Rtv show
Ontroerend portret
van Jehudi Menuhin
Indringende documentaire over Chet Baker
TT
Spijkerman moet van VARA beter opletten
Woensdag *21 augustus 1991 Redactie: 023-150191/023-150192 JOLANDA OUKES GERARD VAN PUTTEN REI NA VAN POPPELEN Vormgeving: RALPH KLEINHOUT
10
'Hij is geen man, maar een instituut'
Ouwerkerk koos bewust voor de muzi
kale kwaliteiten en de laatste dagen van
Chet Baker. De bioscoopfilm Let's Get
Lost van Bruce Webber over het leven
van Baker, belichtte al tal van andere
aspecten.
et was een mooie begrafenis.
I Maar Baker had veel meer uit
.JL. .JLzijn carrière kunnen halen."
Dat zegt pianist Russ Freeman in de docu
mentaire 'Chet Baker, de laatste dagen',
die de NOS vanavond uitzendt Bakers
dood op 13 mei 1988 kwam weliswaar
plotseling, maar niemand verbaasde zich
over het heengaan van de veelzijdige
trompettist Het feit dat hij, onder invloed
van heroïne en drank, uit het raam van
een Amsterdams hotel viel (of sprong) en
overleed, was eigenlijk een passende af
sluiting van een turbulent leven. Het
'moest' wel zo eindigen.
De documentaire van Willem Ouwerkerk
belicht de laatste dagen van Bakers leven,
afgewisseld met oude intervieuws met de
trompettist en natuurlijk veel muziek. Ou
werkerk maakte vorig jaar de documentaire
over Baker in opdracht van de tv-afdeling
van Radio Nederland Wereldomroep. Het
past in het beleid van de Wereldomroep om
tv-programma's die iets met Nederland te
maken hebben, te maken en aan het bui
tenland te verkopen. Het programma van
Baker hoort in een serie van drie program
ma's over bekende buitenlanders die op
een bepaalde manier een relatie met ons
land hadden.
De NOS heeft deze documentaire, die al
is verkocht aan Turkije, BBC, BRT, Canada,
Cuba, Denemarken, Frankrijk, Spanje, Tur
kije en Bulgarije, nu aangekocht, zodat ook
Nederlandse kijkers kunnen genieten van
dit werkstuk van vaderlandse bodem.
Chet Baker vertoefde en musiceerde veel
in ons land, „omdat ik in Nederland het ge
voel heb dat het 24 uur per dag feest is",
zegt hij in het programma. Dat hij in onze
hoofdstad uiteindelijk de dood vond, ver
sterkt die relatie voor de maker nog meer.
Samensteller Ouwerkerk heeft er bewust
voor gekozen het zwaartepunt van de docu
mentaire te leggen bij de muzikale kwalitei
ten en de laatste dagen van Chet Baker. De
bioscoopfilm Let's Get Lost van Bruce Web
ber over het leven van Baker, belichtte al tal
van andere aspecten.
Indringend
Hoewel 'Chet Baker, de laatste dagen', ei
genlijk op twee gedachten hinkt (het maken
van een reconstructie van de laatste dagen
van Baker en het aan het woord laten van
veel mensen die hem gekend hebben), is
Ouwerkerk erin geslaagd deze twee compo
nenten zo door elkaar te monteren, dat een
indringend beeld van de trompettist ont
staat. Ouwerkerk was daarbij afhankelijk
van veel archiefmateriaal dat bruikbaar is
voor televisie. „Ik heb fragmenten gezocht
waarop Baker niet alleen mooi speelt, maar
ook mooi gefilmd is", zegt de zelf trompet
spelende Ouwerkerk.
Dat hij daarbij teruggreep op beelden van
een VPRO-interview op oudjaarsavond
1987 (uitgezonden in Atlantis en onlangs
door. Jan Wolkers in Zomergasten nog eens
opgevraagd) is begrijpelijk. Dat was een
aangrijpend gesprek met een lichamelijk
wrak, die muzikaal nog sterk in de schoe
nen bleek te staan. De Nederlandse kijker
kan echter een 'deja-vu-gevoel' krijgen door
deze beelden. Maar dat is werkelijk ook de
enig denkbare kritiek op de documentaire.
Karkas
Ouwerkerks werkstuk doet recht aan de in
trigerende persoon Chet Baker en de sa
mensteller geeft de muziek van Baker alle
ruimte. Dat de man, die een groot deel van
zijn leven aan de drugs verslaafd is geweest,
nog 58 jaar oud is geworden, mag gerust
een wonder genoemd worden. De 'All-
American wonder-boy' Chet Baker uit de
jaren vijftig, die in veel opzichten deed den
ken aan de James Dean uit Rebel Without A
Cause, mane zichzelf door drank en drugs
af tot een oude, tandenloze man.
Twee jaar voor zijn dood lijkt hij al licha
melijk volledig opgebrand. Wie echter de
beelden uit het VPRO-interview ziet, moet
vaststellen dat die laatste twee jaar nog eens
extra slopend geweest moeten zijn. Een le
vend karkas, zwaar onder de verdovende
middelen, wenst zichzelf in het programma
een goed 1988 toe. Maar hoe slecht hij er li
chamelijk ook aan toe was, als Baker de
trompet aan de lippen zette en de ogen
sloot, bleek hij toch nog veerkracht en vita
liteit te bezitten.
Ouwerkerk heeft een monument van een
documentaire gemaakt. De meeste dank
moet echter uitgaan naar Chet Baker. Hij
was het monument, dat zorgde voor een
overvloed, aan materiaal dat door Ouwer
kerk maar hoefde te worden geselecteerd.
Deze laatste heeft dat overigens kundig ge
daan.
Uitzending, vanavond, Nederland 3,
20.59 uur.
FOTO CER DIJKSTRA
stituut." „Al die
concertzalen. Al die concerten.
Al die lege praatjes. Terwijl hij
rondliep met een gebroken
hart."
Dit zijn twee meningen over
de violist Yehudi Menuhin. De
eerste is van zijn vrouw, de
tweede van zijn dochter. Allebei
willen ze daarmee tot uitdruk
king brengen hoe vertekend het
beeld van Yehudi Menuhin naar
buiten toe is. Het zijn twee cru
ciale uitspraken in het docu
mentaire van Tony Palmer over
de violist Yehudi Menuhin. Wie
Palmers portret van Maria Cal-
les kent, zal niet verbaasd zijn
dat hij veel aandacht besteedt
aan het privé-leven van de ar
tiest. Zijn film over Menuhin
heeft zelfs als titel Menuhin - A
family portrait.
Tony Palmer maakte zijn fa
milieportret ter gelegenheid van
de 75ste verjaardag van deze le
vende legende, die al vanaf zijn
achtste doorgaat als een won
derkind en toekomstig 'me-
gastar'. Hij debuteerde toen al
als een 'tweede Paganini' bij het
symfonie-orkest van San Fran
cisco. In 1929, op zijn twaalfde,
ging hij op tournee door Euro
pa. Het was het jaar dat hij Pa
rijs veroverde, maar ook Am
sterdam - waar hij optrad met
het Concertgebouworkest - en
Berlijn, waar hij het publiek als
De Evangelische Omroep begint
vanaf 1 oktober op de vroege
dinsdagavond met het door
Joop van den Ende geprodu
ceerde taalspelletje Black Out.
Black Out is het eerste program
ma bij de EO dat door Van den
Ende wordt geproduceerd
wordt. Volgens een woordvoer
der van de Evangelische Om
roep is Black Out een woord
spelletje dat een half uur duurt.
De EO heeft voor Van den Ende
gekozen omdat „hij toch de
specialist is op dit terrein". De
EO heeft er alle vertrouwen in
dat de Aalsmeerse producent
aanvoelt wat voor soort pro
gramma deze omroep wenst.
Bert van Leeuwen gaat de quiz
presenteren.
ZOGEZEGD
in trance in de zaal voor hun
stoelen liet staan. Onder dat
Berlijnse publiek ook Albert
Einstein, die op dat moment
verzucht moet hebben: „Nu
weet ik dat er een God moet
zijn."
Emotie
Palmer laat veel historisch ma
teriaal zien. Zoals foto's van het
dikke jongetje en fantastische
close-up beelden van de gelou
terde en gerijpte violist tijdens
concerten. Beelden waar de
emotie van afspat. Daarnaast
ook opnamen van concerten
die hij gaf met de Indiase sitar
speler Ravi Shankar en met de
zigeunerviolist Stephane Gap-
pelli. En van Menuhin als diri
gent en de Menuhin als gevierd
en gelauwerd monument, die
weet dat hij als joods jongetje
'gemazzeld' heeft en die dit de
nieuwe generatie joodse en
niet-joodse jongens en meisjes
ook zo graag gunt.
Maar het meest fascinerend
zijn toch de interviews met zijn
moeder, vrouw en kinderen, die
samen het beeld componeren
van een virtuoos, die ook een
zaam is, en bang en onzeker.
„Hij maakt zelfs de enveloppen
niet dicht, omdat hij altijd een
open einde wil", zegt zijn vrouw
Diana, die in de film soms erg
overrompelend aanwezig is en
waarmee Menuhin aardig wat,
deels gespeelde, meningsver
schilletjes heeft.
Juist door die persoonlijke in
kijkjes op zijn privéleven kom je
Steen Been show drie keer in de fout
THEO DERSJANT GPD
Jack Spijkerman heeft
van de VARA het verzoek
gekregen in zijn radio
programma Steen Been
show sluikreclame te vermij
den. Dat bleek maandag tij
dens een hoorzitting van het
Commissariaat voor de Media.
De VARA kreeg daar de gele
genheid uitleg te verschaffen
over de vraag waarom in dat
programma in drie achtereen
volgende uitzendingen (op 19
maart, 26 maart en 2 april) on
dernemers met naam en
woonplaats waren vermeld,
terwijl dit voor het programma
niet noodzakelijk was.
TROS vervangt
de nachtfilm
over Gorbatsjov
In de Steen Been show wor
den wekelijks wensen van luis
teraars in vervulling gebracht.
Bedrijven stellen daarbij dien
sten gratis ter beschikking. De
naamsvermelding van die be
drijven gebeurde de laatste tijd
in de ogen het het commissari
aat echter nogal nadrukkelijk.
Volgens het commissariaat
was er daardoor geen sprake
van evenwichtige berichtgeving.
„Is het ook niet zo dat bedrijven
bereid zijn aan de Steen Been
show mee te werken juist, om
dat hun naam en woonplaats
genoemd wordt", zo vroeg
voorzitter Geurtsen van het
commissariaat zich hardop af.
De VARA moest erkennen dat
daarvan best wel eens sprake
zou kunnen zijn, maar dat het
de omroep niet te doen was om
die ondernemers een gunst te
verlenen, maar om de wens van
een luisteraar in kwestie in ver
vulling te laten gaan. „Boven
dien gebeuren er in de sponta
niteit van het programma wel
eens dingen."
Om die spontaniteit bij Spij- -
kerman enigszins te beteugelen,
heeft de VARA de cabaretier in
middels gevraagd over eieren te
lopen als het gaat om bedrijven
te noemen die meewerken aan
uitzendingen.
Herkenbaar
Ook de TROS moest gisteren bij
het commissariaat op het matje
komen, omdat in een uitzen
ding van Belfleur een vertegen
woordiger van de firma
Schwarzkopf uitgebreid had
mogen vertellen over de behan
deling van hoofdhaar na het
zonnen, terwijl na dit item pro-
dukten van deze firma maar
liefst acht seconden beeldvul-
lend werden uitgezonden.
Daarbij was weliswaar de merk
naam Schwarzkopf afgeplakt,
maar de produktnaam was
overduidelijk herkenbaar en
dus was er volgens het commis
sariaat sprake van overtreding
van het Mediabesluit.
Programmadirecteur Cees
den Daas was hoogstpersoonlijk
naar het commissariaat geko
men om clementie te bepleiten
en een 'Hilversum-vriendelijke'
opstelling van het commissari
aat. „Als je ziet dat RTL 4 alleen
in haar morgenprogramma's al
de laatste dertien weken zeven
ton aan reclamegeld heeft bin
nengehaald, terwijl er geei\
mens naar die programma's
kijkt, dan zou ik een Hilversum-
vriendelijk gedrag van het com
missariaat op prijs stellen."
„Hilversum-vriendelijk ge
drag, dat is toch ook ervoor zor
gen dat de programma's zo
schoon mogelijk blijven", kaats
te voorzitter Geurtsen de bal te
rug.
STRIPS
BOLLEBOOM
De TROS zendt zaterdag de
aangekondigde nachtfilm 'De
aanslag op Gorbatsjov' niet uit.
In plaats van deze film wordt de
Australische speelfilm 'Code
naam Barracuda' op het scherm
gebracht. De TROS heeft dat
gisteren bekend gemaakt.
Volgens de omroep is gezien
de ontwikkelingen in de Sov
jetunie de aangekondigde film
te zeer politiek geladen. De film
had als thema een (fictieve)
aanslag op de deze week ten val
gebrachte Sovjet-leider.
BOES
,,lk was een jongen uit een arm
milieu die geen raad wist met het
geld dat hem in de schoot werd
geworpen. Ik hing de real star
uit. Ik had van die Hollywood-ge-
noegens. Een villa in België met
een stuk land waarvan ik niet
wist wat ik ermee moest doen."
(Jacques Herb in tv-magazine)
„Mijn vader zat aan de bar van
de tennisclub, mijn moeder zat
aan de bar en ik zat ook aan de
bar. 's Avonds kwamen we
thuis, mijn vader en moeder
met een flinke sherry op. Ik
wou dan altijd iets eten. Waar
op mijn vader tegen mijn moe
der zei: je gaat toch niet koken
voor dat kind. Had hij in de bar
maar een tosti moeten eten!"
(Paul de Leeuw in Humo)
„Nee, ik heb Elvis nooit ont
moet. Maar ik vond dat niet
erg. Integendeel, in die tijd zei
ik geregeld: 'Waarom zou ik in
's hemelsnaam in contact moe
ten komen met een redneck die
toevallig goed kan zingen?' Ik
heb dus nooit eenkerstkaart van
hem gekregen, laat staan een
van zijn Cadillacs." (Songwriter
Mort Shuman in Humo).
„Ik hoorde laatst iets terug van
mijn eerste elpee, toen zong ik
echt mierzoet. Maar na zeven
honderd optredens klinkt mijn
stem nu veel voller. Je zou kun
nen zeggen dat ik eindelijk de
baard in mijn keel heb gekre
gen." (Gerard Jolir gin NCRV-
gids).
Jacques Herb, de jongen uit een arm milieu
Yehudi Menuhin, een virtuoos, die ook
ook aan de weet wat voor in
vloed de gebeurtenissen in de
oorlog op hem hebben gehad.
Samen met Benjamin Britten
speelde hij bijvoorbeeld in het
bevrijde concentratiekamp Ber
gen Belsen. Hij zou nooit meer
de Jehudi Menuhin worden van
vóór de oorlog, zo zeggen dege
nen die hem echt kennen, zijn
gezin.
Het portret wordt in twee ge
deelten uitgezonden. Volgende
week eindigt het portret met
een gesprek tussen Menuhin en
zijn moeder, die slechts twintig
jaar ouder is. Ze is nu dus 95
jaar. Het is een ontroerend
sluitstuk van een boeiend por
tret.
Uitzending: vanavond, Neder
land 1, 22.40 uur. Deel twee
woensdag 28 augustus.
Joop van den Ende
maakt quiz voor EO
Chet Baker vanavond te zien en te horen in een documentaire over zijn laatste dagen.
FOTO OPD/FRANS SCHELLEKENS
