Iedereen wacht op val van Iliescu
Bush zorgt voor internationale wanorde
Zorg orthodoxen
over Wereldraad
REPORTAGE
Forse stijging aantal Roemeense asielzoekers
Handtekeningen Alphen
aan Maori's aangeboden
Tökés hekelt
Wereldraad
MAANDAG 18 FEBRUARI 1991
GEESTELIJK LEVEN
PUTTEN "De oorlog in het
Golfgebied en de ontwikkeling in
de Baltisehe republieken zijn er
de oorzaak van dat het Westen nu
helemaal geen aandacht meer
schenkt aan wat er in ons land
gebeurt. De situatie is er heel
ernstig. Mensen worden weer
vervolgd, de oppositie bestaat
alleen nog maar op papier, de
geheime politie die nu onder een
andere naam opereert, is weer
volop actief. De communisten
hebben het heft weer stevig in
handen. Mij is geleerd, toen ik in
dienst moest, dat ik het
Roemeense volk moest
verdedigen. Niet om er op te
schieten. Nu krijgen
dienstplichtigen het bevel om de
regering te beschermen en
zonder waarschuwing op burgers
te schieten als daar aanleiding
voor is. Dat weiger ik. Dat is ook
de reden waarom ik ben gevlucht,
want ik wil niet het geweer op
weerloze burgers richten".
Marius Grosu formuleert zijn woor
den krachtig en met volle overtui
ging. Telkens weer toont hij foto's
om te laten zien "hoe het werkelijk
in Roemenië toegaat". Hij zat al een
half jaar in het leger, maar deser
teerde, omdat hij als soldaat zou
worden ingezet bij acties en demon
straties van landgenoten die zijn ge
kant tegen het huidige Roemeense
bewind. De 21-jarige Grosu is on
langs ondergebracht in het vakan
tieverblijf'Mooi Veluwe' bij Putten,
waar in totaal zo'n tweehonderd
mensen van diverse nationaliteiten
verblijven.
In Nederland is het aantal Roe
meense vluchtelingen aanzienlijk
gestegen, zo blijkt uit een opgave
van de directie vreemdelingenza
ken van het ministerie van justitie
in Den Haag. In 1988 werden daar
155 Roemenen geregistreerd die
asiel hadden aangevraagd. In 1989
daalde dit aantal naar 61, maar vorig
jaar was er plotseling een forse stij
ging. Het aantal Roemeense asiel
zoekers bedroeg toen 2202. Ver
wacht wordt dat dit jaar nog meer
Roemenen naar Nederland komen,
gelet op de onlangs gedane medede-
ling van het ministerie van justitie,
dat het totale aantal asielzoekers
voor 1991 op meer dan 25.000 wordt
geschat. In de "top vijf van binnen
komende buitenlanders staan de
Roemenen op de tweede plaats.
In Roemenië leek het erop dat na
de dood van dictator Ceausescu be
tere tijden zouden aanbreken. De
gehate geheime politie Securitate
was verdwenen en Iliescu, de huidi
ge president, verscheen na de op
stand met andere prominenten op
de vrije tv-zender van Roemenië en
beloofde vrijheid en democratie.
Nadat de grenzen waren openge
gaan, werd al gauw duidelijk dat
ook dit land na veertig jaar commu
nisme totaal was verpauperd.
Schrijnend waren de beelden uit
ziekenhuizen en instellingen waar
verstandelijk gehandicapte kinde
ren verbleven. Er kwam een televi
sie-actie in Nederland voor de Roe
menen en tal van transporten met
hulpgoederen gingen richting
Boekarest en andere steden.
Na begin augustus vorig jaar.
toen het Iraakse leger Kuwayt bin
nenviel, verdwenen al snel de grote
verhalen over Oosteuropese landen
uit de krant en ook via radio en tele
visie werd beduidend minder aan
dacht besteed aan de gebeurtenis
sen in deze landen. Op enkele felle
anti-Iliescubetogingen na. kwam de
situatie in Roemenie niet meer in
het nieuws. Maar die demonstraties
maakten wel duidelijk dat van de
mocratie in het land aan de Zwarte
Zee nog lang geen sprake is. "Ilies
cu moet ook verdwijnen, want hij is
een neo-communist, die alle macht
aan zich heeft getrokken".
Toen Grosu deserteerde, moesten
zijn ouders op last van de politie
hun appartement verlaten. Ze heb
ben in de Roemeense hoofdstad on
derdak gevonden bij familie. Als ge
volg van zijn desertie heeft Marius'
vader ook zijn baan op de luchtha
ven van Boekarest verloren. "Mijn
ouders staan achter de stap die ik
heb genomen", aldus Grosu, die na
zijn diensttijd economie wilde gaan
studeren.
Grosu, die hoopt te kunnen door
reizen naar Amerika, waar familie
van hem woont, was bij aankomst
in Nederland in gezelschap van zijn
buurjongen Mihai Van Saanen (23).
die werkte bij een offset-drukkerij.
Mihai, wiens achternaam puur Hol
lands is. veronderstelt dat "er in Ne
derland nog verre familieleden van
mij moeten wonen".
Grosu en Van Saanen, die pal te
genover het paleis van Ceausescu
woonden "tijdens de revolutie in
december 1989 zagen we hoe het pa
leis werd beschoten" hebben nog
op een 'normale manier' het land
kunnen verlaten. Een leeftijdge
noot van hen. de 21-jarige student
elektronica George Brad verstopte
zich in een trein die vanuit Boeka
rest naar het Westduitse Frankfurt
ging.
Brad kan af en toe zijn moeder
bellen. Zijn vader, een advocaat, is
drie jaar geleden overleden. Brad
zegt dat hij erg voorzichtig moet zijn
met zijn telefoongesprekken. "Ik
praat met mijn moeder over de din
gen van alle dag. Zij weet in elk ge
val dat ik in Nederland goed ben op
gevangen. Over de politieke toe
stand in Roemenië praat ik niet,
want anders breng ik mijn moeder
in gevaar. Ik weet zeker dat de lijn
wordt afgeluisterd". Pas geleden
kreeg hij twee brieven van zijn fami
lie die aan twee kanten met plak
band waren dichtgemaakt. "Ze zijn
dus geopend. Ik neem aan dat dit al
in Roemenië is gebeurd. Ik ga er
vanuit dat de Nederlandse politie zo
iets niet doet".
Informant
De Roemenen die nu in het vakan
tiecentrum in Putten verblijven,
zeggen dat driekwart van de vroege
re leden van de Securitate weer in
functie zijn. Ze opereren nu onder
de naam SRI, dat staat voor Servici-
ul Roman de Informatii, de Roe
meense informatiedienst, een dek
mantel voor de (nieuwe) geheime
politie. De Roemeense asielzoekers
zeggen heel zeker te weten dat de
SRI al weer mensen in het land
heeft benaderd om als informant
voor hun inlichtingendienst te wer
ken. Bovendien zijn ze ervan over
tuigd dat leden van de SRI zich als
asielzoeker in Nederland melden
om te proberen hier informatie los
te krijgen van hun landgenoten.
"Het zijn personen die zich niet
gauw bij een groep Roemenen aan
sluiten. Meestal houden ze zich af
zijdig. Als ze met je in gesprek ko
men, dan zijn het vaak directe vra
gen: waarom ben je het land ont
vlucht en wat zijn je verdere plan
nen? Maar wij zijn er op bedacht.
Wij weten ook dat ze geen juiste in
formatie doorseinen, want in Roe
menië wordt gezegd dat wij in Ne
derland in de gevangenis verblij-
Dat heeft zelfs in een paar Roe
kranten gestaan. Wij heb
ben hier niets te klagen. In 'Mooi
Veluwe' is het prima. Er wordt hier
veel voor ons gedaan en het eten is
goed".
Jonge Roemenen als Grosu, Van
Saanen en Brad zijn de revolutio
nairen van het eerste uur. Zij ston
den in december 1989 met andere
landgenoten op de barricaden, na
dat predikant Tökes in Timisoara
min of meer de aanzet had gegeven
tot de omwenteling in het land. Op
de vraag aan het drietal of er dan
geen oppositie van enige betekenis
is in het land, beginnen ze te lachen.
"Er zijn twee oppositiepartijen,
maar ze kunnen weinig doen. Goed,
ze zijn dan officieel toegelaten en ze
mogen een krant uitgeven. Dat is al
les".
Een woordvoerder van de afde
ling vreemdelingenzaken van het
ministerie van justitie kon niet zeg
gen of de Roemeense asielzoekers
om economische dan wel politieke
redenen hun land hebben verlaten.
De betrokkenen zelf zijn er echter
heel duidelijk over. "We zijn wegge
gaan om de politieke situatie. De
eerste paar maanden na de val van
Ceausescu dachten we dat het de
goede kant op zou gaan. Iedereen
wacht nu op een tweede revolutie
en daarmee op de val van Iliescu".
Na het einde van de Koude Oorlog
zag het er even naar uit dat een wer
kelijk nieuwe wereldorde zou intre
den. waarin oude idealen over
vreedzame oplossingen van conflic
ten konden worden verwezenlijkt.
De Amerikaanse deskundige in vre
desvraagstukken Jerry Sanders
meent dat president Bush door zijn
overhaaste mars naar de Arabische
woestijn die kans voorlopig om zeep
heeft geholpen.
"George Bush mag zich dan beroe
pen op de "nieuwe wereldorde" ter
ondersteuning van Operatie Desert
Storm, de haast waarmee hij de oor
log is begonnen, heeft de vooruit
zichten op een werkelijk nieuwe
wereldorde voorlopig verduisterd.
Bovendien is er grote kans op een
langdurig conflict, dat de restanten
van de "oude wereldorde" die na de
Tweede Wereldoorlog werd geves
tigd. bedreigt.
Het einde van de Koude Oorlog
vormde een van de zeldzame mo
menten in de geschiedenis waarop
de internationale politiek en de in
ternationale organisaties weer
greep konden krijgen op de realiteit
van een onderling afhankelijke,
maar diep verdeelde wereld. Collec
tieve veiligheid en de vreedzame
oplossing van conflicten, idealen
die nog dateerden uit de periode na
de Eerste Wereldoorlog, zouden
eindelijk het nucleair machtseven
wicht. kostbare patstellingen van
militaire bondgenootschappen en
verwoestende oorlogen door poli
tieke handlangers kunnen vervan
gen.
Opmars
Die hoop ging in de eerste echte test
meteen in rook op. De vastberaden
opmars van Bush naar de oorlog be
tekent een gestage verwijdering
van een wereldorde. Of dit nu voort
vloeide uit een vooropgezet plan. of
uit kortzichtige misrekening, de
aanvankelijke beperkte doelstellin
gen van de verdediging van Saudi-
Arabie en het verjagen van Saddam
Hussein uit Kuwayt breidden zich
uit tot het neutraliseren van de
Iraakse invloed in de regio en het
construeren van een nieuw machts
evenwicht na de oorlog.
Als het doel van deze actie is
Amerikaanse vastberadenheid te
etaleren en de twijfels over het
Amerikaanse leiderschap in de pe-
President Bush die volgens Jerry Sanders de kans op
riode na de Koude Oorlog weg te ne
men. zullen deze twee doelstellin
gen de komende weken zwaar op de
proef worden gesteld, omdat de
Verenigde Staten het leeuwedeel
van de kosten en de gevolgen van
de strategie van Bush moeten dra
gen.
Opgetogen over de overwinning
in de Koude Oorlog hebben de tri-
omfalisten van de Amerikaanse Re
publikeinse Partij hun nieuwe we
reldorde inmiddels gewijd aan het
introduceren van het Amerikanis
me in de wereld op de vleugels van
een nieuwe generatie van geavan
ceerd Amerikaans wapentuig. Ver
wijzend naar de gebeurtenissen in
Oost-Europa en de Sovjetunie me
nen deze triomfalisten dat de mees
te mensen er in het diepst van hun
hart naar verlangen om de universe
le cultuur van het kapitalisme te
omarmen. Zij worden daar volgens
deze lieden slechts van weerhouden
door ouderwetse ideologieën en
feodale despoten. De geschiedenis
staat aan de kant van het Westen en
de wereldorde kan eindelijk wor
den gerealiseerd, aldus deze opvat
ting.
In zijn State of the Union van 29 ja
nuari benadrukte Bush dit thema,
en hield hij de Amerikaanse bevol
king voor dat "van alle landen van
de wereld, alleen de Verenigde Sta
ten beschikken over het morele ni
veau en de middelen om haar (de
langbeloofde nieuwe wereldorde) te
ondersteunen. Wij zijn het enige
land ter wereld dat de krachten van
de vrede kan mobiliseren", aldus
Bush.
Nog geen maand voor de agressie
van Saddam Hussein tegen Kuwayt
traden op de economische top van
geïndustrialiseerde landen in Hous
ton Duitsland en Japan op de voor
grond. Ze formuleerden een eigen
beleid ten aanzien van de Sovjetu
nie en China, zonder dat Washing
ton daarbij de leiding nam en on
danks de bedenkingen van de Ame
rikaanse regering. Dit versterkte al
leen maar het gespeculeer over een
nieuwe wereldorde, een verminder
de rol voor de Verenigde Staten en
een verschuiving van militaire naar
economische kracht als de maatstaf
voor de invloed van een land in het
tijdperk na de Koude Oorlog. Maar
toen kwam Saddam Hussein om de
geallieerden te herinneren aan hun
afhankelijkheid van het Ameri
kaanse militaire apparaat.
Nachtmerrie
Wat er ook waar moge zijn van de
bewering van Bush dat de Verenig
de Staten een "moreel baken" vor
men dat de weg wijst naar een nieu
we wereldorde, deze stelling kan
worden afgeschreven als het eerste
slachtoffer van een geïntensiveerde
luchtoorlog en een langdurige gron
doorlog. Naarmate het aantal
slachtoffers stijgt, zal de term
"rechtvaardige zaak" holler gaan
klinken, niet alleen in de Arabische
landen, maar ook in de straten van
Amerika.
De oude wereldorde en het stelsel
van bondgenootschappen dat daar
aan ten grondslag lag, zal de oorlog
niet overleven. Evenmin is het
waarschijnlijk dat er na de oorlog
een nieuwe wereldorde ontstaat.
Als de oorlog en de onrust zich ver
spreiden in het hele Midden-Oosten
en daarbuiten, tot in de verste uit
hoeken van de islamitische wereld,
zoals deskundigen voorspellen, dan
zullen de politieke kosten voor de
meeste Arabische leden van de anti-
Iraakse coalitie te groot worden.
Spoedig zal Washington merken
dat zij alleen staat in de oorlog en de
financiering daarvan, misschien in
het gezelschap van de Britten en de
steeds nerveuzer wordende Saudi s.
Door Saddam Hussein op te bla
zen tot een meer dan levensgrote
Hitier, probeert Bush kennelijk de
gouden eeuw van westerse eenheid
onder Amerikaans leiderschap te
herstellen - net zoals Hussein Bush
probeert af te schilderen als de Gro
te Satan om zijn eigen aanzien in de
Arabische machtsstrijd te vergro
ten.
Door de werkelijke uitdagingen
van deze tijd van een nieuwe we
reldorde te negeren en in plaats
daarvan een zorgvuldig geconstru
eerde krachtproef in de Arabische
woestijn uit te vechten, heeft Bush
de internationale wanorde en het
Amerikaans verval ontketend die
hij juist probeerde te vermijden".
JERRY SANDERS
Jerry W. Sanders is directeur van het
Peace and Conflict Studies Program-
me van de Universiteit van California
in Berkeley. Hij is mede-oprichter en
staflid van het World Policy Institute
in New York. Sanders is mede-auteur
van het boek 'Post-Reagan America'.
Kerken stellen relatie ter discussie
CANBERRA (GPD) - De or
thodoxe kerken overwegen
ernstig hun relatie met de We-
relraad van Kerken te herzien.
Vandaag bespreken de afge
vaardigden van de patriarcha
ten van Constantinopel en
Moskou in een besloten zit
ting in Canberra de grieven
die zij hebben tegen het func
tioneren van de Wereldraad.
Zowel de Russisch-Orthodoxe
Kerk als het Oecumenisch Patri
archaat van Constantinopel had
den hun bezwaren op papier ge
zet. De kritiek van de orthodoxe
kerken richt zich op drie punten:
het theologische klimaat binnen
de Wereldraad, het onbegrip van
de meeste kerken voor de positie
en de standpunten van de ortho
doxie (geen vrouwenwijding,
geen intercommunie) en het feit
dat de Wereldraad zich te weinig
bekommert om zijn eerste be
staansreden: het bevorderen van
christelijke eenheid.
Die kritiek is niet nieuw, maar
het verloop van de assemblee
geeft de orthodoxen reden tot
zorg. Daar komt bij dat de ortho
doxen uit Oost-Europa door de
herwonnen godsdienstvrijheid
voor het eerst alle aandacht op in
houdelijke zaken kunnen richten.
Wat de assemblee betreft, sto
ren de orthodoxen zich aan de ge
makkelijke wijze waarop pro
testanten elementen uit andere
godsdiensten en zelfs uit niet-reli-
gieuze ervaringen, in verbinding
brengen met de Heilige Geest. Zij
vrezen dat het bijbelse geloof in
God wordt aangetast. De ortho
doxen zeggen geen bezwaar te
hebben tegen dialoog met andere
religies, maar keren zich tegen
ongebreideld pluralisme.
Steeds meer lidkerken van de
Wereldraad laten hun afkeer van
de orthodoxe kerken blijken, om
dat die de progressieve trends (in
tercommunie, vrouw in het ambt)
niet volgen en immer dwars lig
gen. Misschien zijn de relaties
tussen de Wereldraad en de or-
thoxe kerken aan herziening toe,
eindigt een van de discussieno
ta's
Voorzitter Jacobs Maori Raad verheugd
LEIDEN De. secretaris van de
Nederlandse Raad van Kerken,
ds. W. van der Zee, heeft vandaag
in Canberra (Australië) achthon
derd handtekeningen aangebo
den aan voorzitter P. Jacobs van
de Maori Raad van Kerken in
Nieuw-Zeeland. De handtekenin
gen zijn verzameld door een
werkgroep uit Alphen aan den
Rijn.
De handtekeningen zijn zowel
afkomstig uit Alphen, als uit ker
kelijke gemeenten uit het 'oude'
Zeeland, waaronder Middelburg,
Vlissingen en Terneuzen. De ac
tie was het initiatief van een
werkgroep van de hervormd-ge-
reformeerde gemeente Ouds-
hoorn/Ridderveld in Alphen aan
den Rijn.
De werkgroep had de Neder
landse afgevaardigden aan de As
semblee van de Wereldraad van
Kerken in Canberra gevraagd,
een lans te breken voor de zaak
van de Maori's. Juist de Nederlan
ders hebben een zekere band met
de oorspronkelijke bewoners van
Nieuw-Zeeland, omdat de ont
dekker van het land, Abel
Tasman, een Nederlander was.
Het liefst hadden de Alphena-
ren gezien dat de Assemblee de
zaak van de Maori's net zo aan zou
kaarten, als die van de Aborigi
nals, de eerste bewoners van
Australië. Bij aanvang van de As
semblee, vorige week, wierp de
Wereldraad zich op als verdediger
'an de belangen van de Aborigi-
ïals, waarbij de Australische re
gering felle kritiek te verduren
tcreeg.
Echter, weinig Wereldraad-af
gevaardigden zullen iets van de
Nederlandse actie voor de Mao
ri's hebben vernomen. In de luw
te van de Assemblee nam Jacobs
van de Maori Raad van Kerken de
handtekeningen in ontvangst.
Zijn vreugde om deze sympathie
betuiging was er niet minder om.
De Maori Raad is enige jaren gele
den opgericht, uit onvrede over
de aandacht die de landelijke
Raad van Kerken in Nieuw-Zee
land schonk aan de belangen van
de Maori's.
Tökes: ...oude fout.
Synodebestuur
bezint zich weer
op homo-tucht
UTRECHT (ANP) - Het bestuur
van de hervormde synode be
raadt zich morgen over een uit
spraak van de commissie voor het
opzicht, die een tuchtmaatregel
van een kerkeraad tegen een ho
moseksueel heeft goedgekeurd.
Het bestuur wil nagaan, of de nor
men voor tuchtmaatregelen wel
duidelijk zijn, zegt synodevoor
zitter ds. B. Wallet.
De normen werd in november
1989 vastgesteld. De synode ma
tigde toen een eerdere oproep aan
de kerkeraden om nooit tucht
maatregelen tegen homoseksue
len te nemen op grond van uit
sluitend hun seksuele geaard
heid. Deze oproep leidde vooral
in de Gereformeerde Bond, de
rechterflank van de Hervormde
Kerk, tot verontwaarde reacties.
Sinds het synodebesluit van
november 1989 heeft de commis
sie voor het opzicht een aantal
tuchtmaatregelen tegen homo
seksuele gemeenteleden behan
deld. Slechts in één geval stelde
de commissie vast, dat de kerke
raad pastoraal niets te verwijten
viel en dat de tuchtmaatregel te
recht was. Het gaat volgens Wal
let om een bondsgemeente.
Wallet sluit niet uit, dat het be
raad van dinsdag tot voorstellen
aan de synode leidt. In ieder geval
wordt het besluit van november
1989 zo snel mogelijk naar alle
kerkeraden gestuurd. Dat was tot
nu toe niet gebeurd, moet de sy
nodevoorzitter erkennen.
CANBERRA (GPD) - De Roe
meense hervormde bisschop
Laszló Tókés is teleurgesteld dat
de Wereldraad van Kerken zich
opnieuw in stilzwijgen hult over
Roemenië. "U dreigt in de oude
fout te vervallen".
Tökés vindt het onbegrijpelijk
dat de Wereldraad na alle kritiek
opnieuw een uitspraak over dat
land mijdt. "De geest van Ceause
scu is nog springlevend en de
praktijken van het voormalige re
gime gaan gewoon door. Toch
neigt de Wereldraad er weer toe
om over de situatie in ons land te
spreken in algemeenheden".
De Assemblee moet zich nog
over definitieve lijst politieke uit
spraken buigen.
Chinese kerken. Met langdurig
applaus zijn de Chinese kerken
vandaag na ruim dertig jaar weer
begroet als leden van de Wereld
raad. De Assemblee aanvaardde
unaniem het verzoek van de Chi
nese Raad van Kerken, waarin de
protestantse kerken in de Volks
republiek sinds tien jaar samen
werken.
Orthodox-joodse dialoog. Nog
dit jaar zal er voor het eerst in de
geschiedenis een dialoog plaats
vinden tussen oosters-orthodoxe
en joodse theologen. Het initiatief
gaat uit van de internationale
Raad van Christenen en Joden en
de Russisch-Orthodoxe Kerk.
Amsterdam '98? De Nederland
se Raad van Kerken wil Amster
dam voorstellen als plaats van de
Assemblee in 1998. Het is dan vijf
tig jaar gelden dat de Wereldraad
aldaar werd opgericht. Een be
slissing over de volgende Assem
blee valt pas over een paar jaar.
