Leiden
Bus moet schoner rijden
lillP
!i!!iiiii!liü!
Route
Wijde Aa
taterdag 27 juli 1991
1-161418 KAREL BERKHOUT
ROY KLOPPER LOMAN LEEFMANS ERNA STRAATSMA GERT VISSER WIM WEGMAN Eindredactie: CONNY SMITS Vormgeving: HENK BUIS
VIJF DAGEN LOPEN leverde een acht
tien kilometer lange wandeltocht met
obstakels op langs de boorden van de
Wijde Aa
DE BUSSEN van de NZH worden 's
ochtends voor ze de garage uit mogen
aangesloten op de hoge-drukleiding om
te worden 'opgepompt'
DE ELEKTRICITEITSCENTRALE aan de
Langegracht gaat automatisch een slag
harder draaien wanneer in Frankrijk een
kerncentrale uitvalt
De wandelroute voerde deze
week van Hoogmade langs de
Wijde Aa en weer terug. De
wandeling is uitgezet door de
provincie Zuid-Holland en ge
markeerd met gele paaltjes met
een rode band. Degenen die de
wandeling lopen, dienen er wel
rekening mee te houden enkele
obstakels tegen te komen. Na
Roelof arend sveen NZH experimenteert met milieuvriendelijk wagenpark
AGENDA
met het pontje over de Wijde Aa
te zijn overgestoken, zijn er
vooral op de route over de dijk
enkele hekken geplaatst, die wat
geklauter vergen. De provincie
heeft overigens toegezegd deze
hekken binnen enkele weken te
verwijderen.
Start- en eindpunt van de wan
deling die 18 kilometer lang is,
is het centrum van Hoogmade,
bereikbaar met bus 101. Na het
oversteken van de brug over de
Kromme Does, meteen linksaf
over het voetpad langs de Vliet-
kade. Onderweg passeert u de
Vlietmolen die in 1913 is her
bouwd. Na circa twee kilometer
de Ofwegener Wetering overste
ken en het fietspad langs de
Wijde Aa volgen tot aan Woud
wetering. Het voetveer vaart
niet op zondag. Vervolgens
steekt u weer met een pontje
het Paddegat over. Dit veer
vaart dagelijks.
Vervolgens linksaf in de richting
van de molen. Daar vervolgt u
de route over de kade. Op dit
deel kunt u enkele hekken te
genkomen, waarover moet wor
den geklommen. Via de gemar
keerde route (de geel/rode paal
tjes) loopt u door het weiland
naar de Aderweg. Deze weg vol
gen tot aan de kruising. Bij het
volgende kruispunt rechtsaf
over de Veenderdijk. Voor het
viaduct linksaf de weg parallel
aan de rijksweg volgen tot aan
de kruising. Aan het eind van de
weg rechtsaf onder de snelweg
door. U kunt op dit punt ook
linksaf slaan om de route met
circa vier kilometer te bekorten.
Kade langs de Achterwetering
volgen, volg de gemarkeerde
route langs de paaltjes.
Aan het einde van de Achterwe
tering linksaf de kade volgen
langs Zuidzijdervaart. Onder
viaduct van rijksweg door tot
het einde van de kade. Dan
linksaf terug naar Hoogmade.
Deze wandeling is een van de
routes die is uitgezet door de
provincie Zuid-Holland. De
tocht is opgenomen in een
boekje met elf andere dagwan
delingen, de Provinciale-
Voetwijzer nr 1. Deze uitgave is
onder meer verkrijgbaar bij de
VW.
De Vlietmolen dateert uit 1913.
Terwijl velen afreizen
naar zonnige stranden of
weidse bossen, verkennen
redacteuren van deze
krant plaatsen waar het
leven gewoon doorgaat.
Een volbeschreven
ansichtkaart, niet juit een
buitenland maar uit
onopgemerkte plekken in
Leiden.
De laatste rokende
schoorsteenpijp van Leiden
behoort toe aan de
elektriciteitscentrale aan de
Langegracht. Het laatste
'hoogtepunt' van de stad nadat
de schoorsteen van de
vuilverbranding en de HCG-
mast het loodje moesten
leggen. De centrale moet
vroeger aan de rand van de stad
hebben gestaan maar is
inmiddels door huizen
omsloten.
Als een spin in een web van
waterleidingen, gasbuizen en
elektriciteitskabels staat hij hier
sinds het begin van deze eeuw.
Achter deze muren stonden ooit
de eerste draai stroomturbines
in Nederland, een voor die jaren
revolutionaire methode van
elektriciteitsopwekking. Hier
distribueerde men als een van
de eersten in Nederland het gas.
-) Hier werd voor vaderlandse
begrippen gepionierd in
energie.
Bij daglicht is het een lelijk
I massief gebouw. Zelfs aan de
I Langegracht waar stadsschoon
I weinig meer dan een
j herinnering is. 's Avonds echter
ondergaat deze kolos een
complete metamorfose. Bij het
j vallen van de duisternis wordt
zijn schoonheid langzaam
i zichtbaar. Dan kleurt het rood
achter de hoge ramen. Alsof -
zwetende arbeiders binnen de
j vuren nog eens hoog opstoken.
Met enig ontzag kijk je er dan
tegenop.
Rolls Royce
Dit bastion kom je niet zo maar
binnen. Elektro-magnetische
pasjes en cijfercombinaties
moeten er aan te pas komen
om de deuren te openen. Het is
hartje zomer, buiten is het koud
en regent het. Binnen blijkt het
FOTO WIM DIJKMAN
Het smeren van de assen
met een soort frituurvet,
remmen en stuurbekrach-
ting die 's nachts worden
opgepompt, een molecu-
lenrichter in de brandstof
leiding en zonnepanelen
op het dak. De busmaat
schappij NZH (Noord-Zuid
Hollandse vervoermaat
schappij) laat geen proef
onbenut om de bussen op
termijn milieuvriendelijk te
maken.
LEIDEN/HAARLEM MONICA WESSELING
Ideeën genoeg om de bussen te
verbeteren, dat blijkt wel uit het
verhaal van F. Dekker, stafme
dewerker van de technische
dienst van de NZH. Maar ze
kunnen allemaal niet van de
ene op de andere dag worden
verwezenlijkt. „Alle nieuwe
denkbeelden en uitvindingen
worden a^n een duurproef on
derworpen. Voordat je je hele
wagenpark ombouwt of aanpast
moet duidelijk zijn dat een in
greep werkt, niet te duur is en
ook op termijn de bussen niet
aantast".
Een voor-de-hand-liggend
probleem zijn de motoren van
het wagenpark van de NZH.
Bussen rijden op diesel, geen
bijster milieu-vriendelijke mo
tor. Een dieselmotor verbrandt
niet volledig, produceert roet en
veel stikstofoxiden. Bovendien
zijn het herrieschoppers. Alle
nieuwe bussen zijn daarom uit
gerust met zogeheten 'milieu
motoren'. Een stuk schoner en
stiller dan de 'oude' motoren, al
vervuilen ze nog steeds.
Frieten
Dekker zet uiteen dat elke bus
voorzien is van een automatisch
smeringssysteem dat tijdens het
rijden de bus smeert. „Smeervet
drupt wel eens op de grond. Dat
voorkom je niet. Daarom draai
en we nu een proef waarbij
ZATERDAG 27 JULI
Katwijk
Open huis bi) de posten van de Kat
wijkse Reddingsbrigade.
Stoomtram door de Zuid-duinen, ver
trek vanaf 'De Vrieze Wei", nabij de
Soefi-tempel, ieder heel uur tussen
10.00 en 17.00 uur
Leiden
36e Open Leidse Tenniskampioen
schappen bij T.C. Roomburg, Kanaal
111.00 en 16.00 u
Hemeken Open Golftoernooi bij de
Noordwijkse Golfclub, Duinweg, van
08.00 tot 14.00 uur
'Wind Wave Festival' bij de Katwijk
se Branding Surfclub, Boulevard.
strandvak5, aanvang 10.15 uur
Schaaksimultaanwedstrijd aan 125
borden met o.a. Jeroen Pikel en Hans
Böhm bij Hotel Oranje, van 14 U0 tot
ca. 18.00 uur.
Voorschoten
Kermis op het terrein bij sporthal De
Vliethorst tot 23.30 uur
Warmond
Zomerkunstmarkt op het Pleintje bij
de Pomp van 11.00 tot 14 00 uur
Excursie over het 'Landgoed Huys te
Warmont', start bij de ingang, Heren
bij De Baan, vanaf 21.00 u
Wassenaar
Wassenaarse Slag:
Zandkasteelbouwwedstrijden voor
kinderen van 4 t/m 10 jaar, van
10.15 tot 12.30 uur
Schatgraafwedstrijden voor |eugd 4
11 jaar, van 12.30 tot 13.00 uur
Grote reddingsdemonstratie van
Freek Dekker: „Dat spul is zo goed dat je er frietjes in zou kunnen bakken"
•FOTO HIELCO KUIPERS
14.00 tot 16.00 u
ZONDAG 28 JULI
twee bussen worden gesmeerd
met biologisch afbreekbaar vet.
Dat spul is zo goed dat je er
frietjes in zou kunnen bakken".
De proef duurt drie jaar en als
de resultaten goed zijn, worden
alle bussen ermee uitgerust.
Bekender is het 'verschonen'
van de bussen met filters die de
roet uit de uitlaatgassen zeven.
De NZH heeft alle 35 nieuwe
Volvo-bussen ermee uitgerust.
De filters zijn duur: per bus elke
drie jaar zo'n 30.000 gulden. De
eerste resultaten van deze proe
ven zijn veelbelovend.
Een verhaal apart is het 'op
pompen' van bussen. Vroeger
moesten de motoren van de
Alsof arbeiders de vuren nog eens hoog opstoken
Bij het invallen
Geen arbeider op de werkvloer
te zien. Hier geen loeiende
vuren of door roet aangeslagen
wanden. De oude muren aan de
Langegracht verbergen een
propere en op het oog zeer
moderne fabriek in energie.
Grote betegelde zalen waarin
machineriën van allerlei aard de
ruimte hebben gekregen. Kabels
en buizen rijgen de zalen strak
aaneen. Steeds een ander
geluid, soms een andere lucht.
Waar water wordt ontdaan van
kwalijke verbindingen voordat
het tot stoom wordt verhit,
waant men zich in het
zwembad. Het werkvolk zit hier
achter de computer.
Twee gasturbines (Rolls Royces)
en generatoren doen hun
dagelijkse werk. Alleen de
stoomturbine in een andere
zaal maakt een razende herrie,
deze twee suizen. Aan dit drietal
onttrekt Leiden (en de regio)
zijn elektriciteit. Ruim 80
Megawatt als op volle toeren
wordt gedraaid. Rode lampen
hangen aan het hoge plafond.
Dynamo
We dwalen over stalen trappen
langs warmtewisselaars, ketels
en pompen; stoomleidingen en
dikke buizen met heet water
voor de stadsverwarming.
Ergens moeten ze onder de
grond verd\Vijnen om hun weg
naar de afnemers te zoeken. De
dikke kabel die de elektriciteit
FOTO HIELCO KUIPERS
via een netwerk van
transformatorkasten over de
stad verspreidt, blijft
onzichtbaar.
Bedrijfsleider ingenieur Hans
Boot brengt het werk van de
centrale tot begrijpelijke
proporties terug. Ie moet het
maar zien als groot uitgevallen
fietsdynamo's. Het wieltje heet
nu (stoom)turbine en weegt
66.000 kilogram. Er zitten
schoepen in die gaan draaien
wanneer er onder hoge druk
bussen, voordat deze 's mor
gens de remise konden verlaten,
vijf minuten stationair draaien.
Dat was nodig om het hydrauli
sche systeem (onder meer voor
de remmen) onder druk te
brengen. De lucht loopt 's
nachts namelijk gedeeltelijk
weg. Tegenwoordig worden de
bussen 's morgens aangesloten
op een hogedrukleiding en kan
de motor uit blijven.
Aardgas
Veruit het belangrijkste vindt
Dekker de proeven met aard
gasbussen. Bussen op aardgas
zijn veel stiller en schoner. El-
stoom of gas doorheen wordt
gejaagd. De beweging wordt in
de generator met behulp van
magneten in elektriciteit
omgezet. Het hete gas van 530
graden Celsius wordt
vervolgens gebruikt om stoom
te maken waarna met het
restant het water van de
stadsverwarming op
temperatuur wordt gebracht.
Achter de fabricage van
elektriciteit gaan veel getallen
schuil. Zo verbruikt de centrale
maar liefst 20.000 kubieke
meter aardgas per uur. Ter
koeling van de machines wordt
per seconde 2900 liter water uit
de Maresingel opgeslurpt dat
even later drie graden warmer
wordt uitgespuwd. De centrale
vreet en maakt energie.
Niets
Veel grotere centrales op de
Maasvlakte kunnen gemakkelijk
tien maal zoveel elektriciteit
opwekken. Toch is de Leidse
centrale een 'onmisbare'
schakel in de ketting van
Nederlandse en Europese
energieleveranciers die via een
koppelnet met elkaar in
verbinding staan. Mocht de
centrale in Amsterdam het
onverhoopt laten afweten dan
gaan de turbines aan de
Langegracht, zonder dat
iemand daarvoor een
schakelaartje omzet, een slag
harder draaien opdat de
levering gewaarborgd blijft.
Wanneer in Frankrijk door
onvoorziene storm de
kerncentrales stilvallen, dan
wordt (zelfs) vanuit Leiden hulp
geboden.
En omgekeerd. "Wanneer deze
centrale uitvalt, gaan de andere
centrales automatisch meer
produceren. De inwoners van
deze stad zullen er zelfs niets
van merken", stelt Hans Boot
gerust.
Dat is aan het einde van de
rondleiding een lichte
teleurstelling. Alsof al deze
indrukwekkende machines
overbodig werk verrichten. Het
elektro-magnetische kaartje
opent alle deuren richting
uitgang. Buiten is het grijs en
het regent. Thuisgekomen knip
ik het licht een uurtje eerder
ders in Nederland rijden met
gastanks uitgeruste bussen rond
om te testen of dit experiment
in praktijk uitvoerbaar is. Maar
het heeft ook nadelen.
Een bus moet, om een af
stand van zo'n 300 kilometer
per dag te kunnen afleggen,
worden uitgerust met tien
gastanks. Dat vereist aanpassin
gen aan de bus. Bovendien kost
het vullen van de tanks al gauw
vier tot vijf uur.
Naar verwachting bestaat half
september meer duidelijkheid
over het experiment. Of het Ne
derlandse bussenpark ooit op
aardgas zal rijden, is echter niet
alleen van het welslagen van het
experiment afhankelijk. De
vraag is of de overheid bereid is
de extra kosten van de aardgas
bussen te betalen wanneer
daarmee het milieu wordt ge
diend.
'Gouwetocht', fietstocht over 30 of
55 km. start vanaf clubhuis Swifttoer
park 'De Bult', Roomburgerweg om
08.30 uur.
Excursie door het Heempark, Oegst
geesterweg, start op het pleintje bij
de ingang om 14 .00 uur
Stadswandeling olv een gids. vertrek
vanaf Stadhuisplein om 14 00 uur
Tentoonstelling 'De Leidsche Hout in
aanleg' in het Koetshuis in de Leidse
Hout, van 14.00 tot 16 00 uur
Noordwijk
Hemeken Open Golftoernooi bij de
Noordwijkse Golfclub, Duinweg, van
08.00 tot 14.00 uur
Voorschoten
Paardenmarkt in de Voorstraat, vanaf
06.00 uur.
Standwerkersconcours in de School
straat, vanaf 09.00 uur
Paardetram vanaf Treubplein tussen
i 11.00 tot 13.00 u
Kortebaandraverij, Prins Bernhard
laan, van 13.30 tot 18-00 uur
MEDISCHE DIENSTEN
Leiden
De weekenddienst begint zaterdag
om 8 uur en eindigt zondag om 24
uur. Spreekuur van 12-12.30 uur (al
leen voor spoedeisende medische
hulp).
Voor de patiënten van de artsen:
Groep 1 - Baars, Van der Meer, Tan,
Zwijnenburg, Meijer, Van Leeuwen,
Verhage, Groeneveld, de Ruiter, Jans
sen, Maris en Van Schie:
za 8 uur tot zo 8 uur: M van Schie,
Rijnsburgerweg 96, tel. 177100.
zo 8 uur tot 24 uur: A. Visser, tel.
218661.
Groep 2 - Nering Bögel, Van Gent,
Taytelbaum, Van Luyk, Klaassen,
Rus, Kruis, Bergmeijer, de Lange:
za 8 uur tot zo 8 uur: G. Nering Bö
gel, tel. 124403.
zo 8 uur tot 24 uur: F. Middendorp/L.
Pufkus, Bonairestraat 2, tel.
222822.
Groep 3 - Boels, Smit. Lely, W. de
Bruijne, J. de Bruijne, Huibers, Jur-
gens, Fogelberg en Van den Muijsen-
za 8 uur tot zo 8 uur: J. Lely. Lek
straat 91/a, tel. 416555
zo 8 uur tot 24 uur: A. Bóels. tel
142383.
Groep 4 - Van Wingerden, Lahr, Van
Rijn, Bénit, Nieuwenhuis, Horn, J.G.
Zaaijer en R E. Zaaijer, Paulides. de
Kanter en Lodder:
za 8 uur tot zo 8 uur: J. de Kanter, I.
Boudier Bakkerplein 3, tel. 311414.
zo 8 uur tot 24 uur: D. van Winger
den, Boshuizerkade 31, tel. 310047
Groep 5 - Jasperse, Wiersma, Crul,
Kooijman, De Jong, Prince, Remders,
D. Hammerstein en A. Hammerstein:
za 8 uur tot zo 8 uur. B Warnaars,
tel. 122944.
zo 8 uur tot 24 uur: A de Lorm, Witte
Singel 72. tel. 124961.
Waarnemingsregeling Homeopati-
sche artsen: C. Juffermans/D. Koster.
Haagweg41, tel: 315900: via dok
terstelefoon 071-122222 kunt u ver
nemen welke arts dienst heeft.
Leiderdorp
za: F. Kemme, Grotiuslaan 12. tel.
893139-, zo.- U. Arndt, Hoofdstraat 8,
tel. 894539; spreekuur (uitsluitend
voor spoedgevallen) van 12.30 tot
13.00 uur.
Oegstgeest
van za 8 uur tot ma 7.30 uur J de
Haan, Oranjelaan 26. tel. 170605.
tel. 11844, zo: J. Huls, Hofcampweg
65, tel. 13027.
Zoeterwoude
via uw eigen huis
APOTHEKEN
De avond-, nacht- en zondagsdienst
van de apotheken in de regio Leiden,
wordt waargenomen van vr tot vr
door:
Apotheek Kok. Diamantlaan 5/a, Lei
den, tel 763439.
Apotheek Kooi, Surinamestraat 7 Lei
66, Voorschoten, tel. 612525
DIERENARTSEN
Voorde praktijk van Muurlmg, Hel
der, Roest (Leiden en omstreken): G
Roest, Ockenrode 14, Leiderdorp,
tel. 890405.
Vóór de praktijk van Vestjens en Van
der Wouw: H. Vestiens, Rijn en
Schiekade 23. Leiden, tel 120241
Voor de praktijk van Duijn, Brandt
R.J.W. Duijn, Pres. Kennedylaan
260Oegstgeesttel 156161of
D.J. Brandt. Homanstraat 1. Rijns
burg, tel. 173266
Voor eigen praktijk:
B.G. Heemskerk, De Kempenaer
straat 21. Oegstgeest. tel 071
176761.
Voor de praktijk van mevr S Stibbe
en mevr. C. van Roon, Bronkhorst
straat 13. Leiden, tel: 218393 al
leen op telefonische afspraak
Wassenaar
Alarm- en informatiekring dierenart
sen: dokterstelefoon 070 3455300
za: A Tromp. Leidseweg 328, tel.
762159; zo: C Meijer, J.W Frisolaan
13. tel. 613032.
GERT VISSER
G. Dui|zer/F. Zonneveld. Amjsweg 38.
Voorhout, tel. 02522-30697.
Wassenaar
za: J Spelt, Van Groeneveltlaan 17,
wordt waargenomen door
L Broeckhuyzen, Bizetpad 8/a, Lei
den. tel. 768019; spreekuur om
13.00 uur
Voorschoten/Wassenaar
B. van Wijk, Brouwerlaan 1Voor
schoten, tel 071-613667
WIJKVERPLEGING
Kruisvereniging Leiden, Oude Rijn
59, tel: 120144; na 17 00 uur en r
het weekend uitsluitend bereikbaar
via dokterstelefoon, tel- 122222
Bereikbaarheid Kruisvereniging 'Hart
lland', werkgebied Rijnstreek:
ALGEMEEN MAATSCHAPPELIJK
WERK
Sociaal Psychische Hulp voordr
gende hulp buiten kantooruren t
