges voor studenten als
Leids gastschrijver in 1985 heeft
hij wel eens gezegd in zijn leven
veel meer te hebben geschreven
dan er is verschenen. Eind no
vember gaat het om voorstadia
van verschenen teksten en om
foto's, waarvan de veilingprij-
zen door Burgersdijk Nier
mans nog in overleg met
Schafthuizen moeten worden
vastgesteld. Ook is nog niet be
kend of de manuscripten, typo
scripten en foto's één voor één
of in combinatie op de veiling
worden aangeboden.
UTRECHT GPD
Het tiende Holland Festival Oude Muziek in Utrecht dat, heeft in
totaal 77.000 bezoekers getrokken. Het zijn ruim 15.000 bezoekers
meer dan in het afgelopen jaar. Het festival duurde dit jaar welis
waar vier dagen langer, maar na tien dagen (zolang duurde het fes
tival voorgaande jaren) waren al zesduizend bezoekers meer geteld
dan in 1990.
De secretaris van het festivalbestuur en in feite algemeen festival
leider F. de Ruiter, die tevens directeur van het Haags conservatori
um is, verklaarde uitermate tevreden te zijn over de jubileumeditie
van zijn oude muziekfeest. „De koningin kwam luisteren, minister
d'Ancona, de radio was vrijwel elke avond met een rechtstreekse
uitzending in de lucht. Het was een jubeljaar." Programmaleider
Jan Nuchelmans kondigde aan dat het dit jaar geïntroduceerde
thema historische dans in volgende festivals zal worden vervolgd:
„Veel oude muziek is op dansvormen geënt. Het was voor musici
en publiek een weldadige ervaring om klank en beweging zo nauw
verbonden te ervaren."
Het elfde festival zal worden gehouden van 28 augustus tot en
met 6 september 1992. Onder andere Spaanse muziek uit middel
eeuwen, renaissance en barok, Oostenrijkse en Zuidduitse muziek
uit de barok, muziek van Guillaume de Machaut en de historische
harp zijn dan de thema's.
terug. Maar zijn verlangen naar
creatie houdt nooit op.
Deel 2, 'Pieces', heeft de rela
tie tussen een man en een
vrouw als thema. De confronta
ties (passie, misverstand en ver
geefs naar elkaar reiken) wor
den afgewisseld door eenzame
soli, waarin vooral het denken
aan elkaar sterk wordt uitge
beeld. Vooral Kans valt op door
zijn zeer expressieve lichaam.
De nadruk ligt niet op de afwer
king van finesses, maar op het
krachtig neerzetten van sugges
tieve vormen.
Gisteravond gaf Danskem een
introductievoorstelling, waarin
over het werken aan '2 dance 2
gether' verteld werd: een zeer
goed initiatief om het publiek
diepgaand kennis te laten ma
ken met moderne dans. Dat er
maar zo weinig publiek was. be
tekent dat velen iets gemist
hebben!
In de foyer van het Parkthea
ter hangt tot 16 september een
tentoonstelling van foto's van
Kans en Krumeich, gemaakt
door Leoni Ravestein.
Lezing over
Nederlandse
'Wilde Westen'
LEIDEN
Het Wilde Westen: de eerste ko
lonisten in Nederland. De con
servator van de afdeling Neder
land-Prehistorie van het Rijk
museum voor Oudheden, drs.
L.B.M. Verhart, houdt over deze
titel zondagmiddag (15 septem
ber) om drie uur een lezing in
het museum. Bijna 7000 jaar
geleden koloniseerden boeren
uit Midden-Europa ons land. Ze
vestigden zich in kleine dorpen
op de vruchtbare lössgronden
van Zuid-Nederland. Met hen
kwamen cultuurgewassen en
getemde dieren mee. Deze ko
lonisten zorgden voor een radi
cale verandering in Nederland.
De lokale bevollting leefde van
de jacht, de visvangst en het
verzamelen van vruchten en
noten. De kolonisten maakten
hier deels een einde aan.
EXCALIBUR 904
fs. MFIIRFI PPHAAPMAnc l/A
AM6ACHTSWEG 11 13
TELEFOON 01718 - 28 151
DONDERDAGAVOND
Adriaan Venema over oorlogsverleden Simon Vestdijk
MEUBELPROMENADE KATWIJK
AMSTERDAM RUUD KERSTEN
De stellingen kunnen weer be
trokken worden, want Adriaan
Venema komt eraan. Volgende
week brengt de Arbeiderspers
deel 3b van de Venema-serie
'Schrijvers, uitgevers en hun
collaboratie' uit, een boek ge
heel gewijd aan het oorlogsver
leden van S. Vestdijk. Venema
komt tot de slotsom, dat Vest
dijk geen fascist was, geen sym
pathie had voor de Duitse be
zetter. Maar hij heeft, zij het bij
vlagen, wel gecollaboreerd.
„Vestdijk was eigenlijk als
persoon gewoon een lui. Hij
heeft zijn vrienden als het hem
uitkwam verloochend."
Uit de feiten die Venema in zijn
boek aanhaalt, kan men gemak
kelijk de conclusie trekken, dat
Vestdijk een angsthaas, om niet
te zeggen een lafbek was, die
maar het liefst wilde doen of er
geen Duitser in het land ver
toefde. Die conclusie is Venema
té makkelijk. Er is meer. Maar
wat?
Werd Vestdijk misschien ge
dreven door ordinaire geld
zucht? Er moest brood op de
plank komen dus gepubliceerd
worden? Venema stelt zich die
Weduwe, Mieke Vestdijk, haar
archieven zou openstellen voor
zijn vrijmoedige speurwerk,
maar mevrouw Vestdijk was
daartoe niet bereid. „Ze heeft
me gezegd, dat ze geen gege
vens verstrekt, omdat ze zelf be
zig is met een boek over Vest
dijk in de oorlog. Maar dat boek
komt natuurlijk nooit. Waarom?
Omdat ze ze er helemaal niet
mee bezig is. Maar de stukken
die Mieke Vestdijk niet wil ge
ven, heeft ze wel laten lezen aan
allerlei mensen indertijd. Dus ik
weet wel wat er in staat. Ik was
niet uit op de scalp van Vestdijk,
ik wilde hèt boek schrijven over
Vestdijk en de oorlog. Dat bete
kent dat ik alles in wil zien. En
dan wil ik best overleggen over
wat ik wel en niet gebruik."
Kultuurkamer
Tot dusver wanneer over het
oorlogsverleden van Vestdijk
werd gediscussieerd, spitste dit
zich toe op de vraag of Vestdijk
zich al dan niet bij bij de Kul
tuurkamer, een Duitse instelling
die tot doel had de Nederlandse
literaire wereld te knechten, had
aangemeld.
„Ja. dat heeft hij zeker," ant
woord. „Ik heb Vestdijk als per- Venema had gehoopt, dat De woordt Venema stellig op deze
Adriaan Venema: „Vestdijk v
vraag, hoewel ook hij het schrif
telijke bewijs niet op tafel heeft
kunnen brengen. „Of hij dat nu
mondeling gedaan heeft of
schriftelijk, dat maakt niet uit.
Hij heeft zich mondeling aange
meld bij een bestuurder van de
Kultuurkamer. Hij heeft ook
vrienden medegedeeld, dat hij
het had gedaan.''
„En kwalijk is ook. dat hij had
beloofd na aanmelding bij de
Kultuurkamer niet meer te zul
len publiceren. Hij heeft verdo
rie wèl gepubliceerd. In Duits
land nota bene. Een debuut nog
wel. In Nederland kwam lersche
Nachten pas twee jaar na de
Duitse uitgave uit!"
Venema is een liefhebber van
Vestdijks werk. Nooit heeft hij
Vestdijk in zijn vooroorlogs
werk kunnen betrappen op na
zi-sympathieën. „Die heeft hij
nooit gehad. Integendeel. Hij
heeft de anti-Duitse roman 'El-
se Böhler' geschreven, hij heeft
anti-Duitse gedichten geschre
ven. Dat maakt het ook zo treu
rig. /Ms iemand zoiets uit over
tuiging doet. dan is het in ieder
geval consequent. Mensen die
weten dat het fout is en het toch
doen en mensen die denken dat
het goed is wat ze doen, daar is
een groot verschil tussen."
