Kunst
'Het is een
grote schande'
'Lucht is het enige kapitaal dat een zanger bezit'
Briljante Elvis Coste 11o
gaat door merg en been
Dinsdag 23 juli 1991
Redactie: 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RIJSDAM SASKIA STOELINGA Eindredactie: JAN RUSDAM Vormgeving: RON VAN HAASTREGT
5
Expositie over vervalsingen
NIEUWSLIJN
hij nog aan de dakomamenten
van de Utrechtse Dom gewerkt.
Daarnaast heeft hij veel be
kendheid gekregen met de res
tauratie van de in de oorlog ver
woeste Eusebiuskerk in Arn
hem. Ach. hij is veel te vroeg
doodgegaan. Net op het mo
ment dat hij succes begon te
krijgen, was het afgelopen. Wat
er in Leiden met zijn beeld is
gebeurd, is hoe dan ook natuur
lijk afschuwelijk. Een schande,
een grote schande. Ik vind het
stijlloos dat ik niet van de be
schadigingen op de hoogte ben
gebracht."
Arnold van der Ree. beleids
medewerker en waarnemend
hoofd van de afdeling Kunst en
Cultuur van de gemeente Lei
den. weet wel dat het beeld in
slechte staat verkeert. "Tijdens
mijn werk voor de zogenaamde
beeldenroute heb ik alle beel
den in de stad de revue laten
passeren. Toen kwam ik ook bij
dat beeld op het Charlotte de
Bourbonhof. Het ziet er deer
niswekkend uit. Er ontbreekt zo
veel van dat het bijna niet meer
te restaureren is".
„Het beeld van beeldhouwer
Petri, dat in de Marnixstraat
stond, was ook behoorlijk be
schadigd. Het stelt een moeder
met kind voor. Het zag er be
hoorlijk gehavend uit maar alle
onderdelen van het beeld waren
tenminste nog aanwezig. Dat is
bij het beeld in het Charlotte de
Bourbonhof niet het geval. We
hebben het beeld van Petri voor
een gulden van de woning
bouwvereniging daar overgeno
men en de beeldhouwer heeft
het prachtig gerestaureerd en in
brons laten gieten. Nu staat het
weer in zijn volle glorie in de
Marnixstraat' „Het probleem
bij dit soort beelden is dat ze
niet van de gemeente zijn en w ij
het onderhoud niet in de hand
hebben. Maar als we weten hoe
het beeld van Van Kuilenburg er
in werkelijkheid heeft uitgezien,
is het wellicht mogelijk er nog
iets moois van te maken. Ik wil
daar best een procedure voor
AMSTERDAM - Bij het veilinghuis Sotheby's in Amsterdam
wordt van 26 juli t/m 6 september een tentoonstelling over na
maak en vervalsingen gehouden. De expositie heet 'Fakes and
Forgeries'. Zij is grotendeels gebaseerd op Sotheby's 'Black Mu
seum'. opgericht door Jim Kiddell. Hij was volgens het veiling
huis gezegend met een ijzersterk geheugen en een onfeilbaar
vermogen om echt van vals te kunnen onderscheiden. Kiddell is
zestig jaar werkzaam geweest bij Sotheby's in Londen. Tijdens
zijn laatste jaren daar begon hij met het opzetten van een stu
die-collectie van twijfelachtige stukken, een verzameling die al
gauw bekend stond als 'The Black Museum'. De collectie groeit
nog steeds waardoor de samenstelling van de tentoonstelling re
gelmatig wordt aangepast, aldus het veilinghuis.
Van 't Hek alleen in theater te zien
GRONINGEN - Voor de liefhebbers van de cabaretier Youp van
't Hek is er een extra reden om hem het komend seizoen ergens
in het land met zijn voorstelling 'Alles of Nooit' in het theater te
gaan zien. Hij komt voorlopig niet op de televisie. Van 't Hek is
weer door de VARA benaderd maar denkt er niet aan weer een
oudejaarsconférence op de buis te brengen. „Het moet geen tra
ditie worden. Daar voel ik helemaal niets voor. Ik ben nu al aan
't zoeken naar een formule voor mijn volgende theaterprogram
ma en ik kan je zeggen dat me dit wel eens benauwt. Wat Oud
jaar betreft: ongeveer één keer in de vijfjaar lijkt me aardig".
Eenmalig optreden The Ex en Cora
AMSTERDAM - Op zaterdag 17 augustus zal er in Paradiso in
Amsterdam een speciaal eenmalig optreden plaatsvinden van
The Ex samen met de New Yorkse avant-garde cellist Tom Cora.
De muziek, die dezelfde dag ook op CD/LP zal uitkomen, is een
wonderbaarlijk kombinatie van The Ex' ritmes en 'noise' en de
melodiën en klank van de cello.
ELLY AMELING: ,,Over de akoestiek in
zalen maak ik me niet meer druk Ik ge
loof dat een zanger zijn manier van zin
gen daarop in kan stellen. Je moet er
voor oppassen, dat je in een 'droge' zaal
niet iets extra's gaat doen''
Kaartverkoop
Rembrandtexpositie
AMSTERDAM - Op 1 augustus
start de verkoop van kaarten voor
individuele bezoekers van de
Rembrandttentoonstelling in het
Rijksmuseum. De tentoonstelling
'Rembrandt, de meester en zijn
werkplaats' is te zien vanaf 4 de
cember 1991 t/m 1 maart 1992
omvat schilderijen, tekenin-
?n en etsen van Rembrandt en -
zijn leerlingen. Er zijn bruiklenen
ien uit particuliere en open
bare collecties over de gehele wereld. Het Rijksmuseum ver
wacht veel bezoekers uit binnen- en buitenland. Toegangskaar-
voor de tentoonstelling zijn uitsluitend in de voorverkoop
verkrijgbaar. Vanaf 1 augustus zijn toegangskaarten schriftelijk
te bestellen bij Rembrandt Reserveringscentrum, Postbus 404,
2260 AK Leidschendam, of telefonisch: 020-3175454.
Leids beeld al jaren 'verminkt'
In het plantsoentje van het
Leidse Charlotte de Bourbonhof
staan al lange tijd twee ernstig
verminkte ambachtslieden.
Toen ze nog recht van lijf en le
den waren maakten ze deel uit
van het monument dat ter gele
genheid van het 45-jarig be
staan van woningbouwvereni
ging 'De Eendracht' in 1957
door de Utrechtse kunstenaar
Eduard van Kuilenburg werd
gemaakt. Het gaat hier om een
bouwmeester en een metselaar
die de eendracht in de woning
bouw moesten symboliseren.
Volgens Simon van der Vlist,
die al zo'n 36 jaar in het Char
lotte de Bourbonhof woont,
hebben ze al zeker zo'n dikke
twintig jaar geen hoofden en ar
men meer. Wie hen guilloti
neerde, is niet bekend. Waar
schijnlijk hebben vandalen de
stenen moord op hun geweten.
Eduard van Kuilenburg, zoon
van de in 1960 overleden beeld
houwer: „Het is een grote
schande dat ze het beeld van
mijn vader zo hebben toegeta
keld. Maar erger nog is dat nie
mand er ooit iets aan heeft ge
daan, noch de woningbouwver
eniging die het beeld van haar
leden ten geschenke heeft ge
kregen, noch de gemeente. Ik
heb zelfs geen bericht gekregen
dat het beeld was vernield."
We schrijven 1957. De wo
ningbouwvereniging 'De Een
dracht' bestaat vijfenveertig
jaar. De leden willen dat niet
ongemerkt voorbij laten gaan.
Ze vatten het idee op de vereni
ging te verblijden met een
kunstwerk dat op treffende wij
ze de eendracht in de woning
bouw moet weergeven. Voor de
uitvoering van dit monument
valt de keus op de Utrechtse
kunstenaar Eduard van Kuilen
burg.
Op 4 december 1957 wordt de
creatie van Van Kuilenburg met
veel bombarie ten doop gehou
den. Als het witte laken valt,
zien de aanwezigen een bouw
meester die met een hand bo
ven zijn ogen in de toekomst
staart. Aan zijn voeten bevindt
zich een knielende metselaar,
druk bezig met troffel en specie.
In het verslag dat deze krant
van die gebeurtenis maakte,
staat te lezen dat de wijk 'met
een prachtig stuk beeldhouw
werk is verrijkt'. Ir. J. Halm, mi
nisterieel afgevaardigde van het
departement van Volkshuisves
ting en Bouwnijverheid, ver
richtte de onthulling. De heer
H. van Weizen, voorzitter van
het jubileumcomité, zag in het
beeld 'een prachtige manifesta
tie van burgerzin, waardoor een
nieuwe woonwijk een stijlvolle
verfraaiing rijker was gewor
den'. Hij hoopte dat het monu
ment zou kunnen rekenen op
'de aandacht en zorg van het
gemeentebestuur'.
Voogdij
Daar had de gemeente wel oren
naar. Wethouder Jongeleen
aanvaardde gaarne 'de voogdij'
over het monument. Woning
bouwverenigingen waren naar
zijn mening met de plaatsing
van monumenten als deze op
de goede weg. 'Zij vormen een
symbool van offervaardigheid
en gemeenschapszin en dienen
tot aankleding van een bepaal
de wijk'. Als om de gevleugelde
woorden van de wethouder
voor de eeuwigheid te bewaren,
liet de Leidse Postduivenvereni
ging een paar honderd postdui
ven hemelwaarts fladderen.
Jongeleen zal het wel goed
Het beeld zoals het er oorspronkelijk uitzag.
FOTO HENK BOUWMAN
hebben gemeend. Maar als je
ziet hoe het kunstwerk van
Eduard van Kuilenburg er zo
veel jaar na dato bij staat, doen
zijn woorden nogal gezwollen
en leugenachtig aan. Er is geen
schaduw meer over van de he
roïsche bouwmeester en de
noest werkende metselaar die
door de beeldhouwer met zo
veel zorg in het leven zijn geroe
pen. Ze zien eruit alsof ze regel
recht uit een leprozenkolonie
vandaan komen. Vandalen heb
ben het hoofd van de beide am
bachtslieden van de romp ge
scheiden. Bovendien mist de
bouwmeester zijn rechterarm.
Van de hoge sokkel waarop de
twee figuren staan, is nog maar
de helft te zien. De rest is in de
grond weggezonken, zodat de
inscriptie niet meer in zijn ge
heel is te lezen.
De heer Haitsma van woning
bouwvereniging De Eendracht
is niet op de hoogte van de be
schadigingen. Mensen die er
wel iets over zouden kunnen
vertellen zijn of „op vakantie"
of vertoeven niet meer in het
land der levenden. „En ja, dan
houdt het natuurlijk op, hè?"
Simon van der Vlist, die al
zo'n zesendertig jaar in het
Charlotte de Bourbonhof
woont, zegt dat de hoofden van
de metselaar en de bouwheer
op een gegeven ogenblik ge
woon weg waren. „Het beeld
ziet er al zeker zo'n twintig jaar
uit zoals het er nu staat. Nie
mand stoort er zich hier eigen
lijk aan." De beeldhouwer zelf
heeft zijn werk nooit in de hui
dige staat gezien. Hij stierf in
1960 aan een hartaanval, pas 38
jaar oud. Arnoud, zijn zoon, van
wie na enig speurwerk het tele
foonnummer in Veenendaal
kan worden achterhaald, is met
stomheid geslagen als hij hoort
van de beschadiging van het
beeld. „Het is een schande."
Arnoud was negen jaar toen
zijn vader stierf. "Ik kan me
mijn vader niet echt goed meer
herinneren. Maar hij had als
kunstenaar wel een naam. Sa
men met mijn grootvader heeft
MUZIEK
RECENSIE BERNADETTE NEELISSEN
Concert Elvis Costello
Gezien 22/7. De Doelen.
Rotterdam
Zoals hij op het podium staat
heeft hij iets van een trol, een
wat bozige verlopen oude ko
bold. Met z'n woeste haardos,
zonnebril, baard en snor heeft
Elvis Costello nu definitief ge
broken met het imago van de
kermisfiguur met het bloempot-
kapsel en de hoornen bril. Op
zijn muziek heeft de me
tamorfose geen invloed gehad:
het concert dat Costello gisteren
in de Doelen gaf was briljant.
Ruim twee-en-een half uur
lang hield hij het publiek in zijn
greep met een overdonderende
serie songs, kwam tot drie keer
aan toe terug voor toegiften en
liet de zaal uiteindelijk emotio
neel uitgeput en bijna in tranCe
achter.
Costello en zijn band The Ru-
de 5 (pianist l-arry Knechtel, gi
tarist Mare Ribot, bassist Jeffrey
Scheff en oudgediende Pete
Thomas op drums) knalden er
meteen in met het van Blood
Chocolate' afkomstige Tokyo
Storm Waming'. Was het toen
al alsof er een trein door de zaal
denderde, later werden het
tanks. De uitvoering bijvoor
beeld van Hurry Down Doorns
day (The Bugs Are Taking Over)'
van zijn nieuwe cd 'Mighty Like
A Rose' was van een bijna be
angstigende intensiteit.
Costello is altijd goed geweest
in het schrijven van bijtende,
cynische nummers, en duistere
songs waarbij je de rest van je
leven naar de betekenis kan
blijven raden. Maar hij begint
zich steeds meer van een ande
re kant te laten zien: de kwets
bare. tedere kant.
In de Doelen liet Elvis Costel
lo gisteren de ballads als So Li
ke Candy' en '1 Want You' (mis
schien wel het mooiste liefdes
lied ooit geschreven) in eikaar
overvloeien, wat een ware aan
slag op de emoties was. So Like
Candy' kreeg een trage, jazzy
uitvoering, die Costello volop de
gelegenheid gaf de wanhoop en
het machteloze verdriet van die
song over de zaal uit te storten.
Het hartverscheurende '1 Want
You' ging door merg en been.
Gelukkig weet Costello zijn
songs goed te doseren, anders
had je een hele zaal aan het jan
ken gehad. 'Playboy to Man' bij
voorbeeld, een van de nummers
waarbij Costello zijn kunsten op
de piano demonstreerde, zorg
de voor een stevig rockende
adempauze. Alvorens te begin
nen toonde hij zijn beide han
den aan het publiek: „Ik doe dat
omdat je over vijf seconden al
leen nog maar een bewegende
vlek ziet", legde hij uit. „Nu kun
je nog even zien dat het echt ge
woon tien vingers zijn".
Bij 'God's Comic' moest het
publiek het refrein meezingen,
wat het naar Costello's mening
vod acta deed „Hardst
God zit ergens helemaal daar
boven in het oneindige, dat
hoort-ie zo niet!" Waarop de
hele zaal keihard ..Now I'm
dead, now I'm dead" begon te
brullen, weer een van die bevrij
dende humoristische momen
ten in een toch overwegend be
klemmend geheel.
Kon je hij Costello eigenlijk
wel van adempauzes kan spre
ken? leder nummer, teder, cy
nisch of agressief, was van een
intensiteit waar je niet omheen
kon. Costello had ook geen
franje nodig. Geen decor, alleen
een simpel grijs achterdoek.
Geen lasershow. maar een so
bere, effectieve belichting. To
taal geen 'overdaad', of het zou
de grote hoeveelheid gitaren
(tien?) van Mare Ribot moeten
betreffen. Gewoon muziek ma
ken, en dat deden ze ook. En
hoe: dit concert van Elvis
Costello kan de popgeschiede
nis in met een grote sticker 'le
gendarisch' erop.
EXPOSITIE Veertig amateurkunstenaars uit Noordwijk exposeren
van vrijdag 27 juli tot en met zondag 18 augustus in de Nederlands
Hervormde Kapel in hun woonplaats. Centraal thema van de ex-
postitie is het leven in de badplaats anno 1991 onder het motto
Noordwijk 125 jaar badplaats. Openingstijden: maandag tot en met
vrijdag van 14 tot 17 en van 19 tot 21 uur. Zaterdag en zondag van
13 tot 16 uur. De toegang is gratis.
Zangeres Elly Ameling reist al jaren de wereld door
BLESKENSGRAAF HANS VISSER
„Wat is de waarde van een
Edison of een andere bekro
ning". vraagt, de Nederlandse
zangeres Elly Ameling zich wel
eens af. „Het is natuurlijk het
oordeel van de jury. Maar ik heb
al vier Edisons, dus laat een an
der maar eens wat winnen. Eer
lijk gezegd heb ik meer aan een
brief van iemand die je bedankt.
Bij voorbeeld van een meneer
uit Japan, die me schreef dat hij
niet lang meer had te leven.
Door mijn zingen zegt hij zich
te kunnen voorstellen hoe het
er straks uit zal zien. Je hebt een
van God gegeven talent. En dan
is het een plicht.dat te ontwik
kelen. Als je alles bedenkt, wat
heb je dan nog te mopperen als
je bij voorbeeld eens een vlieg
tuig mist."
De zangeres reist schier on
vermoeibaar al jaren de wereld
door. Met haar repertoire van
klassieke liederen is ze net zo
thuis in de Hollywood Bowl van
Los Angeles, als in het Amster
damse Concertgebouw en zingt
ze in de Newyorkse Carnegie
Hall met evenveel genoegen als
in de Alkmaarse Vest. Daarnaast
geeft ze overal ter wereld mas-
terclasses, lessen voor ver ge
vorderde muziekstudenten.
Deze openbare lessen worden
ook gegeven in het Alkmaarse
conservatorium, door mensen
als Herman Krebbers, Boris Ber-
man, Jan Wijn en John Perry.
De studenten spelen viool, pia
no, cello. Voor het eerst ook
hoorn en zang. Elly Ameling
heeft dat laatste onderdeel allu
re gegeven in haar specialiteit,
de liedkunst, ofwel:-zang voor
absolute fijnproevers.
„De studenten hebben het re
pertoire zelf uitgekozen. Er zit
ten veel interessante stukken
bij. 'Fian<;ailles pour rire' van
Poulenc, bij voorbeeld. En ie
mand anders komt met 'Sieben
frühe Lieder' van Alban Berg.
Verder zit Mozart erbij en
Brahms." Ze vertelt blij te zijn
dat ook de Chinese Fang Fang
Kong zich heeft aangemeld die
ze tijdens een masterclass in
Peking heeft gehoord."
De zangeres bewondert Azia
tische studenten als Fang Fang
Pierre Bernac in Parijs en Felix
de Nobel in Amsterdam. En na
tuurlijk aan het echtpaar Dres
den in Den Haag. Mevrouw
Dresden leerde me techniek en
na afloop riep ze haar man, die
met mij de interpretatie van een
stuk behandelde. Hij heeft De
bussy nog gekend. Die vertelde
hem dat je maar precies moet
doen wat hij zelfbij zijn compo
sities had opgeschreven. Ie
moest er vooral niets bijmaken.
Veel heb ik ook geleerd van de
pianisten die mij hebben bege
leid. Van Joerg Demus bijvoor
beeld, met wie ik mijn eerste
plaatje heb gemaakt. En natuur
lijk van de grote dirigenten,
zoals Guilini en Sawallisch.
Plannen
Het steeds vaker teruggrijpen
naar instrumenten uit de tijd
van Bach en Mozart doet haar
deugd. „Muziekinstrumenten
zijn door de jaren heen verbe
terd en daarmee ook hoger
gaan klinken, zodat de zang
zich daaraan moest aanpassen.
Vergeleken met toen is er al bij
na een volle toon verschil. Dat
kan natuurlijk niet doorgaan. Er
is natuurlijk een einde aan de
omvang van de menselijke
stem."
De zangeres zit vol plannen.
Ze vertelt over een CD met lie
deren van Brahms, samen met
pianist Rudolf Jansen. Over de
opnamen van het Italianische
en het Spanische liederbuch
van Hugo Wolff. En dan is het
de bedoeling om met pianist
Graham Johnson aan een CD-
serie met liederen van Schu
mann te gaan werken. Het
stemt tot filosoferen over de
lengte van een verantwoorde
zangcarrière.
„De tragiek van een zanger is
vaak dat hij pas dan zijn groot
ste geestkracht heeft ontwikkeld
als zijn physiek niet meer in op
timale staat verkeert. EIKabeth
Schwarzkopf stopte met zingen
op de dag dat haar man over
leed. de drijvende motor achter
haar lange carrière. Maar tot op
de laatste dag hebben we veel
moois van haar gehoord en ge
leerd. En zo zou net altijd moe
ten."
of zij zich zó goed op zo'n stuk
heeft voorbereid, dat het moei
lijk is om in te gaan op de soms
heel andere inzichten van de
degene die de masterclass
leidt."
„Wat zingen altijd moeilijk
maakt, dus ook een masterclass,
is dat we zelf het instrument
zijn. Dat instrument kan door
allerlei oorzaken worden beïn
vloed: klimaat, vochtigheid van
de lucht, luchtvervuiling. Je
kunt wat dat aangaat gerust
zeggen dat lucht het enige kapi
taal is dat een zanger bezit. Dat
is een van de nadelen die wij
zangers hebben ten opzichte
van instrumentalisten."
Opera heeft ze zelden gezon
gen. „Voor Verdi heb ik geen
stem. Wel voor barok-opera's
en Mozart. Puccini wellicht. Bo
vendien zijn we maar kort op
aarde, dus is het beter dat ik
dan het beste geef van wat ik te
bieden heb. Ik zing vooral liede
ren, omdat ik houd van poëzie.
En in wezen betekent Lied' in
het Duits oorspronkelijk ge
dicht. Daarmee kun je tijdens
een recital contact met het pu
bliek maken, zoals ook Toon
Hermans dat op zijn manier
kan. Dat is heerlijk. Vooral het
Amsterdamse publiek luistert
goed en weet veel. Als je daar
zingt, deel je echt zo'n avond
met de mensen in de zaal. Die
moeten op het puntje van hun
stoel zitten, innerlijk reageren."
Akoestiek
„Over de akoestiek in zalen
maak ik me niet meer druk. Ik
geloof dat een zanger zijn ma
nier van zingen daarop in kan
stellen. Je moet er voor oppas
sen, dat je in een 'droge' zaal
niet iets extra's gaat doen. Ik
stel me dan voor dat ik zing in
de meest ideale omgeving die er
is en zing dan zoals ik het daar
ook zou doen. Je komt dan
meestal toch heel goed uit. Tot
de beste zalen horen in ieder
geval Carnegie Hall en het Am
sterdamse Concertgebouw."
Masterclasses zijn iets van de
laatste tien jaar. Toch heeft het
Elly Ameling in haar begintijd
niet echt aan goede leraren ont
broken.
„Ik heb veel te danken aan
Elly Ameling:
„Er is natuur
lijk een einde
aan de om
vang van de
menselijke
stem."
FOTO GPD
Kong, die eerst het Romeinse
schrift moeten leren beheersen
om tot de kern van de liedkunst,
de betekenis van de tekst, te
kunnen doordringen. „Het be
grijpen van de tekst is bij het
lied hét uitgangspunt van alles.
Het gaat erom alle facetten
daarvan zo gedetailleerd, zo ge
nuanceerd mogelijk naar voren
te brengen. Bij opera kun je nog
wel beginnen niet het fonetisch
leren van de tekst. Want die is
meestal het vervoermiddel voor
de melodie en geeft globaal de
gemoedstoestand weer."
„Ze hebben in de Oriënt
enorm goede oren. Japanners
bij voorbeeld kunnen goed imi
teren. Die luisteren naar platen,
doen dat na en wij leren ze dan
hoe het werkelijk moet en waar
om de componist het zo heeft
opgeschreven. Ik leg ze uit dat
zo'n man ook niet meer dan
een wit stuk papier heeft en
zwarte inkt om zijn gedachten
en zijn gevoelswereld te note
ren. Daarom leer ik ze achter de
noten en tussen de regels te kij
ken. Maar dat laatste geldt na
tuurlijk net zo goed voor een
westerling als voor iemand uit
de oriënt."
Dat de lessen openbaar zijn is
voor de zangeres geen bezwaar.
Integendeel. „Ik vind dat leuk.
Ook het publiek kan op die ma-
niér details ontdekken, die tij
dens een recital niet zouden op
vallen. Maar de moeilijkheid
voor zo'n student is vaak dat hij
