Cultuur
in
Leiden
bovengronds
Sovjet-kunst
Zomerorgelconcerten K&O
'Bij muntjes kijken
hoort een verhaal'
Donderdag 6 juni 1991 Redactie 071-161400 CEES VAN HOORE ANNEMIEK RUYGROK JAN RUSDAM SASMA STOÖJNGA DwdudactN RAYMOND PBl Vomy.H^ HENK BUTS
OMSTREDEN NOVELLE ZELFS IN LEIDEN. HET PENNINGENKABINET
van Chnsta Wolf, vol vragen aan hen waar Loeba Kostienko sinds een paar in Leiden exposeert ieder half jaar een
die de touwtjes in handen hebben weken verblijft, voelt ze zich een Sov- gedeelte van de collectie
Aan de DDR-autonteiten jet-burger
(zie boekenpagina)
NIEUWSLIJN
7/i Nederland kan iedere kunstenaar zijn gang gaan
Laatste jazz-concert in Parktheater
ALPHEN AAN DEN RUN Voor de laatste keer organiseert
Jazz Club Alphen een concert in het Parktheater. Volgens Arie
Jong, bestuursvoorzitter van de lazz Club. was de normale pro
grammering in de theaterzaal niet meer te verenigen met de
jazzconcerten. Vrijdag 7 juni sluit de Ellen Helmus Band de
concertenreeks in het Parktheater af. In het nieuwe seizoen
worden de eerste drie concerten in Studio Oosterman te Aar-
landerveen gegeven. Het eerste concert is op 8 september. El
len Helmus speelt vrijdag met haar kwartet een repertoire, dat
voor het leeuwedeel op naam staat op pianist Berend van den
Berg. Kenmerkend voor zijn composities zijn de bebop en
funkinvloeden. Aanvang in het Parktheater is 2130 uur.
Etnografische films
LEIDEN Op zondag 9 juni wordt in het Rijksmuseum voor
Volkenkunde, aan de Steenstraat 1 in Leiden, een serie recente
etnografische films uit de Sovjetunie vertoond. Deze serie
vormt een selectie uit het programma van een antropologisch
festival dat onlangs in Estland werd gehouden. De films zijn in
of na 1988 vervaardigd en geven een beeld van de leefwijze van
etnische minderheden in de Sovjetunie. Enkele filmmakers en
een vertegenwoordiger van het festival zullen aanwezig zijn om
een toelichting te geven. De films worden zondagmiddag
(14.00 uur) en zondagavond (19.00 uur) vertoond.
'Nganasan, a Siberian people', een etnografische films uit de Sow-
jetunie, te zien in het Rijksmuseum voor Volkenkunde. foto pr
Koffieconcert Emoenakoor
LEIDEN Op zondag 9 juni geeft het Emoenakoor, onder lei
ding van dirigent Rob de Vogel, het jaarlijkse koffieconcert in de
Vredeskerk aan de Van Vollenhovenkade 21 in Leiden. Dit jaar
zullen onder meer werken van Bach, Handel en Mozart en mo
dern Nederlands repertoire ten gehore worden gebracht. Het
concert begint om 11.30 en de toegang is gratis.
Exposeren
De mogelijkheden om in Le
ningrad te exposeren zijn ge
ring. De stad neeft slechts één
commerciële galerie. Om van
het inkomen dat een kunste
naar verdient te kunnen leven
valt niet mee. ..Ik heb het in het
verleden alleen kunnen redden
dankzij de steun van mijn ou
ders. Die hebben mi) vaak ge
holpen. ik ben hun ved ver
schuldigd. De laatste jaren gaat
het redelijk omdat ik in een
aantal westerse landen mijn
werk heb kunnen verkopen.
Daardoor zijn musea in Rusland
geïnteresseerd geraakt en heb-
l'. n BB ooi np vserk aange
kocht. Dat is een doorbraak In
zekere zin is het nu mogelijk
van mijn* werk als kunstenaar
rond te komen. Nu ik een beetje
ben doorgebroken probeer ik
ook andere vrouwen en jonge
ren te helpen. Dat zie ik als een
plicht. Er zijn veel getalenteerde
vrouwelijke kunstenaars in Rus
land. Maar zij worden ver
schrikkelijk gediscnminecrd.'
loeba Kostienko heeft Rus
land nooit definitief de rug wil
len toekeren. „Of je het vol
houdt in de Sovjet maatschap
pij hangt natuurlijk af van de in
dividuele kunstenaar Hoe sterk
ben je7 Ben je hard genoeg om
er telkens weer tegenaan te
gaan." Kostjenko kent ved kun
stenaars die het niet volhielden
en naar het buitenland zijn ge
gaan. „Ik voelde mi| steeds sterk
genoeg om te blijven", zegt ze.
..Ten belangnik verschil met
vroeger is wd dat er nu vrrl
jonge kunstenaars zijn die zelf
bewust en sterk in hun schoe
nen staan. Het is nu ook moge
lijk kunst te maken die zich ver
zet tegen de partij-ideologie.
Dat is ncd modieus geworden
Het is zelfs zo sterk dat sommi
ge kunstenaars die vroeger rra
listisch-socialistische kunst
maakten nu het soort werk ma
ken dat tegen het bewind is ge
richt"
BEELDENDE KUNST
INTERVIEW JAN RUSDAM
„Perestrojka en glasnost hebben
de buitenkant van onze maat
schappij veranderd, maar de in
houd is nog steeds hetzelfde",
zo schetst kunstenares Loeba
Kostjenko, de situatie in haar
land. „Het gaat nog steeds om
welke partijfïguren je kent, met
wie je bevriend bent, met welke
mensen je je zaakjes regelt. De
mate waarin je iets kunt berei
ken, de vrijheid die mensen zich
kunnen veroorloven hangt nog
in sterke mate af van de wille
keur van personen met wie je te
maken krijgt."
Zelfs in Leiden, waar Loeba
Kostjenko sinds een paar weken
verblijft, voglt ze zich een Sov
jet-burger. "Ik ben niet vrij om
naar Parijs of München te gaan,
wat ik graag zou willen. Ik weet
zelfs niet zeker of mijn visum
voor Nederland wordt ver-
lengd."
Kunstenaarsbond
Loeba spreekt gepassioneerd
over Sint Petersburg (de vroege
re naam van Leningrad), waar
ze opgroeide. Een monumenta
le stad met veel musea. De Her
mitage bezit een kunstcollectie
grootser en completer dan die
van het Louvre in Parijs. „Mu
sea in ons land zijn nooit opge
houden kunst aan te kopen",
vertelt Kostjenko. "Het merk
waardige is dat het nooit wordt
tentoongesteld. Als dat ooit ge
beurt zal het een openbaring
zijn. Ik ken 'krijgsolifanten' die
in musea werk hebben gezocht,
als schoonmaker, alleen om de
kunst te kunnen zien die in de
kelders is opgeslagen."
Bij ons thuis heerste altijd
een vrije en ontspannen sfeer.
Dat is een belangrijke basis voor
mij geweest. Ik herinner mij
goed hoe vrij ik mij voelde als
kind. Dat gevoel is snel verdwe
nen. Maar de hang naar vrij
heid, om mij voort te bewegen
in de richting die ik wil gaan, is
waarin Chagall commissaris
voor tie kunst was. Hij werd ver
dreven door niemand minder
dan Malcvitsj die vervolgens
niemand meer aan het werk liet
die niet de rechthoek, de cirkel
en het vierkant als de ultieme
vorm kozen."
"Wal mii opvalt in Nederland
is dat ieoerr kunstenaar zijn
gang kan gaan. Dat er geen kli
maat is waarbij de ene kunste
naar de andere, of dc ene groep
de andere groep, wegdrukt. Dat
vind ik fantastisch."
'De Russen komen'! waarschuwde Maarten Kersten half
mei om aan te geven dat achter de pui van zijn Galerie
Liga Nieuw Beelden, aan de Pres. Steijnstraat in Leiden,
de 'erven' van Chagall en Malevitsj hun schilderijen ten
toonstellen. Moderne kunst van jonge Russische kunste
naars. onder wie een groep die zich tooit met de tot de
verbeelding sprekende naam 'Krijgsolifanten'. wier werk
door de voorgangers van Gorbatsjov ongetwijfeld verbo
den zou worden. Dank zij 'perestrojka' en 'glasnost' hoe
ven de Sovjet-kunstenaars geen ondergronds bestaan
meer te leiden, maar het klimaat in de tweede stad van
de Sovjetunie, Leningrad, is nog verre van ideaal.
Na haar opleiding aan de
kunstacademie werd loeba
Kostjenko lid van de officiële
kunstenaarsbond. „Dat was de
enige weg om te kunnen expo-
vnnwrkldart ze. „Maar het
was geen garantie. Mijn schilde
rijen zijn weieens van een ten
toonstelling weggehaald vlak
voor de opening. Waarom dat
gebeurde weet ik niet. Dat krijg
je ook nooit te horen. Er was
niets controversieels of schok
kends in mijn werk wat aanlei
ding kon zijn voor het ingrij
pen."
„Mogelijk heeft het te maken
met het feit dat ik toch altijd
m'n eigen weg ben gegaan",
veronderstelt Kostjenko. "Ik heb
mij nooit geconformeerd aan de
officiële realistische Russische
kunst, dat altijd de revolutionai
re strijd als thema had. Ik heb
nooit een portret van Lenin ge
tekend. Collega's van mij. die
wel realistisch socialistische
kunst maakten, kregen meer
recht op reizen, opdrachten en
goeie banen. Ik heb mij nooit
afhankelijk gemaakt van wat de
hoge heren mij toewierpen. Ik
zat wel dicht bij het vuur, maar
niet in hetzelfde karretje. En dat
was duidelijk voelbaar".
Tragiek
„De laatste tijd zijn er ineens
leidende figuren die dingen
voor mij doen. Dat is voor mij
ook onbegrijpelijk. Waarom op
eens? Vroeger hinderden ze mij,
ook omdat ik een vrouw ben.
Nu wordt ik ineens geholpen en
denken anderen dat ik steek
penningen heb gegeven. Het
wantrouwen is enorm. Dat is
één van de vreselijkste kanten
van onze maatschappij".
Kostjenko vindt het huidige
klimaat in de Sovjetunie niet
veel beter dan voor de perestro
jka. „Vroeger kreeg je iets of
niets. Maar in de huidige situa
tie weet niemand meer waar die
aan toe is. Het is natuurlijk goed
om dat monster, de Sovjetunie,
Loeba Kostjenko zet een Leids tafereeltje op het doek: "Ik heb mij nooit geconformeerd aan de officiële rea
listische Russische kunst dat altijd de revolutionaire strijd als thema had Ik heb nooit een portret van Lenin
getekend". foto mico kim**
uit eikaar te zien vallen. Maar
het is tegelijkertijd heel angst
wekkend omdat alles om je
heen verandert en niet duidelijk
is wat het wordt. Veel mensen
die nu de macht overnemen
zijn net zo erg als hun voorgan
gers omdat ze met dezelfde
ziekte zijn geïnfecteerd. Ze ge
bruiken dezelfde machtsmidde
len, passen dezelfde willekeur
toe omdat ze niet in staat zijn
iets anders te bedenken dan het
systeem waarin ze zijn grootge
bracht.'
..Het is de tragiek van ons
land. dat er telkens andere clans
aan de macht komen die dczclf
de methoden toepassen als hun
voorgangers. Zo ts het altijd go
gaan. Kijk maar naar de tijd
Charles de Wolff bespeel ah eer
ste het orgel in het kader van de
serie K&O-romerorgel concert en
foto pr
PODIUMBLIK
School toneelgroep De Jonkies
Op 6, 7 en 8 juni speelt de to
neelgroep van Het \1ictland
College. De lonkies. Antigone,
gebaseerd op Antigone van
Sophocles. Het stuk is 1500 jaar
oud. maar in een bewerking van
lean Anoulh nog steeds van
deze tijd. Antigone gaat over dc
mens van nu: de mens die keu
zes moet maken. De mens die
idealen heeft maar meer mis
schien nog de mens die com
promissen wil sluiten. De mens
die zich geen spiegel voor wil
laten houden. De lonkies spelen
Antigone op 6. 7 en 8 juni op
het Vlictland ollegr aan de
ApolloUan 282 in Leiden
Het laatste glas
De toneelvereniging SKJAS (on
derdeel van de gymnasiasten-
bond Uno humus Animo) van
tmom»
In de serie zomerorgelconcer
ten die KM) jaarlijks organiseert
is dit jaar het eerste concert op
vrijdag 7 juni. in dc FSetcrskerk.
door Charles de Wolff Twee
weken later, op 21 juni. zal Niro
(I. K.i.iri hrt r-fcr.n>:- I
bespelen. Aan het derde concert
in de Pieterskerk, op vrijdag 5
Juli. verleent de hoboïst Han
Ka paan solistische medewet
king. De organist van die avond
is Christiaan Ingrlse. organist
van de Si lanskerk in Gouda
Hei eerste concert in de
Hooglandse Kerk wordt op vrij
hei Stedelijk Gymnasium Lel
den voert op 5 en 6 juni het to
ncclstuk Hrt Laatste Glas van
Francis Durbridgr op in de
leidse Schouwburg. Het vrrhaal
gaat ovct Ja< k Rudford. d»c /irh
bezig houdt met illegale praktij
ken. Op een avond wordt hij
vermoord Een aantal mensen
eist de moord op. Aan politie-
inspecieur Jordan de taak om
do werkelijke moordenaar te
vinden
Moord ak alibi
De toneelgroep Spot brengt op
8 juni dc thriller Moord als Alibi,
van lock FJkh. op de planken
van het ParktheatrT in Mpben
aan den Rijn. Het verhaal spertt
ach af in de vijftiger jaren Ja
km/je. wraak en moord zijn de
belangrijkste Hrmmtrn van
deze spannende thriller dat een
verrassende ontknoping kent.
dag 19 juli gegeven door Ben
1 rv. organist van de Marrkrrk
in leiden. Het tweede concert
in de Hooglandse kerk wordt
gegeven door Paul Kievit, orga
nist tr Mtdddhamiv Hij brengt
hetzelfde programma op vrijdag
2 augustus nog erns ten gehore,
in de Hooglandse Kerk
Op vrijdag 16 augustus klinkt
het laatste concert uit de senr
in de Hooglandse Kerk KM
heeft de organist van de St tau
renskerk in Rotterdam hiervoor
uitgrnodigd Alle beginnen om
20.15 uur Torguigskaarten
worden in de kerk en bi| KM)
verkocht.
Aanvang 20 J0 uur
Vrrhaalhallet
The Wendy longdon School of
Dancing geeft op 12 juni een
uitvoering in de leidse Schouw
burg Ter gelegenheid van hei
10-jang bestaan van deze hal
letschooi is een speciaal ballet
geschreven door Norman Long
don. bekend als regisseur van
The South Pacific, dat op IS. 16
en 17 juni tn de schouwburg
wordt opgevoerd door leids
Mus/cal gezelschap Pluimagr
Het ballet is grbaseerd op het
verhaal van Noarh en de zond
vloed.
The Wendy longdon School
of Dancing is tien jaar geleden
begonnen en trft thans zo n 1W)
leerlingen afkomstig uil de hele
regio TV hallrtvnnrstelhngrn
vinden plaats op 12 juni «wri
14 00 uur «n 19.00 uur
Penningenkabinet 175 jaar oud
De expositie Kunst voorde hand
beschrijft 2600 jaar vormgeving
van munten, ofwel: hoe het ui
terlijk van munten zich door de
eeuwen heeft ontwikkeld. "Edu
catief medewerker. Marion
Rombouts. beseft dat de uitstal
ling van het metalen betaalmid
del vaak droge kost is. Voor veel
niet-verzamelaars althans.
"Daarom vertellen we bij de
rondleiding een leuk verhaaltje,
zodat mensen niet uitsluitend
zijn aangewezen op de verkla
rende teksten in de vitrines. Bij
het muntjes kijken, hoort ook
een verhaal. Dan wordt het in
teressant om te zien hoe mun
ten er vroeger uitzagen, en kun
je met die uitleg even stilstaan
bij de lange geschiedenis van
het verschijnsel betalen. Iets dat
tegenwoordig als doodnormaal
wordt ervaren, maar waaraan
toch heel wat is voorafgegaan
Het in 1988 geïntroduceerde
service-uurtje van het Pennin
genkabinet, bestaat nog steeds.
Mensen die iets meer willen we
ten over hun oude munt. pen
ning of bankbiljet kunnen het
museum binnenlopen. Deskun-
dpn bb een ultgwmiik Mbfio-
thcek staan op woensdagmnid-
dag tot hun beschikking Ma
rion Rombout: "Soms komen
hieT mensen die met een me
taaldetector aardige vondsten
hebben gedaan. Zo hebben we
een aantal jaren geleden ren
mooie verzameling van 700
penningen aangekocht van Ie
mand die dat ergens had opge
graven"
Een gouden medaillon uit de 4e eeuw, met portret van Gal la Pladdia. gevonden in 1715 in Velp. Het medail
lon was een relatiegeschenk van een Romeinse keizer aan een Germaans stamhoofd fotop*
Het Leidse Penningenkabinet is
niet zomaar een opslagdepot
voor wat oude muntjes. Een
kwart miljoen voorwerpen lig
gen in kluizen opgeslagen,
waaronder gouden dukaten uit
het VOC-tijdperk, een grote ver
zameling Romeinse munten,
bankbiljetten, bewerkte edelste
nen en historiepenningen. Al dit
materiaal kan uiteraard niet
over één tentoonstelling wor
den uitgespreid. Daarom expo
seert het Penningenkabinet ie
der half jaar een gedeelte van de
collectie. Op 14 juni onder de
naam Kunst voor de hand ter
gelegenheid van het 175-jarig
jubileum.
Internationale allure
Lodewijk Napoleon stichtte ei
genlijk al in 1808 's Lands Pen
ningenkabinet. op basis van zijn
grote verzameling Romeinse
munten. Hieraan werden in
1816 Hollandse munten, pen
ningen en gesneden stenen toe
gevoegd door koning Willem I.
Het Koninklijk Penningenkabi
net was een feit. Sindsdien zijn
er vele aankopen gedaan en is
de openbare rnllrrtic nitgr
groeid tot een instelling met in
ternationale allure. In 1985
wtrrd het Penningenkabinet in
het Leidse Rijksmuseum van
Oudheden ondergebracht en in
1988 kon de eerste tentoonstel
ling worden gehouden.
