Nederlanders
in Turkije
vinden draai
Ook in Turkije groeit de angst voor oorlog
"WorditCm echt beterJ"
'Samen op Weg' in
Zuid-Holland staat
er niet zo best voor
BEEIEZmHSHj
Irak negeert
rol Turkije
'Missie eerste taak kerk'
RED 'N KIND VOOR MAAR
VIJF TIENTJES
STORT OP GIRO 50500
LEPRA IS ONZE ZORG!
De paniek die gistermiddag korte
tijd heerste in de, toch al
leeggelopen, Oostturksc stad
Adana, nadat de Amerikanen per
ongeluk een Patriot-afweerraket
hadden afgeschoten, was in
zekere zin symbolisch voor de
angstige onzekerheid waarin
Turkije de laatste dagen
verkeert. Terwijl de mensen in
Adana snel de schuilkelders
opzochten, is officieel nog niet
eens toegegeven dat de basis
Incirlik wordt gebruikt voor
bombardementen op Irak. En de
Turkse president özal lijkt op
oorlogskoers te liggen.
Van onze correspondent
Frans van Hasselt
INSTANBUL Vliegbasis Incir
lik, die vorige week door de Turkse
regering aan de Amerikanen ter be
schikking is gesteld voor aanvallen
op Irak, leidde aanvankelijk tot een
soort branie bij president özal
"Nooit eerder in mijn leven heb ik
zo'n winstgevende slag geslagen
door zo weinig te geven", stelde hij.
En Turkije, zo meende hij, zou uit
deze oorlog tevoorschijn komen als
militair en economisch superieure
'supermogendheid'.
Zoals özal in augustus moet heb
ben geloofd dat de oorlog elk mo
ment kon uitbreken, zo moet hij er
vorige week nog van zijn uitgegaan
dat zij, eenmaal uitgebroken,
slechts een paar dagen zou duren
Nu het een affaire van langere duur
lijkt te gaan worden, komt hij in de
problemen.
In het binnenland, waar hij eigen
lijk nauwelijks over toegewijde me
destanders beschikt, kost het hem
moeite de zorgen over een mogeli jk
totale Turkse betrokkenheid bij de
oorlog te blijven wegwuiven. Zal
de, in Bonn, Brussel en Den Haag
ter discussie gestelde automatische
NAVO-solidariteit genoegzaam af
schrikkend op Irak werken, om van
een raketaanval, waarvoor de stad
Adana nu eigenlijk 'aan de beurt is',
af te zien?
Dat de situatie rond Incirlik, dat
al dagen dient als basis voor massa
le operaties tegen Irak, nog steeds
op de Turkse staatsmedia wordt
verzwegen, is een struisvogelpoli
tiek die zijn weerga niet kent. De
Turken zi jn daar zo langzamerhand
behoorlijk boos over. "Zoiets is niet
alleen in Engeland maar zelfs in Is-
TURKIJE
Errnn
CYPRUS SYRIÉ i
p LIBANON
ddellandse l>: IRAK
ISRAEtr/'-
'EGYPTE JORÖANIË
SAUDI
m um ARABIË
Inwoners van de Oostturkse stad Adana zochten gisteren in allerijl een schuilkelder op. Later bleek dat de Ame
rikanen per ongeluk een Patriot hadden afgevuurd, zonder dat dit op de grond tot problemen leidde. (foto epa»
raël ondenkbaar", is de gangbare ko zijn bezorgd. En vandaag wordt
mening.
Militair
De censuur valt ook niet te rijmen
met de reeks maatregelen die wor-
een andere bondgenoot die vindt
dat özal zich te veel uitslooft, pre
mier Sharif van Pakistan, in hoofd
stad Ankara verwacht,
özals onverhulde optie op de po-
den genomen nu het reële gevaar sitie van 'supermogendheid' moet
van een 'echte' oorlog met Irak
dichterbij komt. Zoals de groot
scheepse militaire transporten. En
bij al deze landen de vraag hebben
opgeworpen, of deze niet zal neer
komen op die van een soort 'super-
het oproepen van honderden dokto- veldwachter' ter handhaving van
ren en verpleegkrachten uit het een pax Amerikanica in het Mid-
westen van Turkijke, die zich per den-Oosten. Daarin zou dan ook de
trein of bus naar het verre Oosten islam zijn bedwongen.
moeten begeven. Over die transpor
ten wordt in de kranten wël bericht,
maar 'officieel' wordt er geen aan
dacht aan besteed.
Ten opzichte van het buitenland
wordt Özals positie er ook niet mak
kelijker op. Zijn meegaan met de
Amerikaanse koers wekt ongerust
heid in de Arabische en islamitische
wereld. Dat geldt niet alleen voor
landen die Saddam Husseins inva
sie van Kuwayt gedoogden of die
een min of meer neutrale houding
innamen, zoals Libië en Iran. Ook
landen die deel uitmaken van de
'coalitie' zoals Syrië en zelfs Marok-
tiek heeft gevolgd. Een politiek van
vriendschap en nabuurschap met
landen uit de islamitische en Arabi
sche wereld; een reactie op de in de
jaren vijftig gevolgde politiek van
dienstbaarheid aan westerse, 'kolo
nialistische' landen als Frankrijk en
Engeland, die zich verzetten tegen
de aspiraties van Algerijnen en
Egyptenaren.
Windeieren
Tijdens de Golfoorlog tussen buur
landen Irak en Iran heeft Özal een
strikte neutraliteitspolitiek in acht
Hoezeer özal zich ook beijvert te
betogen dat hij niet is geinteres- genomen, die zijn land op commer-
seerd in gebiedsuitbreiding ten kos- cieel gebied geen windeieren heeft
te van Irak, zoals de olierijke pro- gelegd. Ankara lijkt zich nu te ver-
vincies Mosul en Kirkuk, niemand wijderen, niet alleen van Irak maar
gelooft hem. Het is algemeen be- ook van Iran. Misschien laat özal,
kend dat er in Turkije zulke ambi
ties bestaan, die in een vroeg of laat
onvermijdelijk post-Özaleaans tijd-
die strikt commercieel denkt, zich
hierbij mede leiden door het ver
schijnsel dat de Turkse handel met
perk, wellicht niet meer zijn in te het Midden-Oosten enorm terug-
dammen. loopt, ten gunste van die met het
Zowel in het binnenland als in het westen. Maar het zal hem moeite
Midden-Oosten moet het özal moei- kosten, deze koers aan zijn volk te
lijk vallen te doen vergeten dat hij verkopen. Zeker
jarenlang een heel ander soort poli- vaar dreigt.
ANKARA (Rtr) Hoewel ook
vanmorgen Amerikaanse ge
vechtsvliegtuigen opstegen van
de Turkse basis Incirlik om doe
len in Irak te bombarderen, ont
houdt Irak zich (nog) van com
mentaar op de Turkse rol in de
Golfoorlog. Seyfi Tashan van
het in Ankara gevestigde Insti
tuut voor Buitenlandse Politiek,
denkt dat Irak niet openlijk rea
geert om oorlog met Turkije te
voorkomen.
"En de Turkse regering houdt
zich ook stil over de activiteiten
om de Iraki's niet te provoceren.
Het is een diplomatiek spel", al
dus Tashan. Maar andere landen
zijn minder stilzwijgend. Libië
en Marokko hebben Turkije ge
vraagd "onmiddellijk het Turk
se front te beëindigen". Iran
heeft Turkije gemaand afstand
te bewaren tot het conflict.
Turkije heeft herhaaldelijk
verklaard de Iraakse territoriale
integriteit te respecteren en niet
van plan te zijn te gaan deelne
men aan de oorlog. Volgens di
plomaten houdt Turkije echter
angstvallig in de gaten dat Syrië
of Iran geen stukken van noor
delijk Irak "inpikken". Ook po
gingen van Kurden om een on
afhankelijke staat te stichten
worden nauw gevolgd. In die ge
vallen zal Turkije zich waar
schijnlijk wel openlijk in het
oorlogsgeweld storten.
Uit onderzoek Hervormde Kerk blijkt: J
LEIDEN Zo'n zeventig
procent van de hervormde ge
meenten kent in meer of min
dere mate een vorm van sa
menwerking met de gerefor
meerden. Tot de provincies
met de minste Samen-op-
Weg-gemeenten hoort Zuid-
Holland. Dat lijkt vooral te
maken te hebben met de 'lig
ging' van de hervormden in
deze provincie.
Dit valt op te maken uit een giste
ren gepubliceerde enquête onder
een kleine 1100 hervormde (wijk-
)gemeenten, dat het onderzoeks
instituut Kaski in 1989 in op
dracht van de Hervormde Kerk
heeft gehouden.
In Noord-Brabant en Noord-
Holland blijken de meeste echte
Samen-op-Weg-gemeenten ge
vonden te kunnen worden; res
pectievelijk 35 en 21 procent van
de gemeenten kruiste daar aan:
'voelen ons êén'. Zuid-Holland,
Utrecht en Gelderland scoorden
het laagst. In deze provincies
functioneert ongeveer de helft
van de gemeenten 'eigenlijk
apart' van de gereformeerden.
In het geval van Gelderland,
met het laagste samenwerkings-
percentage, ligt de verklaring
deels in het simpele feit dat daar
relatief weinig gereformeerde
kerken zijn te vinden. Verder ko
men in deze regio's relatief veel
hervormde gemeenten voor met
een gereformeerde-bondssigna-
tuur. Bonders staan zeer negatief
tegenover een herenigingsproces
met een kerkverband waarin de
oude belijdenissen volgens hen
op de tocht staan.
De mate van samenwerking
tussen de bijna zeventig procent
van de hervormde gemeenten
met de gereformeerden, loopt I
zeer uiteen. Zo worden in 316 ge
meenten incidenteel (één tot tien
keer per jaar) gezamenlijke kerk-1
diensten met de gereformeerde
kerken gehouden. In 145 gemeen
ten is er wekelijks een gezamen
lijke morgendienst en in 162 is in
het geheel geen sprake van geza
menlijke diensten.
Van de 1095 gemeenten die aan
de enquête hebben meegewerkt,
geven er 280 aan dat er geen knel
punten in de samenwerking met
de gereformeerde kerk bestaan. I
Maar bijna de helft (474) heeft wel I
met problemen te maken.
Wat de knelpunten in de sa
menwerking zijn, is afhankelijk
van de fase van de samenwer
king. 'Modaliteitsverschillen',
zoals een verschil in geloofsbele
ving, een verschil in visie op het
schriftgezag of de inhoud van de
prediking worden het meest ge
noemd als het Samen-op-Weg-
proces nog op gang moet komen.
In het beginstadium van de sa
menwerking stuiten de gemeen
ten vooral op verschillen in men
taliteit, weerstanden bij gemeen
teleden en kerkordelijke kwes
ties. Financiële knelpunten en de
keuze van een gezamenlijk kerk
gebouw bemoeilijken de samen
werking van gemeenten en ker
ken die al veel of bijna alles sa
men doen.
De onderzoekers beschouwen
de uitslag van de enquête als een
momentopname. Of het Samen-
op-Weg proces werkelijk voort
gang vindt, wordt niet duidelijk.
Daarvoor is het gewenst het pro
ces meer op de voet te volgen
door soortgelijk onderzoek op het
niveau van de plaatselijke kerk
regelmatig te herhalen.
Slechts in enkele gevallen (1.3
procent) werken hervormde ge
meenten samen met een evange-
lisch-lutherse gemeente.
Paus in nieuwe encycliek:
VATICAANSTAD (ANP/AP) -
De verkondiging van het evange
lie aan de niet-christenen is vol
gens paus Johannes Paulus II de
eerste plicht van de RK Kerk,
waaraan alle andere taken van de
kerk hun zin ontlenen.
Om zijn bezorgdheid over het
tanende missiewerk te onderstre
pen, maakte de paus zijn aanbe
velingen bekend in een encycliek
(een pauselijk schrijven aan alle
katholieken in de wereld). Deze
encycliek, getiteld 'Redemptoris
Missio' ('de missie van de verlos
ser'), is de achtste van Johannes
Paulus II.
"We kunnen niet tevreden zijn
wanneer we denken aan de mil
joenen broeders en zusters die in
onwetendheid leven over de lief
de van God, maar net als wij ver
lost zijn door het bloed van Chris
tus", aldus de paus.
Belangrijke nieuwe gebieden
voor het missiewerk zijn de ontr
wikkelingslanden met hun explo
sieve bevolkingsgroei. De paus
merkte op dat veel nieuwe mis
sionarissen uit de landen komen
waar de kerk de krachtigste groei
doormaakt, zoals in Afrika. "Die
groei mag ons niet misleiden. In
het bijzonder in Azië, Zuid-Ame-
rika, Oceanië, maar ook in Afrika
blijven grote gebeiden over waar
het evangelie nog verkondigd
moet worden".
Vergiftigde dialoog. In het Va-
ticaan groeit de bezorgdheid dat
de toch al moeilijke dialoog tus
sen de RK Kerk en de islam door
de Golfoorlog wordt "vergiftigd".
De secretaris van de pauselijke
raad voor de dialoog, pater Mi
chael Louis Fitzgerald, stelt "met
grote bedroefdheid" vast dat door
de oorlog vooral onder de Arabie
ren de gevoelens van wrok tegen
het Westen en daarmee ook tegen
het christendom groeien.
Klooster in Birkenau? De
Amerikaanse rabbijn Avraham
Weiss, die bekend werd om zijn
actie tegen het klooster in
Auschwitz, gaat naar Polen om te
onderzoeken, of er een karmelie
tessenklooster is gebouwd op het
terrein van het vernietigings
kamp Birkenau, ook bekend als
Auschwitz II. Een Poolse geeste
lijke in het Vaticaan spreekt het
verhaal over het klooster tegen.
Er wonen wel twee zusters in een
parochiehuis buiten Birkenau.
Geuzenpenning voor Tökés.
Aan de Roemeense bisschop
Laszlo Tökés en de vijftig jaar ge
leden neergeschoten Schiedamse
verzetsstrijder Bernard IJzer-
draat zijn de Geuzenpenningen
1991 toegekend. Premier Lub
bers zal de onderscheidingen in
Vlaardingen uitreiken op 13
maart. Overweging bij de toeken
ning van deze twee penningen is,
dat Tökés en IJzerdraat de geest
van het verzet hebben aangewak
kerd en de vlam van de hoop heb-
ben doen opleven "in voor hun
land en volk moeilijke tijden van
onderdrukking en onrecht en op
momenten die zonder uitzicht le
ken".
Paus Johannes Paulus II. (foto
De paus verwacht van de leken,
dat zij een speciale bijdrage leve
ren aan de dialoog met andere
godsdiensten en nieuwe vormen
van samenwerking met niet-ka-
tholieken zoeken.
Algemeen secretaris drs. A.N.
van Elven van de Nederlandse
missieraad is teleurgesteld over
de encycliek. De paus gaat eraan
voorbij dat er ook in andere gods
diensten elementen van dat ko
ninkrijk van gerechtigheid, vrede
en bevrijding te vinden zijn. Daar
om juist vindt de Missieraad de
dialoog met andere godsdiensten
zo belangrijk.
Gebedsdienst. De gezamenlij
ke kerken in Aarlanderveen hou
den donderdagavond een gebeds
dienst met het oog op de golfcri
sis. In de dienst, die in de her
vormde kerk plaatsvindt en om
half acht begint, gaan ds. P. W.
van Wijngaarden en de heer J.
Goedhart voor.
Moker. De kerkelijke omroep
Moker besteedt in de uitzending
van morgenavond (aanvang ze
ven uur) o.a. aandacht aan de
nieuwjaarsreceptie die werd ge
geven in 'De Bakkerij'. Ontvangst
via FM 105.7 of kabel FM 88.1.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Wes-
terhaar J. de Roo Bruinissen; aangeno
men naar Barchem drs. J.A. Antonides
kand Herveld: bedankt voor Heteren
en Nieuwerood-Noordsche Schut G.J.
Mantel Lopikerkapel.
Gereformeerde Kerken: beroepen te
Etten-Leur-Zundert (Evang.Kerken-
gemeenschap) drs. G.H. ter Maat
Leeu warden-W.
Gercf. Kerken vrijgemaakt: beroe
pen te Rotterdam-C. A.L.Th, de Bruij-
ne Nijverdal, te Vlissingen H. Mostert
Spakenburg-N.
Christelijke Gercf. Kerken: tweetal
te 's-Gravenhage-W. drs. R.W.J. Soe-
ters Groningen en A. Wagenaar Mus
sel; beroepen te Zaandam J.G. Brie-
nen kand. Hilversum.
De kleine Sana uit Indonesië is gered van lepra. Voor maar f 50,-
kunt ook een kind redden van deze afschuwelijke ziekte.
Laat deze kans niet voorbij gaan!
Nederlandse Stichting voor Leprabestrijding
Wibautstraat 135,1097 DN Amsterdam
Van ANP-vcrsIaggever Paul van der Bijl
DIYARBAKIR De 170 Nederlandse militairen in Diyar-
bakir in Zuidoost-Turkije hebben zo langzamerhand hun
draai gevonden. De twee squadrons, normaal gelegerd in
het Duitse Stolzenau, moesten nogal wat moeilijkheden
overwinnen toen ze bijna een week geleden arriveerden in
Diyarbakir. "Maar inmiddels heeft iedereen wel zijn ritme
gevonden", constateert majoor M. Zijlstra.
Dat ritme betekent 12 uur op en 12
af: een half etmaal paraat op de ba
sis van Diyarbakir, waar in totaal
tien Nederlandse lanceerinrichtin-
gen voor Patriots staan die een
eventuele aanval van Irak moeten
afweren; en een half etmaal slapen
en ontspannen in het centrum van
Diyarbakir. Video's en kranten uit
Nederland moeten voor wat aflei
ding zorgen.
Het heeft even geduurd voordat
de Nederlanders van het 502- en
503-squadron zich thuisvoelden in
de Turkse stad. die op zo'n 300 kilo
meter van de grens met Irak ligt.
Aan de ene kant omdat sinds hun
aankomst het gevaar van een Iraak
se aanval dreigt, aan de andere kant
omdat de samenwerking met de
Turkse NAVO-collega's moeizaam
op gang kwam.
"We hadden een taalprobleem,
omdat er hier maar weinig Turken
zijn die Engels spreken", aldus Zijl
stra. "Nu gaat dat beter omdat ze
dienstplichtigen hebben opgetrom
meld die wat Engels kennen door
hun contacten met toeristen". Aan
vankelijk wisten de Turken geen
raad met de Nederlandse Patriot
squadrons, omdat ze dergelijke een
heden zelf niet hebben. Maar ook
dat is veranderd. Na het succes van
de Patriot bij Iraakse aanvallen op
Saudi-Arabie. wordt het luchtver
dedigingssysteem gekoesterd.
"Holland Patriot", is in Diyarbakir
bijna een slogan geworden.
Wachtposten
Er blijft echter een moeilijk te
overbruggen kloof in de mentali
teit. "Bij ons is ieders verantwoor-
Turken niet meer onaangekondigd
houden, zo hebben de Nederlan
ders tot hun opluchting vernomen.
In een van de eerste nachten klonk
op de basis een voor de Nederlan
ders onverstaanbaar rumoer, maar
de woorden gas. gas waren duide
lijk te verstaan. Nadat de Nederlan
ders zich in allerijl in gaspak en gas
masker hadden gehuld bleek dat
het om een Turkse oefening ging.
"Ondertussen deed ik het wel zowat
in mijn broek", aldus een van de mi
litairen.
Na zo'n 90 vluchten uit Neder
land, waarvoor her en der transport
vliegtuigen gehuurd zijn, is het Ne
derlandse contingent militairen in
Turkije inmiddels aardig voorzien.
De Patriots waren binnen 48 uur na
aankomst operationeel, maar het
ontbrak de eerste dagen wel aan ex
tra materieel. Vanaf vandaag wordt
op de basis ook een Hollandse hap
geserveerd. De eethuizen in Diyar
bakir zullen het na een lucratief
weekje zonder Hollandse militaire
gasten moeten doen.
De Nederlanders kregen de afge
lopen week overigens het advies
van de legerleiding om zich zo min
mogelijk onder de bevolking te be
geven. In dit Kurdische gedeelte
van Turkije zouden spanningen
kunnen optreden. "We merken
niets van een vijandige houding,
maar je kunt nu eenmaal maar beter
voorzichtig zijn", aldus Zijlstra.
Kapitein Kees Roseman (r) van de Nederlandse luchtmacht overlegt met
de Turkse kolonel Halil Kallayci, niet ver van Diyarbakir.
Up de achtergrond een lanceerinstallatie voor een Patriot 0
delijkheid veel groter", aldus Zijl
stra. "Bij dé Turken ligt dat duide
lijk anders. Daar doet een sergeant
niet iets als hij daartoe van hoger
hand niet nadrukkelijk opdracht
heeft gekregen".
De Turkse wachtposten op de basis
kwijten zich naar Nederlandse be
grippen uiterst serieus van hun
taak. Wapens staan op scherp en de
wachtposten nemen geen enkel risi
co, zoals ook een paar Nederlandse
militairen hebben geconstateerd
toen ze met hun handen omhoog uit
een voor de Turken onbekende
Landrover werden gedirigeerd.
"Ze doen zeker hun best", oor
deelt Zijlstra. "Wij hebben het nu
wat makkelijker dan een paar da
gen geleden, omdat we nu onze ei
gen voertuigen en verbindingsmid
delen hebben. We zijn van minder
van hun afhankelijk".
Ook alarmoefeningen zullen de
