Geruisloze
beeldenstorm
in Praag
Akkoord over bezuinigingen
in Amsterdamse kunstwereld
De Russische helden zijn uit
het Leninmuseum verbannen
Overzichtstentoonstellingstelling
niet grensverleggend
Ithaca-kenner
in gesprek met
Cees Goekoop
Beethoven en
Brahms tijdens
lunchconcert
Veel historische gebouwen in Praag worden
gerestaureerd. Maar tegelijkertijd woedt er in deze
stad een geruisloze beeldenstorm. Langzamerhand
worden alle beelden die herinneren aan het gehate
communisme uit de stad verwijderd. De Russische
matroos acher zijn snelvuurkanon; de wakkere moeder
en zoon die opkijken naar de nieuwe, rode, dageraad;
Lenin die met zijn kameraden de Octoberrevolutie
predikt - ze zijn allen van hun sokkels gehaald en naar
onopvallende plekken gebracht. Het treffendste
voorbeeld van deze beeldenstorm kunnen we
aantreffen in het Praagse Leninmuseum, dat ooit een
'communistische leerschool' moest zijn 'voor miljoenen
Tsjechen'. In korte tijd is het omgebouwd tot een
bolwerk van de sociaal-democraten. In maart van dit
jaar zal de inventaris van dit museum worden geveild,
dat wil zeggen: dat wat er nog van over is. Op de
binnenplaats van deze voormalige 'leerschool' wachten
de communistische leiders en helden van weleer op de
moker.
gaat ons voor naar de kamer waarin
Lenin zijn theorieën bedacht. Er ligt
een dikke, grijze laag stof over de
dingen hier, maar alles staat er nog:
de vergadertafel, het bureau met de
antieke lamp, zelfs de kop van
Marx. Maar waar is de grote Lenin
zelf?
Hoffmann opent een deur naar
een aangrenzende ruimte. In een
hoek, met het gezicht naar de muur,
als een schooljongen die kat-
tekwaad heeft uitgehaald, staat de
gouden kop van de ideoloog. "Pak
hem maar", zegt Hoffmann.
Met het hoofd onder de arm loopt
de fotograaf terug naar de kamer
van Lenin. Hoffmann grijnst. Op dit
gesol met het hoofd van een Russi
sche leider stond tot voor kort zes
jaar Siberië, maar nu mag dit alle
maal. Toch heeft dit iets engs, iets*
goedkoops - zo moet ooit de Franse
revolutionair zich hebben gevoeld
toen hij het hoofd van Marie An
toinette in de mand zag rollen, al is
het hier slechts de beeldhouwer ge
weest die Lenin min of meer heeft
geguillotineerd.
"Het museum is vorig jaar maart
definitief gesloten", zegt Hoffmann.
"De mensen willen niet meer wor
den herinnerd aan het communis
me. Over twee maanden, in maart,
zal er een grote veiling worden ge
houden. Dan kunnen mensen die
geïnteresseerd zijn nog enige din
gen kopen. Daarmee is de kous
voorlopig af. We maken schoon
schip".
Pavel vertaalt een en ander. Hij
zegt: "Het gaat net zoals met stra
ten, stations en andere plekken hier
in de stad. Het ombouwen van zo'n
museum als dit is nog niet eens zo
ingrijpend. Maar als je bijvoorbeeld
het Gottwaldstation van naam wilt
veranderen, dan zijn daar miljoenen
mee gemoeid. Er moeten nieuwe
kaartjes worden gedrukt, nieuwe
borden en wegwijzers worden ge
maakt, de dienstregelingen moeten
worden gewijzigd, noem maar op.
En vergeet niet: voor Tsjechen die
niet uit Praag komen is dit allemaal
zeer verwarrend. Vroeger, ten tijde
van de Donaumonarchie, hadden
Van onze redacteur
Cees van Hoore
PRAAG De beelden in Praag -
met hun reusachtige, donkere scha
duwen jagen ze de wandelaar die 's
nachts naar zijn hotel terugkeert
menigmaal de stuipen op het lijf.
Overal staan ze hem op te wachten:
op straathoeken, bruggen, in steeg
jes en portalen van openbare gebou
wen. Vanaf daken en balkons kij
ken ze neer op het leven beneden.
Sommigen lijken zich op dat leven
te willen storten, alsof ze het toch
niet zo naar hun zin hebben daarbo
ven. En het zijn niet alleen goden,
godinnen, keizers, politici, compo
nisten of andere beroemdheden die
in Praag in steen zijn vereeuwigd.
Ook de ambtenaartjes met hun keu
rige gleufhoeden, de drukkers, de
metselaars, kortom: de gehele wer
kende bevolking is tot 'held' verhe
ven door de beeldhouwkunst. Eeu-
I wig zullen de werkende mensen le
ven, voor zo lang als dat duurt ten
minste. Maar de beelden die te sterk
herinneren aan het communisme
hebben hun recht op dat eeuwige le
ven verspeeld.
Dat blijkt tijdens een wandeling
naar het Belvédère, het bekende
prieel dat zo'n wijds uitzicht geeft
ovef Praag. Het Belvédère, waarin
nu een discotheek is gevestigd, be
vindt zich in een fraai park. Aan de
rand van dit park staat een Berlage-
achtig gebouwtje: het is het atelier
van Frantisek Bilek, de beeldhou
wer die Jan Hus op het kerkhof van
Vysehrad vereeuwigde als een ge
kwelde, uit het steen opstijgende
gestalte. De tuin die grenst aan Bf-
leks atelier wordt 'bezet' door drie
lugubere beelden. Het atelier zelf,
nu als museum in gebruik, is geslo
ten, alleen die drie meer dan levens
grote beelden zijn door het hekwerk
te zien.
Bedoeïenen
Bruin zeildoek is over hun gestalte
heen geworpen. Om dat doek op
AMSTERDAM (ANP) - Een verte
genwoordiging van het Amster
damse college van B en W en een de
legatie van een aantal hoofdstedelij
ke kunstinstellingen hebben over
eenstemming bereikt over bezuini
gingen op de kunstbegroting. De
vrije kredieten worden geheel ge
spaard, zo maakte een gemeente
woordvoerder gisteren bekend.
Wethouder Baak van cultuur
werd vorige week woensdag door
de raadscommissie cultuur terugge
stuurd voor overleg met de kunstin
stellingen. Men was het niet eens
met de notitie waarin zij voorstelde
tenminste 820.000 gulden weg te ha
len bij de vrije kredieten voor het re
aliseren van kleinere en incidentele
produkties.
De Amsterdamse Kunstraad had
er in een protestbrief aan de raadsle
den op gewezen dat nu al slechts 15
tot 40 procent van de subsidiever
zoeken kan worden gehonoreerd.
Ook een bundeling van zogenoem
de .Vrije Initiatieven' had felle kri
tiek op haar voornemen. Er is jaar
lijks vijf miljoen gulden direct be
steedbaar voor deze doeleinden.
De voorstellen van de wethouder
waren bedoeld om een oplossing te
vinden voor niet-gerealiseerde be
zuinigingen van 673.000 gulden op
de uitgaven van het Amsterdams
Uit Buro (AUB). Verdèr wilde Baak
zijn plaats te houden is om hun nek
ken een touw gesnoerd. De middel
ste figuur heeft in zijn linkerhand
een boekje en is vast een van de ar
chitecten van het communisme. Hij
wordt geflankeerd door twee Russi
sche soldaten. De bajonet van hun
geweer is door het zeildoek heen
zichtbaar. Die drie daar in die tuin:
angstaanjagende bedoeïenen zijn
Ket geworden, bedoeïenen die nooit
meer van hun plaats zullen komen.
En kijk, op de achtergrond, met zijn
rug in de natte bladeren, ligt nog
een heer. Ze hebben hem een zak
over zijn hoofd heen getrokken.
Er moeten veel meer van dit soort
'verboden' beelden in Praag zijn.
Hoe zit het bijvoorbeeld met het Le
ninmuseum dat wij enkele jaren ge
leden bezochten?
Pavel Horejsi, fotograaf bij Asso
ciated Press en Tsjech van geboor
te, wijst het voormalige Leninmuse
um aan. Het bevindt zich in de Hi-
bernska Ulice, een drukke straat die
uitkomt bij het Gottwaldstation.
Het gebouw is nu een bolwerk van
de sociaal-democraten. Wanneer we
informeren bij een winkelier naast
het betreffende pand, lacht hij en
maakt met zijn hand een snelle be
weging over zijn hals.
Voordat er lastige vragen kunnen
worden gesteld, lopen we het ge
bouw binnen, snel voorbij de recep
tie. De fotograaf kent de weg in dit-
doolhof. Achter een gesloten deur,
waarop een rood lampje brandt,
houdt iemand een redevoering. We
passeren een kopermozaïek waaruit
de belangrijkste communistische
ideologen zijn weggebroken. Dan
zijn er plotseling snelle stappen
waarneembaar. We worden inge
haald door een jongedame die
vraagt wat we komen doen.
Na wat heen- en weergepraat
blijkt het mogelijk de onttakelde
museumzalen te bekijken. Tien mi
nuten later komt ze terug met Ivo
Hoffmann, in vroeger dagen be
heerder van het Leninmuseum. Hij
147.000 gulden van het geld voor de
vrije kredieten besteden voor de
huur van het gebouw Felix Meritis.
Volgens de gemeentewoordvoer
der maakt het ontzien van de vrije
kredieten 'onderdeel uit van een to
taalpakket met betrekking tot de
begrotingen 1991 en 1992 waarover
de gesprekspartners het eens ge
worden zijn'. De komende'dagen
zullen de deelnemers aan het over-
'leg het akkoord bespreken met hun
achterban en waar nodig nader uit
werken. Er is afgesproken over de
inhoud voorlopig geen mededelin
gen te doen, aldus gisteren M. Bentz
van den Berg, secretaris van de Am
sterdamse Kunstraad.
Aan het overleg werd vanuit het
college deelgenomen door de wet
houders Baak (D66), De Grave
(WD), Saris (Groen Links) en Ge
net (PvdA). De delegatie van de
kunstinstellingen bestond uit onder
anderen F. Rottenberg (voorzitter
Felix Meritis Foundation), M. San
ders (Overleg Grote Podia), H. Doe-
leman (voorzitter Amsterdamse
Kunstraad) en A. van Schendel
(Amsterdams Uit Buro). Naar ver
wachting worden de voorstellen
eind deze week bekendgemaakt.
Expositie: 'werken uit stock' van twaalf Stel
ling-kunstenaars, te zien bij galerie Stelling,
Burgsteeg 14, Leiden. Tot 3 februari ge
opend van woensdag tot en met zaterdag
van 12.00 tot 17.00 uur.
LEIDEN Bert Ju, een van de
twaalf deelnemende kunstenaars
aan de tentoonstelling in Stelling,
is vanaf het begin bij 'deze gale
rie', betrokken geweest. Zo'n tien
jaar geleden is dat al weer. Dat
was op de Lange Mare destijds.
"Wij waren met een groep men
sen, individuen, wy waren alle
maal op de zelfde manier bezig.
Dat spatte van de muur af, Ma-
trogoth en zo. Dat was wel even
wat anders dan dit hier", zegt hij.
Inderdaad is deze 'stock' tentoon
stelling minder heftig, maar wel
verrassend. Het geeft door de gro
te gevarieerdheid een leuk beeld
van waar de voornamelijk Leidse
kunstenaars mee bezig zijn. Je
ziet een paar werken van elke
kunstenaar in het grotere ver
band van de tentoonstelling en
voelt de verschillen in beeldtaal,
beheersing en zeggingskracht
Er hangen twee schilderijen
van Marcel Zalme, 'Vos loopt
de straten hier bijvoorbeeld alle
maal Duitse namen. Toen dat in
eens veranderd werd, liepen de
mensen die van het platteland kwa
men als blinden door Praag".
Sta.lin
Terwijl de camera flitst, valt mijn
oog op de binnenplaats van het mu
seum. Er staan grote haspels met
oud elektriciteitsdraad, een Skoda
zonder wielen geniet van zijn pen
sioen. Tegen een muur staat weer
een groep beelden, net zoals in de
tuin van Bileks atelier.
Na een laatste blik te hebben ge
worpen op de werkkamer van Len
in, lopen we naar die beelden toe.
Strijd, pathos, droevigheid, en dat
allemaal uitgehakt in steen. Over
het snelvuurkanon van de Russi
sche matroos trekken slakken een
glinsterend spoor. Verdienen deze
beelden dit lot? Wie zal het zeggen?
Maar er is éen figuur die hier einde
lijk zijn trekken thuis krijgt. Daar
ligt-ie Stalin. Hij mist zijn voeten.
Is dat tijdens het transport gebeurd,
hebben ze hem ruw van zijn sokkel
naar de stad' en 'Park en stadsbe
heer', beide sterk van kleur en
vlakverdeling, de laatste planma
tig van opzet met enkele fijn uit
gewerkte details. Van Trees Klijn
zijn twee veelkleurige houtdruk-
ken met grote en kleine hoekige
vormen in zachte pasteltinten.
Eén ouder en één nieuw werk
van Bert Ju hebben een duidelij
ke overeenkomst in toon, ze zijn
donker, vrij zacht en laten veel
aan de kijker over. Toch zijn ze
volkomen verschillend van vorm
geving. Verder twee subtiele
aquarelcomposities van Jan Kol
ling, speels en onderzoekend. Op
de grond staan twee zwart ge
schilderde houtwerken van Her-
by Nyenhuis, ze zien er uit of ze
van staal zijn. Vaak maken de
werken deel uit van een hele serie
of periode. Deze expositie geeft
dan ook slechts een vluchtige blik
op het werk van de kunstenaars.
Fred van der Linde vindt het wel
leuk om mee te doen. "maar",
zegt hij "in en solo-tentoonstel
ling kan een kunstenaar veel
meer uitpakken natuurlyk". Zijn
Kleine Pagode', een opengewerkt
heiligdom van gips op huiska-
Drie verbannen Russische beelden.
Bruin zeildoek is over hen heen ge
worpen. (foto Cee» van Iloore).
af geslagen of heeft hier iemand zijn
woede met een moker gekoeld op
de leider? Beheerder Ivo Hoffmann
laat ons alleen. Hij wil kennelijk
niet meer worden geconfronteerd
met het verleden.
Er wordt niet alleen maar 'ge
sloopt' door het nieuwe regime. In
tegendeel. veel historische gebou
wen zijn inmiddels al gerestau
reerd. We lopen naar de Na Porici,
de straat waar ooit de 'Arbeiter Un-
fall Versicherung' was gehuisvest,
de verzekeringsmaatschappij waar
Kafka heeft gewerkt. Daar vulde de
schrijver de staten in waarop moest
worden vermeld hoeveel arbeiders
er van de steigers waren gestort,
hoevelen er een arm of been hadden
verloren tijdens hun werk. Hier
kwam Max Brod, die Kafka's werk
voor latere generaties heeft veilig
gesteld, hem vaak ophalen voor een
wandeling.
Het gebouw is er nog. Wat voor
soort onderneming er zich nu in be
vindt is niet duidelijk. Wel is het on
langs prachtig opgeschilderd. Bo
ven de ingang prijken mollige en
geltjes die elk moment omlaag lij
ken te kunnen springen. Op de ge
vel staat in het Tsjechisch nog
steeds dat hier een verzekerings
maatschappij is gevestigd. We bel
len aan. Geen reactie.
Om de gevel van het pand er goed
op te krijgen, moet de foto vanaf de
overkant van de straat worden ge
nomen en liefst vanuit een woning
op de derde etage. We lopen een van
de trappenhuizen binnen. Bij een
deur op de derde etage houden we
stil. Een man doet open, hy is op
zijn sokken. Het ruikt in de hal naar
carameltabak. Natuurlijk mogen
we binnenkomen, natuurlijk, ga uw
gang. Maar eerst de schoenen uit,
zoals dat in Praag gebruikelijk is.
Het raam aan de straatkant wordt
opengemaakt. Als de foto's zyn ge
nomen en we in het halletje weer
onze schoenen aantrekken, zien we
dat de kop van Lenin ons vanaf een
dekenkist aanstaart. De gastvrije
Tsjech ziet dat we ernaar kijken.
Terwijl hij de deur openmaakt, legt
hij zijn hand beschermend op de ka
le kruin van Lenin. "Ach ja", zegt
hij', "zyn ideeen waren misschien
niet zo goed. maar zyn kop doe ik
nooit weg".
merformaat, is ook deel van een
hele serie 'Kleine Pagodes en
staat hier in haar eentje dan ook
zonder titel. "Het grotere verband
ontbreekt toch", zegt van der Lin
de. Er hangt ook werk op de expo
sitie dat niet zo aanspreekt.
Henck van Dijck maakte een
werkstuk van lange omgekrulde
zagen, in een cirkel aan elkaar be
vestigd. 'Virus' is de titel. Voor
my is het idee van gebruiksartike
len in de kunst niet nieuw genoeg
meer om het zo, zonder verdere
toevoeging te kunnen waarderen.
Een bijdrage van Allart Lakke be
staat uit twee tekeningen, weinig
uitgewerkte vluchtige schetsen
lijken het, deels ingevuld, deels
onaf. Expres lijkt het wel. Alles
byelkaar geeft de tentoonstelling
een leuk overzicht van wat Stel
ling zoal 'uit voorraad leverbaar'
heeft. Niet groots en grensverleg
gend, wel kleine ontwikkelingen
in het werk van de deelnemende
kunstenaars. "Kunst moet veran
deren. anders is het niet eerlijk
zegt Bert Ju. Stelling-kunstenaar
van het eerste uur.
EDWINE FELSER
LEIDEN - Herbert de Roy van Zuy-
dewijn. dichter en vertaler van de II-
lias 1980), spreekt op 25 januari met
burgemeester Goekoop van Leiden
over diens geruchtmakende boek
'Op zoek naar Ithaca'.
Waar Odysseus' vaderland, het It
haca van Homerus nu precies gele
gen heeft, is al meer dan tweedui
zend jaar een twistpunt tussen ge
leerden Goekoop raakte als leek in
het vraagstuk geïnteresseerd en
kwam als hartstochtelijk lezer van
Homerus op basis van zyn nauti
sche kennis tot een nieuwe theorie.
Zijn ondervrager legt net de
laatste hand aan zyn bewerking in
verzen van Odyssee (verschijnt na
jaar 1991 bij de Arbeiderspers)
De avond heeft vrijdag plaats in
Sociëteit De Burcht (20.15 uur),
Burgsteeg 14. Leiden.
LEIDEN De broers Sflvain en
Vincent Kroon vormen sinds 1982
het duo Fratres Corona. Dat duo
treedt donderdag 24 januari op tij
dens een lunchconcert in de Kapel
zaal van K O in Leiden. Van
Beethoven wordt de sonate nr. 7
voor viool en Piano uitgevoerd, de
sonate nr. 2 voor viool en piano van
Brahms staat ook op het program
ma.
De violist Silvain Kroon studeer
de aanvankelijk bij Herman Salo
mon. Later nam Bouw Lemkes zijn
opleiding ter hand en vervolgens
waren Zino Vinikov en Jean-Jac-
ques Kantorov zyn leermeesters.
Vincent Kroon behoorde al op 12-
jarige leeftijd tot de finalisten van
het Edith Stein-concours. Aan het
conservatorium in Amsterdam stu
deerde hij bij Willem Brons.
Het lunchconcert begint om
kwart voor één.
Nieuwe regisseur
koningsdrama
AMSTERDAM (ANP) - In de Am
sterdamse Stadsschouwburg gaat
op 2 maart „Henry V" van Shake
speare in première in een vrye pro-
duktie van Martin Hanson Theater-
produkties. De regie is overgeno
men door Titus Tiel Groenestege,
met assistentie van Gees Linne-
bank en Ton Lutz.
Adrian Brine, de oorspronkelijke
regisseur van de serie van drie ko
ningsdrama's die dit seizoen wor
den uitgebracht, heeft wegens ziek
te moeten afhaken, zo heeft de pro
ducent bekendgemaakt. De repeti
ties waren daardoor gestopt maar
zijn inmiddels hervat. De recensies
van achtereenvolgens „Richard II"
en „Henry IV" waren verre van lo
vend.
De hoofdrol in „Henry V" wordt
gespeeld door Pierre Bokma. Op 1
maart is er een try-out in de Amster
damse Stadsschouwburg. Het stuk
wordt daar na de premiere ook nog
gespeeld op 27 en 28 maart.
Forum naar Spanje
ENSCHEDE (ANP) - Het opera- en
muziekgezelschap Forum uit En
schede maakt begin augustus van
dit jaar een tournee naar Spanje. Op
uitnodiging van het festival van
Santander verzorgen Forum Filhar
monisch en Opera Forum acht con
certen en operavoorstellingen m
deze Noordspaanse kustplaats. In
totaal gaan er ruim 200 musici, zan
gers. technici en solisten naar toe.
Forum maakte dit gisteren bekend.
Opera Forum voert tydens het
festival drie opera's van Mozart uit:
Cosi fan tutte. Die Zauberflote en
Don Giovanni, alle in de regie van
Vittorio Patané. De concerten van
Forum Filharmonisch en het aan
Forum gelieerde kamermuziekge-
zelschap Valerius Ensemble staan
eveneens in het teken van Mozart.
Aan het festival wordt ook deelge
nomen door het Filharmonisch Or
kest van Leningrad, het Tokyo
String Quartet en de Boston Ballet
Company Ook treedt de Opera van
Leningrad op.
ADVERTENTIE
Vijftig aanmeldingen Cabaret Festival
LEIDEN Voor het Leids Cabaret Festival dat in februari in de Leidse
Schouwburg wordt gehouden, hebben zich 50 deelnemers gemeld. Via
audities zullen er tien voor de voorronden, die op 18 en 19 februari wor
den gehouden, worden geslecteerd. De halve finale is op 21 februari, de
finale op 23 februari.
Volgens Marijke Reijnders van Steek-produkties, het Leidse theater
bureau dat het festival samen met de VARA organiseert, is het gehalte
van de deelnemers van goede-kwaliteit. "Ik denk dat het een goed festi
val zal worden", aldus Reijnders, die volgende week, na de laatste audi
tie op zondag, een keuze zal maken.
Doel van het festival is om een springplank uit te leggen naar een
professionele carrière. Het festival van vorig jaar leverde als nieuwe ta
lenten Hester Macrander, André Manuel en Marcel Boon op.
De Russische helden uit het Leninmuseum, als oud vuil op de binnenplaats. Op de grond ligt Stalin zonder voe
ten. Midden: Russische matroos achter zijn snelvuurkanon. Uiterst rechts, met sabel, de Russische held Capaiev.
(foto Pavel Horesji, Associated Press)
Van f540T
Voor f 2950,-
MKMSrcOf
BronUtewtg?
Telefoon 023-292509
