Religie
Zuster tussen broeders
'Ziekte gevolg verstoorde relatie'
Zaterdag 27 juli 1991
Redactie: 071-161400 WIM SCHRIJVER Eindredactie: HENK HOUTMAN Vormgeving: RON VAN HAASTREGT
7
„IK BEN HIER definitief
tijdelijk," zegt Jannie Ver
wijs over haar aanwezig
heid in het mannenkloos
ter De Essenbuch bij Har
derwijk.
„GENEZING is niet altijd
beter worden. Het is ook:
een stukje vertrouwen
vinden of hervinden."
Jannie Verwijs gaf jawoord' aan Norbertijns klooster
Veel oudere gelovigen zul
len meewarig met het
hoofd hebben geschud;
jongeren veerden wellicht
hoopvol op. Hoe dan ook;
het bericht dat de 43-jarige
Jannie Verwijs haar intrek
heeft genomen in het man
nenklooster De Essen-
burgh bij Harderwijk, sloeg
in als een bom.
HIERDEN TONNY MEUERMAN
Voor de vrouw zelf was de stap
minder schokkend. En ook de
negen kanunniken in de kas
teelachtige priorij sloegen niet
van schrik achterover, toen de
theologie-studente aankondig
de 'Ik wil Norbertijn worden'.
„Dat komt," licht Jannie Verwijs
toe, „omdat de Norbertijnen
hier al jarenlang gasten hebben
ontvangen. De Essenburgh is
één van de weinige kloosters
waar de bezoekers helemaal in
de gemeenschap worden opge
nomen. Mannen èn vrouwen
die komen om bijvoorbeeld een
weekeinde bij te tanken."
„Nee hoor, we zijn niet ge
schrokken," beaamt novicen-
meester Henk Weijts. „De reac
tie van het convent was meteen
positief. Wij stelden alleen de
vraag: hoe passen we het in?"
Officieel is Jannie Verwijs
'slechts' gast in de priorij. Ze
heeft (nog) geen gelofte afge
legd en is ook niet ingekleed.
Dat neemt niet weg dat ze vast
beraden haar 'jawoord' heeft
gezegd tegen de gemeenschap
in het Noordveluwse gehucht
Hierden. „Ik heb een privé-ge-
lofte afgelegd," vertelt ze, „Zes
jaar heb ik over deze stap nage
dacht. Dus ik zal nu niet snel de
kuierlatten nemen. Ik voel me
hier thuis. De combinatie bid
den èn werken, alsmede de li
turgie spreekt me aan. In dit
huis staat 'communio', het de
len met elkaar, centraal. Ik zal
me aan de regels van dit huis
houden. Ik ben hier definitief
tijdelijk."
Verrijking
Vrouw tussen de mannen. Het
vormt voor Jannie Verwijs geen
enkel probleem. Integendeel, ze
ervaart het als een verrijking.
„Ik heb hier geleerd minder ex
treme standpunten in te ne
men. Niet zo snel klaar te staan
met oordelen. Ik was een per
soontje dat nogal op de strepen
stond. Nu ben ik verdraagza
mer. Moet ook wel om het sa
men vol te houden.
De kanunniken van hun kant
doen er alles aan om Jannie het
gevoel van 'hier ben ik thuis' te
geven. „Dat blijkt, vooral uit de
kleine dingen. Laatst werkte ik
samen met een broeder in de
tuin tot vrij laat in de avond.
Het werd al kouder buiten en
we waren moe. Zegt hij: ga jij
maar beneden douchen; ik loop
wel naar boven. Dat sprak me
aan en is een bewijs dat er met
de andere sexe rekening gehou
den wordt."
Jannie Verwijs is een pionier. Zij
vormt wellicht het begin van
een nieuwe ent aan de ruim 870
jaar oude stam van de Norber-
tijnse traditie. Binnen deze orde
werken (ook buiten het kloos
ter) èp bidden de mannen; de
vrouwen bidden en komen het
klooster niet uit. Verwijs is de
eerste Nederlandse die de
'mannelijke' lijn wil volgen: „De
spritualiteit van werken en bid
den trekt me enorm aan."
Ze hoopt dat ook andere vrou
wen haar voorbeeld willen vol
gen, zodat er een nieuwe priorij
kan komen, een nieuwe stro
ming. „Er is in ons land belang
stelling voor. Bovendien heeft
het generaal kapittel al toestem
ming gegeven. In het Zuidfran
se Pau zijn twee zusters die het
zelfde willen als ik. Een eigen
priorij. Nu moeten er nog con
crete regels worden gemaakt.
Het heeft z'n tijd. De theoloog
Fortmann heeft gezegd: 'zij die
geloven haasten niet'. En zo is
het."
Novicen-meester Weijts, die al
jarenlang geen nieuw bloed de
Essenburghse poort zag bin
nenstappen („De jongeren kun
nen zich moeilijk schikken in
een gemeenschap"), is blij bij
de vrouwelijke aanwinst. „Ik
hoop van harte dat die nieuwe
stroming van de grond komt.
En dan als een volledig zelfstan
dige priorij. Een huis met eigen
rechten. We moeten niet terug
naar de toestanden van voor de
reformatie toen de Norbertijnen
zogenaamde dubbelkloosters
hadden. Je mag elkaar als man
en vrouw aardig vinden maar
binnen één klooster, kent dat
zijn grenzen. De praktijk leerde
dat het beter is de zaken ge
scheiden te houden."
In De Essenburgh heeft, zo lijkt
het, Jannie Verwijs, haar levens
doel gevonden. Een lange zoek
tocht ging eraan vooraf. Van
oorsprong was zij Nederlands
Hervormd. Geboren op St. Phi-
lipsland en wegens de storm
vloed van '53 verhuisd naar
West-Brabant. In Utrecht volg
de ze de studie voor verpleeg
kundige om vervolgens in Apel
doorn en Zutphen bij zieken
huizen te werken. „Vanaf mijn
achttiende jaar heb ik niets
meer in de kerk gedaan. Wèl
bleef ik zoeken naar de zin van
het leven. Ik las veel, vooral van
Oosterhuis en Fortmann, maar
deed er niets concreets mee."
Daarin kwam in 1984 verande
ring. Ze verbleef enkele dagen
in de Norbertijnse priorij om
zich te ontspannen en weer tot
rust te komen. Dat bezoek bete
kende de ommekeer. „Ik raakte
onder de indruk en ben blijven
hangen. Daar kwam bij dat ik
me geweldig thuis voelde bij de
rk-kerkdiensten van Het Spijk in
Eefde."
Zonder problemen keerde ze de vigen hoor. Dat altijd aanwezige Rie in Amsterdam, loopt stage
eigen traditie de rug toe. „Ik
maakte in Zeeland de begrafe
nissen mee van beide groot
moeders en kwam tot de over-
gevoel van schuldig en zondig
zijn, heb ik niet. Jezelf liefheb
ben, zoals ook in het dubbelge
bod staat, is er niet bij."
tuiging dat ik niet bij deze gelo- Jannie Verwijs studeert theolo-
bij een parochie in Velp en geeft
catechesetoerusting aan onder
wijzers in de polder. „Maar als
ik op de Essenburgh ben. doe ik
alles mee. Hier ben ik thuis."
Nederlaridse Lucasorde ijvert voor terugkeer van dienst der genezing
AMSTERDAM
Van Essen: „Als christenen echt een gemeenschap met elkaar zouden vormen, dan zouden er enorme krach
ten vrij kunnen komen. Maar het is koud in de kerken van Nederland." foto cpd
ROBERT VAN DE WOESTUNE
Waarom worden mensen eigenlijk ziek?
„Omdat er sprake is van een verstoorde
relatie." En wanneer zijn mensen nu
echt genezen?AJs ze weer in goede re
latie staan met zichzelf, maar ook met
God en met hun medemensen. De kerk
zou mensen daarbij kunnen helpen,
maar dat gebeurt nauwelijks. Vandaar
dat de Nederlandse Lucasorde ijvert voor
een terugkeer van de dienst der genezing
in de kerken. Dat is heel hard nodig in
deze ziekmakende maatschappij," zegt
de hervormde predikant ds. Rob van Es
sen uit Amsterdam, voorzitter van de or
de.
De Lucasorde (genoemd naar de evan
gelist Lucas die ook arts was) is geen or
de in de traditionele zin van het woord,
maar een 'gideonsbende' van enkele
honderden gelovigen - mannen en vrou
wen - uit diverse kerkgemeenschappen
die een weg zoeken om wat in de volks
mond 'gebedsgenezing' heet, een plaats
te geven binnen de kerken. Daarnaast
wil de Lucasorde een platform zijn voor
theologen en geïnteresseerde leken.
De orde werd in 1947 in de Verenigde
Staten opgericht door John Banks, een
episcopaals predikant die bij de Zwitser
se psycholoog Jung psychotherapie ge
studeerd had en die discipline met de
theologie probeerde te verenigen. Maar
de oprichting van de orde kende ook een
praktische reden. Eind jaren veertig had
de gebedsgenezing - binnen allerlei
pinkstergroeperingen - een enorme
vlucht in de Verenigde Staten genomen.
Daardoor werden ook de reguliere ker
ken gedwongen zich in het verschijnsel
te verdiepen. 'The order of Saint Luke'
bemiddelde daarbij.
Erfelijk
Van Essen, die al meer dan twintig jaar
lid is van de orde, was voor hij theologie
ging studeren was Van Essen verpleeg
kundige. „Je zult mij niet a la Johan
Maasbach horen roepen dat ik geen dok
ter nodig heb omdat alfeen God geneest.
Onzin natuurlijk. God kent ook andere
wegen. Wat ik wel denk is dat alle ziek
ten ten diepste psychosomatisch zijn,
dat wil zeggen dat ze het lichaam én de
ziel betreffen. Ziekte heeft te maken met
de verstoring van een relatie, tussen
geest, ziel en lichaam van een mens."
Hij vervolgt: „Waar die relatie verstoord
is, treedt ziekte op. Van sommige ziekten
kun je dat aantonen. Neem bijvoorbeeld
een maagzweer. In andere gevallen ligt
dat moeilijker, omdat mensen zich die
verstoorde relatie helemaal niet bewust
zijn. Of dat er sprake is van t
de relatie tussen mensen onderling."
„Kanker, multiple sclerose? Je zou mis
schien kunnen zeggen dat sommige
mensen weliswaar erfelijk belast zijn met
deze ziekten, maar dat het uitbreken
daarvan wel weer te maken heeft met die
verstoorde relatie. Aan de andere kant: ik
zit hier niet om al die ziekten te verkla
ren. Als ik dat kon, kreeg ik de Nobel
prijs. Ziekte valt voor mij voor een deel
ook onder de categorie 'natuurrampen'.
Er is kwaad in de wereld dat ik niet ver
klaren kan en niet verklaren mag."
„Het gaat er natuurlijk ook om hoe je ge
nezing definieert. Genezing is niet altijd
beter worden. Het is ook: een stukje ver
trouwen vinden of hervinden." Hij ver
volgt: „Het is jammer dat de dienst der
genezing zo weinig plaatsvindt in de Ne
derlandse kerken. Als christenen echt
een gemeenschap met elkaar zouden
vormen, dan zouden er enorme krachten
vrij kunnen komen. Maar in vrijwel alle
Nederlandse kerken is van gemeenschap
geen sprake. Het is koud in de kerken
van Nederland."
Griezelig
„Ik ken genoeg predikanten die de
dienst der genezing proberen in te voe
ren in het gemeenteieven, maar constant
tegen allerlei muren aan lopen. Sommi
ge mensen vinden het griezelig, maar ja.
daar kun je overheen stappen. Veel
moeilijker ligt het feit dat mensen niet
gewend zijn om intiem met elkaar om te
gaan in de kerk. Lief delen met elkaar is
leuk, maar leed met elkaar delen dat is
veel minder leuk. Mensen vinden het erg
moeilijk «m met eikaars zwakheden om
te gaan."
Ds. Van Essen houdt in zijn wijkgemeen
te in Amsterdam iedere maand een spe
ciale dienst. Daarin worden voorbeden
voor zieken gedaan. Het geheel lijkt ver
der op een 'gewone' dienst, met dit ver
schil dat er tijdens de dienst meer tijd is
ingeruimd voor meditatie en dat er
ruimte is voor individueel pastoraat.
Mensen die dat willen, kunnen zich tij
dens de dienst in een privé-ruimte laten
begeleiden door een pastoraal team.
Dat begeleiden is volgens van Essen in
eerste instantie een kwestie van goed
luisteren naar mensen en kijken wat hen
drijft. Hij wil precies weten wat er met
mensen aan de hand is. voordat hij in
gebed gaat. Soms bidt hij om kracht, zel
den om genezing, om geen valse ver
wachtingen te wekken. Maar - zo heeft
Van Essen in de afgelopen vijftien jaar
geleerd - soms. heel soms gebeuren er
ook wel eens wonderen.
KERKDIENSTEN
LEIDEN
Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds Rooze,
11.45 oecumenische studentendienst;
Marekerk 10 hr Meijers, 5 ds Smaling;
Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds Riet
veld; Oecumenische geloofsgemeen
schap De Regenboog (Merenwijk) 10 hr
van Well; Bethlehemkerk (Driftstr.) 9.30
kand mevr Al-van Holst; Bevrijdingsk.
(Montgomerystr.) 10 hr vd Zwaan; Vre-
desk. (Burggravenl.) 10 ds de Zeeuw;
Waalse kerk (Breestr.) 10.30 pas de
culte; 'Stevenshof' (rk kerk Haagse
Schouw) 11 ds Rietveld. Acad. Zieken
huis 10 ds Schokker. Diakonessenhuis
elke za 10.30 rk. dienst, en 10.30 hr
van Straalen. Endegeest zie Oegstgeest.
Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.;
Oude Vest geen dienst; Maranathak. zie
herv. gem.; Bevrijdingsk. zie herv. gem.;
verzorgingstehuis Groenhoven 10 kand
mevr Glasbergen- v Harten; Merenwijk
zie herv. gemeente. Geref. K. Vrijg. (He-
rengr.) 10 en 5 ds Borgdorff. Chr. Geref.
K. (Steenschuur) 9.30 en 5 van Pagée.
Geref. Gem. (zie onder Leiderdorp). Ge
ref. Gem. irt Ned. (Bethlehemkerk Drift
str.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem.
(Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds Mostert.
Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhorstk.
Pieterskerkstr.) 10 ds Brüsewitz. Bap
tistengemeente (aula 'Nieuweroord',
Rijnsburgerweg 124) 10 ds Post.
Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9
hr Piet, 10.30 hr Meulenberg. Evange-
liecentrum-Pinksterbew. (Bethlehems-
kerk Lammermarkt) 10 en 7.30 rev. Je-
remia Rim. Pinkstergem. (O. Vest 13)
10 hr Eikerbout. Volle Evangelie Ge
meente (Haarlemmerweg 36) 11 ev Da
niël. Christengemeenschap (Vestestr.
49) geen opgave. Leger des Heils (hoek
Vestestr./Groenesteeg) 10 en 4.30.
Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30
en 4. wo. 8. Zevendedag-adventisten
('De Ontmoeting', Noordhofland V.scho-
ten)elke za 10 tot 11 bijbelstudie, 11
tot 12 predikatie. Christelijke Weten
schap (Steensch. 6) 10.30. Kerk van J.
Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 10,11 en 12. Oud-Kath. K.
(Zoeterw.singel) 10, behalve 2e week
einde van de maand: za 7. Rooms-Kath.
K. Haagweg za 7, zo 10.30; Herensingel
za 7, zo 9.30 en 11; Rijndijk (Stevens
hof) za 7, zo 9.30; Steenschuur za 7, zo
8.30, 10, 11.30, 6 en 7 (lof); Boshui-
zerkade za 7, zo 10; Lammenschansweg
za 7, 10; Haarl.straat za 7, zo 10.30 en
12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H.
Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES
Herv. Gem. 9.30 ds vd Staat.
AARLANDERVEEN
Herv. Gem. 9.30 ds Kraan, 6.30 ds vd
Haagen. Geref. Kerk 9.30 hr Kraan,
6.30 ds vd Haagen. Chr. Geref. Kerk
9.30 en 4 leesdienst. Rk Kerk za 7, zo
10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Adventskerk 9.30 ds Hem
stede, 6.30 hr Biewinga; Kruiskerk 9.30
kand Schendering; Opstandingskerk
9.30 ds van Achterberg; G. Herderkerk
9 ds Nieuwenhuis, 6.30 zie De Bron; De
Bron 9 geen dienst, 10.30 en 6.30 ds
Nieuwenhuis; Ashram (Marsdiep) geen
dienst; Oudshoornse kerk 10 ds vd
Burg; Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 ds
Jorissen, 6.30 ds den Boer; Kerk en Za-
nen geen dienst. Geref. Kerk Mar.kerk
9.30 hr v Oei, 6.30 zie Adventsk; Salv-
.kerk 9.30 hr Zijl, 6.30 ds Terlouw. Ge
ref. K. Vrijg. (school Bospark, Beatrixl.
4) 10.30 ds Hoogendoorn. 5 dienst des
woords. Ned. Geref Kerk (school Wil-
lemstr.) 9.30 en 6.30 ds Janssens. Chr.
Geref. Kerk (Grijpenstemstr.) 9.30 en
4.30 ds vd Meij. Oud-Geref. Gem.
(Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt.gem.
(Molenwerfstr. 1) 10 en 6.30 ds Koek
koek. Bapt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 10 hr Mentmk. Bapt.gem.
Ichthus (aula mavo H. Dunantweg 1) 10
hr Bakker. 6.30 hr Lourens. Volle-
evang.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr.
54) 10 hr van Ek. Pinkstergem. 'Het
Licht' (A. v. Burenlaan 15) 10. Chris
tengemeente 'De Hoeksteen' (geb. 'Bet
hel', hoek Emmalaan) 10 hr Nap. Leger
des H. (Zonneweg 3) 10 en 7 (laatste
zondag van de maand 5 u.). Remonstr.
Gem. (Van Mandersloostr. 36) geen
dienst, tak Kerk: Bomfaciusk. za 7, zo
9.45 en 11.30; Piusk. za 7. zo 9 en
10.30; De Bron za 7, zo 9.30 en 11.
BENTHUIZEN
Herv. Gem. 9.30 hr Henzen, 6 ds vd
Bergh. Geref./Herv. Gem. (geb. 'De
Hoeksteen', Schweitzerstr.-Bernhard-
str.) geen opgave. Geref. Gem. 9.30 en
6m ds van Aalst.
BODEGRAVEN
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds vd Vel
den, 6.30 ds Cats; Salv.kerk 9.30 ds
Terlouw, 6.30 kand Zorge; Bethl.kerk
(Nieuwerbrug) 9.30 hr Harteman, 6.30
ds Zethof. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds
vd Veen. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.)
9.30 leesdienst, 16.30 ds Heij. Geref.
Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30.
BOSKOOP
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds Haitsma,
6.30 ds Buitenhuis; De Stek 9.30 ds
Kattenberg. Geref. Kerk 9.30 ds Eve
raars. Chr. Geref. Kerk 9 30 en 7 van
Mulligen. Geref. Gem. 9.30 en 6 lees
dienst.
HAZERSWOUDE
Herv. Gem. 9 ds Alblas, 6.30 kand vd
Spoel. Geref. Kerk geen opgave. Rk
Kerk; dorp za 7. zo 10 en 11.30; Anker
za 7. zo 11; Rijndijk zo 9.30.
HILLEGOM
Herv. Gem. 10 ds Rothfusz. Geref. Kerk
('Hoeksteen') zie herv gem. Chr. Geref.
Kerk 10 ds van Langevelde, 7 ds Aar-
noudse. Christen Gemeente (P. Breug-
heliaan 36) geen opgave. Rk Kerk: Mart.
7a 7. zo 9 en 11; Jozefk. za 7, zo 10.
HOOGMADE
Herv. Gem. 10 ds Terlaat. Rk Kerk za 7,
zo 9.15.
DE KAAG
Herv. Gem. 9.30 ds Snijders. Rk Kerk
za 7, zo 9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Dorpsk. 10 de Reuver, 6 ds
Alblas; Ontm.kerk 10 ds Sloof, 6.30 hr
Piet (jeugddienst). Herv. Gem. 'De
Rank' (P. Groen-college) zie Katwijk aan
Zee. Geref. Kerk 9.30 mevr Develing,
6.30 ds Baas. Rk Kerk za 7, zo 9.30.
KATWIJK AAN ZEE
Herv. Gem. N. Kerk 10 ds Visser, 6 ds
Bogaard; 0. Kerk 10 ds Slok, 6 ds Volk;
Ichthusk. 10 dr Dee. 6 ds Muilwijk;
Pnielk. 9.30 ds vd Berg, dhr Vermeulen;
Maranathakerk (Rijnsoever) 10 10 dhr.
Leenman, 6dsvd Berg. Overduin 2.15
ds van Gulik. Herv. Gem. 'De Rank'
(Helmbergweg 10) 10 kand Otten. Ge
ref. Kerk Vr.kerk 9.30 van Gulik, 5 ds vd
Horst; Triumfatork. 9.30 vd Horst, 5
geen dienst. Geref. K. Vrijg. 10.30 en
5.30 ds Breen. Ned. Geref. K. (aula
Bestevaer-mavo) 10 ds Brink, 7 ds
Struik. Chr. Geref. K. 10 leesdienst, 5
ds Veenendaal. Vrije Chr. Geref. Gem.
(Umzaal) 10 en 5 ds vd Beid. Geref.
Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. On-
afh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) hr
Lok. Soefi (Zuidduinweg) elke le en 3e
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem. 10 ds den Hertog, 7 zie ge
ref kerk. Geref. Kerk 10 hr Vreugdenhil,
7 ds van Niel.
LEIDERDORP
Herv. Gem. en Geref. Kerk Dorpsk. 10
ds Sierat. 6.30 ds Henzen; Schep-
pingsk. 9.30 ds van Kempen dienst voor
doven. Leythenrode 10.30 hrde Leeuw.
Elis.-ziekenhuis 9.30 ds Brommet,
10 45 hoogmis. Geref. Gemeente Lei
den eo (kerkgeb. Hoofdstr. 73) geen op
gave. Bapt*gem. (wijkgeb. Zijlkw 10 hr
de Vries. Rk Kerk za 7. zo 10 en 11.30.
LEIMUIDEN
Herv. Gem. 9.30 ds Lourens. 10.30
campingdienst. Geref. Kerk 9.30 ds
Schouten, 7 hr Karstens. Rk Kerk za 7,
zo 9.30 en 11.15.
LISSE
Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds Verdijk;
Pauluskerk 10 ds Schalk, 7 ds Verdijk.
Geref. Kerk 10 ds Boswijk. Geref. K.
Vrijg. (Prmsessestr. 1) 10 45dsGeer-
sing, 4.30 leesdienst. Ned. Geref. Kerk
(Salvatori) 10 en 7 ds Vos. Chr. Geref.
Kerk 10 en 7 ds van Dijken. Geref. Gem.
10 en 4 leesdienst. Evangeliegemeente
(Heereweg 52a) geen opgave. Rk Kerk:
Agathakerk za 7, zo 10; Poelpolder za 7,
zo 10.30; Mariakerk za 7, zo 9 en
10.15; Engelbew. za 7, zo 10.
NIEUWKOOP
Herv. Gem. 9.30 hr Hoffenaar, 6.30 ds
Moll. Geref. Kerk 9.30 hr Bosma. Chr.
Geref. Kerk 9.30 en 2.15 ds Veenen
daal. Remonstr. Gem. geen dienst.
Evang. gem. (ver.fcebouw 'De Rank'.
Regthuysplem) 12 nam. Rk Kerk za 7,
zo 9 en 10.45.
NIEUWVEEN
Herv. Gem. 9.30 ds de Graaft, 6.30 ds
Heijting. Geref. Kerk 9.30 hr Voogd. Rk
Kerk za 7. zo 9 en 11.
NIEUW-VENNEP
Herv. Gem. 9.30 ds Driebergen, 7 ds
ten Voorde. Geref Kerk 9.30 ds Rang, 7
ds Stolk. Chr. Geref. Kerk 9.30 lees
dienst. 3 ds van Langevelde. Rk Kerk za
7, zo 10.
NOORDEN
Herv. Gem. d9 30 en 7 ds Geuze. Geref.
Kerk (W Verlaat) geen opgave. Rk kerk
za 7. zo 9 en 10.30.
NOORDWtJK
Herv Gem. Grote of St. Jeroensk. (Bin
nen) 10 ds Keuning. 4 30 kand vd
Boogert. 7 geen opgave; Hoofdstr (Zée)
10 ds Lapré. De Rank (Golfbaan) 10 ds
vd Bergh. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofd
str.) 10 hr Kwakkel, 7 ds Elgersma; Vin-
kenl. (Binnen) 10 ds Elgersma. Kapel
W. v.d. Bergh-stichting 11 mevr de Peu
ter. 'Sole Mio' 9 mevr de Peuter. Evang
centrum 'De Ark' (picképl. 1geen op
gave. Ned. Prot. Bond (aulaO.Zeew
10.30 ds Spelberg. Rk Kerk Zee za 7, zo
10.30; Binnen za 7. zo 9.30 en 11
NOORDWIJKERHOUT
Dorpsk. geen opgave; De Zilk zie Dorps
kerk. Rk Kerk Victork. za 7. zo 9.30 en
11; Jozefk. za 7, zo 9 en 10.30; DeZilk
za 7, zo 10.30.
OEGSTGEEST
Herv. Gem. Groene of Will.kerk 10 ds
Kooman; Pauluskerk geen dienst; Ge
meentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds Smit
Maris. Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr, Schil
derschool) 9.30 en 4.30 leesdienst.
Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45
geen opgave, 4 geen dienst. Van Wi|c-
kerslooth 4 ds Hortensius. Endegeest
10 ds Friederich. Volle-evangeliegem.
(Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk za
7. zo 9 en 10.30.
OUD-ADE
Rk Kerk za 7, zo 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. zie Geref Kerk. Geref. K 9
en 10 30 ds Hei|tmg. Remonstr Gem
10 ds Bloemendaai. Rk Kerk za 7. zo 10
en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN
Rk Kerk Mar. Pres. za 7, zo 10.30; Pe
trus-B. za 7. zo 10.30.
RIJNSATERWOUDE
Herv Gem. 9.30 en 7 hr vd Hoeven
Chr. Geref. K. 9.30 dienst des woords.
2.15ds Baars.
RIJNSBURG
Herv Gem Laurentiuskerk 9 30 ds Wis
se. 5 ds de Brum; Bethelkerk 9 30 ds
Jonkman. Geref Kerk Petrakerk 9.30 ds
Ribberink. 7 ds Verschoor; Immanuei
kerk 9.30 ds Verschoor, 5 ds Snel; Ma
ranathakerk 9.30 ds Snel, 5 ds Ribbe
rink. Geref. Kerk Vrijg. 10 leesdienst.
5.15 ds Bijl. Chr. Geref. K. 9.30 en 5 ds
Baars. Evang. Christengem. (aula mavo)
lOhrGoverts. Rk Kerk za 7. zo 9.30 en
(chr. tuinbouwschool) 11
RIJPWETERING
Rk Kerk za 7, zo 9.
SASSENHEIM
Herv. Gem. 9.30 en 7 ds Mansvelt. Ge
ref. Kerk 9.30 ds Biewinga, 7 zie herv
kerk. Chr. Geref. K. 10 leesdienst, 7
kand Bijkerk. Ned. Prot. Bond (Jul.laan
17) geen dienst. Rk Kerk za 7, zo 9.30
en 11.
TER AAR
Herv Gem 9.30 ds Vlasblom, 6.30 ds
Quist. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds de
Reus. Rk Kerk Aardam za 7. zo 9 en 12;
kerk Langeraar za 7, zo 9.30 en 11.30
VALKENBURG
Herv. Gem. 10 hr Vermeulen. 6.30 ds
Esbach. Geref. Kerk 9.30 hr Padmos. 7
zie Herv Kerk. Geref. K. Vrijg. 9 en 4 ds
Breen.
VOORHOUT
Herv./Geref. Kerkgemeenschap lO.dsvd
Schoot. Rk Kerk za 7. zo 9.30 en 11
VOORSCHOTEN
Herv Gem Dorpskerk 10 hr de Mey Me-
cima; De Ontmoeting (Noordhofland)
10 en 7 ds De Zwart. 'Rehoboth' (Van
Leeuwenhoekkade) 9.30 hr Westrate.
4 30dsvd Velden. Hulpen Heii-kerk
('Schakenbos'. Leidschendam) geen op
gave Geref. Kerk 10 ds de Zeeuw. 6.30
ds Padmos. Geref. K. Vrijg. (Bachiaan)
9 en 4.30 ds Geersmg. Rk Kerk Laur
kerk za 7. zo 11 M Godskerk za 7. zo
9.30. Kerk van Engeland (British school
in The Netherlands. J. v Hoof laan 3)
10 15 anglicaanse dienst. Auia-basis-
gemeenschap (m 'Onderdak') geen op
gave
WADDINXVEEN
Herv. Gem Brugk. 5 hr Buitelaar; Hoer*
steen 9.30 kand vd Voet. 6 30 ds
Vroegindewey; Betheik. 9 30 ds van
doorn. 5 ds Blom; Rehoboth-schooi
geen dienst; Imm kerk 9.30 ds Hoek
stra. Gerei. Kerk Kruisk 5 ds Winter,
Ontm.kerk 9.30 ds de Moor Geref. K
Vrijg. (Kruiskerk) 8.30 en 2 45 ds Hoog
endoorn. Chr. Algesch. Gem. 9 30 en b
ds vd Want Oud Geref Gem. (Mercuri
usweg 29) 10.30 en 6.30 leesdienst.
Remonstr. Gem. hr Tromp.
WARMOND
Herv Gem. 10 mevr Scheenstra. Rk
Kerk za 7. zo 9 en 10.30
WASSENAAR
Herv Gem. Dorpsk. 10.30 ds Verspeut.
4 30 ds van Dis, K.ev.etk, ('Samen op
weg') 10 ds Visser. Messiask lOdsvd
Woude; Dorpscentrum 9.30 h Binnen
kamp. Geref. Kerk Zijllaan 10 ds vd
Woude. Ned Prot. Bond (Kerkdanrf)
10.30 hr Sperna Weiland RK Kerk Jo
zef za 7. zo 9.30 en 11; W.H. za 7. zo
9.30 en 11GH za 6. zo 10.30
WOUBRUGGE
Herv Gem 9.30 ds de Graaft, 6.30 ds
den Boer. Geref. Kerk 9.30 geen opga
ve. 6 30 mevr de Peuter Ned Prot
Bond (De Wi|k. Schooistr. 20) geen op
gave. Rk Kerk zo 10.30.
ZEVENHOVEN
Herv. Gem 9.30 ds Geuze. 7 ds Kiei-
der Geref. Kerk 9.30 hr Karstens. 7 ds
Kielden.
ZOETERWOUDE
Herv Gem 10 mevr Keunmg. Rk Kerk
St. Jan za 7 30. zo9 30. Chr Q.enaark
za 7. zo 10. Meerburgkerk H Rijndi|k za
7. zo 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM
Herv Gem 9 30 ds Kool. 6.30 kand vd
Tempel Geref Kerk 9 30 en 6 30 hr
van Veen Remonstr Gem geen d«enst
Jannie Verwijs: „Zes jaar heb ik over deze stap nagedacht. Dus ik zal nu niet snel de kuierlatten
