Leven en wonen
Kopen van een hoed voor veel
mannen een delicate zaak
i i
De verleiding kan te groot zijn
Gestroomlijnde tramwagon met mintblauwe knikjes
Maandag 22 april 1991
Redactie: 023-150263 HENRJFTTE VAN DER HOEVEN Vormgeving: ANDRIES DETMAR
MODE Het is gek met de
mode een ontwerper maakt
een fout en daarvoor moe
ten miljoenen vrouwen dan
betalen.
Barbra Streisand.
Weten Waard
OPGEDROOGDE eigeelvlekken kunnen het
best worden geweekt met glycerine en met
lauw warme zeepspiritus uitwassen.
Uit: De Rechterhand der huisvrouw
VETTE JASKRAGEN worden weer schoon
als ze worden afgeborsteld met verdunde
geest van salmiak (1 deel op 10 delen water)
en dan met schoon water nagespoelen.
Uit: De Rechterhand der huisvrouw
Poëzie als medicijn
'Roman in pillenvorm' heet een boek van
de Italiaanse schrijver Giorgio Manganelli.
Een groep eindexamenstudenten aan een
Hogeschool voor Design in Reggio Emilia
namen deze titel van Manganelli serieus, en
brachten poëzie in medicijnverpakkingen
op de markt.
In een doosje dat in alles aan pijnstillers
doet denken wordt zo bijvoorbeeld, in het
typische machineschrift dat bij aspirines
lijkt te horen, het gedicht La Ressurezione
De opstand) van Alessandro Manzoni
(1785-1873) aangeboden. Het poëtische
medicijn verscheen in zes verschillende uit
voeringen in een oplage van 5000 exempla
ren per pakje. De prijs per stuk was 25000
lire 37,50), maar de gehele voorraad was
binnen enkele dagen uitverkocht.
Ondanks het succes denken de studenten
er niet over om te herdrukken of een nieu
we serie uit te brengen: exclusiviteit hoorde
onlosmakelijk bij het ontwerp. In ons land
zijn nog geen vergelijkbare initiatieven on
dernomen. Vondel, Leopold, Bloem of Rol
and Holst op een bijsluiter: het is een idee.
„Helemaal waar. Ferrari of Rolls Royce. Inderdaad met kop en schouders. De
styling en het vakamanschap waarmee Borsalino's al sinds 1857 in het Itali
aanse Alessandria worden gemaakt is ongeëvenaard." Eigenaar C. Garrelts jr.
van 'The English Hatter' (de Engelse Hoedenmaker) gevestigd aan de Heili-
geweg 40 in Amsterdam, is zeer belist in zijn uitspraken over modieuze
hoofdzaken in het leven.
„Er zijn natuurlijk meer goede merken.
Stetsons, Pettersons of Robertsons zijn ook
niet te versmaden. Maar zij missen toch het
raffinement van de echte Borsa."
Zo'n zestig jaar geleden van je overal hoe
den en petten-winkels. Nu is de handel op
sterven na dood. Volgens Garrelts zijn de
echte hoedenmakers in Europa op de vin
gers van een hand te tellen „Wij werken
veel samen met de Engelse firma Lock in
Londen. Een heel oude winkel uit zeven
tienhonderd zoveel. Daarnaast ken ik in Ko
penhagen en Wenen ook nog hoedenma
kers en dan houdt het wel op. Het vak sterft
gewoon uit. Daarbij komt dat de hele han
del in handen is van oudere mensen. Zon
der opvolger.
Jeugd
Maar er zijn lichtpuntjes. Sinds kort is in
Amsterdam een zaak in tweedehands merk-
hoeden gevestigd, veel jeugdige klanten
trekt. Garrelts: „Eerlijk gezegd zou ik ook
niet van de hoedenverkoop alleen kunnen
leven. Ik heb het assortiment van mijn zaak
Luchtreiniger
In onze als een luchtdichte doos geïsoleer
de huizen hebben we veel minder natuurlij
ke ventilatie. De binnenhuislucht raakt
daardoor steeds sterker vervuild. Met de
luchtreiniger van «Philips kun je in een do
zijn minuten een ruimte van 30 kubieke
meter ontdoen van al die hinderlijke deel
tjes.
Dat kan dank zij een drievoudig filtersys
teem, dat op de verschillende soorten ver
vuiling is afgestemd. Voor een optimaal re
sultaat moet de filterset regelmatig worden
ververst. De reiniger is voorzien van een zo
geheten ionisator, waarmee het reinigend
effect nog vergroot kan worden.
Er zijn drie modellen luchtreinigers van ver
schillende afmetingen tot 120 kubieke me
ter. Het apparaat is uitgeroerd in wit met
kleuraccenten en misstaat daardoor niet in
het interieur. Voor het kleinste model is de
adviesprijs ƒ220, voor het grootste ƒ725. De
prijzen van de filtersets variëren voor de di
verse types van ƒ25,- tot ƒ89,-.
TUIN
Al jarenlang zet Greet Buchner, die haar oplei
ding kreeg aan de tuinbouwschool Huis Te
Lande, zich in voor milieuvriendelijk tuinieren.
Over dit onderwerp schreef zij tal van boeken.
Vanaf vandaag op deze pagina wekelijks tips
voor de beginnende tuinman/vrouw.
,r, *F
4; i 1 l
We kunnen het niet laten: op een mooie
lentedag eind april of begin mei gaan we
kijken in een tuincentrum of op de bloe
menmarkt en eer we het weten bezwijken
we voor de verleiding van alle kleuren
pracht. We kopen niet alleen eenjarig goed
dat best tegen wat nachtvorst kan, maar
ook meteen geraniums, fuchsia's, afrika
nen, petunia's en meer van die warmtemin-
naars. Argeloos zetten we ze in de tuin of in
plantenbakken op het balkon en na de eer
ste flinke nachtvorst is alle bloemenpracht
weer teniet gedaan.
Die nachtvorsten zijn tot 20 mei te ver
wachten, dus toch nog maar even geduld
met dit soort planten.
Anders is het gesteld met de vele voorge-
kweekte eenjarige planten, die op het ogen
blik te kust en te keur worden aangeboden.
Ze besparen de amateur het moeizame
zelfzaaien, verspenen, weer verspenen en
dan weer leuren met een overdaad van het
zelfde. Want uit één pakje zaad kun je wel
een hele straat beplanten als je zorgvuldig
bent.
Nu zullen echte liefhebbers altijd blijven
zaaien, maar de meesten stellen zich tevre
den met de aankoop van planten die vaak
al in bloei staan.
Rond deze tijd zijn er dan ook volop viool
tjes, muurbloemen en primula's,
we nog een paar weken plezier hebben en
verder zijn er al alyssumplantjes, leeuwe
bekken, lobelia's en nog veel meer eenjari
gen die de hele zomer door blijven bloeien.
Voor alle planten geldt niet alleen dat we ze
op de goede plek in de tuin moeten zetten,
maar vooral ook dat we ze met zorg moeten
planten.
Veel van de kant-en-klaarplanten zijn wat
aan de droge kant als we ze kopen
Is dat het geval, zet de potjes of kluiten en
kele uren in een bak met een laag water, zo
dat ze zich helemaal vol kunnen zuigen
Maak verder een royaal plantgat voor elke
plant, giet het vol met water en zet er de
kluiten of uit de potjes geklopte planten in
als het water hijna weggetrokken is. Vul aan
met goede tuinaarde of compost, druk ste
vig aan en giet dan nog een keer flink om de
aarde tussen de wortels te spoelen Deze
wijze van planten garandeert volledig suc
ces.
Mocht het onverhoopt hard gaan vriezen
's nachts, dek de nieuwkomers de eerste
nachten af met kranten. Ze zijn immers
voorgetrokken en moeten langzaam wen
nen aan het barre buitenleven.
moeten uitbreiden met andere herenmode
artikelen. Dat heeft mij financieel ruimte
gegeven om met de hoedenverkoop door te
gaan. Want geloof mij, er is in de hele he
renmode geen branche, die zo veel voldoe
ning geeft en zo speciaal is als het hoeden-
vak."
„Doordat de jeugd zich nu zo uitbundig
met hoeden met vooral brede randen tooit,
komen er steeds meer mannen in de zaak
om over hun hoed te praten. Komen hier
met een smoes binnen, dat ze een hoed
zoeken. Beetje sportief, niet te groot. En
dan zie je ze plotseling stilstaan bij zo'n
hoed met een gedistingeerde brede rand.
Voor de vorm luisterend naar 'n advies of
opmerking van een van ons. Maar die blik
blijft gefixeerd op die Borsalino of Stetson.
En dan komt het: 'k Heb nog zo'n hoed in de
kast liggen. Kun je niet meer dragen, he?
Als wij daar dan tegenin brengen dat veel
jongeren juist wel met dit soort hoeden lo
pen, zie je de twijfel groeien. En dan kan het
gebeuren dat ze na een of twee hernieuwde
bezoeken toch met een nieuwe Stetson of
Borsalino met een brede rand de winkel
verlaten.
In The Hatter' liggen op hoofdmaat en
kleur illustere merken op bijpassende hoof
den te wachten: de Robertsons en Petter
sons uit Engeland; de van oorsprong Ameri
kaanse Stetsons en de Italiaanse Borsali
no's. De bandbreedte varieert van 4,5 tot 12
cm. Maar bij die laatste breedte zit je wel in
het formaat cowboy-hoed.
Rembrandt
Tegenover de geklede hoeden liggen de
petten. Hier zijn uitgestald de Engelse
tweed-pet, de ballon pet uit de jaren twin
tig met royale uitsnijdingen en de Bugatti-
pet. Dit is een tweed-pet met speciale flap
pen die bovenop de pet kunnen worden
vastgezet met een drukknop en tegenwoor
dig natuurlijk met klittenband. Dit hoofd
deksel werd speciaal ontworpen voor een
ritje op het motorrijwiel of in een open au
to.
Zelfs de doodgewone alpino is er in vele uit
voeringen. De Rembrandt slaat op dit alles,
Die ligt bij het dragen bijna op de schouder.
In een geheimzinnige la. die voorzichtig
wordt opengeschoven, liggen leren Linden-
bergh-caps en in die er boven onvervalste
perestrojka bontschuiten van 25 tot 600
gulden.
Keus genoeg dus, ook voor diegenen die
een Borsa te chic vinden maar het hoofd
toch willen beschermen tegen zon of kou.
De Diners leidden tot opvallende vormgeving
Het is volgens Paul de Haan een kwestie
van jaren en dan kunnen we overal in Ne
derland terecht in restaurants die er uitzien
alsof ze in een Amerikaanse filmstudio zijn
ontworpen. In Parijs zijn er al drie, in Lon
den vier. Het exterieur van één van de Lon-
dense restaurants komt zelfs uit de Verenig
de Staten en toont de gestroomlijnde vorm
die herinnert aan de oorsprong van de Di
ner: een trein- en tramwagon.
De geschiedenis van dit typisch Amerikaan
se restaurant gaat terug naar het einde van
de vorige eeuw. De eerste versie van de Di
ner was 'n paard en wagen, met daarin pot
ten en pannen waaruit maaltijden werden
geserveerd. Rond de eeuwwisseling ver
dween het paard en werden oude tram- en
treinwagons ingericht als lunchwagen.
Hieruit volgde aan het eind van de jaren
twintig de Diner als restaurant: een ge
stroomlijnd gebouwtje, dat nog veel leek op
de tram- en treinwagons, met speciaal ont
worpen meubilair en apparatuur. Gouden
tijden voor de Diners waren de de crisisja
ren en de jaren na de oorlog.
Films
De voor die tijd meest moderne materialen
werden gebruikt: chroom, neon, emaille,
kunstleer, formica en glassteen. De op
komst van een ander uniek Amerikaans cul
tuurverschijnsel: het fast-foodrestaurant
betekende het einde van de restaurants, die
tegenwoordig vooral nog voortleven in de
decors van films die spelen in de jaren vijf
tig
Sinds een half jaar verkopen de tweeling
broers Paul en Jan de Haan (45) uit Ouder
kerk a/d Amstel (02963 - 50 38) complete
Diner-interieurs. Barkrukken, stoelen en
bankjes van chroom of buismetaal, met skai
bekleding (onder meer in mintblauw, knal
rood en zalm) en tafeltjes. Geen tweede
handsspul, maar nieuw. Rechtstreeks van
de Amerikaanse fabriek in Saint Louis, die
al vijftig jaar lang dezelfde meubels maakt.
Al jaren
Paul (Jan houdt zich meer bezig met de
juke-boxes die de tweeling samen met nog
meer produkten uit de 'fifties' onder de
naam Jolina op de markt brengt): "Die fa
briek zijn we op het spoor gekomen dank
zij een eigenaar van een Diner in Amerika.
Ik maakte foto's van zijn barkrukken en was
verbaasd over de kwaliteit ervan. Ze leken
nieuw. Dat bleek juiat, MM M MNO (Mi
lan gs gemaakt. De fabriek in Saint Louis is
de enige in Amerika die de oorspronkelijke
meubels maakt. Dezelfde mallen als veertig,
vijftig jaar geleden worden daarvoor ge
bruikt."
De fabriek is door de plotselinge opleving
van de belangstelling voor de Diners gered
van een bankroet. Vier jaar geleden stonden
de eigenaars, twee broers, beiden 65-plus-
sers, op het punt ontslag aan te vragen voor
het personeel. Juist op dat moment werden
de eerste nieuwe Diners in de trendy wijken
van San Francisco en New York geopend.
Achterbuurt
De hernieuwde belangstelling voor de Di
ners voorkwam niet alleen de sluiting van
de fabriek, maar ook het verdwijnen van de
van oorsprong mobiele restaurants uit het
Amerikaanse straatbeeld. Paul de Haan: „In
de jaren vijftig waren er meer dan tiendui
zend. nu misschien nog vier- of vijfhon
derd, en dan zijn het vaak nog krotten die
in een achterbuurt staan. Wat je nu ziet ge
beuren, is dat deze oude restaurants wor
de betere buurt, namaak Di
ners worden geopend. Inmiddels heeft een
Amerikaanse zakenman gezien dat hier
geld aan te verdienen is; nij koopt oude Di
ners op voor enkele duizenden dollars, res
taureert ze en verkoopt ze voor het tienvou-
dige."
Design
Dat de Diners de laatste tijd weer populair
zijn, is volgens Paul de Haan te danken aan
het design van zowel het in- als exterieur.
„In Amerika is in de jaren vijftig veel mooi
spul ontworpen. Niet alleen de meubels
voor de Diners, maar ook juke-boxes, keu-
kcnartikelen. auto's, radio's, koelkasten,
lampen, enzovoort. De jaren vijftig als cul
turele periode hebben zich, net als bijvoor
beeld de |arcn twintig, bewezen en de Di
ners maken daar een onderdeel van uit."
De tweeling De Haan levert de meubels,
waarvoor ze het alleen verkooprecht voor
Europa hebben, niet uitsluitend aan bedrij
ven. Particulieren kunnen er ook terecht,
De prijzen schommelen tussen de 200 en
350 gulden voor een barkruk, stoelen gaan,
evenals kapstokken, voor 200 gulden weg.
De banken zijn wat duurder: 1000 tot 7000
gulden moet er voor worden neergeteld.
Heerlijke halszaken
Antieke stropdassen, dassen van alurmni
um en dassen van leer de expositie 'hrcrlij
ke halszaken' geeft een overzicht van de
ontwikkeling v an an een accessoire dat ja
renlang naar de achtergrond was verdrrv en.
maar nu weer floreert als nooit tevoren IX'
tentoonstelling geeft een aardig beeld van
de manier waarop de das in het verleden
geknoopt en gedragen werd door middel
van prenten, affiches en schilderijen
Hoewel de Romeinen al gebruik maakten
van halsversieringen werd de stropdas pas
onder lodewijk de Veertiende echt popu
lair de door de zonnekoning ingehuurde
Kroatische soldaten introduceerden hals
doeken in Frankrijk, die tot 1900 gemaakt
werden van de meest uiteenlopende vot
men en materialen. IX* stropdas zoals wij
die nu kennen is gebaseerd op het 'Amen
kaanse model' dat in de 20sste eeuw furore
maakte.
'Heerlijke halszaken', tot 30 juni In muse
um 'Dit is in Bethlehem". Gasthuisstraat
24 In Gorlnchem. Openingstijden woens
dag i in /omlag lussen I J QQ en I 7jfi0 MM
SPREEKUUR
tww*w4rHijtrw rubrMf
Narcolepsie
Narcolepsie is een stoornis in de
slaap die gepaard gaat met on
bedwingbare slaapaan vallen
overdag. Het is een vrij zeldzame ziekte en
mede daardoor worden de verschijnselen
vaak pas laat herkend.
De slaap bestaat uit stadia van lichte en die
pe slaap. De stadia worden gekenmerkt
door verschillen in de ademhaling, de oog
bewegingen en de spanning in de spieren.
Bovendien zijn er verschillen in de activiteit
van de hersenen Inslapen gaat geleidelijk:
van waken naar slapen. De spieren worden
langzamerhand meer ontspannen, de
ademhaling wordt trager en dieper. Het
eerste stadium duurt ongeveer tien minu
ten en wordt gevolgd door een tweede
waarin de spieren verder verslappen (lichte
slaap). Hierna komen het derde en vierde
stadium: de diepe slaap. Het lichaam is he
lemaal slap, er is een diepe regelmatige
ademhaling, er zijn geen oogbewegingen
Daarna volgt REM slaap. In dit stadium zijn
alle spieren nog steeds helemaal slap, maar
daarnaast zijn er af en toe spiertrekkingen
en snelle bewegingen van de ogen (Rapid
Eye Movements)
In een normale nacht volgen deze fasen el
kaar in een vaste volgorde op: lichte slaap -
diepe slaap - lichte slaap - REM slaap In
een nacht zijn er drie tot vijf van dergelijke
cycli Het aandeel van de diepe slaap wordt
in de loop van de nacht kleiner, dat van de
lichte slaap groter en de REM-perioden
worden langer.
Midden op de dag
Het belangrijkste verschijnsel bij narcolep
sie is een onbedwingbare neiging om o\ er
dag in slaap te vallen Dat gebeurt niet al
leen in slaapverwekkende situaties, maar
ook gewoon tijdens het werk of in de auto
Wordt eraan trregegeven, dan valt de 'pa
tiënt' binnen een paar minuten in slaap,
slaapt ongeveer een kwartier en wordt dan
verbist wakker Dit kan zich een paar keer
per dag herhalen
Probeert men zich tegen de slaap te verzet
ten dan kan men toch enigszins door de
slaap ovrrmand raken en automatisch' ge
drag gaan vertonen. Bij voorbeeld vreemde
dingen zeggen in een gesprek of gevaarlijke
capriolen uithalen in het verkeer.
Kataplexie te vergelijken met de slappe
lacht is het tweede verschijnsel. Zeventig
procent van de narcolepsie lijders heeft last
niervan Bij kataplexie treedt bij allerlei
volledige verslapping op V
de spieren Soms zelfs zo sterk iemand tij
dens een lachbui opeens helemaal volledig
slap op de grond v alt. Dit duurt enkele se
cond en tot een halve minuut en kan een
paar keer per week of vele keren per dag
optreden
Het hele leven
Narcolepsie begint meestal tussen het tien
de en vijfentwintigste jaar met de slaapaan
vallen, enige tijd later gevolgd door de kata
bmHI
i bestaan. Ben klein deel van de patién
IX slaapaanvalle
het hele
ten heeft nog last van twee andere
schijnselen 1 en eerste de zogeheten hyp-
nagoge hallucinaties zeer levendigr beel
den. geluiden of gevoelens die optreden tij
dens het inslapen Ten tweede kan men last
krijgen van de angstaanjagende slaapver
lamming bij het ontwaken kan de paliënt
enige tijcl geen enkele spier bewegen, be
halve de ogen I >at duurt een tot tien minu
ten en gaat altijd vanzelf over
IX' oorzaak v an narcolepsie is onbekend
Bij onderzoek is wel grbleken dat er iets
met het slaappatmon van deze mensen aan
de hand is Zjj vallen namelijk altijd binnen
enkrlr minuten in slaap en zi| hebben di
reet na bet inslapen een RI M jveriode. ter
wijl die normaal pas na anderhalf uur I*
gint. CXïk de dagslaapjes bestaan uit RI M
slaap, wat vrremd is IX ziekte is niei dui
delijk erfelijk, maar komt wel heel vaak hij
één familie voor.
Riskant
Zo'n 4 op de 10 ooo mensen in Nederland
lijden aan narcolepsie Velen van hen wor
den waarschijnlijk door hun omgeving aan
gezien voor luie, ongefniemaeerde. mis
schien wH gestoorde mensen IX ziekte is
redelijk goed te behandelen, allereerst met
behulp van leefregels, zoals een rrgrimaligr
nachtrust. Het ptoblcem van de slaapaan
vallen is soms vrij eenvoudig op tc lossen
door overdag enkele slaappau/rs in Ie las
sen Als dat onvoldoende helpt, kan de pa
tjënt haat hebben hij opwekkende mklde
len. Tegen kataplexie helpen vaak medk ij
non die worden grbnnkt hij depressies
hoed is een kwestie van durf en karakter
FOTO GPO EMIll