graag terug
'Bij problemen zien wij hem
Demente bejaarde tot wanhoop van familie 'op straat' gezet
Ik sta hier in een kwaad daglicht'
College: werving leerlingen
door wethouder toelaatbaar
J**-
12 1991
Gisterochtend werd in Leiden een 80-.jarige zeer
demente man door het ziekenhuis afgezet bij zijn huis,
omdat hij niet meer ziek was. In een huis voor demente
bejaarden is geen plaats voor hem want de wachtlijst
telt honderden mensen, die bijna allemaal in hoge nood
verkeren. Zijn familie zenuwziek en onder de valium
wachtte hem niet op bij zijn verlaten huis.
Het verslag van een mars langs de instituties door een
wanhopige familie, die uiteindelijk weigerde de vader
nog te verzorgen. "Het is afgelopen, we kunnen niet
meer, we gaan helemaal kapot".
v*
v
De wachtlijsten voor demente bejaarden zijn in de Randstad nog langer dan elders. Alleen die bejaarden bij wie
de nood het hoogst is. krijgen voorrang. "Vooral die anderen geldt eigenlijk ook dat zij in een noodsituatie zitten",
zegt een maatschappelijk werkster. (archietfoto Loek zuyderduim
Van onze redacteur
Karei Berkhout
LEIDEN - Toen de wereld de
adem inhield na het aflopen van het
ultimatum aan Irak, kreeg het echt
paar Planje in Leiden een geheel ei
gen ultimatum aangezegd. Willem
Planje en Mieke Planje-Serdijn,
kregen op 16 januari bij het regiona
le instelling voor geestelijke ge
zondheidszorg, de Riagg, een
enorm dilemma voorgelegd. Mieke
Planje: "De Riagg zei tegen mij dat
ik moest kiezen. Ik moest of schei
den van mijn man en intrekken bij
mijn ouders om mijn demente va
der 24 uur per dag te verzorgen, of
mijn handen helemaal van mijn va
der aftrekken en kiezen voor mijn
huwelijk".
De 80-jarige vader, 'Pa' Serdijn,
lag op dat moment in het Diacones-
senhuis, voor een ontsteking aan
zijn slokdarm. Zijn 81-jarige vrouw,
'Ma' Serdijn, probeerde intussen in
het oosten des lands te herstellen
van haar aanvallen van de ziekte
van Parkinson. Zijn dochter Mieke
Planje en zijn schoonzoon Willem
Planje waren toen al lang geestelijk
kapot door dc 24-uursverzorging
die zij de zeer hulpbehoevende man
hadden gegeven. Zij durfde al geen
boodschappen meer te doen en auto
te rijden, hij had zich ziek moeten
melden op zijn werk.
De familie had even een adem
pauze om zich te bezinnen, maar de
tijd tikte door. Vader Serdijn was ei
genlijk al genezen, kon voorlopig
niet naar een tehuis voor demente
bejaarden, maar kon evenmin nog
veel langer in het Diaconessenhuis
blijven. Het zou niet lang meer du
ren of hij kwam uit het ziekenhuis
en dan begon voor de familie de he
le carroussel weer opnieuw. De car
rousel die de hele familie "wij zijn
met heel weinig" - volledig had
dolgedraaid in de laatste dagen van
december.
Dagboek
Willem Planje heeft van die dagen
boek gehouden onder de titel 'Me
disch Centrum Zuid West...' vrij
naar de bekende tv-serie, waarin
ziek-zijn een bijna blijde bezigfieid
is. Miekeconstant bij pa ma. be
gint langzaam de fysionomie (uiter
lijk) van haar 81-jarige moeder aan
te nemen...is alweer op weg voor een
ritje Apollolaan...treft ma huilend
en trillend van de zenuwen en de
omschreven effecten van de heer
Parkison aan (18 december).
Je huwelijk blijkt toch op meer
manieren naar de kloten te kunnen
gaan dan ik dacht (19 december).
...ik vraag me af of de huisarts, net
als Albert heijn, geen goedkope aan
biedingen heeft. Bij elk halfpond va
lium een ons Vespera.r (een kalme
ringsmiddel) voor de halve prijs (22
december).
Die dagen kon Pa Serdijn, in
wiens geheugen inmiddels giganti
sche zwarte gaten zaten, geen mo
ment meer alleen worden gelaten.
De voormalige bouwvakker dreef
in de serviceflat zijn vrouw tot wan
hoop door voortdurend te braken
zonder het zelf te beseffen - "ik? Ik
spuug niet" - en dingen te doen die
hij niet kon.
Pa. zo dement als een deur. heeft
ongecontroleerd niet alleen zijn ei
gen bed, maar ook hel bed van ma
onder gekotst. De hele tent stinkt als
een bunzing bunzing in een beerput
(22 december). ...Pa meent, zo de
ment als hij is, dat zelf wel even te
kunnen. Zet de heetwater-leiding
open en zegt dat dit een beetje tegen
valt; pa glijdt naast de badkamer-
mat en ligt als een verkreukelde
krant, spiernaakt, op de douche-cel-
vloer (23 december).
De kinderen moeten steeds, dag
en nacht, te hulp schieten om pa
weer in het gerede te krijgen, in bed
te stoppen of voor de televisie te zet
ten. "Heb je licht genoeg", om 16.58
uur. Ik nog wél. nu hij nog. ...Maar
het échte licht zal hij niet meer zien
(25 december).
Prins
Vader Serdijn was niet meer in staat
te begrijpen wat er gebeurde: een
volslagen absurdistisch tafereel.
"Hij zat als een gelukkige prins op
zijn troon, terwijl de wereld om hem
heen kapot ging", zegt Willem Plan
je. "Terwijl ik zijn vrouw in be
dwang moest houden, die trilde van
Parkinson en de zenuwen, zei hij:
'Ze is een beetje gespannen, ze moet
misschien wat gaan rusten'. Krank
zinnig".
Vanaf 1983, toen Serdijn voor het
eerst begon te dwalen, doken lang
zaam de schimmen op in zijn geest.
In de loop van de jaren begonnen
tijd en plaats steeds meer te verva
gen, totdat in 1990 hij de nacht en de
dag niet meer uit elkaar kon houden
en 's nachts vaak opstond en ging
zwerven. Zijn vrouw herkende hij
vaak niet meer, zijn kinderen even
min. En soms stelde in zijn eigen
huis voor om maar naar huis te
gaan.
De conversaties met Serdijn wa
ren soms verrassend, vaak grappig
en altijd ongrijpbaar. "Mooi weer
buiten, hè pa", zei iemand eens te
gen hem naar buiten wijzend. "Hoe
ver is het?", vroeg hij toen. "Ik zeg
dat het mooi weer is. Hoe zo, hoe
ver?" "Nou, hoe ver is het van
hier naar daar?" vroeg Serdijn en
wees naar buiten. Zijn ogen zijn
leeg en dood.
In 1989 werd Serdijn bij de Riagg
onderzocht door een psychiater met
als specialisatie dementie bij oude
ren (psycho-geriatrie). De arts con
stateerde wel enige geheugenstoor
nissen, maar die waren volgens hem
niet ernstig. "De Riagg zei dat hij
best wat mag vergeten", zegt Mieke
Planje. En de arts schreef in het rap
port: "Bij problemen zien wij hem
graag terug".
Plekkie
De problemen kwamen sneller dan
verwacht. "Eerst was het een keer
per week, dat wij ma kwamen hel
pen met pa; toen een paar keer per
week. Dan een uurtje per dag en uit
eindelijk de hele dag en de hele
nacht", zegt Willem Planje. De over
vermoeide familie Planje kreeg ech
ter geenzins de indruk, dat Serdijn
graag werd teruggezien "al heb
ben verschrikkelijk veel mensen, ja
eigenlijk iedereen, zich verschrik
kelijk ingespannen om te helpen".
Planje zocht in december hulp en
belde met de huisarts, met gezins
verzorging, met het dienstencen
trum. met het maatschappelijk
werk van het Diaconessenhuis, met
het Riagg, met het Kruiswerk en
met psychiatrische inrichtingen
voor bejaarden. Maar er was geen
plaats in een zogeheten psycho-ge-
riatrische inrichting en de hulp die
verschillende instellingen boden
was alleen voor de dag, en dan al
leen nog voor enkele uren. Zou er
nou nergens een klein verzorgd plek
kie voor die ouwe, lieve demente
bouwvakker zijn..., vroeg Willem
Planje zich op 27 december af in zijn
dagboek. Het antwoord is nee, voor
lopig niet.
Lief
In Leiden, de Duin- en Bollenstreek
en Rijnland zorgen Overduin (226
bedden voor demente bejaarden) en
De Wilbert (120 bedden) in Katwijk
en Mariënhaven in Warmond (206
bedden) voor demente bejaarden.
Daarnaast hebben ook Oudshoorn
in Alphen aan den Rijn, Den Weeli-
genberg in Hillegom en Prinsenhof
in Leidschendam nog een aantal
bedden ter beschikking. De wacht
lijst voor deze instellingen is met
294 zorgbehoevenden lang, zoals
overal in de Randstad, waar het te
kort aan bedden groter is dan elders
in het land.
Alleen mensen bij wie de nood
het hoogst is, krijgen voorrang. Dat
geldt voor bejaarden, van wie de
partner dood is of in het ziekenhuis
ligt, waardoor niemand voor hen
kan zorgen. "Voor al die anderen,
die 1 of 2 jaar moeten wachten op
een plaats, geldt eigenlijk dat ook zij
een noodsituatie of een bijna-nood-
situatie zitten", zegt G. Dubois,
maatschappelijk werkster bij Over
duin in Katwijk. "Wij proberen ook
die mensen te helpen door verbete
ring van de thuiszorg".
Serdijn behoorde tot de grote
groep die lang moet wachten op een
plaatsje, omdat hij vergeleken
met vele andere bejaarden met ga
ten in het geheugen niet zo'n ern
stig geval is. Hij heeft een vrouw en
'hij is niet agressief, maar zelfs heel
erg lief zoals Mieke Planje zegt.
Zijn vrouw kan echter niet voor
hem zorgen door haar zenuwziekte.
De 'vergrijzing' van de bevol
king slaat in het westen van het
land harder toe dan elders, een
voudig omdat er meer mensen
wonen. De provincie verwacht
dat het aantal 65-plussers in
Zuid-Holland Noord (Leiden,
Duin- en Bollenstreek en Rijn
streek) de komende jaren stijgt
van 80.000 (in 1995) naar 93.000
(in 2005). De stijging in Leiden
en omgeving (van 36.000 naar
39.000) is relatief kleiner dan in
de Duin- en Bollenstreek (van
29.000 naar 35.000) en de Rijn
streek (van 16.000 naar 20.000).
Het aantal 75-plussers zal de
komende jaren zelfs 25 procent
sneller groeien dan de rest van
de bevolking. Dat betekent dat
ook het aantal demente bejaar
den (officieel psycho-geriatri-
sche patiënten) dramatisch zal
toenemen. Mede om daarin te
voorzien heeft de provincie
Zuid-Holland een 'plan ver-
Mieke Planje: "Ma durft helemaal
niet naar huis, zij kan de situatie he
lemaal niet meer aan". Willem Plan
je: "Straks zitten zij met zijn tweeën
aan tafel en dan zegt hij tegen zijn
eigen vrouw: 'Mieke, waar is ma'.
En dan zegt zij: 'Maar ik ben toch
ma, ik ben je vrouw'. En dan zegt hij
iets van: 'Je moeder is vast gaan sla
pen'. En dan zal zij weer volledig
overstuur raken".
Plicht
Hoewel Serdijn al lang genezen
was, probeerde de familie vader zo
lang mogelijk in het ziekenhuis te
houden, waar hij eigenlijk niet
thuishoorde. Het Diaconessenhuis
gaf uitstel tot 4 februari, maar zou
Serdijn daarna op straat zetten. "We
hebben ons verschrikkelijk diep ge
schaamd. dat wij misbruik hebben
moeten maken van een ziekenhuis
bed. Dat wij hebben geparasiteerd
op zorg die niet was" bestemd voor
mijn vader. Dat wij een bed van een
zieke bezet hielden", zegt Mieke
Planje.
De 'verkeerde-bedden-problema-
tiek' zoals dat heet in het jargon is
wijdverbreid. Alleen al over het
Diaconessenhuis doet een getal de
ronde van ongeveer 25 bedden die
bezet zouden zijn door mensen die
eigenlijk in een verpleeghuis thuis
horen. Het ziekenhuis wil dit niet
bevestigen, al erkent de woordvoer
ster dat het probleem ook in eigen
huis bestaat. Toen in Den Haag niet
zo lang geleden een ziekenhuis een
patient op straat wilde zetten, span
de de familie zelfs een rechtzaak
In de meeste gevallen dat een pa
tient op een 'verkeerd bed' op straat
dreigt te worden, weigert de zieken-
kostenverzekeraar nog te betalen.
Dat was het geval in de Haagse
rechtzaak, waar de rechter uiteinde
lijk besliste dat er hoe dan ook geld
op tafel moest komen. In sommige
gevallen beslist de behandelend
arts dat de patiënt moet worden ont
slagen, al is dat volgens een ingewij
de 'exceptioneel' en 'bepaald geen
schering en inslag'.
Serdijn bleek tot die uitzondering
te behoren, toen de familie Planje
hem niet kwam halen. Vorige week
woensdag sprak de behandelend
arts Mieke Planje aan in het zieken
huis: "Hij schreeuwde tegen mij dat
wij onbeschoft waren een bed bezet
te houden, dat hij drie patiënten
naar Purmerend had moeten sturen
voor een operatie. Hij riep: 'Dit is
geen stijl'. Ik begrijp dat wel, hij
staat ook met zijn rug tegen de
muur, net als wij".
Het ziekenhuis zou, zo zei hij, Ser
dijn maandag 11 februari om 11 uur
pleeghuizen Zuid-Holland
Noord' gemaakt, waarvoor tot
1998 een bedrag van 33,9 miljoen
gulden is uitgetrokken (op een
miljoen gulden na gefinancierd
door het ministerie van wvc).
In 1998 moet het aantal bed
den voor demente bejaarden
met 156 zijn uitgebreid tot 872
(nu nog 716), terwijl het aantal
thuiszorgpatiënten 155 moet
zijn. Nu bestaat deze zorg bij de
bejaarden thuis nog nauwelijks,
maar de verpleeghuizen hopen
in de toekOmst met deze zorg de
ergste nood te kunnen lenigen.
In 1993 moeten er 80 thuiszorg
plaatsen zijn.
In de praktijk komt het erop
neer dat in Leiden en omgeving
twee nieuwe verpleeghuizen
worden gebouwd. Verzorgings
tehuis De Wilbert in Katwijk
bijvoorbeeld krijgt in 1993 al
een afdeling, waar 8 demente
bejaarden overdag kunnen wor
den behandeld.
's ochtends afleveren bij zijn eigen
huis. "Ik zei de arts dat daar nie
mand zou zijn om hem te verzorgen.
Toen zei hij: 'Het is toch uw vader,
U moet toch voor hem zorgen'. Vol
gens hem was dat onze plicht", zegt
Mieke Planje.
Keuze
De plicht om voor de ouders te zor
gen, dat is het maatschappijbeeld
van de CDA-ideoloog Brinkman.
De 'zorgzame samenleving', waarin
burenhulp en familiesteun de pro
fessionele hulp van de overheid
moeten vervangen. En zeker, ook
Willem en Mieke Planje voelden
zich verplicht te helpen. Beiden ko
men uit een traditioneel gezin, met
veel verantwoordelijkheidsgevoel
en een groot plichtsbesef.
Maar Willem en Mieke Planje, in
middels zelf in behandeling bij de
Riagg en nog altijd onder de valium,
kunnen niet meer. "Het is uit, het is
over, het is afgelopen. Ik doe het
niet meer", zegt Mieke Planje. "We
hebben verschrikkelijke schuldge
voelens daarover, maar we zijn ge
woon niet sterk genoeg", zegt Wil
lem Planje. Mieke Planje zegt be
slist: "Hoe verschrikkelijk het ook
is, ik heb mijn keuze gemaakt. Als
we wisten dat vader binnen een half
jaar ergens terecht zou kunnen, dan
zouden wij zeggen: we zetten ons
schrap, alles er tegenaan. Maar dat
uitzicht is er niet, dus houd ik op
mijn vader te verzorgen".
Een inspecteur van de Inspectie
Volksgezondheid kent dit ver
schijnsel. "De familieleden doen
vaak zoveel ze kunnen, maar dan
komt het moment dat zij het niet
meer kunnen opbrengen, dan
houdt het gewoon op, dan is profes
sionele hulp nodig".
Schande
Gisterochtend werd Serdijn inder
daad afgeleverd bij zijn huis. De fa
milie Planje was er niet. "Ik laat de
zaak bewust escaleren", zegt Mieke
Planje. "Het is toch nog een schan
de dat een man die zijn hele leven
premies heeft afgedragen, nu geen
hulp kan krijgen, omdat er geen
geld is", zegt Willem Planje.
Een vrijwilligster van het dien
stencentrum was er wel om Serdijn
op te vangen, 's Middags kwam ook
iemand van Overduin om te praten
met Planje over hulp. Waarschijn
lijk kan Serdijn toch over 3 maan
den terecht in Overduin en intussen
krijgt hij een dagbehandeling in
dienstencentrum Roomburg en 's
avonds thuiszorg. Willem Planje:
"Voor ons ziet het er nu beter uit,
maar voor al die andere honderden
blijft het wachten".
Van onze redacteur
Roy Klopper
LEIDEN - Heb Je net een
scheiding achter de rug, gaan al
lerlei buitenstaanders zich ook
nog eens met je privéleven be
moeien. Een Leidenaar die gis
terochtend op het Lcidse kanton
gerecht was ontboden, ergerde
zich hier behoorlijk aan. Zo erg
zelfs dat hij categorisch alle me
dewerking weigerde.
De verdachte ontkende simpel
weg alles wat de rechter hem
vroeg. Hij moest voor het hekje
verschijnen omdat dc politie ver
moedde dat hij twee agenten voor
noppes had laten opdraven.
Op het politiebureau kwam op
11 november 1989 telefonisch een
melding binnen dat een auto
werd vernield op de Boshuizerkn-
de. Agenten die naar de plek des
onheils waren gesneld, konden
echter niets onregelmatigs vin
den. Dat zat ze niet echt lekker,
dus gingen ze uitgebreid onder
zoeken waar de valse melding
vandaan kwam. De man die het
telefoontje naar het bureau pleeg
de, had een naam genoemd. Toen
de drager van die naam werd be
zocht, liet deze weten niets te we
ten van de aangifte.
Hij had echter wel een vermoe
den wie wel de schuldige kon
zijn. De man verdacht zijn ex-
schoonzoon van de misplaatste
grap. "Hij valt ons al geruimte tijd
lastig sinds mijn dochter en
kleinnkinderen na een scheiding
weer bij mij in huis zitten", liet de
man weten tegenover de politie.
Die ging vervolgens poolshoog
te nemen bij de schoonzoon. Deze
weigerde echter alle medewer
king. Hij wilde de agenten niet
binnenlaten, laat staan dat hij een
verklaring wilde afleggen. Toen
even later vanaf het bureau telefo
nisch contact werd opgenomen,
herkende de dienstdoende telefo-
nisl van hel bureau de .slem van
de man.
Geloof
Zo moest hij zich gisteren komen
verantwoorden op het kantonge
recht. De man ontkende glashard
dat hij degene was die naar het
bureau had gebeld. Hij vermoed
de een lastercampagne van zijn
voormalige schoonfamilie. De
man vertelde met zijn ex-vrouw
te procederen over de omgangs
regeling met de kinderen. "Op
deze wijze probeert men mij in
een kwaad daglicht te stellen".
De verdachte kon niet verkla
ren hoe het mogelijk was dat de
telefonist zijn stem had herkend.
Wel was hij bijzonder verbolgen
over het feit dat hij nu plotseling
voor de rechter moest verschij
nen. "Ik ben niet eens gehoord".
Rechter van Leeuwen herin
nerde de man er aan dat hij een
schriftelijke uitnodiging had ont
vangen om op het bureau te ver
schijnen om zijn verhaal te doen.
Volgens de Leidenaar was dat he
lemaal niet waar. "Ik heb nooit
wat gehoord".
Hij liet de rechter weten dat dit
misschien werd veroorzaakt door
een verhuizing in september vo
rig jaar. "Misschien dat de uitno
diging naar het oude adres is ge
gaan". Rechter Van Leeuwen zet
te grote vraagtekens bij deze ver
klaring. "In november heeft de
politie nog telefonisch contact
met u gehad op het oude adres.
Vreemd dat u dan zegt in septem
ber te zijn verhuisd".
Toen de man ook nog ontkende
dat de politie hem had gebeld,
werd het de rechter te gortig. "Ik
geloof u niet meer. Mensen kun
nen ook te veel ontkennen. Het
kan me allemaal niets meer sche
len wat u zegt. Ik veroordeel u tot
honderd gulden boete, het bedrag
waarom ook de officier heeft ge
vraagd".
LEIDEN De actie van wethouder
H. van Dongen (onderwijs) om leer
lingen te werven voor het openbaar
voortgezet onderwijs is niet in strijd
met de afspraken. Dat schrijft het
college van B en W in een brief aan
de CDA-fractie. De wethouder had
ouders van leerlingen van openbare
basisscholen in een brief gewezen
op de voordelen van openbaar on
derwijs.
Bij de christen-democraten was
de actie van de PvdA-wethouder in
het verkeerde keelgat geschoten.
Het CDA wees op het convenant
tussen scholen in Leiden, die heb
ben afgesproken niet te veel geld te
besteden aan reclame. De brief
waarin door Van Dongen werd ge
wezen op de mogelijkheden en
voordelen van het openbaar onder
wijs, was in strijd met dat conve
nant. Althans, dat vond het CDA.
Rectoren van bijzondere scholen in
Leiden dachten daar hetzelfde over.
Het college acht het echter 'volko
men legitiem' dat ouders die al eer
der kozen voor openbaar onderwijs
in een brief worden gewezen op de
mogelijkheden om hun kinderen
naar openbare scholen voor voort
gezet onderwijs te sturen, "In de
praktijk gebeurt dit al sinds jaar en
dag op openbare en bijzondere
scholen", aldus de brief van het col
lege. In het convenant staat volgens
het college dat het is toegestaan om
schriftelijke informatie te verstrek
ken via de basisscholen.
B en W zijn het ook niet eens met
de opmerking van het CDA dat in
de brief het bijzonder onderwijs
wordt gediskwalificeerd. De CDA-
fractie ergerde zich aan het feit dat
Van Dongen schreef dat er in Lei
den 'helaas' geen mogelijkheden
zijn om openbaar lager beroepson
derwijs te volgen.
"De strekking van het woord 'he
laas' staat wat ons betreft voor de
constatering dat wij niet alle vor
men van voortgezet onderwijs kun
nen aanbieden aan leerlingen die
openbaar onderwijs wensen te vol
gen. Hiermee is geen enkele dis
kwalificatie bedoeld", aldus de
brief van B en W.
Het college is het wel eens met de
stelling van het CDA dat de zogehe
ten mupi's beschikbaar moeten zijn
voor alle scholen.
Actie Hartstichting
LEIDEN Scholengemeenschap
De Leidse voert actie voor de Hart
stichting. Acht leerlingen van de
school staan van 19 tot en met 23 fe
bruari in de stand van de stichting
op de Nationale Onderwijstentoon
stelling in de Jaarbeurs te Utrecht.
Tijdens de beurs besteden de
Hartstichting en andere organisa
ties aandacht aan het project 'Hart
voor je hart'. Dat project is speciaal
ontwikkeld voor lbo-scholen en
mavo's. Leerlingen van De Leidse
demonstreren activiteiten die be
zoekers kunnen doen om te bekij
ken hoe het het is gesteld met hun
conditie en leefgewoonten.
