'Onze kans
ligt in het
nieuwe
Europa'
ZATE
RDAGS
Na 1000jaar overheersing is voor Slovenië de 'zelfbevrijding' nabij
Bij de Slovenen leeft een sterk be
sef dat ze aan het grootste avon
tuur in hun nationale geschiede
nis zijn begonnen, maar ondanks al hun
vastberadenheid om onafhankelijkheid af te
dwingen, zijn ze niet helemaal gerust op een
goede afloop. De hoop op zelfbevrijding is
gekoppeld aan de angst voor zelfvernietiging.
Overeenkomstig de rustige en ordelijke Slo
veense aard is er geen sprake van hartstoch
telijk enthousiasme, maar overheerst een
stemming van stille vastberadenheid.
„Soms," zegt talendocente Marija Pucelj,
terwijl ze de parkeerplaats bij het parle
mentsgebouw in Ljubljana oversteekt, „soms
denk ik dat de onafhankelijkheid net zo on
vermijdelijk' is als de zon die morgen weer
opkomt. Maar in mijn achterhoofd denk ik:
mijn God, dit zou wel eens helemaal verkeerd
kunnen aflopen."
Op officieel niveau leven er nog ideeën
over een soort Sloveense confederatie met
Kroatië, de Joegoslavische buurrepubliek.
Maar op 23 december vorig jaar werd in
Slovenië een referendum gehouden waarin
meer dan negentig procent zich uitsprak
vóór onafhankelijkheid.
De Slovenen willen een zelfstandige staat
in de volledige betekenis van het woord,
zoals Zwitserland of Oostenrijk - het land
waar velen naar opkijken. Tot voor kort on
opgemerkt door het buitenland, hebben ze
zich de afgelopen twee jaar grondig en me
thodisch voorbereid op hun onafhankelijk
heidsverklaring. Stukje bij beetje hebben ze
zich losgemaakt van Joegoslavië door zich te
bevrijden uit het wettelijke web waarmee de
vijf republieken zijn verbonden. In februari
veranderden de Slovenen hun grondwet, zo
dat Joegoslavische wetten niet langer van
toepassing zijn op Sloveens grondgebied.
ONTBINDING
„Een jaar geleden was Slovenië in politieke
kringen terra incognita," zegt Zo ran Thaler,
plaatsvervangend minister van buitenlandse
zaken. „Nu tellen we mee en willen we toe
treden tot de internationale gemeenschap.
Deze gemeenschap is zich van ons bewust.
Onze kans ligt in het nieuwe Europa. De re
den waarom Slovenië zich nu in een positie
bevindt om deze lang gekoesterde droom te
verwezenlijken, ligt in de veranderingen in
Oost-Europa - het einde van de Koude Oor
log, het neerhalen van het IJzeren Gordijn.
Wij willen deel uitmaken van dit nieuwe Eu
ropa."
Het Sloveense parlement buigt zich mo
menteel over de vier laatse wetswijzigingen,
die betrekking hebben op buitenlandse aan
gelegenheden. defensie, monetaire hervor
mingen en privatisering van staatsbedrijven.
Hiermee zal de breuk met de noodlijdende.
ongelukkige federatie die Joegoslavië feitelijk
is. compleet zijn.
Ministers van de niet-communistische re
gering, die vorig jaar april werd gekozen in
Sloveniës eerste vrije verkiezingen sinds
1945, beschrijven hun acties liever niet als
'afscheiding'. Zij gebruiken de term 'ontbin
ding', waarmee ze aangeven dat Slovenië al
leen maar de soevereiniteit opeist die het
vrijwillig had opgegeven voor de totstand
brenging van Joegoslavië. Dit is ook het argu
ment waarmee de ministers het buitenland
ervan hopen te overtuigen dat ze de interna
tionale rechtsorde niet verstoren.
Maar hoe je het ook noemt, de onafhanke
lijkheid is nabij. De datum die het meest
wordt genoemd is 23 juni - precies zes maan
den na het referendum. „Formele onafhan
kelijkheid zou eind juni kunnen worden ge
realiseerd," zegt de Sloveense premier Lojze
Feterle tijdens een korte onderbreking van de
steeds hectischer parlementszittingen. „Maar
indien nodig zou het ook eerder kunnen."
NETTE MENSEN
Ljubljana is een echte fietsstad: keurige
witte lijnen geven aan waar op de trottoirs
moet worden gereden. Sommige verkeers
lichten flakkeren niet alleen op achter de sil
houetten van lopende en stilstaande manne
tjes, maar tonen ook rode en groene fietsjes.
Het is een kleine stad (282.000 inwoners) met
gerieflijke voetgangerzones in winkelstraten,
waar goed gesorteerde winkels met rijen cre
dit-card stikkers op de ramen alles verkopen:
van lederwaren tot bloemen, van kristalgoed
tot juwelen. Op een heuvel aan de overkant
van de rivier de Ljubljanica staat het kasteel
waar de feodale heersers woonden. Wanneer
je vandaar over de stad uitkijkt zie je nauwe
lijks vrachtwagens die stinkende uitlaatgas
sen uitspuwen.
Er hangt nog wel een vage lucht van goed
kope, inferieure benzine. In het oude Europa
van vóór het neerhalen van de Muur en de
executie van Ceausescu was dit de onmis
kenbare geur die je vertelde dat je in Oost-
Europa was. Maar deze stad is anders en was
dat al vóór de revoluties van 1989: je ziet hier
net zoveel BMWs en Volkswagen Golfs als
Oosteuropese auto's, de sputterende, vier
kante modellen uit Belgrado en Budapest.
„Wij zijn nette mensen," grijnst een ober.
En hij heeft gelijk. In de verzorgde cafeetjes
waar de mensen binnengaan voor een fles
van het plaatselijk gebrouwen Premium bier
of een glas cognac, worden asbakken
schoongemaakt zodra er een peuk in is uitge
drukt. De trottoirs en de goten zijn schoon.
De klokken van de katholieke kerken klinge
len elk kwartier.
Het platteland is bedauwd, mistig en
vruchtbaar. Groen is de nationale kleur. Vol
gens de legende trok Jason door dit land op
zoek naar het Gulden Vlies. In het uiterste
noord-westen verrijzen de Julische Alpen, ge
noemd naar Julius Gaesar.
Kortom, zoals de Slovenen niet vaak ge
noeg kunnen zeggen, waarbij ze zelfs bereid
Na 1000jaar Duitse, Oostenrijkse en Servische overheersing is
voor de twee miljoen Slovenen de 'zelfbevrijding' nabij. De datum
die het meest wordt genoemd is 23 juni - precies zes maanden na
het referendum waarin meer dan 90 procent van de bevolking
zich uitsprak vóór onafhankelijkheid. Afgezien van de Duitse
hereniging zal dit de eerste grensverandering zijn in het Europa
van na de Tweede Wereldoorlog en wellicht de beslissende nagel
in de doodkist van Joegoslavië.
Ottomaanse overheersing, kortom allesbe
halve mitteleuropdisch.
Wat hebben de Slovenen hiertussen nog te
zoeken? Het is beter op jezelf te staan, hoog
in het noorden, en wakker te worden met het
gebeier van kerkklokken, zoals iedere recht
geaarde Midden-Europeaan.
In tegenstelling tot de andere Joegoslavi
sche republieken kampt Slovenië niet met
een omvangrijke etnische minderheid of
grensproblemen. F.r wonen wat Italianen en
Hongaren, maar meer dan negentig procent
van de bevolking is Sloveens. Daarom is ren
confederatie met Kroatië <>..i niet aantrekke
lijk: Slovenië zou opgezadeld raken met de
last van de steeds militantere Servische min
derheid in km,m.
Geografische ligging en geschiedenis heb
ben Slovenië tot een hechte eenheid ge
smeed. Toen Karei de Grote in de achtste
eeuw zijn rijk opbouwde, werden de Slove
nen onder auspiciën van het aartsbisdom
Salzburg tot het christendom bekeerd Seden
die tijd bevonden ze zich niet alleen in de
spintuele greep NB de katholieke kerk ni.i.ir
stonden ze onder de culturele invloed van
West I umpa en vielen onder «Ie wereldlijke
scepter van de Duitsers en. later, van de
Habsburgse heersers van Oostennjk.
Paradoxaal genoeg voor zo n katholiek ge
bied. was het de reformatie die vorm gaf aan
de huidige identiteit van Slovenië. Protestan
te scholen verschenen in Ljubljana en andere
steden, en in 1 V>'. maakte Primo/ I mhar
eerste Sloveense vertaling van het Nieuwe
Testament. In 15K-1 werd een Mnwcns.
grammatica geschreven. De con tra-reforma
tio bm in da Bknmm Idt llfl h rus nm
hot onbodo» bdnttam, dm
schriften van Trubar en anderen vormden de
basLs voor een nationale literaire beweging
tegen het eind van de achttiende eeuw-
zijn zich van de Duitse taal te bedienen, dit is
Mitteleuropa. „Trek een rechte lijn door Eu
ropa van Gibraltar naar Moskou en van
Schotland naar Kreta," zegt de schrijver Alen-
ka Puhar, „en wilei De lijnen snijden elkaar
in Slovenië."
Mitteleurojxi betekent voor de Slovenen
het gemeenschappelijke geestelijke erfgoed
van de landen van Midden-Europa. Het bete
kent de cultuur die Wenen voortbracht, en
Praag en Budapest en Ljubljana. In reactie
op het mislukte Joegoslavische experiment is
het Oostenrijks-Hongaarse rijk. dat in 1918
een smadelijke dood stierf, voor de Slovenen
een brort van nostalgie geworden. Ze hebben
geen oog voor hun etnische verwantschap
met hun Slavische buren, maar verheugen
zich in de Dubbele Monarchie als een tijd
waarin ze geïntegreerd waren met de Mid-
deneuropese cultuur en niet. zoals nu, met
de Ottomaans-Servische mengelmoes van de
zuidelijke Balkan. En hoe welvarend Ljublja
na rr op In t MOH <vn hl OOftl mi/iet. de in
woners klagen bitter dat de dagen waarin ze
zich qua levensstijl met Wenen konden me
ten. voorbij zijn.
Onafhankelijkheid biedt de hoop op betere
tijden. En Slovenië zal niet langer deel hoe
ven uitmaken van een land waann samenle-
VftMBD djjO ondergebracht die hopeloos ver
schillen van de Sloveense cultuur de mo
hammedaanse Albanezen uit de provincie
Kosovo, die in een wanhopige, bloedige strijd
zijn verwikkeld met de Serviërs; de Macedo
niër? in het zuiden, die ruziën met Grieken
land en Bulgarije, de mohammedaanse Sla
ven uit Bosnië-Herzegovina, en bovenal de
Serviërs, ooit in de armen gesloten als Slavi
sche verwanten en lotgenoten, maar nu be
schouwd als orthodox. Balkan, met Turkse
trekjes in hun karakter door de eeuwenlange
Toen in 1918 de grote Europese rijken in
stortten. sneed Slovenië de banden met Oos
tenrijk door en hielp mee mei de oprichting
van een land dat het ImMbBi Óm
Kroaten en Slovenen heette. IWt vloeide gr
derltelijk VOOH BÉ lM kÉMl VNO /ukKI.i.i
schc eenheid, dat in de vorige eeuw was ont-
lOÉDD
Maar het was ook een weerspiegeling van
de angst van de Slovenen dat ze zonder de
bescherming van hun meer talrijke Slavische
buren ten prooi zouden kunnen vallen aan
hun Italiaanse buren. Dat deze angst niet on
gegrond was. bleek toen Mussolini in de ja
ren twintig en dertig een medogenloos discri
minatiebeleid voerde tegen etnische Slove
nen in zijn fase»stisc1" staat Meer dan
50.000 Sloveense nam. werden onder
dwang veritaliaanst. en alle vrensr cultu
rele verenigingen en clubs we. ien verboden.
De stad Trieste, dat ooit de grootste Sloveen
se bevolking had op IJuhljana na. wus lange
tijd een twistappel tussen Italië en Joegosla
vië. Trieste ligt nu in Italië
Zelfs in de jaren tussen de twee werrldoor
logen hadden de Slovenen hun twijfels over
de Zuid&lavische eenheid Ook hierin kregrn
ze gelijk. In 1929 werd het land omg<
tot )r>egoslavië en kregen de Serviërs de over
hand
Ook de Tweede Wereldoorlog heeft litte
kens nagelaten op de Sloveense ziel Hoewel
de republiek ontsnapte aan het bloedbad
waarmee het Servisch-Kroatische conflict
tussen 1941 en 1945 gepaard ging kwam het
land onder Duitse. Italiaanse en Hongaarse
bezetting Vooral in de door de nazi's gecon
troleerde gebieden waren de gevolgen gru
welijk. De Sloveense verzetsbeweging Ouv
bodilna Front (Vrijheidsfront), werd door de
communisten overheerst. Eind 1945 maaide
Slovenië weer deel uit van een locgosiavisrbe
staat, dit keer een staat die individuele natio
nale aspiraties onderdrukte In naam van het
marxisme.
ONDERDRUKKING
Sloveense communisten konden net zo te
keer gaan als hun Scrvi che en Km itiv he te
genhangerv Afgezien van een korte periode
in de jaren zestig onder de hervormingsge
zinde premier Stane Kaviu was onderduik
king het parool Pas in het midden van de ja
ren Bn ontstond wat nu de Sloveense
lente wordt genoemd Aangespoord door de
verscherping van etnische tegrosteüingrn
binnen Joegoslavië en vooral door hot aan de
macht komen in Servië van de dic tatoriale
oproerkraaiende communist Slobodan Milo
sevic, vanen de Slovenen het Idee op het
communisme overboord te zetten en meer
onafhankelijkheid te verwerven als volk.
Een groep intellectuelen en schrijvers, dw
zich in los verband rond het culturele tijd
schrift Sot KJ Rcinfa (Nieuwe Revue) schaar
den. begon een programma op te stellen voor
de bevordering van Sloveense rechten. Daar
naast levrrde een allegaartje van pacifisten,
milieu-activisten en andere groeperingen,
waaronder de officiële communistische
jeugdorganisatie, scherpe kritiek op het ë*n
partij stelsel Ze groepeerden zich rond bet
rijdschrift Mladina (Jeugd) dat naam ttt
wierf door zijn krasse, beeldenhestormendr
journalistiek
De communistische partij zag uit welke
hoek de wind waaide, besloot dat het *pri
was gespeeld en deed afstand van baat
machtsmonopolie In april vorig jaar werd de
partij uit de regering gestemd en vervangro
door een coalitie onder de naam Drmm (de
Democratische Verenigde Oppositie van
Slovenië i De voormalige communistische
leider Milan Kuran werd herkozen als prrsi
dent, voornamelijk omdat hij de oude dog
ma's had laten varen en weerstand bood aan
de druk van Servië Het zijn drzr mannen rn
vrouwen - universiteitsdocenten. zakenUr
den, voormalige regeringsfunctionarissen en
voormaligr dissidenten en politieke grvangr
nen die Slovenië nu de onbekende wateren
van de onafhankelijkheid in loodsen
Zie verder volgende pagina
EINDREDACTIE: WILLEM SCHRAMA IAN VAN DER NAT
