Binnenland
Vakbonden:
Kabinet
moet nu weg
De crisis
het misverstand
Japans zwijgen is geen ontbreken schuldgevoel
Dogma's PvdA staan
echt beleid in de weg
'Coup in Moskou
bewijst nut Navo'
Maandag 26 augustus 1991 Redactie: 023-150225 JANINE BOSMA ALTAN ERDOGAN RONALD FR1SART (chef) PATRICK VAN DEN HURK AAARCOT KLOMPMAKER SJAAK SMAKMAN FRANS VISSER Vomgeving: HENK GEIST
Algemeen Nederlands Persbureau (ANP), Gemeenschappelijke Persdienst (GPD), Inter Press Service (IPS).
principiële verschil van mening
zal een keer uitgevochten moe
ten worden, wil dit kabinet niet
keer op keer dit soort proble
men op het bordje krijgen.
Het is voor de PvdA echter
buitengewoon moeilijk die dis
cussie aan te gaan. In 1984 heeft
een werkgroep van Wöltgens,
Ritzen en Van Kemenade al
eens voorgesteld dat de over
heid alleen zorgt voor een mini
mum-uitkering. Wie meer wil
moet zich maar bijverzekeren.
Dat rapport was echter al bij het
verschijnen niet meer waard
dan het papier waarop het ge
schreven was.
Het verschil van mening komt
nog scherper aan het licht, om
dat in het CDA verschil van me
ning begint te ontstaan tussen
Brinkman en Lubbers. De
laatste is voornamelijk geïnte
resseerd in oplossingen voor de
korte termijn. Als hij weer een
compromis heeft ontworpen, is
zijn dag weer goed.
Brinkman is meer een lange-
termijndenker. Hij vindt dat
vooral ook nagedacht moet
worden over oplossingen die op
lange termijn tot een verbete
ring vein de arbeidsmarkt lei
den. Daarom vindt hij (daarbij
gesteund door een fors deel van
zijn fractie) dat ingrijpende be
slissingen in de wao onont
koombaar zijn. Hij is er abso
luut van overtuigd dat de kop-
slecht is voor de werkge
legenheid.
Die strijd kan Brinkman nu
niet winnen. De PvdA is niet in
voor dergelijke dramatische in
grepen. En een kabinetscrisis
brengt de oplossing misschien
wel dichterbij, maar zeker niet
op korte termijn. Een compro
mis tussen CDA en PvdA over
de problemen van vandaag
houdt het kabinet dus nog wel
even in stand. Maar de kans dat
deze ploeg de rit uitzit, wordt
steeds kleiner. Daarvoor is het
verschil in inzicht over de socia
le zekerheid te grooL
Leidse hoogleraar Radtke: Japanners kunnen zich niet uiten
LEIDEN MEINDERT VAN DER KAAU
Dat Japanners zich niet schuldig voe
len aan de miljoenen doden tijdens de
Tweede Wereldoorlog in Azië is een
misvatting. En volgens hoogleraar Ja
pans Radtke van de Leidse universiteit
is dat maar een van de vele clichés die
een goed begrip in de weg staan. „De
gedachte dat Japanners geen schuldge
voelens koesteren, moet bij Nederlan
ders die in kampen hebben gezeten
pijn doen. Maar hun zwijgen duidt be
slist niet op een ontbreken van spijt".
Bij het bezoek van de Japanse pre
mier Kaifu vorige maand aan Neder
land laaiden de gemoederen weer
hoog op. De woede werd versterkt om
dat Lubbers Kaifu van de Indische ge
meenschap leek te willen afschermen
en te kennen gaf bij Japan niet meer op
de betaling van ereschulden te willen
aandringen. Hij moet vandaag in een
gesprek met Indische organisaties de
gemoederen sussen.
Radtke, geboren en opgegroeid in
Duitsland, geeft onmiddellijk toe dat
de wijze waarop Duitsers en Japanners
met hun oorlogsverleden omspringen
als dag en nacht van elkaar verschillen.
Een knieval zoals Willy Brandt die in
Auschwitz maakte, is voor een Japanse
regeringsleider ondenkbaar.
Maar dat betekent volgens Radtke
niet dat Japanse burgers lijden aan een
collectief geheugenverlies. „Het is een
simpel psychologisch proces dat men
sen zich niet kunnen uiten over iets dat
hen erg heeft aangegrepen. Daarin is
Japan niet uniek. Kijk maar naar Ame
rikaanse soldaten die in Vietnam heb
ben gevochten, maar er zijn ook voor
beelden van in Nederland. Mensen die
bij het Knil hebben gediend kunnen
ook heel moeilijk op een nuchtere ma
nier over het koloniale verleden pra
ten".
Volgens kritici wordt in Japanse ge
schiedenisboeken de gebeurtenissen
van de Tweede Wereldoorlog geweld
aangedaan. Radtke erkent dat de boe
ken vaak tekort schieten: „Maar daar
staat tegenover dat er docenten zijn
die een heel ander verhaal vertellen.
De linkse vakbond van leraren die tot
1970 zeer invloedrijk was, leverde veel
Radtke: Japan wil de politieke plaats die
haar economisch gezien toekomt In dit
licht past het niet om gezichtsverlies te
lijden. •foto holvast
kritiek op het Japanse gedrag tijdens de
Tweede Wereldoorlog. Menig docent
heeft die visie ook op leerlingen en stu
denten overgebracht".
Daarnaast stelt Radtke dat in het ver
leden geen gebrek is geweest aan
schuldbekentenissen. Hij wijst op de
socialisten, die in de jaren '50 en '60
soms konden rekenen op bijna een
derde van de stemmen terwijl ze voort
durend op het oorlogsverleden hamer
den. De regering is, zo geeft hij toe, wel
altijd ernstig tekort geschoten. „Van
het allerhoogste niveau is bitter weinig
gebeurd. Een halve eeuw na het begin
van de oorlog is nog nooit duidelijk
een officiële schuldbekentenis geko
men. En dat doet Japan geen goed".
De kans dat dit alsnog gaat gebeuren
acht Radtke zeer klein, want de laatste
vijf a zes jaar is er een belangrijke ver
andering gekomen in het Japanse zelf
bewustzijn. „Japan wil de plaats inne
men die het gezien haar economische
en financiële positie toekomt. In dit
licht past het niet meer om gezichts
verlies te lijden".
7 December wordt een nieuwe cru
ciale datum. Dan herdenken de VS
voor de 50ste keer de aanval op Pearl
Harbor. De Japanse regeringswoord
voerder Nobuo Ishihara verklaarde on
langs dat de VS zich moeten veront
schuldigen voor de Tweede Wereldoor
log. Volgens hem is de hele wereld
schuldig aan de oorlog en hoeft Japan
zich dus niet te excuseren.
Radtke beseft dat deze uitspraken to
taal verkeerd kunnen vallen. Japan,
stelt hij, was in 1941 al vier jaar in een
oorlog verwikkeld met China, die ze
overigens zelf waren begonnen. Nadat
Japanse legers ook Zuid-Oost Azië wa
ren binnengetrokken, stelde de VS in
1941 een olie-embargo in om Japan te
dwingen zich terug te trekken. „Vele
Japanners meenden toen dat door de
ze eisen er hoe dan ook oorlog zou ko
men. Het was slechts een kwestie van
taktiek wie het eerst zou aanvallen".
Het is nog onduidelijk of Japan voor
de herdenking van 7 december wordt
uitgenodigd. „Het hangt er ook vanaf
met welke intentie die uitnodiging
komt. Als dat gebeurt om Japan tot een
bekentenis te dwingen, blijven ze weg.
De regering is bang voor een golf van
'Japan-bashing', het veroordelen van
de Japanse handelspolitiek. Dan wordt
het een politieke kwestie waar de Ja
panse regering weinig trek in heeft".
Vrijdagmiddag
17.00 uur. Op Alge
mene Zaken, het
departement van
premier Lubbers,
schuiven vice-pre-
mier Wim Kok en
CDA-fractieleider
El co Brinkman de
stoelen bij elkaar.
De deur gaat dicht,
de twee zijn alleen.
Kok opent het ge-
sprek. Hij snijdt het
net bereikte princi
pe-akkoord over een
bijstelling van de
wao-besluiten van 13 juli aan.
Een mooi resultaat van dagen
lang zenuwachtig overleggen,
meent de vice-premier. Voor
Kok is het nieuwe wao-besluit
echter pas goed verdedigbaar
als de koppeling in stand blijft.
Nu weet de PvdA-leider heel
goed dat die zaak gevoelig ligt
bij het CDA. De christen-demo
craten menen dat ontkoppeling
nodig is omdat het aantal niet-
werkenden in 1992 te hoog uit
valt. Kok wil van Brinkman we
ten of er nog enige ruimte is. Hij
stelt een vraag: Is het CDA on
der alle omstandigheden uit op
ontkoppeling? Een direct ant
woord krijgt Kok niet.
Als de vice-premier drie kwar
tier later het vertrek verlaat,
weet hij het zeker, er is met het
CDA over de koppeling te pra
ten. „De koppeling heb ik bin
nen". zegt hij rond kwart voor
zes tegen een medewerker. Dat
signaal gaat even later ook naar
de PvdA-collega's en naar bui
ten.
Enkele uren later komt de
PvdA'er echter van een koude
kermis thuis. Zijn indruk blijkt
een verkeerde. Er is met het
CDA niet over de koppeling te
praten. Men steunt een reeds
lang op tafel liggend voorstel
van minister De Vries van socia
le zaken om te ontkoppelen en
via belastingmaatregelen de
koopkracht van de lagere inko
mens op peil te houden.
Kok schrikt vreselijk. Hij voelt
zich belazerd. Ook de andere
ministers schuiven onrustig op
hun stoel. Aangezien de CDA-
fractieleider niet in het kabinet
zit, wordt het beraad in de mi
nisterraad rond half een 's
nachts gestaakt. Even later
schuift Elco aan in het Torentje
van Lubbers met de premier,
Kok, Wöltens en De Vries.
Zaterdagochtend rond 04.00
uur doet Kok verslag. Hij heeft
nu van Brinkman en het CDA
pas de werkelijke inhoud ge-
Brinkman: Ontkoppelen.
hoord. „En die is heel scherp",
voegt hij eraan toe. De politieke
realiteit is dat het CDA ontkop
peling wil. „Dat stelt mij teleur".
Een verklaring voor het feit
dat hij Brinkman vrijdagmiddag
kennelijk verkeerd had begre
pen, had Kok ook toen niet. „Ik
had niet begrepen dat er een
CDA-blokkade op de koppeling
lag", mompelt Kok, om vervol
gens Brinkman de schuld te ge
ven. „Ik heb geen verklaring
voor zijn houding".
Zaterdagmiddag rond 16.00
uur doet PvdA-fractieleider
Thijs Wöltgens verslag van het
'misverstand' tussen Kok en
Brinkman „en dan druk ik mij
zo diplomatiek mogelijk uit".
Wim Kok had heel duidelijk „de
indruk gekregen" uit het ge
sprek dat er over de koppeling
te praten viel. „En iedereen die
Wim kent. weet dat hij niet ge
makkelijk uitgaat van een ver
keerde indruk"
Blijft de lezing
i het CDA.
niets van alle commotie binnen
de PvdA. Het CDA heeft steeds
laten weten dat de koppeling
moest verdwijnen. Bovendien
lag het plan-De Vries, ook een
CDA'er, al lang op tafel. Bij de
christen-democraten wil men
niet aan de integriteit van Kok
twijfelen. Toch vraagt men zich
af waarom de vice-premier, in
dien hij de indruk had gekregen
dat er met Brinkman over de
koppeling te praten viel, dat
niet gewoon heeft gevréógd. En
waarom de vice-premier zijn
denkbeelden niet geverifieerd
heeft bij premier Lubbers en De
Vries.
Voor het CDA is het allemaal
een tactisch spel van de coali
tiegenoot: Zwarte Pieten. Of
was de wens bij Kok de vader
van de gedachte? „Het is een
PvdA-probleem dat men op
Brinkman probeert af te schui
ven", aldus een CDA'er. De cri
sis van het 'misverstand'.
NIEUWSLIJN
Nederlander gedood op Filipijnen
Bij een roofoverval op de Filipijnen is zaterdag een 26-jarige
Rotterdammer om het leven gekomen. Zijn 25-jarige reis- en
stadgenoot raakte gewond. De twee wilden in het bergdistrict
Sagada de bus pakken toen ze een lift kregen aangeboden van
zes Filipijnse mannen en vijf vrouwen. Onderweg boden de Fili
pijnen de mannen vruchtesap aan dat waarschijnlijk drugs be
vatte. De Nederlanders werden daarna beroofd en achtergelaten
langs de autoweg.
Opnieuw stankcode Rijnmond
De Milieudienst Rijnmond heeft gistermiddag voor het hele
Rijnmond-gebied opnieuw stankcode 2 uitgegeven. Dat bete
kent dat de bedrijven in de Rijnmond maatregelen moeten ne
men om stankoverlast te beperken. Het starten, stoppen en
schoonmaken van installaties moet worden beperkt en de verla
ding van stinkende stoffen moet met de helft worden terugge
bracht. Woensdagmiddag gebeurde dat ook al, voor de eerste
maal dit jaar.
Twee doden bij botsing
Een verkeersongeval in Doetinchem heeft zaterdagavond twee
levens geëist. De 58-jarige bestuurder van een bestelbusje kwam
in een flauwe bocht op de verkeerde weghelft terecht Hij
schampte twee auto's en botste vervolgens frontaal op een per
sonenauto, bestuurd door een 38-jarige man. Diens 31-jarige
echtgenote en 72-jarige moeder waren op slag dood. De beide
bestuurders raakten zwaargewond. De inzittenden van de per
sonenauto moesten door de brandweer worden bevrijd. Nadat
het wrak was opengesneden ontdekte de brandweer nog een
driejarig dochtertje dat onder haar overleden moeder lag. Ook
zij werd overgebracht naar het ziekenhuis.
Prehistorische oversteek in zwaar weer
De tocht van vier roeiers in een zelfgemaakte boomstamkano
over het IJsselmeer is zaterdag met grote problemen verlopen.
De groep stak het IJsselmeer over om handel te drijven met de
stam Enkhuizen. Gehuld in dierenvellen vertrok het viertal za
terdag uit de Houtribhaven in Lelystad. Een paar kilomer verder
op stroomde de kano echter vol water en volgboten moesten de
roeiers redden. De kano van populierenhout liep in de loop van
de middag toch Enkhuizen binnen, waar de roeiers vreedzaam
onthaald werden door de bewoners van de bronstijdnederzet
ting in het Zuiderzeemuseum.
Hofstede: Wao-plan sociale verloedering
De vakbeweging vindt dat het kabinet moet opstappen.
In ongewoon felle bewoordingen veroordeelde CNV-
voorzitter Hofstede gisteren het compromis dat PvdA en
CDA vrijdagavond bereikten over de wao. Hij bestempel
de de nieuwe plannen voor de radio als „sociale vernieti
ging en verloedering" en stelde dat het kabinet geen be
staansrecht meer heeft.
lingen slecht doen bij het kie-
-zersvolk. Bovendien is Neder
land op dit moment voorzitter
van de EG en ook daarom komt
een breuk niet gelegen, aldus
Hofstede.
Oud-PvdA-staatssecretaris en
voorzitter van de projectgroep
sociale vernieuwing Schaeffer
vindt dat de PvdA-top moet ver-
de dwijnen wegens „catastrofale
fouten" rond de wao. Volgens
hem kunnen dit soort ingrijpen
de burgers de besluiten alleen worden ge-
te werpen en nomen na een „behoorlijke dis
cussie" over de sociale zeker
heid. Daar is geen sprake van
geweest. Schaeffer bood na
mens zijn partij alle wao'ers zijn
verontschuldigingen aan voor
de wijze waarop de PvdA de
laatste weken met hun belan
gen is omgegaan. „Dat krijgen
zij (de partijleiding red.) niet uit
hun strot. Daarom doe ik het
maar", aldus Schaeffer.
van het compromis spraken
drie vakcentrales FNV, CNV
MHP al het onaanvaardbaar uit.
Gisteren deed Hofstede dat nog
eens dunnetjes over. Als de vak
beweging er geen stokje voor
steekt, wordt de wao om zeep
gebracht, waarschuwde hij.
De politieke deining ove
koppeling van lonen en uitke
ringen wordt „uit de hoge hoed
getoverd" om voi
rookgordijnen om
„de moord op de wao te mas
keren, meent de voorzitter van
de christelijke vakcentrale.
Hofstede verzuchtte dat het
kabinet vermoedelijk niet zal
opkrassen omdat het eigenbe
lang van de coalitiepartners
daarmee niet gediend is. Een
breuk zou wel zeer beroerd uit
komen omdat de regeringspar
tijen het blijkens de opiniepei-
Een misverstand werd het vrij
dagnacht genoemd. Wim Kok
dacht dat handhaving van de
koppeling voor het CDA be
spreekbaar was. Brinkman liet
echter snel weten dat dat juist
niet zo was. Hij wil al weken af
van de koppeling omdat hij
vindt dat die écht beleid teveel
in de weg staat.
De PvdA was woedend en
stelde openlijk de betrouwbaar
heid van de CDA-fractievoorzit-
ter ter discussie. Een kabinets
crisis dreigde. De partijen be
gonnen elkaar via de media te
beschuldigen. Een betere ma
nier om een kabinetscrisis te la
ten ontstaan is er nauwelijks.
Premier Lubbers vond het
dan ook onverantwoord om de
vergadering van de minister
raad vrijdagnacht nog langer
voort te zetten. Hij was doods
bang dat de crisis dan onvermij
delijk zou zijn. Liever wilde hij
in het weekend nog proberen
de gemoederen tot bedaren te
brengen.
De PvdA vraagt zich sinds
vrijdagavond verbijsterd af
waarom Brinkman zo star doet.
Zou hij van het kabinet af wil
len, zo werd openlijk gevraagd.
De PvdA-bewindslieden en -
fractie menen dat van hen niet
gevraagd kan worden, zomaar
van de koppeling af te stappen.
Tenslotte is de koppeling het
symbool van de PvdA-deelname
aan het kabinet.
Wat daarbij door de PvdA
echter nadrukkelijk verzwegen
wordt, is dat in juli tegelijk met
het wao-besluit ook besloten
werd tot ontkoppeling. Welis
waar zou eerst advies worden
gevraagd aan de SER, maar het
principe van ontkoppeling werd
nadrulckelijk vastgelegd.
Brinkman voelde er, na de te
gemoetkomingen van het CDA
over de wao, niets meer voor
om ook nog het ontkoppelings-
besluit terug te draaien. Maar
Kok en de zijnen zijn doods
bang dat de PvdA-achterban
ontkoppeling niet zal slikken.
Bovendien staat de PvdA er in
de opiniepeilingen al drama
tisch slecht voor en ontkoppe
ling zou het laatste restje ver
trouwen wegvagen.
Een compromis over de kop
peling en de wao lijkt weer mo
gelijk nu Bert de Vries een voor
stel heeft gedaan dat voor de
uitkeringsgerechtigden onge
veer het zelfde effect heeft als
koppeling, maar dat zo niet
wordt genoemd. Een typisch
Haags woordenspel moet de
problemen oplossen.
Maar daarmee is het pro
bleem alleen maar tijdelijk van
tafel. De PvdA hangt nog heel
erg aan de oude dogma's van de
jaren zeventig. De partij blijft
het als de belangrijkste over
heidstaak zien om uitkeringsge
rechtigden een zelfde inko
mensontwikkeling te garande
ren als de mensen in het be
drijfsleven. Maar waarom, zo
vraagt men zich in het CDA af,
moet de overheid zorg dragen
voor uitkeringen die ver boven
het minimum uitkomen? Laat
de overheid zich beperken tot
een minimum-garantie en aan
vullingen daarop overlaten aan
werkgevers en werknemers. Dat
SCHIPHOL HENNY VAN EGMOND
De NAVO-oefening Reforger '91 (REtum of
FORces to GERmany) is begonnen. In de
Vlissingense Sloehaven werd die weekeinde
materieel aan land gebracht, op Schiphol
landden de eerste vliegtuigen met Ameri
kaanse soldaten. Ze werden verwelkomd
door staatssecretaris van defensie Van
Voorst tot Voorst, de Amerikaanse ambassa
deur Wilkins en de hoogste militaire baas
van de Navo, generaal Galvin.
Rond elf uur landde het eerste Amerikaan
se legervliegtuig op Schiphol. Even later
werd het gevolgd door de eersté troepen, sa
mengepropt in een kleiner toestel. De paar
honderd manschappen waren de voorboden
van 7000 Amerikanen die de komende da
gen vanuit Het Texaanse Fort Hood naar
Nederland worden 'gevlogen. Met bussen
worden ze verder naar Duitsland gevoerd,
waar twee weken zal worden geoefend.
Reforger is een jaarlijkse oefening, maar
heeft door de gebeurtenissen de vorige week
een wel heel speciale betekenis gekregen.
Galvin: „We leven in een onzekere en on
voorspelbare wereld. De afgelopen week
heeft duidelijk gemaakt dat de defensie via
de Navo moet blijven werken. Ik ben boven
dien tevreden dat de Navo in staat is ge
weest het communisme zolang te temmen,
zodat de communisten zelf konden ontdek
ken hoe verderfelijk dat systeem is".
Evenals Galvin benadrukte de Amerikaan
se ambassadeur Wilkins dat Reforger niet al
leen een oefening is. „Reforger is een sym
bool van de Amerikaanse solidariteit met de
Navo en de grote democratiën in de we
reld."
Aan de oefening in Duitsland nemen ook
3500 Nederlandse soldaten mee. Zij spelen
de vijand en een klein deel is scheidsrechter
tijdens de gevechten.
Een Amerikaanse militair bekijkt de 'landing' op Schiphol vanaf een Galaxy-transportvliegtuig.
