Kunst
'Het grote circus en 't kleine geluk'
Video houdt publiek uit bioscoop
ÉSrifCm
Zaterdag 27 juli 1991
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASKIA STOELINGA Eindredactie: CONNY SMITS Vormgeving: RON VAN HAASTREGT
11
VOOR DE MAN wiens werk
in 1884 geweigerd werd op
de enigszins benepen Parijse
Salon blijkt thans een Grand
Palais te klein.
Parijse Grand Palais toont werk van Georges Seurat
OEN HAAG GPD
Het Nederlandse filmpubliek
blijft massaal weg. Bijna drie
kwart van de Nederlanders is
een jaar lang al niet naar de bio
scoop geweest. En het handje
vol getrouwen dat overblijft,
loopt steeds verder terug en
gaat ook nog eens minder vaak.
De video is de belangrijkste
concurrent voor een avondje
naar de film. Maar ook de me
debezoeker schrikt de bio-
scoopganger af, zo blijkt uit een
onderzoek dat het NIPO het af
gelopen weekeinde heeft ge
houden in opdracht van NOS-
Laat.
Het onderzoeksinstituut
vroeg aan 1079 mensen of ze
tussen 15 juli 1990 en 15 juli
1991 naar de bioscoop zijn ge
weest. Van de ondervraagden
zei 72 procent nee. Van de 28
procent die wel gaat, maakt één
procent vaak de gang naar de
bioscoop, zo'n zeven keer per
week. 88 Procent ziet minder
dan zeven keer per maand de
cinema van binnen. Het jaar
daarvoor was deze groep bio
scoopbezoekers overigens trou
wer, 35 procent zegt de afgelo
pen twaalf maanden minder
vaak naar de film te zijn gegaan
als in dezelfde periode daar
voor. Achttien procent ging
Die afvalligheid blijkt ook bij
ondervraging van de mensen
die het afgelopen jaar niet naar
de film zijn geweest. Van hen
zegt 15 procent tussen juli '89
en juli vorig jaar vaak of soms
naar de film te zijn gegaan.
Video
De voornaamste oorzaak van de
terugval in het bioscoopbezoek
blijkt de video te zijn. Het on
derzoek van het NIPO toont aan
dat zowel van de mensen die
niet als van de mensen die min
der naar de bioscoop gaan, 45
procent vaker een videootje in
de recorder schuift.
Een andere oorzaak van de
dalende animo voor de film is
de prijs van het bioscoopkaart
je. Van wie niet meer gaat, vindt
35 procent het entreebiljet te
prijzig. Bij de mensen die min
der vaak gaan ligt dat percenta
ge op 29.
Een vrij grote groep mensen
ergert zich in de bioscoop aan
de service, aan de beeld- en ge
luidskwaliteit, de reclames en
aan de mede-bezoekers. Veer
tien procent gaat daarom niet
meer, 22 procent minder vaak.
Ook spreekt men zijn teleurstel
ling uit over de kwaliteit van de
films. Van de ondervraagden
die de bioscoop voorbijlopen en
het dus eigenlijk niet kunnen
weten, vindt 14 procent dat er
geen goede films meer draaien.
Bij de groep die minder gaat, is
het percentage 22.
Komische film
De komische film is het popu
lairst onder de bioscoopbezoe
ker, zo blijkt uit het onderzoek.
Goede tweede is de actiefilm,
gevolgd door drama, thriller en
de musical. De science fiction -
film staat op plaats zes, terwijl
de western nog iets meer in de
behoefte voorziet dan de eroti
sche film. Het minst populair is
de horror-film.
Sommige liefhebbers van een
bepaald genre zeggen zich mis
deeld te voelen. Van de onder
vraagden die voor horror kie
zen, zegt 43 procent dat ze te
weinig aan hun trekken komen.
Bij SF ligt dat op 57 procent, bij
westerns op 59 procent en bij
musicals zelfs op 62 procent.
Eenderde van de geënquê
teerden vindt het belangrijk te
weten waar een film vandaan
komt. Van hen geeft 66 procent
de voorkeur aan Amerikaanse
rolprenten en 25 procent aan
Europese. Slechts één op de 25
Nederlanders holt meteen naar
de bioscoop als er weer een film
van Hollandse bodem uitkomt.
Van Amerongen
chef-redacteur
Amsterdamse
Uitkrant
De laatste jaren bestaat er veel
aandacht voor beeldende
kunst op straat. Waren het
vroeger vooral klassieke volks
helden die in brons werden ge
goten, de afgelopen jaren heb
ben gemeentes en particuliere
instellingen ontdekt dat beel
den ook een eigentijds gezicht
kunnen hebben. In straten,
parken en op pleinen zijn de
meest uiteenlopende objecten
verrezen. Objecten die worden
bejubeld, bekritiseerd, beklad,
beplakt en soms ook kapot ge
maakt. Van de honderden
beelden en objecten in de regio
Leiden laten we er deze zomer
enkele de revue passeren.
LEIDEN JAN RUSDAM
Plaats: Witte Singel/Kaiser-
straat, Leiden.
Bouwjaar: 1964.
Kunstenaar: Cephas Stautha-
Zonder titel.
Langs het water van de Witte
Singel staat, voor het Zoölogisch
laboratorium, de gestileerde
weergave van een man. In zijn
linker hand houdt hij een vogel
vast en achter hem staat een
hond. De drie figuren zijn dui
delijk herkenbaar vorm gegeven
terwijl toch sprake is van een
abstracte compositie.
Het beeld is vervaardigd van
brons. Hoewel het het gemak
kelijkst vanaf de Witte Singel of
de Kaiserstraat te bekijken valt
is het beeld van alle kanten
mooi om te zien. De man met hond, langs het water van de Witte Singel.
LEIDEN Fotografe Dorien van der Meer heeft
volgende maand een expositie in Fotogalerie De
Kleine Klup. Zij is pas afgestudeerd aan de Konink
lijke Academie voor Beeldende Kunst in Den Haag
en heeft gastlessen gevolgd bij Erwin Olaf, Diana
Blok, Hans van Ommeren en Willem Diepraam.
Dorien van der Meer laat foto's zien die realistisch
zijn, maar ook beelden die verder gaan dan fotogra
fie. Door het gebruik van diverse technieken lopen
werkelijkheid en illusie dikwijls door elkaar heen.
Haar geëxposeerde werk is zeer recent. De exposi
tie is te zien van 3 augustus t/m 5 september, ma.
t/m za. van 12.00 tot 22.00 uur.
foto dorien VAn der meer
AMSTERDAM GPD
De Amsterdamse Uitkrant, een
maandelijks gratis informatie
krant over het kunstaanbod in
Amsterdam, wordt vanaf janu
ari volgend jaar uitgegeven door
de Geïllustreerde Pers. De opla
ge van de gratis krant zal stijgen
tot 280.000. De redactionele lei
ding komt in handen van Mar
tin van Amerongen, hoofdre
dacteur van het weekblad de
Groene Amsterdammer en co
lumnist van NRC-Handelsblad.
Vanaf 1 januari krijgen alle
abonnees van het damesblad
Viva, ook een uitgave van de
Geïllustreerde Pers. de Uitkrant
gratis thuis bezorgd. Daardoor
zal de oplage stijgen van
120.000 tot 280.000. Via de hand
van Van Amerongen hoopt de
uitgever de in Amsterdam
slecht gelezen krant journalis
tiek aantrekkelijker te maken.
De overstap naar een commer
ciële uitgever werd noodzake
lijk, nadat de gemeente Amster
dam besloot de subsidie aan de
Uitkrant volgend jaar stop te
zetten.
Martin van Amerongen is
naast zijn werk voor dag- en
weekbladen de schrijver van
een twintigtal boeken.
Georges Seurat tekent en
schildert in de éénendertig
jaren van zijn bestaan een
aanzienlijk oeuvre bijeen.
Bij zijn dood, in 1891, be-
j twijfelt zijn moeder of er
wel één museum ter we
reld is te vinden dat zich
over de nalatenschap wil
ontfermen. Even later
breekt het gezeur over de
erfenis los. Nu, een volle
eeuw verder in de tijd, is de
S miljoenendans rond Seurat
niet ten einde. Musea zijn
i bereid tot een beschaafd
dollargevecht om zelfs de
kleinste schets.
I PARUS ANDREAS OOSTHOEK
j In het Parijse Grand Palais
hangt een sfeer van wijding.
Drommen bezoekers schuifelen
door de halfduistere ruimten
I waar de tekenaar Seurat zijn
I eerbetoon krijgt. In de lichtere
zalen maakt de gedempte toon
plaats voor een wat kleurrijker
gedachtenwisseling. Daar wacht
de schilder Seurat: de verstilde
beweging, de fraaie zondagen
buiten, de jacht op het licht, de
i blik op ideale verten, atlanti-
sche kusten, het grote circus en
het kleine geluk. Daar wacht de
I in violet en lila gevangen droom
van het 'Leven op het Land'.
Het comité heeft de titel dit
maal kort gehouden: Seurat. De
naam als signatuur, de naam als
begrip. De tentoonstelling in
Parijs heeft nog adem tot 12 au
gustus en zal zonder veel twijfel
vele tienduizenden trekken. In
twee weken tijd bleek de catalo
gus, 460 pagina's voor honder
dentwintig gulden, al niet meer
op de expositie voorradig. De
persen persen. Vanaf 9 septem
ber wordt deze grootse homma
ge aan Georges Seurat in nog
uitgebreide opzet herhaald, als
het Metropolitan Museum in
New York (tot 12 januari 1992)
de grote zalen inruimt voor de
Franse meester.
Voor de man wiens werk in
j 1884 geweigerd werd op de
enigszins benepen Parijse Salon
j blijkt thans een Grand Palais te
klein. Bij Seurat's vroege dood
in 1891 schreef de criticus Félix
Fénéon, die zijn kwaliteiten had
j ontdekt en daar zijn onvoor-
waardelijke steun aan verbond,
I een aangrijpend droog necrolo-
gietje. Daarin telden vooral de
jaartallen en andere cijfers. Fé-
I néon: 'Zijn werk omvat onge-
veer 170 kleine panelen, 420 te-
keningen, 6 schetsboeken en
i rond 60 doeken: figuren, zeege
zichten en landschappen- waar
van er vijf enkele vierkante me
ters groot zijn (Une Baignade,
Un dimanche oa la Grande Jat
te, Poseuses, Chahut, Cirque)
j en waaronder zich waarschijn-
lijk vele meesterwerken bevin
den.'
j Dit getuigenis van een vriend
en kenner krijgt een eeuw na
dato treffend reliëf. Leven en
werken hebben de 'leider van
de neo-impressionisten' inmid
dels tot een zo onbetwiste
meester gemaakt, dat zelfs zijn
sterfdag wordt gevierd.
I De verwijzing naar enkele van
Seurat's hoofdwerken komt wat
minder uit de verf. De vaste wil
om 'De Complete Meester' te
tonen is op dat punt in de goe
de bedoelingen blijven steken.
De Baders van Asnioeres bleef
in The National Gallery van
Londen, De zondag op de Gran
de Jatte in The Art Institute of
Chicago, Poserende Vrouwen in
de Bames Foundation te Me-
rion en Chahut in Kröller-Mül-
ler op de Hoge Veluwe. De re
denen: moeilijkheden met de
brekelijke staat, verzekering,
vervoer en donatiebepalingen.
Hoe dan ook, het feit dat juist
deze sleutelwerken het moeten
doen met (vanwege de omvang:
samengestelde) zwart-wit re-
I producties, verzwakt het totaal
beeld aanzienlijk.
Dat is de enige zwakke kant
aan deze expositie die het klei
nere werk laat stralen, of het nu
ingetogen verhaalt over stille
witte huizen of de kleuren grijpt
van zo'n rijke zomerdag die het
leven verblijdt.
Leven
Georges Pierre Seurat wordt 2
I december 1859 geboren in Pa-
I rijs. Hij groeit er op in het niet
hoogst welvarende tiende ar
rondissement, vlakbij de morsi-
ge Place de Valenciennes, de
De Chahut van Georges Seurat bleef in Kröller-Müller op de Hoge Veluwe. archieffoto
De vernieuwing is ook van in
vloed op het expositie-circuit.
De 'groep Seurat' stelt ten toon
in en buiten Frankrijk, ook in
België en Nederland. Het ge
boorteland heeft nog immer
moeite met de zoon die wat uit
de pas loopt. Het is een van de
redenen waarom een beteke
nend deel van het werk voor
goed buiten Frankrijk belandt.
Georges Seurat is inmiddels
minder en minder in Parijs. Hij
zoekt de zeekant op, schildert
buiten, ontmoet Van Gogh en
kent een snel groeiend succes.
Zijn model Madeleine Knoblock
baart in 1890, ze is dan 21 en
zes jaar met de schilder be
vriend, haar en Seurat's zoon
Pierre Georges.
Bij de dood van Vincent van-
Gogh (29 juli 1890) noteert
Seurat: 'Signac heeft mij zijn
dood aldus gemeld: Hij joeg
zich een kogel in de zij. Ze ging
dwars door zijn lijf en bleef ste
ken in de lies. Hij ging nog twee
kilometer te voet terwijl hij al
zijn bloed verloor, om te sterven
in zijn herberg.'
Georges Sierat.
rue des Petits Hotels en het
sombere Gare du Nord. De aan
rakingen met het meer frivole
deel van de stad zijn er gering.
Ten tijde van de Pruisische oor
log en de revolutioniare woelin
gen van de Commune zoekt de
familie het wat rustiger Fon-
taintebleau op.
De aanraking met het werk
van Corot is van grote betekenis
voor de zestienjarige Georges.
Hij laat zich inschrijven op de
tekenschool en, een kleine twee
jaren later, op de Ecole des Be-
aux-Arts. In die tijd viert het im
pressionisme hoogtij. Degas,
Monet, Pissarro, Caillebotte, Fo-
rain, Gauguin, Morisot, Zando-
meneghi, Renoir, Sisley: de jon
ge dienstplichtige Seurat zuigt
de indrukken op die het werk
van deze 'verschrikkelijke ver
nieuwers' verspreidt. Hij ziet.
ook, op veilingen en over
zichtstentoonstellingen. het
werk van Delacroix, Courbet,
Puvis de Chavannes en Manet.
foto gpd
Georges Seurat tekent en
schildert dan al als een gedreve
ne. Op zijn vierentwintigste le
vert hij het grote doek (2x3
meter) Une Baignade, Asnioeres
in voor de Salon. Het doek
wordt door een jury met een
snel beschadigd gevoel voor
kuisheid geweigerd, of zoals Fé
néon zegt 'Sa toile est rel'egue'e
pudiquement au buffet.'
Het betekent meer dan een
persoonlijk signaal. Seurat ver
zamelt schilders rond zich die
de eigen vrijheid boven het oor
deel van de bonzen stellen. Sig
nac, Cross, Redon, Seurat, An-
grand, Dubois en Schuffenecker
exposeren voortaan zonder def
tige ballotage.
Het betekent ook, min of
meer, een breuk met de 'oude'
impressionisten. Seurat slaat
nieuwe wegen in. Een aantal
schilders volgt hem, de meesten
op afstand, enkelen, zoals Sig
nac, op de voet.
In 1891 is Seurat een van de
eregasten aan het Banket van
de Symbolisten, waar hij ook
Marius Bauer en Floris Verster
ontmoet. Van 20 maart tot 27
april van dat jaar heeft hij zijn
laatste tentoonstelling. De Fran
se president Sadi Carnot is bij
de bezoekers. Donderdag 26
maart wordt hij ziek, zondag 29
maart sterft hij aan difterie. De
dinsdag daarna wordt Georges
Pierre Seurat begraven op Poe-
re-Lachaise, het kerkhof van
groot en klein, nr 65/7, eerste
rij, vak 66.
Veertien dagen later overlijdt
zijn zoontje aan dezelfde ziekte.
Augustus 1903 sterft Madeleine
Knoblock, 35 jaren oud, aan een
leverziekte. Ze heeft dan een le
ven vol strijd achter de rug met
als inzet de nalatenschap van
Seurat die haar betwist wordt
door de, op haar kosten, kibbe
lende partijen van de familie
Seurat onder aanvoering van
Félix Fénéon/Paul Signac en de
verzamelaar-criticus Kahn. Van
die moeilijkheden, het grote en
het kleine leed gewaagt deze
stralende expositie niet.
Seurat. Grand Palais, Parijs.
Métro Champs Elysées-Clé-
menceau. Tot 12 augustus.
Open:'alle dagen behalve dins
dag, van 10 tot 20 uur. Woens
dagen van 10 tot 22 uur. Catalo
gus: Ffrs 350,-