Religie
'De dingen worden harder gespeeld'
Iterdag 22 juni 1991
Redactie: 071-161400 WIM SCHRUVER Eindredactie: RAYMOND PEIL Vormgeving: SIMON DE ORAAF
ERVAREN COLLEGA'S
kunnen beginnende pre
dikanten helpen de zaken
te relativeren, weet dr. A.
de Kuiper
HET OFFERFEEST herin
nert moslims aan de ge
hoorzaamheid die
Abraham toonde, toen hij
van Allah de opdracht
kreeg zijn zoon te offeren.
KERKDIENSTEN
pe Kuiper, coördinator van mentoraat aan beginnende dominees, neemt afscheid
aüe Jet verwachtingspatroon
Jat een gemeente van een
:ha- Éeuwe dominee heeft,
)71" boort niet altijd met het
Verwachtingspatroon van
Tel" |e predikant in kwestie.
jSoms kan dat buitenge-
:eer jyoon ver uit elkaar lopen,"
5®n' pdüs dr. A. de Kuiper, ver-
lekkend coördinator van
>71 - iet mentoraat aan begin-
iende hervormde predi-
iten kanten. „Dit kan soms bin-
de kortste keren tot
nflicten leiden," zegt hij
it ervaring.
n"CEEST WIM SCHRUVER
Kuiper (60), die kantoor
het hervormde Zen-
igshuis in Oegstgeest, neemt
Igende week afscheid van het
lentoraat, dat hij in 1985 zelf
:eft opgezet. Enige tijd daar-
ior had de hervormde synode
isloten dat nieuwe predikan-
verplicht twee jaar lang be-
:id moeten worden door een
:n collega,
mentoraat is „uit zorg" ont-
legt De Kuiper uit. Steeds
kwam het voor dat begin-
lende predikanten muurvast
en gemeente. De ont-
ippeling van predikant en ge-
nte is in de afgelopen jaren
ischrikbarend toegenomen".
pe ordinantie in de kerkorde,
Waarin deze procedure is gere-
j «eld, is volgens De Kuiper „echt
èen wanhoopsartikel"; de ge
meente moet de dominee nog
(wee jaar lang in aflopende
jchaal betalen.
Enerzijds, zo constateert De
(Cuiper, neemt een predikant
pog een heel speciale positie in.
„Niemand wordt zo in zijn werk
Ingeleid als een dominee. Van
lijn intrede wordt een heel ge
beuren gemaakt. Zitje op kan
toor, dan wordt er hooguit bij
jte koffie om half elf even aan-
i Pacht aan jouw komst geschon-
paar tegenover staat dat er vaak
bok heel veel van een dominee
wordt verwacht. Uit de adver
tenties die gemeenten zonder
voorganger plaatsen in het 'vak-
'blad' voor hervormde ambst-
pragers, 'Woord Dienst', blijkt
nat zij vrijwel altijd op zoek zijn
tiaar „een schaap met een hoop
poten". De Kuiper weet: „Vaak
is er ook een verkeerd verwach
tingspatroon. Voor predikanten
fs dat ontzettend moeilijk. Wat
(wordt er van 'm verwacht en
Avat-verwacht hij van zichzelf?"
Overgevoelig
NoSrdat een predikant en een
jgerrteente definitief met elkaar
Sn zee gaan, doen ze er goed
iaan_heel duidelijke, zakelijke af
spraken te maken. „Doe je dat
allerlei dingen uit, dan kan er
binnen een half jaar ruzie ont
staan tussen de dominee en de
gemeente. Ik denk weieens dat
het moeilijker is om in zo'n kor
te tijd geen conflicten te krij
gen," aldus de coördinator.
Dat dergelijke ruzies vaker
voorkomen dan in het verleden,
heeft volgens De Kuiper te ma
ken met het feit dat „alles nu
veel meer recht voor z'n raap
wordt gezegd. Dat geldt voor de
jonge dominee en net zo goed
voor kerkeraadsleden. De din
gen worden harder gespeeld. Ik
denk ook dat conflicten, omdat
ze in de openbaarheid komen,
verder escaleren." En, zegt hij
hardop denkend, „misschien
speelt ook het gevoel mee, van:
ik sta in mijn recht. Vroeger lie
ten mensen, wellicht vaak ten
onrechte, dingen over hun kant
gaan."
Net als in het 'gewone leven',
krijgt ook een dominee alleen te
horen wat hij niet goed doet.
„Dat is het probleem van die
hoge verwachtingen. De domi
nee is dan wel een voortreffelijk
catecheet, maar hij kan niet
goed organiseren." Een mentor
kan de nieuwe dominee, „die
met overgevoelig enthousiasme
begint aan zijn tere taak", hel
pen de dingen te relativeren.
„In het verslag, dat de twee pre
dikanten na twee jaar maken,
wordt dit punt vaak genoemd."
Uzergieter
En: „Sommige jonge dominees
zullen weieens eventjes van al
les veranderen; de liturgie, de
catechese... De mentor kan dan
vragan of zijn collega er aan ge
dacht heeft deze zaken met de
kerkeraad door te spreken. Daar
wordt niet altijd bij stilgestaan."
De ervaren collega fungeert als
praatpaal. „Een mentor is er om
te luisteren. Geloof het of niet,
goed luisteren is lang niet voor
alle dominees een gemakkelijke
opgave." Ook de kerkeraden, zo
blijkt uit het laatste jaarverslag
van het mentoraat, zijn blij met
de begeleiding van hun domi
nee. Het geeft hun „een gevoel
van rust" dat er een steunpunt
voor hun voorganger is.
De tijdsbeheersing, zo bleek
enige jaren terug ook uit een
onderzoek naar de arbeids
vreugde van predikanten, is een
van de moeilijkste problemen
van beginnende dominees.
„Dan denk ik aan degenen die
net klaar zijn met hun studie.
Kijk, mensen die op latere leef
tijd zijn gaan studeren, naast
hun beroep en hun gezin, hoef
je daarover echt niets meer te
leren. Daar zitten bijvoorbeeld
een plaatwerker of een ijzergie
ter bij; zulke mensen hebben
een wèg moeten gaan, indruk
wekkend."
Een andere moeilijkheid van
het dominee-zijn is, dat het
zo'n vrij beroep is. „Je woont in
je laboratorium, zal ik maar
zeggen. Een dominee mist iede
re vorm van sociale controle. Ik
zeg niet dat er niet gewerkt
wordt, want ik ben onder de in
druk van de ijver die ik tegen
kom. Maar die geweldige vrij
heid kan mensen verlammen,
en anderen brengt het ertoe te
zeggen: ik neem dit aan en dat.
Zij weten van geen ophouden."
Beroepsgelovige
Datgene wat het domineesvak
wezenlijk moeilijk maakt, is de
vraag: wat is de kern van het
De Kuiper „Vaak is
er ook een verkeerd
verwachtingspatroon.
Voor predikanten is
dat ontzettend moei
lijk. Wat wordt er van
'm verwacht en wat
verwacht hij van zich
zelf?" FOTO ELLEN
MARTENS
evangelie, wat is relevant en hoe
moet je het overdragen?, aldus
De Kuiper. De ontkerkelijking
vormt volgens hem voor menig
predikant een probleem. „Hij
trekt zich dat vaak aan. Dat
hoeft helemaal niet, maar hij is
natuurlijk de beroepsgelovige in
de gemeente. Ik merk aan colle
ga's in de meer verstedelijkte
gemeenten, dat ze het gevoel
hebben dat ze hun gemeente
ten grave dragen. En daar zijn
ze erg mee bezig."
De Kuiper benadrukt dat hij in
tussen ook veel positieve erva
ringen heeft via net mentoraat.
„Onder de nieuwe mensen die
ik bezoek, ontmoet ik veel
prachtmensen, waar je vol ver
wachting vandaan gaat. En na
tuurlijk, het gebeurt ook wei
eens, dat ik met gekromde te
nen in de auto stap." En: „Ik
ontmoet veel ouderen ment
oren, die erg happy zijn in hun
werk, die ook met aanstekelijk
enthousiasme bezig zijn."
Zelf hoort De Kuiper ook bij de
genen die vol liefde over het vak
spreken. Het feit dat hij nu ver
vroegd uittreedt, betekent niet
dat hij zich met een goed boek
thuis terugtrekt. Samen met zijn
vrouw hoopt hij in september
voor vier jaar naar Jakarta.
Indonesië te gaan. Opnieuw,
want van 1956 tot 1971 was hij
in Indonesië werkzaam als zen
dingspredikant. „Net als de eer
ste gemeente, als het goed is,
nog een teer plekje heeft bij een
dominee, trekt dat land ons nog
altijd."
Indertijd was De Kuiper werk
zaam in het theologisch onder
wijs, terwijl hij later ook bij het
bijbelvertaalwerk was betrok
ken. Als je veel van talen
houdt, zoals ik, dein is dat werk
zó mooi, zó schoon..." Met net
zoveel liefde spreekt hij over de
samenwerking met een Indone
sische vertaler. „Je vulde elkaar
volmaakt aan. Het was een
vorm van samenwerken zoals je
in het leven zelden meemaakt.
Toen ik na veertien jaar terug
kwam, dacht ik: wat ik heb
meegemaakt is zo rijk en mooi
geweest, dat het eigenlijk al ge
noeg is."
Groot Nieuws
Tot 1981 was hij werkzaam als
algemeen secretaris van het Ne
derlands Bijbelgenootschap in
Haarlem en was in die functie
nauw betrokken bij het tot
stand komen van de Friese bij
belvertaling en de Groot Nieuws
Bijbel. Deze vertaling in om
gangstaal was uniek. De tekst
werd niet letterlijk overgezet,
maar gepoogd werd de gedach
te erachter zo goed mogelijk
weer te geven. „Voor mij speel
de daarin ook een missionair
motief mee: een bijbel voor de
'schare die de wet niet kent'."
Voor De Kuiper in 1985 coördi
nator werd van het mentoraat,
was hij vier jaar lang secretaris
algemene zaken van de her
vormde synode. Veel meer dan
„een klerejob" wil hij over deze
bureaucratische baan niet kwijt.
„Ik ben er op afgeknapt." Met
beduidend meer warmte
spreekt hij over zijn toekomsti
ge taak. In Jakarta komt hij in
dienst van de christelijke lec-
tuurdienst van de Raad van Ker
ken daar, terwijl hij hier van
daan wordt uitgezonden door
de hervormde zending.
De Kuiper wordt verantwoorde
lijk voor de vertaling in het
Indonesisch van belangrijke oe
cumenische teksten uit de wes
terse kerken. „Het tragische van
dat land is, dat de kennis van
het Engels er erg slecht is." De
cijfers maken duidelijk dat er in
Indonesië een grote afzetmarkt
is voor het materiaal waaraan
hij gaat werken: er zijn zeker
5000 theologische studenten
(protestants) en een veelvoud
daarvan aan predikanten. De
Kuiper: „Wij zien het als een
voorrecht dat we nog weer uit
gezonden worden."
LEIDEN
Herv. Gem. Hoogl. kerk 10.15 ?ie
evang.luth kerk 11.45 oec studenten-
dienst; Marekerk 10 ds Smaling, 5 ds vd
Sctfé\jr Bodegraven; Maranathak. (L
tforsweg) 10 ds Dekker-Keiler; Oecu
menische geloofsgemeenschap De Re
genboog (Merenwijk) 9.30 ds Alblas,
1115 ds Alblas en pastoor v Well;
BethTehemkerk (Driftstr.) 9.30 drs vd
Wel; Bevrijdingsk. (Montgomerystr.) 10
ds v Hunnik; Vredesk. (Burggravenl.) 10
ds vd Velden; Waalse kerk (Breestr.) 11
pasteur Ribs-, 'Stevenshof(rk kerk
Haagse Schouw) 11 kand Damstra.
Acad. Ziekenhuis 10 ds v Beinum.
Diakonessenhuiselkeza 10.30 rk.
dienst, en 10.30 ds vd Berg Katwijk.
Endegeest zie Oegstgeest. Geref. Kerk
1 Vredeskerk zie herv. gem.; Oude Vest
geen dienst; Maranathak. zie herv.
eem.; Bevrijdingsk. zie herv. gem.; ver
zorgingstehuis Groenhoven 10 ds Ver-
doorn; Merenwijk zie herv. gemeente.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 en 5. Chr.
- Geref. K. (Steenschuur) 9.30en 5ds
den Hertog ha. Geref. Gem. (zie onder
Leiderdorp). Geref. Gem. in Ned.
J (Bethlehemkerk Driftstr.) 11.30 en
i 5.30. Evang.-Luth. Gem. (Hoogl. Kerk-
gr.) 10.15 ds Mostrert en ds Rooze
SoW-dienst. Doopsgez.-Remonstr. Gem.
(Lokhorstk. Pieterskerkstr.) 10. Baptis-
- tengemeente (aula 'Nieuweroord', Rijns-
burgerweg 124) 10 ds Agtereek. Evang.
Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9 en
I 10.30 evv Groningen. Evangeliecerr-
trum-Pinksterbew. (Bethlehemskerk
Lammermarkt) 10 ev Zijlstra, 7.30 mid
zomer gospel celbration mmv Exalta
tion, woe 8 ev Zijlstra. Pinkstergem. (O.
Vest 13) 10 hr Maens. Volle Evangelie
Gemeente (Haarlemmerweg 36) 11 ev
Daniël. Christengemeenschap (Vestestr.
49) 9.45 mensenwijdingsdienst. Leger
des Heils (hoek Vestestr./Groenesteeg)
10 en 4.30. Nieuw-Apost. Kerk (H.
Riind. 24): 9.30 en 4, wo. 8. Zevende
dag-adventisten ('De Ontmoeting'.
Noordhofland V.schoten)elke za 10
tot 11 bijbelstudie, 11 tot 12 predika
tie. Christelijke Wetenschap (Steensch.
6) 10.30. Kerk van J. Chr. v.d. Heiligen
der L. Dagen (Brahmsl.) 10.11 en 12.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.smgel) 10. be
halve 2e weekeinde van de maand: za 7.
Rooms-Kath. K. Haagwegza 7, zo
10.30; Herensingel za 7. zo 9.30 en
11: Rijndijk (Stevenshof) za 7. zo 9.30;
Steenschuur za 7, zo 8.30,10,11.30,
6 en 7 (lof); Boshuizerkade za 7. zo 10;
Lammenschansweg za 7,10; Haarl-
.straat za 7. zo 10.30 en 12.15; Meren
wijk zie herv. gem.; H. Rijndijk (zie Zoe-
terwoude).
AARLANDERVEEN
Herv. Gem. 9.30 ds v Mourik Nieuw
koop ha, 7 ds Dubbeldam Zwammer-
dam. Geref. Kerk 9.30 ds Bras Sassen-
heim, 6.30 ds de Moor Waddinxveen.
Chr. Geref. Kerk 9.30 ds Korving Veen-
endaal. 4 ds v Beek Veenendaal. Rk
Kerk za 7, zo 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Adventskerk 9.30 ds 't
Hooft ha, 6.30 ds Ter Laak ha; Kruis
kerk 9.30 ds Groenendijk Den Haag;
Opstandingskerk 9.30 ds Hendticks
Wormerveer, 6.30 ds Santmg SoW-
dienst; Kerk en Zanen 9.30 ds Jansen
Boskoop; G. Herderkerk 10 ds Mulder,
6.30 zie De Bron; De Bron 9 ds Bakker,
10.30 mw Rijken-vd Berg, 6.30 ds Hui
zebosch; Ashram (Marsdiep) 10 ds Hui
zebosch; Oudshoornse kerk 10 hrVer-
hoeff Leiden; Sionskerk (Meteoorlaan)
9.30 ds v Wier Kampen, 6.30 ds Ou-
wendijk. Geref. Kerk Mar.kerk 9.30 ds
Santmg ha, 6.30 ds Rooze Leiden; Salv-
.kerk 9.30 ds Westerveld Apeldoorn,
6.30 zie Opstandingskerk. Geref. K.
Vrijg. (school Bospark, Beatrix!. 4) 9.30
en 5. Ned. Geref. Kerk (school Willem-
str.) 9.30 ds Janse Oegstgeest, 6.30 ds
Janssens. Chr. Geref. Kerk (Grijpen-
i jeugdkoor Sheharim) ds
Koekkoek. Bapt.gem. Noord (school
Kalkovenw. 62) 10 hr Strietman. Bapt
.gem Ichthus (aula mavo H. Dunantweg
1) 10 en 6.30. Volle-evang.gem. ('De
Ark'. Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr vd
Hoorn. Pinkstergem. 'Het Licht' (A. v.
Burenlaan 15) 10. Christengemeente
'De Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Em-
malaan) geen opgave. Leger des H.
(Zonneweg 3) 10 en 7 (laatste zondag
van de maand 5 u.). Remonstr. Gem
(Van Mandersloostr. 36) 10 dr Meij-
ering. Rk Kerk: Bonifaciusk. za 7. zo
9.45 en 11.30; Piusk. za 7. zo 9 en
10.30; De Bron za 7, zo 9.30 en 11
BENTHUIZEN
Herv. Gem. 9.30 en 6 ds Boer ha. Ge-
ref./Herv. Gem. (geb. 'De Hoeksteen'.
BODEGRAVEN
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds Wieman
Zwijndrecht, 6.30 ds Muller Sluipwijk;
Salv.kerk 9.30 mw Klem Woerden, 6.30
ds Richter Renkum; Bethl.kerk (Nieu-
werbrug) 9.30 ds v Estrik Moerkapelle,
6.30 kand de Man Rosmalen. Geref.
Kerk 9.30 ds Elderman, 6.30 ds vd
Kooi Leimuiden. Geref. K. Vrijg. (Ich-
thusk.) 9.30 en 4.30. Geref. Gem. (Sta
tionsweg 17) 10 en 6.30. Evang.-Luth.
Gem. geen opgave.
BOSKOOP
Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds de Reu
ver ha, 6.30 zie geref kerk-, De Stek
9.30 ds v 't Hoff ha. Geref. Kerk 9.30
ds de Jong, 6.30. Chr. Geref. Kerk 9.30
ds BuijsAlblasserdam, 7 dsOosting.
Geref. Gem. 9.30 en 6 ds v Aalst. Volle
Evang.gemeente 'Bethel' (Burg. Colijn-
str.
HAZERSWOUDE
Herv. Gem. 10.30 kand Verhage Breda.
7ds v Dis Wassenaar jeugddienst. Geref.
Kerk 9 en 5 ds Huisman ha. Rk Kerk:
dorp za 7, zo 10 en 11.30; Anker za 7.
zo 11; Rijndijk zo 9.30.
HILLEGOM
Herv. Gem. 10 en 5 ds Verbeek. Geref
Kerk ('Hoeksteen') 10 ds Hofland ha.
Chr. Geref. Kerk 10 en 7 ds v Langevel-
de. Christen Gemeente (P. Breugheilaan
36) 10. Rk Kerk: Mart. za 7. zo 9 en 11
Rk Kerk za 7, zo 9.15.
DE KAAG
Herv. Gem. 9.30 ds Kattenberg Leiden.
RkKerkza7.zo9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN
Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds Sloof, 6 ds
Roodenburg Abbenes; Ontm.kerk 10 ds
v Niel Rijnsburg. 6.30 ds Sloof. Herv.
Gem. 'De Rank' (P. Groen-college) zie
Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30 ds vd
Horst. 6.30 ds Mink. Rk Kerk za 7. zo
9.30.
KATWIJK AAN ZEE
Herv. Gem. N. Kerk 10 ds Christ, 6.30
ds ds Bogaard afscheidsdienst; O. Kerk
10 ds Volk, 5 ds vd Berg; Ichthusk. 10
ds Visser, 5 ds Verboom Rijnsburg;
Pniëlk. 9.30 ds ten Voorde, 5 ds Volk-,
Maranathakerk (Rijnsoever) 10 10 ds
Vroegindeweij, 5 ds Christ. Overduin
2.15dsvGulikha. Herv. Gem. 'De
Rank' (Helmbergweg 10) 10 ds v Eg-
mond Utrecht. Geref. Kerk Vr.kerk 9.30
ds Mink, 5 ds vd Horst; Triumfatork.
9.30 ds Bos Wijk bij Duurstede, 5 zie
Vredeskerk. Geref. K. Vrijg. 9.30,3 ds
Grutter. Ned. Geref. K. (aula Bestevaer
mavo) 9.30 en 7 hr Koedijk. Chr. Geref.
K. 10 en 5 ds Veenendaal. Vrije Chr. Ge
ref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds vd Beid.
Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5. Ge
ref. Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5.
Onafh. baptistengem. (Ambachtswe'g 2)
10 hr Wolbers. Soefi (Zuidduinweg) elke
leen 3e zondag. 4.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN
Herv. Gem. 10 dsOort Rotterdam, 7 ds
vd Lugt. Geref. Kerk 10 ds vd Lugt, 7 zie
herv kerk.
LEIDERDORP
Herv. Gem. en Geref. Kerk Dorpsk. 10
ds Luttikhuis, 6.30 ds vd Born-, Schep-
pmgsk. 9.30 ds Stegeman. Leythenrode
geen opgave. Elis.-ziekenhuis 10. Geref
Gemeente Leiden eo (kerkgeb. Hoofd-
str. 73) 10. 7 hr Mulder. Bapt.gem
(wijkgeb. Zijlkw.) 10. Rk Kerk za 7. zo
10 en 11.30.
LEIMUIDEN
Herv. Gem. 9.30 ds de Graaff Nieuw
veen. 10.30 campmgdienst hr de Raaf
Breda. Geref Kerk 9.30 d Aalders Am
stelveen, 7 ds Elderman Bodegraven
Rk Kerk za 7. zo 9.30 en 11.15.
LISSE
Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds de Gelder,
7 ds Verdijk; Pauluskerk 10 ds Verdijk.
Geref. Kerk lOds v Midden. Geref. K.
Vrijg. (Prinsessestr. 1) 9 dsGeersing, 5
ds Grutter. Ned. Geref. Kerk (Salvatori)
10 en 5 ds v Veelen Soest. Chr. Geref.
Kerk 10 en 7 ds v Dijken. Geref. Gem.
10 en 4 ds Tams. Evangeliegemeente
(Heereweg 52a) 9.45. Rk Kerk: Agatha-
kerk za 7. zo 10 en 11.30; Poelpolder
za 7, zo 10.30; Mariakerk za 7. zo 9 en
10.15; Engelbew. za 7. zo 10.
NIEUWKOOP
Herv. Gem. 9.30 ds Cats Mijdrecht.
6.30 kand den Goeyen Utrecht. Geref.
Kerk 9.30 ds vd Weg. Chr. Geref. Kerk
9.30 en 6.30 ds Blom Meerkerk. Re
monstr. Gem. geen dienst. Evang. gem.
(ver.gebouw 'De Rank', Regthuysplein)
12 nam. Rk Kerk za 7. zo 9 en 10.45.
Kerk za 7, zo 9 en 11
NIEUW-VENNEP
Herv. Gem. 9.30 en 7 ds vd Staat Uit
hoorn ha. Geref. Kerk 9.30 en 7 ds
Rang ha. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30
ds v Roekei. Rk Kerk za 7, zo 10.
NOORDEN
Herv. Gem. 9.30 en 7 ds Geuze. Geref
Kerk (W. Verlaat) 9.30 hr de Hoop IJs-
NOORDWIJK
Herv. Gem. Grote of St. Jeroensk. (Bin
nen) 10 prof vd Beek Valkenburg, 5 ds
Hovius Katwijk; Hoofdstr. (Zee) 10 ds
Ruitenburg, 7 ds Elgersma: De Rank
(Golfbaan) lOdsExaltoBenthuizen
Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds
Kuiper; Vinkenl. (Binnen) lOdsvSluijs.
7 ds Ruitenburg. Kapel W v d Bergh-
stichting 11 mw Keumng Leiden. 'Sole
Mio' 9 ds Ruitenburg. Evang. centrum
'De Ark' (picképl 110 hr v Veelen7
thema-avond zomercampagne. Ned
Prot. Bond (aula O.Zeew.) geen dienst.
Rk Kerk Zee za 7. zo 10.30; Binnen za
7. zo 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT
Dorpsk. 10 ds Wagenvoorde Benne-
broek; De Zilk geen dienst. Rk Kerk Vic-
tork. za 7. zo 9.30 en 11Jozefk. za 7.
zo 9 en 10.30; De Zilk za 7. zo 10.30.
meentecentrum(Lijtw.) l0.3Öprof Kui
per. Geref. Kerk 10 ds Plomp. Geref.
Kerk Vrijg. (aula Dr. Schilderschool)
9.30 ds Strating Amersfoort, 4.30 ds
Wendt Bunschoten. Ned. Geref. Kerk
(Gem.centrum) 8.45 en 4 ds Janssens
Alphen. Van Wijckerslooth 4 ds Rijksen.
Endegeest 10 ds Friederich. Volle-evan-
gehegem. (Gem.centrum) 4. Rk Kerk
Will.kerk za 7, zo 9 en 10.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING
Herv. Gem. 9.30 ds Heijtmg. Geref. K.
9.30 en 6.30 (vesper) ds Zijl. Remon
str. Gem. geen dienst. RkKerk za 7, zo
ROELOFARENDSVEEN
Rk Kerk Mar. Pres. za 7. zo 10.30; Pe
trus-B. za 7. zo 10.30.
RIJNSATERWOUDE
Herv. Gem. 9.30 dr de Kruyf Alphen. 7
ds HeytingOude Wetering. Chr. Geref
K. 9.30,2.15 ds Blom Meerkerk.
RIJNSBURG
Herv. Gem. Laurentmskerk 9.30 ds
Wagter ha. 5 ds Wisse ha; Bethelkerk
9.30 ds Wisse. Geref. Kerk Petrakerk
9.30 hr vd Bos Katwijk, 5 ds Terpstra
Zingend Geloven; Immanuelkerk 9 en
10 30 ds Cziria. 5 ds Verschoor Zingend
Geloven; Maranathakerk 9.30 ds
Terpstra. 7 ds Czina Zingend Geloven
De Vlietstede 3 ds Czina ha Geref. Kerk
Vrijg. 10 en 515 ds Bijl. Chr Geref K
9.30 en 5 prof v't Spijker Evang Chris
tengem. (aula mavo) 10 ds vd Vlugt Har
SASSENHEIM
Herv. Gem. 9 en 10.30 ds Voilebregt. 7
ds Bras. Geref. Kerk 9.30 ds Biewmga.
7 ds Bras. Chr. Geref. K. 10 en 7 ds
Metske Broek op Langedijk. Ned. Prot.
Bond (Jul.laan 17) geen dienst. Rk Kerk
za 7. zo9.30 en 11.
hoboth-school 9.30 kand Voets Bergam
bacht. 5 ds Ruygrok Middelharms; Imm
.kerk 9.30 ds v Houwehngen Geref
Kerk Kruisk. 10.15 ds de Moor 5ds
Vli|m Voorschoten; Ontm.kerk 9.30 ds
Bongers. Geref. K. Vrijg. (Kruiskerk)
8 30 ds Hidding Bunschoten. 45 ds
Behthem Bergschenhoek. Chr Afgesch
Gem. 9.30 en 5 ds vd Want. Oud Geref
Gem. (Mercuriusweg 29) 10 en 6 30
Remonstr. Gem. geen dienst
WARMOND
TER AAR
Herv. Gem. 9.30 ds vd Hoeven Rijnsa-
terwoude gezmsdienst. 6.30 ds 't Hooft
Alphen Geref. Kerk 9.30 ds Broer Door WASSENAAR
werth. 6.30 ds Wattel Hoofddorp. Rk
Kerk Aardam za 7. zo9 en 12; kerk Lan-
geraar za 7. zo 9.30 en 11.30.
vd Beek. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds
Padmos. Geref. K. Vrijg. 9.30 en 4 prof
Douma Kampen.
VOORHOUT
Herv./Geref. Kerkgemeenschap lOdsv
Achterberg Leiden. Rk Kerk za 7. zo
9.30 en 11.
VOORSCHOTEN
Herv. Gem. Parkdienst (bij goed weer)
10.30 ds Schaap; Dorpskerk 10 hr Ta
tes Ca pel le; De Ontmoeting (Noordhof
land) geen dienst; 'Rehoboth' (Van
Leeuwenhoekkade) 9.30 ds vd Plas
Zwijndrecht. 4.30 kand Molenaar Voor
schoten. Hulp en Heil-kerk ('Schaken
bos'. Leidschendam) geen opgave. Ge
ref. Kerk 10.30 parkdienst Geref K
Vrijg. (Bachlaan) 10.45 en 4 30 ds
Geersmg. Rk Kerk Laur.kerk za 7. zo
11.30; M. Godskerk za 7. zo 10 Kerk
van Engeland (British school in The
Netherlands. J v Hoof laan 3) 10 15
anglicaanse dienst. Aula basisgemeen
schap (in 'Onderdak') geen opgave
WADDINXVEEN
Herv Gem Brugk. 9.30 ds Kunz. 5 ds
Sch.paanboord; Hoeksteen 9 30 ds
Schipaanboord. 6.30 ds Goossen. Bet
helk. 9.30 ds Goossen 5 ds Kunz Re
Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds Steenstra
4.30 ds v 't Hof; Kievietk ('Samen op
weg') 10 ds Janse de Jonge; Messiask
10 ds v Waasbergen; Dorpscentrum
9.30 ds v Dis. Geref Kerk Zijllaan 10 er
7 ds vd Woude Ned Prot. Bond (Kerk
dam) 10.30ds Knoppers Den Haag RK
WOUBRUGGE
Herv Gem. 9 30 ds v 't Hof 6 3C zie
geref kerk Geref Kerk 6 30 ds Oost
hoek Leiderdorp jeugddienst Ned Prot
Bond (De Wijk, Schooistr 20» geer
dienst. Rk Kerk zo 10 30
ZEVENHOVEN
Herv Gem 9 30 nano den Otter Rioder
kerk. Geref Kerk 9 30 hrvd louw fier
hoven 7 ds Terpstra Runsburg
ZOETERWOUDE
Herv Gem lOdsWoithaus Pk-i-emSt
Jan za 7 30. zo 9 30. Chr Dienaarh /r
10 Meerburgkerk m R-inou* za rc
lOen 11 30
ZWAMMERDAM
Herv Gem 9 30 en 6 üs
beldam Geref Kerk 9 3C vnga
Leiderdorpen drs Bomena j *r O'S
Buikema afscheidsdienst Rcmonst-
Gem 10 dsiafore» Rotter tar*
-HOOGTIJ
religieuze kalender
door Wim Schrijver
Ufferfeest.
Islamieten kennen
twee grote feesten,
waar door jong en oud al lang
van te voren naar wordt uitge
zien. Het eerste feest is Idal-
Fitr, oftewel het 'Kleine Feest',
dat de afsluiting vormt van de
collectieve vastenmaand Rama
dan. Dit feest staat ook wel be
kend als het 'Suikerfeest', om
dat de kinderen na zo'n lange
tijd van onthouding allerlei lek
kers te eten krijgen.
Het andere hoogtepunt op de
islamitische kalender wordt ge
vormd door, hoe kan het an
ders, het 'Grote Feest', Idal-
Adha. Dit feest valt altijd op de
tiende dag van de maand Dhü
'l-Hidjdja, zo'n zeventig dagen
na het Kleine Feest. Deze dag,
ook wel Offerfeest genoemd, is
vooral bekend als de dag waar
op moslims hun dieren voor de
feestmaaltijd massaal ritueel la
ten slachten.
Met het Offerfeest herdenken
de moslims de gehoorzaamheid
die Abraham toonde, na een
voor hem zeer dramatische
goddelijke opdracht. Volgens de
islam vroeg Allah Abraham zijn
zoon Ismaël te offeren. Toen
Abraham het offer in gereed
heid bracht, kreeg hij, vlak voor
hij zijn zoon zou doden, toe
stemming om een ram te offe
ren. Uit Ismaël zijn later de Ara
bieren voortgekomen. NB: vol
gens het bijbelverhaal moest
Abraham zijn zoon Isaak, de la
tere stamvader van de joden, of
feren.
In navolging van Abraham heeft
iedere islamiet, die daartoe (fi
nancieel) in staat is, de plicht
een gaaf dier te offeren, om zo
de volmaakte onderwerping aan
Allah te tonen. Het vlees van het
geslachte dier wordt in de fami
liekring genuttigd en onder de
armen verdeeld. Net als tijdens
het Kleine Feest, is het offerfeest
een uitgesproken sociaal gebeu-
In ons land mogen moslims
hun dieren slechts laten slach
ten in de officiële slachthuizen.
Dat leidt op het offerfeest vaak
tot grote drukte. Dit jaar valt het
overigens iets mee. omdat
Marokkanen het offerfeest op
zaterdag vieren en Turken en
Surinamers op zondag.
Dit heeft te maken met het feit
dat de islamitische kalender be
paald wordt door de stand van
de maan. Terwijl de een zich
aan de maanstand in het vader
land houdt, vindt de ander het
signaal uit Saudi-Arabië (het
land van Mekka en dus van het
heilige gebedshuis) doorslagge
vend. En soms kan dat dus tot
een dag verschil in de viering
van een feest leiden.
De slacht van de offerdieren
vindt plaats onder toezicht van
door de geestelijke leiders (de
imams) aangewezen snijders.
Daarbij wordt op voorschrift
van de koran in één regel God
aangeroepen. Een veelgehuldig-
de opvatting onder moslims is,
dat het slachtdier moet sterven
als gevolg van de halssnede.
Het verzet tegen deze vorm van
slachten, omdat het onnodig lij
den bij het dier zou veroorza
ken, wordt door sommige we
tenschappelijke onderzoekers
tegengesproken. Uit elektro
nisch hersenonderzoek bij het
slachtdier (EEG's) blijkt „dat het
rituele slachten bij juiste uitvoe
ring een redelijke wijze van
slachten betekent en zeker niet
als dierenmishandeling betiteld
mag worden", aldus J.D. Rinze-
ma in 'Slachten volgens de isla
mitische ritus'.
Het Grote Feest heeft nog een
extra dimensie, omdat de dag
samenvalt met de massale pel
grimageceremoniën in en om
Mekka. Deze vindt elk jaar
plaats van de negende dag tot
de dertiende dag van de maand
Dhu 'l-Hidjdja. Iedere volwas
sen moslim heeft de plicht om
zeker een keer in zijn leven de
pelgrimstocht naar Mekka (de
hadj) te verrichten, wat in zeke
re zin ook een offer is.
Beeld van de drukte tijdens de rituele slacht v
Leidse slachthuis, vorig jaar.
