Rtv show
ÊÈiÊSS
u&gfi
Mia Farrow: de mannen, de
kinderen en het naaiwerkje
Van Frank Zappa tot foetus in de moederbuik
Maandag 29 juli 1991
•150192 JOLANDA OUKES GERARD V
Vormgeving: MARIANNE VERSCHUREN
De Fonotheek wordt uitsluitend ge
bruikt door omroepmedewerkers. Per
maand halen zij 18.000 platen en cd's
weg. Van de muziek die wordt uitge
zonden via de vijf radiozenders is ne
gentig procent afkomstig van de Fo
notheek.
CLOSE UP
M* W
Woody Allen maakte haar tot een ster
-•
Hanneke van Tongeren praat met nonchalante trots c
Onmenselijk
Lawaaiig, long, dyna
misch, mooi en be
reid risico's te nemen.
Dat zijn de kenmerken van bij
na alle door Veronica uitgezon
den programma's. Het auto- en
motorprogramma De Heilige
Koe en Veronica Sport flitsen in
een sneltreinvaart voorbij en in
Countdown moeten de optre
dende artiesten moeite doen
boven de presentatoren uit te
komen. Maar ook aangekochte
series ademen die sfeer. Zo ook
het Amerikaanse programma
The edge and beyond, waarin
volgens de omroep zelf, man
nen en vrouwen overal ter we
reld het gevaar uitdagen.
Kortom: Spectaculaire sporten
en ijzingwekkende stunts. Je
bent jong en je wilt wel eens
wat anders.
Van halsbrekende toeren op het
water tot waaghalzerij in de
lucht of tegen een steile berg
helling. De ingrediënten zijn
hetzelfde: jonge, goedgebouw
de, bruingebrande mannen en
vrouwen gaan tot het uiterste.
De Amerikaanse commentator
met een stem van 'ik-praat-in-
een-leeg-olievat' beaamt dat:
,tZe verleggen grenzen, zetten
een prestatie neer, nemen een
uitdaging aan die nog nooit is
volbracht... gaan tot het uiterste
en vérder." Het zweet gutst je
bijkans vön de rug. Spanning,
sensatie, een onmenselijke op-
gave. De kijker krijgt de in'druk
dat hij getuige is van een won
der op het gebied van de fysieke
mogelijkheden van een mens.
Een onmenselijke opgave. Dat
geldt ook zo ongeveer voor een
avondje Veronica. Want na The
edge and beyond krijgt de kijker
Countdown en Veronica Sport
voorgeschoteld. Het popmu
ziekprogramma Countdown,
waarin Rob Stenders en Jeroen
van Inkel een komische act lij
ken op te voeren, moet de in
druk wekken een flitsend live
programma te zijn. De werke
lijkheid is anders: het program
ma is van tevoren opgenomen,
alle ongedwongenheid is zorg
vuldig in scène gezet en de ar
tiesten die live in de studio zijn
playbacken. Voor de rest wordt
het programma gevuld met
clips, een interviewtje hier en
daar en een bijdrage vanuit de
Verenigde Staten van het verlo
ren Veronica-kind Adam Curry.
Het programma bestaat eigen
lijk uit korte flitsen, niets wordt
uitgediept. En daar word je na
verloop van tijd, ongeveer tien
minuten, doodmoe van. Het
opgefokte toontje en de einde
loze woordenstroom van de he
ren presentatoren werkt ook al
niet mee. De kijker raakt name
lijk de draad van het verhaal
kwijt en daardoor in een lichte
paniek. Slecht voor de gezond
heid.
Als er geen hinderlijke reclame
onderbreking zou zijn, is het
volslagen onduidelijk wanneer
Countdown eindigt en Veronica
Sport begint. Het gedreun van
monotoon klinkende muziek
siert namelijk beide program
ma's. Flitsen van jet-ski-races
en American Football worden
vergezeld van stampende rock.
Meen als de commentator zijn
werk moet doen, verdwijnt de
muziek. Maar klaarblijkelijk
weet de commentator dat niet
want hij draait zijn volumeknop
op negen alsof hij boven de mu
ziek probeert uit te komen. En
met een enthousiasme, zodat
de soms weken geleden ge
maakte beelden bijna weer
spannend worden.
Anderhalf uur Veronica gaat je
niet in de koude kleren zitten. Je
kunt er als het moet dagen op
teren. Zo veel beelden, zo veel
onderwerpen en zo veel herrie
kan een mens nauwelijks aan.
Misschien iets voor The edge
and beyond. Vierentwintig uur
lang Veronica. Een onmenselijk
uitdaging!
REGGIE NAPELSON «THE INDEPENDENT
In haar meest recente film
Alice speelt Mia Farrow
Woody Allen als een ka
tholiek schoolmeisje. In bijna
twaalf films - van Zelig tot Cri
mes and Misdemeanors - is ze
zijn alter ego geworden. Zelfs
in haar enigszins zonderlinge
stembuiging klinkt Woody Al
len door. Sinds 1981 is ze de
muze voor zijn levensangst, de
spil waar zijn films om draai
en, de room in zijn koffie. En
hij heeft haar tot een ster ge
maakt.
Maar Mia Farrow had altijd al
een griezelig talent in de keuze
van haar mannen. Voor elk tijd
perk de bijpassende held: Frank
Sinatra voor de jaren zestig,
toen hij de toonaangevende en
tertainer/acteur was. André Pre-
vin voor.de jaren zeventig, de
dirigent die toen in het brand
punt van de belangstelling
stond, die authenticiteit hoog in
het vaandel had geschreven en
met wie ze baby's uit Vietnam
adopteerde. En voor de jaren
tachtig en verder Woody Allen,
de typische stedelijke man in
het stedelijke tijdperk, een va
der voor haar kinderen in het
periode van vaderschap op
middelbare leeftijd, de laatste
romanticus in New York.
Ze vormen het perfecte paar
voor het New York van de jaren
negentig, onderling verbonden
door negen kinderen en het
New Yorkse Central Park. Hij
woont in Fifth Avenue; zij
woont in Central Park West. Ze
wuiven naar elkaar met een
handdoek. Zij neemt de kinde
ren mee naar buiten. Hij neemt
de kinderen mee naar de Russi
sche theesalon en leert ze honk
bal. Onlangs werd het paar her
kend op hun 'rondreis door Ier
land in een uitgerekte limousine
met alle negen kinderen. Hij is
neurotisch en stads, zij breit en
scheidt ongetwijfeld het huis
vuil voor recycling. Haar leven
is een wegenkaart van de afge
lopen dertig jaar.
Peyton Place
Mia Farrow werd in Hollywood
geboren. Haar vader, John Far
row, was regisseur. Haar moe
der, Maureen O'Sullivan, was de
Jane van Johnny Weissmullers
Tarzan. Al vroeg besloot ze film
ster of non te worden. Bij het
Mia Farrow met haar toenmalige echtgenoot Previn.
gloren van de jaren zestig dook
ze op in Amerika's eerste grote
soap-serie, Peyton Place, als
Alison McKenzie, Amerika's
meest geliefde buitenechtelijke
kind. In het midden van de ja
ren zestig stapte ze met Frank
Sinatra in, het huwelijksbootje:
zij was twintig, hij was vijftig.
Haar maagdelijke lange blonde
haar werd een borstelkoppie.
Sinatra bevond zich op het
hoogtepunt van zijn carrière.
Van de Frankie die de harten
van alle meiden op hol bracht,
was hij opgeklommen tot de lei
der van de Rat Pack (een show
biz vriendenkring met Dean
Martin en Sammy Davis Jr). Hij
was de man die John F. Kenne
dy naar het presidentschap had
gezongen. Met Frank als echt
genoot boorde Mia een rijke
bron van beroemdheid aan,
precies op het moment waarop
het tijdperk van beroemdheden
losbarstte. Dolly Sinatra, Frank's
moeder, had een venijnigér kijk
op de zaak: „Dit mens eet niet,
praat niet, wat ddet ze eigenlijk
wel?"
Het huwelijk hield geen
stand. Hij was bijna dertig jaar
ouder en zijn vrienden speelden
graag bridge. Zij mediteerde lie
ver en zocht de eenzaamheid.
Ze zei dingen als 'Ik ben een
vlinder, ik moet vrij zijn' en
vloog de halve wereld rond om
bij de Maharishi Mahesh Yogi
in de leer te gaan. Toen ze naar
India ging, waren The Beatles
daar net aangekomen. De foto
grafen hingen in de bomen.
Haar timing was feilloos.
In 1969 maakte ze Rosemary's
Baby met Roman Polanski, pre
cies op het moment dat Polans
ki volop in de schijnwerpers van
de publieke belangstelling
stond. In 1971 -maakte ze John
and Mary met Dustin Hoffman,
een verhaal over een korte -lief
desaffaire, juist in de tijd waarin
de vrijgezellenbeweging aan ge
wicht won. Het was een hele
hippe tijd. Een Britse journalist
die haar op locatie in New York
in haar woonwagen zag, be
lichtte: „Het was een hete dag.
Mia Farrow vulde de ketel en
gaf de marihuana-plant water...
Hij heeft zoveel liefde nodig, zei
ze," Maar ondanks haar Audrey
Hepburn kapsel, haar Twiggy li
chaam en een behoorlijke dosis
talent was ze een kleine ster,
geen grote. Ze werd beschrèven
als 'veeg', 'kwetsbaar' en 'verlo
ren'. Ze was altijd iemands ba
by. Na Sinatra kwam André Pre-
Defonotheek van het NOB herbergt de grote geluidscollectie
HILVERSUM JOS HAAGMANS
De cijfers zijn impo
nerend: 600.000
grammofoonplaten
en 25.000 cd's oftewel ander
half miljoen titels. Van origine
le persingen van platen van
The Beaües en Frank Zappa tot
de accordeonklanken van Ber-
tus Leemkuil en de Bootlegse
ries van Bob Dylan. Om bij het
lichte genre te blijven.
Alleen al qua aantallen her
bergt de Fonotheek van het Ne
derlands Omroepproduktiebe-
drijf (NOB) de grootste muziek
collectie van Nederland.
Mr. Hanneke van Tongeren,
de manager van de Fonotheek
is ingenomen met de superla
tieven, die gemakkelijk vallen
als het om 'haar winkel' gaat.
De cijfers dropt ze gedurende
het hele gesprek met noncha
lante trots.
Toch ben je er met de muziek
op platen en cd's nog lang niet
als het over de Fonotheek gaat.
Wat te zeggen van de ongeveer
120.000 muziekopnamen van
de omroepen die er worden be
waard. Met als oudste opname
een glasplaat van het Wilhel
mus, zoals dat in 1935 vertolkt
werd onder leiding van Mengel
berg.
Maar ook met de klanken van
het carillon van de Munttoren
in Amsterdam. En dan de
20.000 geluiden in het archief
van geluidseffecten, variërend
van auto's die van een veerboot
rijden tot geluid van een foetus
in de moederbuik. Of van de
Veronica Sport: Americain Football
monogeluiden van verkeerstoe-
ters tot de digitale verkeers
chaos. En werkelijk alles wat je
daartussen in maar kunt verzin
nen. En over de 25.000 gespro
ken woord-opnamen is dan nog
niet gerept: van eeh toespraak
van Florence Nightingale uit
1890 (de oudste opname) tot de
huilende eerste Nederlandse
winnaar van de Tour de France:
Jan Janssen.
Zoeksysteem
Het zijn aantallen, die nog dui-
zelingweidkender worden als je
langs al die kasten loopt, waar al
die 'geluidsdragers' in lange rij
en staan te wachterf. Met zo
mogelijk nog groter ontzag lo
pen we door 'de kelder' met nóg
meer kasten met nóg meer me
ters verstild geluid: zo'n 250.000
op stampende rock. foto soenar
chamid
radiobanden waarvan een deel
nog niet beschreven is en in de
computer is ingevoerd en die er
wat verwijtend bij staan te
staan.
Het beschrijvingssysteem dat
in de Fonotheek gebruikt wordt
is echt uniek, zelfs in West-Eu
ropa. Daarmee kan de gebruiker
dat wat hij wil hebben binnen
een paar luttele seconden op
roepen. Op naam, op genre, op
uitvoerder, maar ook bijvoor
beeld op een woord als 'roos', of
in het geval van de foetus op
'baarmoeder'. En op 'love', zij
het dat dan. een lijstje van 1.800
titels over het scherm rollen,
waarmee weer eens is aangege
ven dat vooral de liefde aanzet
tot creatieve hoogstandjes.
„Onze activiteiten zijn er op
gericht om nieuwe platen en
CD's binnen 48 uur te ontslui
ten en in de computer te heb
ben", zegt Hanneke van Tonge-
De 'ontsluiting' van het ge
luidmateriaal, het zoeksysteem
omschrijft ze als het belangrijk
ste en ook het meest arbeidsin
tensieve werk bij de Fonotheek,
dat door 25 van de in totaal 52
medewerkers wordt gedaan.
Van Tongeren wil vooral be
nadrukken dat de 'klanten' uit
sluitend medewerkers van de
publieke omroepen zijn. In de
praktijk voornamelijk program
mamedewerkers. Daarbij gaat
het om 18.000 platen of cd's die
per maand worden uitgeleend.
Van de muziek die wordt uitge
zonden via de vijf radiozenders
is 90 procent afkomstig van de
Fonotheek.
Alhoewel zij de laatste jaren
een toenemende belangstelling
signaleert van studenten en on
derzoekers die bij uitzonde
ring en met toestemming van
een omroeporganisatie gebruik
mogen maken van de Fono
theek zijn de collecties niet
toegankelijk voor buitenstaan
ders. Toch wijkt de Fonotheek
nauwelijks afwijkt van een mo
dern geoutilleerde opènbare bi
bliotheek. Naast terminals met
de computer-catalogus, zijn er
luistercabines en uitleen- en in-
leverbalies. Nog sterker: er is
ook een boetesysteem voor pro
grammamakers die het materi
aal niet op tijd terugbrengen.
Nuttig is vooral ook de 'help
desk', waar de Fonotheekmede-
werkers soms genoeg hebben
aan een 'gehumde' melodie om
een programmamaker te kun
nen helpen. „Die balie is be
langrijk omdat daar in de con
Mia Farrow zoals zij was ten tijde van Peyton Place.
Previn was Hollywoods oogap
pel die naar Londen verkaste ter
wille van' de authenticiteit. Hij
-was de hippie-held van de klas
sieke muziek. Precies toen vrou
wen de conventionele samenle
vingsvormen de rug toe begon
nen te keren, werd Mia zwanger
van André voordat ze waren ge
trouwd. Ze kregen meerdere
"kinderen en adopteerden nog
een handjevol. Daarna trouw
den ze. Toén schreef André's ex,
Dory Previn, een venijnig liedje
over de hele situatie.
De Previns belichaamden het
landen van de vroege jaren ze
ventig, eigenlijk een feestelijke
uitloper van de 'swinging six
ties'. Ze protesteerden tegen de
oorlog in Vietnam. Mia droeg
haar ronde omabrilletje. Ze
woonden buiten en waren
'echt', maar ze dansten ook met
de Burtons in het Dorchester
Hotel.
Toen ze in 1979 uit elkaar
gingen, keerde Mia Farrow te
rug naar haar eigen New York,
waar ze de meest stereotype
New Yorker opduikelde: Woody
Allen.
In Zèlig droeg ze een klein
brilletje en was ze Woody Aliens
zieleknijper die hem leerde
zichzelf te zijn. in Broadway
Danny Rose was ze heerlijk on
herkenbaar als hoerije met een
blond suikerspinkapsel. In Ra
dio Days en Purple Rose of Cairo
bevredigde ze de nostalgie van
de jaren tachtig voor het oude
Amerikaanse gekostumeerde
drama. Hanah and Her Sisters
werd opgenomen in Mia's flat
en haar eigen moeder speelde
de rol van haar riföëder. In 'Gri
mes and Misdemeanors was ze
het meisje dat ontglipte - trage
die in de films van Woody Men
draait altijd om geniiste kansen,
om mogelijkheden die nooit
worden verwezenlijkt. En nu is
er Alice, Woody Mens meest re
cente film.
Mee is een meisje uit de be
tere wijken van Manhattan, dat
is uitgekeken op het ledige be
staan van de ijdele rijken en op
haar echtgenoot (William Hurt,
altijd op z'n best als dom blond
je). Aice wil meer. Het liefst zou
ze moeder Teresa zijn. Eri in ze
kere zin gaat deze wens in ver
vulling. Er was een jood voor
nodig om Mia Farrow toch nog
een non te maken.
Zalvende heilige
In de jaren negentig is Mia Far
row de zalvende heilige voor de
geniale joodse neuroot Woodyp'
Allen, aan wie ze een kind van!
henzelf schonk (dat Satchel Pail
ge werd genoemd naar de grote
zwarte honkballer die wegens*
zijn huidskleur niet in de Ame-
rikaanse eredivisie mocht spel
len). Mia is 45 en ziet eruit ali
veertien, een Moeder Aarde mei
een engelachtig uiterlijk Woody
heeft van Mia een ster gemaakt. D
Mia heeft van Woody een win]-
naar gemaakt: ze is het meisjd 17
dat hem niet is ontglipt. D
In Eric Lax's biografie, Woodi^
Allen, zegt Woody over Mia: „Ze t|f'
is een buitengewone actrice. Enj ^o
ze is betrouwbaar als een huis sic
Ze verschijnt op de set- en doet
gewoon haar werk. As je haai20
vraagt iets gemeen te spelenj.^
doet ze het. As je haar vraag] co
iets sexy te spelen, doet ze dal co
ook. En ze is ontzettend aardig ne
Ze komt naar de set, buigt zicM^
over haar borduurwerk, zet verj ve
volgens rustig haar pruik of bri|'su
op om plotseling als een ontkel VI i
tende furie haar tekst uit tjpij
schreeuwen. Daarna neemt za
rustig de naald en draad weei p
ter hand met naar kleine wees]
kindertjes om zich heen."
j 19
Vertaling Margreet Heslingaov
STRIPS
tacten tussen ons en program
makers ideeën kunnen on-
staan", aldus Hanneke van
Tongeren. „Wij kunnen pro
grammakers attenderen op in-'
teressant materiaal en kunnen
er ook achter komen wat ten
densen zijn in de vraag bijvoor
beeld.
Non-profit
De fonotheek is een non-prof
onderdeel van het NOB en
wordt volledig gefinancierd uit
de omroepmiddelen. De minis
ter van WVC stelt jaarlijks de
omvang van het budget vast. De
Fonotheek beheert materiaal
dat deels afkomstig is van de
omroepen en deels zelf is ver-
Door de enorme omvang van
de collecties speelt de Fono
theek ook een rol op maat-
schappelijk-cultureel opzicht.
In feite wordt daar een belang
rijk gedeelte van ons cultureel
erfgoed bewaart en vandaar uit
weer uitgezonden. Denk bij
voorbeeld eens aan de registra
ties van muziekuitvoeringen die
de omroepen organiseren.
Intussen heeft de Fonotheek
stappen gezet op weg naar de
samenwerking met andere aan
verwante instellingen. Twee jaar
geleden is, mede op initiatief
van de Fonotheek, de Neder
landse Vereniging van Audiovi
suele Achieven opgericht,
waarvan naast de Fonotheek
ook andere andere lid zijn de
NVPI, het Nederlands Biblio
theek en Lectuur Centrum
(NBLC), de Rijksvoorlichtings
dienst en de Stichting Film en
Wetenschap.
BOLLEBOONI-
ahhl hebrlük rostks
Yiffffffnu oe tour is afgelopen. j
/^^mr^annet^, bert! j
êjmTy',l,A
BOE!
i
HEINZ
pos juwe hebben h/£r
h£t netste £A/ vrepe- Aj \VJ
l/evenpste stapje F
1'ah het w/lpe l|rh|7
DAT KLOPT. HET/S ÉÉN KEER 6E-
BEURP PAT ER HfER /EAtANP
1 VLOEKTE /N HET OPENBAAR
t>tF "EBBEN WE