Leiden
Ballade van een zomernacht
'Leiden was aantrekkelijke stad voor joden'
BOERHAAVE COLLEGE
Maandag 26 augustus 1991
Redactie: 071-161418 KAREL BERKHOUT JANET VAN DUK EMIEL FANCMANN ROY KLOPPER LOMAN LEEFMANS ERNA STRAATSMA GERT VISSER WIM WEGMAN
Eindredactie: HANS SONDERS Vormgeving: PIET KOOREMAN
NIEUWSLIJN
Keukenbrand in nieuwbouw
In de keuken van een in aanbouw zijnde woning aan de Van
Speykstraat heeft zaterdagmorgen brand gewoed. Het vuur werd
veroorzaakt door een lekke gasleiding en een oververhitte geiser.
Door vlot ingrijpen van de brandweer bleef de schade beperkt
tot een tweetal kastjes en een gedeelte van het plafond. De be
woners moeten nu enkele weken langer wachten voordat ze hun
huis kunnen betrekken. Volgens de politie is het aan de oplet
tendheid van een buurman te danken - want hij was het die het
vuur ontdekte - dat de brand snel bedwongen kon worden.
Biertap verduisterd
Een mobiele biertap, eigendom van een 52-jarige Leidenaar, is
het afgelopen weekeinde verduisterd. De Leidenaar had de tap
verhuurd aan een twee mannen die keurig de huur betaalden.
De tap werd enkele dagen later echter niet teruggebracht. De
schade wordt geschat op enkele honderden guldens.
Man in elkaar geslagen
Een 27-jarige Leidse man is in de nacht van zaterdag op zondag
op de Hogewoerd door vier mannen afgetuigd. Dat gebeurde
nadat de Leidenaar het had opgenomen voor een 24-jarige
vrouw, naar wie de vier mannen opmerkingen hadden gemaakt.
Hij werd getrapt en geslagen. De leidenaar hield aan de vecht
partij een gapende hoofdwond over.
Bekisting in brand
Een flinke brand heeft vrijdagavond gewoed op een bouwplaats
bij de Zelderustweg in de Stevenshof. Werklui waren daar bezig
beton te drogen met branders toen de bekistingen vlam vatten.
Een korte hevige brand kon snel door de brandweer worden be
dwongen. Persoonlijke ongelukken deden zich niet voor.
Medicijnen terecht
Een Zwitserse arts, op bezoek in Amsterdam en logerend in het
Leidse Holiday Inn, is vorige week beroofd van zijn koffer. In die
koffer zaten naast persoonlijke bezittingen ook een aantal, voor
al voor kinderen, gevaarlijke medicijnen. Een 13-jarige jongen
vond de koffer afgelopen vrijdag terug in een container aan de
Van Anrooystraat.
ACHTERGROND
REDACTEUR KAREL BERKHOUT
PvdA tussen hoofd en
hart verstrikt geraakt
In totaal 21 bandjes traden zaterdagavond op in de omgeving
het Rapenburg, •foto hielco kuipers
LEIDEN KAREL BERKHOUT
Het theehuis wordt een spook
huis in de uren van de zaterdag
nacht, de ruiten weerspiegelen
tientallen lichtjes van de café's.
In een muziektent aan de Doe-
zastraat is een jazz-band kort
geleden opgehouden met spe
len. Een bleke jongen in het hel
le licht rookt vermoeid een siga
ret. Naast hem zit Mariska Ver-
es, als een droeve afgeschmink-
te clown na het optreden. Je Ve-1
nus, je vuur en je verlangen was overhalen
zij bijna 20 jaar geleden als de len, als
kleurrijke vrouw van het Schok
kende Blauw in de hitparade.
Nu zangeres van The Mariska
Veres Shocking Jazz Quintet in
café Bogaards Place. Het is
Summer jazz '91 in Leiden van
4 uur 's middags tot 2 uur in de
nacht. 'Zomer' wil zeggen een
bruine huidskleur op de gezich
ten, korte broeken en zomerjur
ken, een zwoele avond, een
drukte als op een zomerse dag
aan het strand, Gershwin's
Summertime in de straten en
een uitgelatenheid van mensen
die nog even van de vakantie
willen genieten voor zich weer
te begraven in werk of studie.
'Jazz' zijn de 21 bandjes in de
Kaiserstraat, de Doezastraat, op gele tenten
de Boisotkade en het Rapen- zwelt
burg. Een Poolse groep laat zich
middernacht gemakkelijk den de meeste bezoekers. Ver-
glimmende schedel we want zingsbijeenkomsten en dan kun
heeft geroepen. Nog een- je goed meedeinen. Negeer de
maal haalt de 'glasblazer'
soort bierglas met mondstuk te schoenen,
voorschijn een 'kazoo' zegt
een kenner. Nog eenmaal zet
ten twee vrouwen voor het po
dium zich in beweging voor de
laatste dans. Dan moeten de
niemand lijkt te ontbreken. Op
een reclame-bord stapelen de
bierglazen zich op, in de lak van
geparkeerde auto's zitten krin
gen. Een Britse dame tracht met
haar auto door de menigte te
komen en loopt hopeloos vast,
vriendelijk toegeknikt door
voorbijgangers. Een breedge
schouderde dronkelap heeft
meer succes en zet iedereen op
zij. Een vrijgezellenavond is uit
de hand gelopen en een met
halsband en zwarte kleren toe- J
getakelde jongen komt voorbij jjSEÏÏÏ
met een opblaaspop die af en
toe lucht nodig heeft.
De jazz-nacht lijkt een requi-
'glasscherven die knerpen aan je em voor de zomer die zijn af
scheid viert. Het is nazomer ge
worden en de laatste zomerzon
lijkt na te gloeien in de verlichte
cafés en muziektenten. De
laatste blues-muziék speelt de
ballade vai
Vrijgezellen
De tocht gaat langs podia die
aan elkaar zijn geklonken met
biertappen, door een zacht klot
sende en zachtmoedige menig
te. Muziek versterft tussen de
de lichtjes en
na enkele pas
sen. En de muziek is goed,
De wao-discussie heeft een
ontredderde PvdA veroor
zaakt, zo bleek ook afgelopen
vrijdagavond op de plaatselijke
ledenvergadering
Bij de PvdA-ledenvergadering
over de wao nam wethouder
Steven de Vreeze vrijdagavond
laat het woord. „Ik had een stuk
willen schrijven onder de wat
cynische titel: waarom Nelleke
en Flip elkaar nooit zullen vin
den," zei hij. Hij doelde op de
aanwezige Nelleke Bouman die
zich sterk maakt voor behoud
van de wao-uitkering en op
PvdA-econoom Flip de Kam die
vindt dat die uitkeringen te
duur worden. „In de PvdA leeft
zowel het gevoel van solidariteit
met de zwakkeren als het ver
stand dat de wao nog wel te be
talen moet blijven en die keuze
kunnen wij maar niet maken,"
verklaarde hij.
Hij sloeg de spijker op zijn kop
tijdens ae vergadering die een
even ontredderde PvdA toonde
als elders in het land. De Partij
van de Arbeid is ergens tussen
hoofd en hart verstrikt geraakt.
Er waren mannen die nog deel
hadden uitgemaakt van de So
ciaal Democratische Arbeiders
Partij, de voorgangster van de
PvdA. Zij hadden de crisis i:
de verte fluit
blues-harpje.
Studenten na de ontgroening,
geblondeerde vrouwen met een
wijntje, mannen in strakke t-
shirts, bebrilde jazz-kenners,
W. van Zegveld onderzocht jarenlang geschiedenis
LEIDEN JANET VAN DUK
Leiden heeft eeuwenlang een
behoorlijk tolerant gemeente
bestuur gehad. Een duidelijk
voorbeeld daarvan is dat joden
die in de sleutelstad leefden
konden doen en laten wat ze
wilden. Op andere plaatsen was
dat wel anders. „Misschien
heeft het iets te maken met de
ontwikkeling van de bestuur
ders. Het waren allemaal men
sen die hadden gestudeerd, en
er was een nauwe band tussen
Leiden en de staten-generaal.
Ettelijke gemeentebestuurders
zaten ook in de regering," aldus
W. van Zegveld.
Hij deed jarenlang onderzoek
naar de geschiedenis van joden
in Leiden. De resultaten daar
van publiceerde Van Zegveld in
drie boeken. Van elk boek zijn
zeven exemplaren gemaakt, die
behalve in het gemeente-archief
onder meer ook te vinden zijn
in het Joods Historisch Museum
in Amsterdam en op de univer
siteit van Jeruzalem.
De 71-jarige inwoner van Ca-
pelle aan de IJssel is nu bezig
met de geschiedenis van het
Joodse Weeshuis. Het is de be
doeling dat ook over dit onder
werp drie boeken verschijnen.
In een deel staan foto's, die Van
Zegveld onder meer heeft ge
kregen van een voormalig per
soneelslid van het tehuis aan de
Roodenburgerstraat. Ook wil hij
de korte geschiedenis beschrij
ven van de joodse lagere school
aan het Pieterskerkhof, die van
1 november 1941 tot 17 maart
1943 bestond.
Dat Van Zegveld zo geïnteres
seerd is geraakt in de joodse ge
schiedenis van Leiden, is toeval.
Drieëntwintig jaar geleden, toen
hij nog directeur was van een
handelsonderneming, gingen
zijn beide zoons in dezelfde
week het huis uit. Zijn vrouw -
Alida Regeer - keek hem aan en
zei: 'Wat moeten we nu?'. Van
Zegveld dacht terug aan de oor
log. Toen hij zat ondergedoken,
zocht hij een en ander uit over
de geschiedenis van zijn familie.
„We kunnen nu wel in jouw ge
schiedenis duiken," zei hij te
gen zijn vrouw.
Wortels
Haar wortels moesten in Leiden
te vinden zijn en dus vertrok het
echtpaar op een zaterdagoch
tend naar het Leidse gemeente
archief. En daar zijn ze sinds
dien niet meer weg te slaan.
Toen de heer des huizes nog
niet was gepensioneerd, .zat het
De eerste joden die volgens zijn
gegevens naar Leiden kwamen
(rond 1470) waren Jan Jozef-
zoon de Joode en David Maria
de Joode. Ze kwamen uit Frank
furt, 'dat is altijd het centrum
geweest van joden in Europa'.
Omstreeks 1710 moeten 55
joden in Leiden hebben ge
woond, de stad telde toen zo'n
45.000 inwoners. Aan het eind
van de 18e eeuw waren er rond
de 200 joden. „De emancipatie
van de joden begon toen. Ze
mochten na de Franse revolutie
alles, ook elk vak uitoefenen,
wat voor 1795 niet het geval
Bovendien was er in Lei-
r toe lopen. Maar la
ter verspreidden ze zich over de
hele stad.
Synagoge
Oorspronkelijk hielden de joden
hun samenkomsten in wonin
gen. Lange tijd is gedacht dat de
eerste synagoge in 1723 werd
ingericht in een huis op het Le
vendaal, maar dat is volgens
Van Zegveld een vergissing. Die
woning werd immers een jaar
later weer verkocht, de eigenaar
maakte honderd gulden winst.
„In 1731 werd een pand ge
kocht op het Levendaal en de
den met vader Drees de verzor
gingsstaat helpen opbouwen in
de jaren vijftig en waren nu
vastbesloten het verworven
recht op wao tot het uiterste te
verdedigen.
En er was een man als raadslid
Loek Geradts, tevens vakbonds
man, die de wao te duur vindt
worden. „Er zijn manieren
waarop de wao wordt bedreigd:
dat 'ie wordt afgeschaft of dat
wij hem op een gegeven mo
ment niet meer kunnen beta
len. Wij moeten de kosten be
heersen anders gaat de wao ka
pot." Volgens fractie-voorzitter
Hans Baaijens wint dat stand
punt steeds meer aan begrip in
de PvdA.
Losgewoeld
Maar de verdeelheid is nog veel
ingewikkelder in de PvdA, waar
zoveel hoofden zoveel zinnen
lijken te hebben. De wao-dis
cussie heeft zeer diepliggende
tegenstellingen losgewoeld tus
sen allerlei mogelijke groepen,
de realo's tegenover de fundi's,
de intellectuelen tegenover de
arbeiders, degenen die hoe dan
ook in de regering willen zitten
tegenover hen die desnoods
dan maar weer de oppositie in
willen. En bij alle debatten over
inkomensverdeling en verwor
ven rechten, die nog eens wor
den aangewakkerd door de ver
schrikkelijk slechte score in de
opinie-peilingen komt één
vraag steeds naar boven: wat is
de PvdA eigenlijk en voor wie is
de partij.
Hans Knoppen, die op het mi
nisterie van sociale zaken werkt
aan de wao-plannen, vroeg zich
af of de PvdA nu een volkspartij
is of een partij voor werkne
mers. „De vrouw die in de Bij
enkorf verlamd raakte doordat
een zelfmoordenaar op haar
nek sprong, heeft mij aan het
denken gezet. Had zij werk, dan
krijgt zij nu een betrekkelijk ho
ge wao-uitkering. Was zij huis
vrouw, dan krijgt zij niets. Stu
deerde zij, dan krijgt zij aaw. Zat
ze in de bijstand, dan blijft ze in
de bijstand zonder enige extra
aanvulling."
„Misschien was ze nog werkloos
maar zou ze binnen een maand
gaan werken. Toch krijgt zij dan
haar hele leven een lagere uit
kering dan iemand die wel werk
had. Het verdedigen van de wao
is dus het verdedigen van de
werknemersbelangen en niet
van de zwakkeren," verklaarde
hij.
Verwarring
Het opvallende was dat de op
merking uitsluitend leidde tot
verwarring en nieuwe discus
sies. Bijvoorbeeld over de twee
PvdA-bewindslieden in het ka
binet die de wao-plannen uit
dragen, Wim Kok en Elkse ter
Veld. „Wij zitten in een leider
schapscrisis. Eerst presenteert
Wim Kok de plannen en zegt
die te kunnen verdedigen met
argumenten. Als er dan tegen
stand komt roept die meteen:
we moeten er nog eens naar kij
ken. Waar zijn dan die argu
menten." riep iemand.
Na de vergadering was een
PvdA-lid volledig de kluts kwijt,
zoals zovele leden. „Wat is dit
voor een partij met al die dis
cussies. Ik vraag mij echt af: wat
doe ik hier terwijl al mijn vrien
den bij D66 zitten. Ik ken geen
enkele partij met zo'n beroerde
public relations."
DUIVENBERICHTEN
den de universiteit, die trok ook joodse gemeente vroeg aan het
brand."
i Zegveld: „Ik ben helemaal niet joods.
dit, en jij weet dat niet. Ik heb
toen tegen mijn vrouw gezegd:
Doe jij dat maar." Hijzelf be
sloot zich bezig te gaan houden
met de geschiedenis van de
munten. Interesse voor geld
stukken had hij al jaren, hij ver
zamelde ze ook. Van het
echtpaar alleen op zaterdag in
het archief. Maar de laatste ja
ren is het duo er ook op dins
dag- en donderdagochtend te
vinden. Van Zegveld zou het
liefst naar Leiden verhuizen: „Ik
woon nu ruim twintig jaar in
Capelle maar ik heb er geen en
kele binding mee. Nee, ik ben kwam het ander - „Je raakt een
ook helemaal niet geïnteres
seerd in de geschiedenis van
Capelle."
Van Zegveld houdt zich in
middels nauwelijks meer bezig
met de geschiedenis van de fa
milie Regeer. „Dat zorgde voor
een tweespalt in huis. Ik weet
'oude' gemeente zou bijsprin
gen als de nieuwe burger in fi
nanciële problemen zou ko-
Toen Van Zegveld daarmee
bezig was, kwam hij veel gege
vens tegen over de Leidse jo-
En Leiden v
aantrekkelijke stad," verklaart
Van Zegveld.
Veel joden verdienden hun
geld met het schoonmaken van
hoeden of met de handel in
tweede-handskleding. Van Zeg
veld heeft in zijn boek bijvoor
beeld een lijst opgenomen van
22 joden die in 1745 een 'boe
tiekje' hadden.
Ze hadden bezwaar tegen het
feit dat er alleen op zaterdag -
sabbat - markt was in Leiden.
Het gemeentebestuur stemde
erin toe dat de joden op woens
dagochtend markt konden hou
den in de Nieuwstraat. Het is
een van de voorbeelden van de
stelling van Van Zegveld dat jo-
Leidse gemeentebestuur toe
stemming om daar een synago
ge van te maken." De synagoge
is er nog. Van Zegveld zou graag
een 'moderne verzameling' ma
ken van gegevens van de onge
veer 90 joden die nu in Leiden
wonen. Compleet met kleuren
foto's. De leiding van de syna
goge besloot echter de gegevens
niet beschikbaar te stellen. Een
beetje ingewerkt in het archief' van 1807 ook het hele joodse
Van Zegveld bood aan de chief verloren was gegaan. „Ik
den. En dat vond hij interes- vden overal toestemming
sant, omdat met de kruitramp kregen van het Leidse gemeen-
ben helemaal niet joods,
ik kreeg gewoon de kriebels
moesten worden afgegeven omdat alle gegevens waren ver-
de ene stad brand. Waar kunnen we dan
borgbrieven van Leiden op alfa
bet te rangschikken. Borgbrie-
naar de andere verhuisden. Ze
boden de zekerheid dat de
tebestuur.
Het is volgens de amateur
historicus niet zo dat de Leidse
joden in een bepaalde wijk
woonden. Ze wilden in het be
gin weliswaar zo dicht mogelijk
aantal
tegen. „De eeuwen door
dat joden er huiverig voor zijn
om op een lijst te komen. Op
een regjstratielijst van de ge
meente uit 1737 staan 131 men
sen. Maar ik heb de gegevens
gevonden van 40 mensen die
niet op die lijst voorkomen. Ja,
je kunt zeggen dat het dwaas
heid is, maar misschien hebben
ze gelijk. Voor de oorlog dacht
ook niemand dat de joden iets
zou gebeuren, de jaren '40-'45
hebben wel anders geleerd."
De duiven uit Leiden en Alphen
vlogen dit weekeinde vanuit
Strombeek.
P.V. De Reisduif:
en 7 P. Mooter 2, 3 en 6 W.
Kop 4 en 10 N. de Groot en Zn.
5 comb. Schroot 8 F. Penseel 9
W. Tolboom.
P.V. De Vriendenclub:
1,6 en 7. Bodijn en Zn. 2 en 9 R.
Metscher 3 W. Vijlbrief 4 en 10
W. v.d. Kooij 5 F. Ladan 8 C
Gijsman.
P.V. Het Oosten:
1 en 5 T. v. Weeren 2 en 6 A.
Pracht 3 en 7 S. v.d Hoven 4 B.
Putten 8 J. Verbaan 9 J. Lat-
had er bezwaar weer sr. 10 W. de Jong.
P.V. De Zwaluw:
1, 5 en 6 V.d. Kooij-de Best 2 en
9 P. v. Wissen en Zn. 3 Comb.
Aertssen 4 en 7 N. Meeuwen
oord 8 en 10 J. Hoogervorst.
Ook vanuit Roye:
1,2, 3,4, 7, 8 en 10 V.d. Kooij-
de Best 5 P. v. Leeuwen 6 N.
Meeuwenoord 9 P. v. Wissen en
Zn.
P.V. De RiJnklievers:
J. Kok 2 B. v Mil 3 M. Hogen-
boom 4 en 9 J. v. Leyden 5, 8 en
10 J. Kok 6 H. v.d. Star 7 J. Ze
venhoven.
P.V. Leiderdorp:
1 en 2 R. v.d. Nieuwendijk 3 en
5 W. Jacobi 4. 7, 8, 9 en 10 J. v.
Laar Zn. 6 W. van Dorsten.
L.P.C.:
1 R. Duivenbode 2 W. Groenen
dijk 3 en 8 J. Boelee 4 A. Witte-
veen 5 W. Groenendijk 6 K. Le-
febre 7 en 10 J. v.d Hoogt 9 A.
Compier.
A.P.S. 't Centrum:
1 N. v. Wilgen 2. 4 en 6 D. Göbel
3 H. Sassen 5 Gebr. Heinen 7 en
9 L v. Zuiden 8 en 10 J. den
Hartog.
Ook vanuit Orleans:
1 en 10 A. Godthelp 2. 3. 5. 7.
8 en 9 Gebr. Heinen 4 H. Sassen
6 Zn. 6 C. Visser.
Stedelijk Samenspel:
1 M. Jacobs 2 N. v. Wilgen 3 G.
Verkerk 4 J. v. Rijn 5 T. Lager
wey 6 W. v. Ringelenstein 7 D.
Göbel 8 H. Sassen 10 C. Godt
help.
Aiphense Vriendenclub:
1 M. Jacobs 2 G. Verkerk 3 J. v
Rijn 4 T. Lagerwey 5 W. v Ringe
lenstein 6 C. Godthelp 7 W. v
Dijk 8 en 10 R. Ligthart 9 An
ders-Straathof.
"Voor mij is Boerhaave: talen leren"
"Ik heb voor Boerhaave gekozen vanwegede veletalen
die er gegeven worden. Naast Nederlands, Engels en
Frans studeer ik ook Spaans; een taal die je lang niet
op elke school kunt doen.
Over 2 jaar hoop ik m'n VWO-diploma te halen.
Waarschijnlijk ga ik daarna de HEAO-economisch/
linguïstische opleiding doen. De docenten van Boer
haave helpen me heel goed bij het ontwikkelen van
mijn schrijf- en spreekvaardigheid. Dat is een grote
stimulans om door te blijven gaan. Hoewel talen voor
mij het belangrijkste zijn, doe ik ook nog aardrijks
kunde, geschiedenis en economie.
Met evenveel plezier, kan ik wel zeggen.
De studiemogelijkheden: VWO, HAVO, MEAO,
MAVO, (volledig pakket of alle 29 vakken
afzonderlijk), Nederlands voor anderstaligen.
Ook intensieve cursussen (kortere studieduur).
Meer inlichtingen: bel overdag 071 - 14 00 43;
buiten kantoortijd en in het weekend
071 -12 16 54.
Een informatiemap ligt voor u klaar.
Inschrijven: elke maandag en donderdag van
13.00 tot 15.00 uur en van 19.00-21.00 uur.
Wacht niet te lang.
Smier Vriend, Waddiiixveen
