Feiten
Verkiezingskoorts in Suriname
De betrouwbaarheid van het CDA
Verkiezingsstelsel Suriname
Vrijdag 24 mei 1991
DEN HURK HANS JACOBS MAAGOT KLOMPMAKER
Vertaling: LUUTJE NIEMANTSVERDR1ET
EN MENINGEN
FRONT-LEIDER Henck
Arron zei dat met Veneti-
aan de keus is gevallen op
een man met „tien scho
ne vingerseen verili
zing naar vermeende cor
ruptie bij het Front.
RONALD VENETIAAN is
gisteravond door het
Nieuw Front als kandidaat
voor het presidentschap
naar voren geschoven
Venetiaan is voormalig
minister van onderwijs
DE VS STUREN een ne
gen man sterke delegatie
naar Suriname De Ameri
kanen zullen als waarne
mers aanwezig zijn bij de
parlementsverkiezingen
van morgen.
Nieuw Front stevent af op overwinning
s f:T
^ER
beste garantie
ii potlood doen wij meer", is
De Surinaamse bureaucratie maakt overuren. Tot diep in de nacht zijn de ramen van
het ministerie van binnenlandse zaken verlicht. Aan lange tafels zitten ambtenaren
'verkiezingsdozente vullen. Stembiljetten, formulieren, een rol toiletpapier en zaklan
taarns worden afgeteld en per stembureau verpakt, zodat zelfs tijdens een aardbeving
of een overstroming 'de vrije en geheime verkiezingen' van morgen doorgang kunnen
vinden. De landsdienaren zijn de uitputting nabij. Maar ze zetten door, voor dertig gul
den per uur, belastingvrij. Dat leidde tot scheve ogen bij de rest van de werkende klas
se, maar zorgde er wel voor dat de organisatie van de verkiezingen vlot verloopt.
V
PARAMARIBO MARIE ANNfT VAN GAUNSVEN CORRESPONDENT
-Nieuw Front, Bouterse's NDP
en het Democratisch Alternatief
hebben kosten noch moeite ge
spaard om de kiezers de gang
naar de stembus te laten maken
let maar één doel voor ogen:
de
etter
ende nederlaag toebrengen. De
radiostations hebben non-stop
verkiezingsboodschappen uit
gezonden.
Zo op het eerste gezicht lijkt het
onwaarschijnlijk dat er na mor
gen nog leven is in Suriname.
Acht politieke partijen en
235.000 kiesgerechtigden lijden
aan verkiezingskoorts. Morgen
in de loop van de Surinaamse
nacht zal duidelijk zijn wie de
51 parlementszetels de komen
de vijf jaar warm mogen hou
den. Tenzij de telefoon rinkelt
en het leger als 'geweten van de
natie' de politici weer naar huis
stuurt natuurlijk. Maar alle par
tijen, behalve de door Bouterse
geleide NDP, hebben aange
kondigd dat de militairen vanaf
volgende week zullen verdwij
nen uit het politieke centrum.
Meerderheid
Nieuw Front, de oude combina
tie van de 1 Imdoestaanse VHP.
de lavaanse KTPI en de Creool
se NPS, is zeker van de overwin
ning. Aangevuld met het vak
bondspartijtje SPA vern Fred
Derby hoopt men zelfs op een
tweederde meerderheid, zodat
het verkiezingsprogramma on
verkort kan worden uitgevoerd.
Nieuw Front staat op het punt
drie overwinningen tegelijk te
behalen. Behalve op een meer
derheid in de Nationale Assem-
blée en prestigeverlies voor
Bouterse rekent het Front ook
op de beloning door Nederland.
Minister Pronk van ontwikke
lingssamenwerking zei tegen de
Nederlandstalige 'Gemenebest
krant' dat het leger het hoofd
probleem van Suriname is. De
onderhandelingspositie van de
nieuwe Surinaamse regering te
kent zich al af. Als het Front erin
slaagt Bouterse een toontje la
ger te laten .tingen, zal Pronk -
zo wordt verwacht - als belo
ning de kassa laten rinkelen, al
dan niet in gemenebest-ver-
band of in het kader van een as
sociatieverdrag.
Na verwijdering van Bouterse
als 'hoofdprobleem', zit het
Front opeens zonder gemeen
schappelijke vijand, zodat voor
de eenheid in de coalitie mag
worden gevreesd. Voor de VHP
dient de verkiezing van morgen
daarom nog een tweede doel.
Jaggernath Lachmon zal dan
weten wat de NDP en de nieuw
komer Democratisch Alternatief
voorstellen. Als deze partijen
een behoorlijk aantal zetels be
halen, heeft Lachmon een alter
natief voor de 'lastige' coalitie
partner NPS.
Waarnemers
Maar zover is het noa niet.
Voorlopig stevenen ae Front
partners nog eensgezind naar
een klinkende overwinning die
in de nacht van zaterdag op
zondag moet worden gevierd.
Vier weken geleden kondigde
spreekstalmeester Rodgers van
het Front al aan dat hij „samen
met de mensen de straat op zal
gaan en rondjes zal gaan rij
den". Dat was bij de vorige ver
kiezingsoverwinning in '87 nog
anders. Toen riepen de Front-
leiders hun aanhang juist op
rustig thuis te blijven. Mén was
er niet zeker van of de NDP'ers
binnen het leger zich sportieve
verliezers zouden tonen en ad
viseerde de bevolking niet op
het lijk te dansen.
Met de veertig waarnemers van
de Organisatie van Amerikaanse
Staten (OAS) in het land, liggen
de kaarten anders. Het Front is
ook zeker van Amerikaans-Ne
derlandse steun voor het geval
Bouterse pogingen zou doen
opnieuw de macht over te ne
men. „Ik ben bereid te sterven
ken. Ondanks een meerderheid in de Twee
de Kamer die voorstander is van de invoe
ring van reclame op radio en tv op zondag,
ziet hij er mogelijk toch weer kans toe om
het tegen te houden. Zeker is het nog niet
(de WD heeft de sleutel in handen), maar
hij lijkt het huzarenstukje toch weer te gaan
uithalen.
De Tweede Kamer stemde deze week met
ruime meerderheid voor een amendement
waarbij de weg naar de zondagsreclame
wordt vrijgemaakt. I let verzet van het CDA
leek eindelijk gebroken. Zeker gezien eerde
re uitlatingen van de CDA-mediaspecialist
Beinema, dat zijn fractie weliswaar tegen
deze 'schending van de zondagsrust' bleef,
maar dat hij in z'n eentje de maatschappe
lijke ontwikkelingen niet kon tegenhouden.
Maar hij zag toch weer een mogelijkheid
om als minderheid de wil aan de meerder
heid op te leggen. Het amendement van de
zondagsreclame maakt namelijk onderdeel
uit van een wetsontwrrp dat de komst van
een legatie Nederlandse ommen iftje an
der mogelijk maakt. Nu de zondagsreclame
daarin Is ingebracht, heeft het CDA beslo
ten tegen het wetsontwerp te stemmen.
F.n daarmee lijkt Beinema (want hij is het
die de CDA-fractie Iedere keer weer zo ver
krijgt om zijn opvatting te steunen, hoewel
veelCDA'ers er verder niet zo'n bezwaar
meer tegen hebben) de 'zondagsschennis'
opnieuw te kunnen tegenhouden. Want de
VVD denkt er om heel andere redenen ook
over tegen het wetsvoorstel te stemmen.
Minister d'Ancona werd furieus. Openlijk
trok ze de betrouwbaarheid van de coalitie
partner in twijfel. Was niet in het regeerak
koord afgesproken dat de komst van com
merciële televisie onder voorwaarden mo
gelijk gemaakt zou worden? En nu krabbel
de het CDA toch weer terug.
Het CDA brengt daar tegenin dat de zon
dagsreclame niet door het kabinet in het
wetsvoorstel was gebracht, maar door de
WD met steun van PvdA en D66. Om die
reden staat het het CDA volgens Beinema
vrij om alsnog tegen het wetsvoorstel te
stemmen.
De PvdA brengt daar weer tegenin dat over
de zondagsreclame niets in het regeerak
koord is geregeld, zodat dat een zogeheten
'vrije kwestie is. Regeringsfracties mogen
dus zonder overleg met de coalitiepartner
bepalen hoe ze over zo'n onderwerp zullen
stemmen.
Het is de vraag of de harde aanpak van
d'Ancona tactisch handig is. Door zich zo
onomwonden over het CDA uit te laten,
jaagt ze automatisch ook de CDA-bewinds
lieden tegen zich in het harnas. Als ze rustig
had gewacht op een kabinetsberaad over
dit onderwerp, zou ze sterker hebben ge
staan met de argumentatie dat het CDA
zich distantieert van een kabinetsstand
punt.
In het verleden heeft het CDA zich In soort
gelijke kwesties weieens beroepen op de in
tegriteit van de coalitiepartner Bij de eu
thanasie-wetgeving waarschuwde het CDA
zijn toenmalige coalitiepartner WD. niet te
ver te gaan. Deelname aan de regering be
tekende volgens het CDA toen dat de WD
niet telkens met wisselende meerderheden
moest proberen haar zin-door te drijven.
Die uitspraak van toen lijkt het CDA nu te
zijn vergeten Dat komt Beinema ook wel
goed uit. Hij kan die vermaledijde maar on
vermijdelijke zondagsreclame nog even te
genhouden. Niet voor eeuwig, dat weet hij
zelf ook wel. In Trouw liet Beinema enige
tijd geleden al weten zijn verzet te zullen
opgeven, omdat hij dacht het niet langer te
kunnen volhouden. Maar hij ziet nu toch
weer een gaatie.
Het CDA zit al decennia lang in het cen
trum van de macht. Dat kun je de christen
democraten niet verwijten. Zij hebben die
positie bij de gratie van de steeds wisselen
de regeringspartners PvdA en WD, die el
kaar bij voortduring hebben uitgesloten
samenwerking. Zolang dat het geval is. zal
het CDA een zwaar stempel op de macht in
ons land blijven drukken.
Om die reden is het ook nog de vraag of de
WD haar verzet tegen het wetsvoorstel zal
blijven volhouden. Weliswaar vindt de libe
rale mediaspecialist Dick Dees dat de voor
waarden voor de oprichting van een legale
Nederlandse commerciële zender veel te
strigent zijn en dat daardoor de kans dat
zo'n zender er ook werkelijk komt, zeer ge
ring is. Maar of de WD-fractie daarom ook
tegen het wetsvoorstel zal stemmen, is nog
de vraag.
IX* liberalen zijn nog lang niet vergeten hoe
zijin het tweede kabinet-Lubbers door het
CDA zijn gekleineerd. De frustratie daar
over zit de WD'ers nog steeds zeer hoog.
Zij moeten dinsdag, wanneer er over het
wetsvoorstel wordt gestemd, de afweging
mpken of ze het CDA een hak willen zetten
en voor het wetsvoorstel stemmen, of dat ze
vasthouden aan het inhoudelijke argument
dat dit wetsvoorstel eigenlijk niet veel voor
stelt. Maar dan verspeelt de VVD ook de
door haar gewenste zondagsreclame. En of
ze dat ervoor overheeft....
voor de democratie riep Fred
Derby niet zonder pathos van
elk verkiezingspodium. De Suri-
len aan dat Derby
niet onvoorzichtig is geworden
en erop rekent dat het zo'n
vaart niet zal lopen.
De druk van 'het buitenland' op
de legertop is groot. Behalve de
tientallen OAS-diplomaten die
het land doorkruisen, heeft ook
het Amerikaanse Jimmy Carter
Instituut ongevraagd zijn dien
sten aangeboden voor na de
verkiezingen. Het Carter-insti
tuut is de roepnaam van de
Vereniging van democratisch
gekozen regeringen' in de Ca-
raïbische regio, die zich ook in
tensief bezighoudt met de ver
kiezingen in het buurland
Guyana. Vertegenwoordigers
van de Amerikaanse ambassade
in Paramaribo bezoeken meni
ge manifestatie.
Geen kik
De Surinaamse regering heeft
kik gegeven toen plotse
ling twee Surinaamse diploma
ten in Nederland wegens wit
wassen van drugsgelden tot on
gewenste personen werden ver-
tuigd dat Den Haag hiermee
wilde aangeven dat het zaken
kabinet Kraag-Wijdenbosch on
gewenst is. Ook de vrijlating van
kapitein Etienne Boeren veen,
die zes jaar heeft doorgebracht
in een Amerikaanse gevangenis
wegens voorgenomen cocaï
nesmokkel, wordt in verband
gebracht met de verkiezingen.
In NDP-kringen wordt aange
nomen dat het 'scenario' voor
Suriname zo ver gaat, dat de
Amerikanen hoopten dat de te
rugkeer van Boerenveen naar
Paramaribo het leger weer van
een cocaïne-luchtje zou voor
zien. Het dwarsbomen van Her-
renbergs 'verzoeningsgesprek-
ken' met het voormalig verzet
in Nederland wordt eveneens
Aantal parlementszetels per kiesdistrict
1 Paramaribo ttSSSXttSS&ttSSSS&SSiS! 17
2 Wanica 7
3 Nickerie 5
4 Commewijne S5S5SSS 4
5 Sipaliwini SSSSSSSi 4
6 Brokopondo SSSSSS 3
7 Marowijne SSSSSi 3
8 Para SSSSS! 3
9 Saramacca 3
10 Coronie 2
totaal aantal kies
gerechtigden:
246.929
B verkiesbare partijen/allianties op de lijst
Nieuw Front Progessieve Arbeiders en Landbouwersunie
NDP Progressieve Surinaamse Volkspartij
■DA'91 Javaanse PPRS
Volkspartij Bosnegercoalitie ANP-P8P
gezien als het opvoeren van de
druk op het militaire kamp in
Paramaribo.
Punkies
Verder was er Jan Pronk met
zijn oproep aan de Surinaamse
politieke partijen om tijdens de
verkiezingscampagne hun hart
te luchten over de rol van het
leger. Door Nieuw Front en De
mocratisch Alternatief is Pronk
op zijn wenken bediend. Vooral
de DA-leden hebben tijdens een
stormachtige campagne duide
lijk gemaakt 'de ideeën van
Lubbers' over een gemenebest
relatie volledig te delen. Nieuw
Front reageerde aanvankelijk
zuinig op het uitgelekte plan:
„We hebben niets op papier ge-
Die opmerking is op de podia
van Democratisch Alternatief
weggehoond door demonstra-
tiefte zwaaien met een PvdA-
rapport dat door Paramaribo
circuleert. Met het leger was
Democratisch Alternatief snel
klaar. Meer woorden had DA
nodig om het Nieuw Front te
bestrijden, want daar moeten
de kiezers vandaan komen die
de nieuwe combinatie groot
moeten maken.
Lachmon op zijn beurt heeft ge
probeerd de DA-opmars te stui
ten door steeds te wijzen op het
ontbreken van ervaring bij de
jonge DA-politici. De 78-jarige
Front-leider noemde ze „pun
kies", tot groot plezier van zijn
vaste aanhang. Naarmate de ve
le werkvergaderingen van DA
drukker werden bezocht, zette
NPS-voorman Arron zwaardere
middelen in. „Het Democra
tisch Alternatief gaat samen
werken met Bouterse's NDP",
zei hij op het podium. Enige
grond voor die bewering ont
breekt, want DA-lijsttrekker
Winston Jessurun staat niet be
paald bekend als een vriend van
Bouterse.
Geen zin
Maar het door Arron in de we
reld geholpen verhaal heeft ef
fect. Veel Surinamers zal het
eenmaal in het stemhokje ver
gaan als Marie-Louise. 24 jaar,
van beroep dienstmeisje. Toen
de verki'ezingen werden aange
kondigd, besloot ze niet te gaan
stemmen. „Het heeft geen zin,
want de militairen doen toch
wat ze willen en het Front kan
daar niets aan veranderen",
vond ze maandenlang. Toen
negen weken geleden Demo
cratisch Alternatief 91 werd ge
vormd, werd de gang naar de
stembus weer overwogen. „Ze
zijn nieuw, misschien kunnen
ze iets veranderen". Morgen
gaat Marie-Louise naar het
stembureau om net als in '87
het hokje van Nieuw Front rood
te kleuren. Waarom niet DA?
„Arron heeft gezegd dat ze met
de NDP gaan samenwerken.
Dan kan ik net zo goed op de
NDP stemmen, en dat wil ik
niet", aldus Marie-Louise, die
op haar manier zal bijdragen
aan het daverende verkiezings
succes van Nieuw Front.
Ook haar collega Kartinem zal
via de Javaanse KTPI het Nieuw
Front versterken. Propagandis
ten van die partij hebben haar
wijsgemaakt dat niet stemmen
strafbaar is. In alle straten van
Paramaribo hebben spandoe
ken gehangen met de tekst:
'Stemmen is een burgerplicht'
Kartinem heeft vooral het
woord 'plicht' onthouden en is
met haar hele familie naar het
bauxietstadje Moengo gereisd,
omdat ze daar nog steeds bij
het bevolkingsregister staat in
geschreven. Sinds de gevechten
tussen het leger en het jungle
commando woont ze als evacu-
ée in Paramaribo. Kartinem:
„Nu ga ik even terug, want ik
ben bang om niet te stehimen.
Maar wie gaat nou mijn bus:
kaartje betalen"?
