'Gouden trio' slaat nu toe in South Pacific
Op weg naar het concertpodium
'Als ik hoor dat ik Vestdijk
moet lezen, ga ik steigeren'
Positief
1
Koos Mark, Norman Langdon en Ronald Veeren houden van risico nemen in het theater
Natasja Bouma en Jeroen Bal: 'Applaus krijgen is het mooiste wat er is'
tn rr^ rrifTl
ZATERDAG 29 DECEMBER 1990
UDEJAARSBIJLAGE
Naam: Hans Kagie.
Leeftijd: 48.
Was adjunct-directeur Leidse
Schouwburg. Werd begin van dit
jaar gearresteerd op verdenking
van verduistering van 132.000 gul
den en ontslagen uit zijn functie.
Later vrijgelaten en opnieuw gear
resteerd, ditmaal in verband met
verduistering van 6.000 gulden
subsidiegeld tijdens de organisatie
van het Internationaal Volksdans-
festival in 1984. Ontslag werd later
door de rechter ongedaan ge
maakt. Verduistering van 132.000
gulden is nooit bewezen.
In oktober veroordeeld tot zes
maanden gevangenisstraf waarvan
drie voorwaardelijk in verband
met het verduisteren van gelden
van het Volksdansfestival, het ver
valsen van de recettestand (een be
drag van 400 gulden) en het verval
sen van een kasbewijs om een
zwarte uitbetaling aan Maijol Flore
van 650 gulden te verdonkerema
nen.
"Ja, ik verdien eigenlijk wel de pers
prijs voor de persoon wiens carrière op
de meest abrupte manier gebroken is',
reageert Kagie. "Maar flat wil helemaal
niet zeggen dat ik gebroken ben. Hoe
wel de wildste verhalen over mij de
ronde hebben gedaan voor ik werd vrij
gesproken van die verduistering. Dat ik
in dure auto's zou rijden, met drugs te
maken zou hebben en speelschulden
had in casino's. En dat ik drie
had". Verder heeft hij voornamelijk po
sitieve reacties gehad: "Zeker 90 pro
cent en slechts drie procent negatieve
reacties".
"Alleen van de kant van de rechter is
weinig begrip getoond. Van Boelen"
(als schouwburgdirecteur rechtstreeks
bij de affaire betrokken) "zei de rechter
dat hij en zijn gezin zo hadden geleden.
Maar over mijn gezin werd niets ge
zegd".
Kagie is evenmin te spreken over de
gang van zaken rond het Volksdansfes
tival. Bewijzen voor zijn onschuld heeft
hij zelf ingeleverd bij de rechtbank,
r naar zijn zeggen wordt daarop
niet ingegaan. "Maar ik ben bereid om
te knokken. Ik weet wat ik wel en niet
heb gedaan. Dat maakt het makkelij
ker. Op het ogenblik ben ik driftig aan
het solliciteren. Eenvoudig is dat niet in
de theaterwereld. Ze denken toch waar
rook is, is vuur. Maar ik ga niet op de
uitspraak van de ambtenarenrechter
zitten wachten, of op het hoger beroep.
Al met al kan ik toch zeggen dat deze
hele affaire een positieve uitwerking
heeft gehad op ons gezin. Al hadden we
het natuurlijk liever niet willen
ken".
Ondernemingszin kan Leiderdorper
Ronald Veeren niet worden ont
zegd. Verbaasde hij in het verleden
vriend en vijand met de uitgave van
een eigen krantje, in het afgelopen
jaar veroverde hij met zijn musical
gezelschap Pluimage de Leidse
Schouwburg. Lovende recensies,
open doekjes en volle zalen bij 'My
fair Lady'. En inmiddels is het 'gou
den trio' Veeren (producent), Koos
Mark (arrangeur/orkestleider) en
Norman Langdon (regie) al weer be
zig met de volgende produktie
'South Pacific'.
door Annemiek Ruygrok
Veeren schetst in het kort, wat hem ove
rigens moeilijk valt, de geschiedenis van
'Pluimage': "Ik had al in verschillende
operettegezelschappen gezeten, maar
telkens ging er weer iets mis. Dan weer
ruzie in het bestuur, dan moesten we
weer uit de oefenruimte. Aan spelen en
zingen kwamen we niet toe. Dus besloot
ik zelf maar iets op te richten". Zo werd
in juni 1989 de stichting Leids Musical
gezelschap 'Pluimage' gesticht.
Maar een gezelschap is mooi, er moet
ook iets worden uitgevoerd. Veeren was
al eerder in aanraking gekomen met ex-
Leidenaar Koos Mark, die een eigen or
kest heeft en arrangementen schrijft
voor onder meer de André van Duin Re
vue en de muscial Tsjechov.
Op advies van Mark werd 'My fair
Lady' gekozen. De musical was er dus,
de producent en orkestleider ook. Nu
nog een regisseur. Het oog viel al snel op
Norman Langdon, Engelsman van ge
boorte, maar woonachtig in Warmond.
Hoewel hij als uitgever werkzaam is bij
Estec in Noordwijk, heeft Langdon in
zijn geboorteland een proïfessionele re
gie- en toneelopleiding gevolgd. In
Groot-Brittannië èn Nederland heeft hij
tientallen regies op zijn naam staan, dus
door hem te kiezen kon er eigenlijk wei
nig mis gaan.
Het klikte meteen tussen het drietal.
En de audities konden beginnen. Voor 40
rollen kwamen 150 kandidaten opdagen.
Langdon moest dus met strenge hand se
lecteren, maar dat ging hem goed af.
"Wat ik er van het begin af aan heb pro
beren in te brengen is dat de mensen ge
richt moesten werken. Ik verfoei het Hol
landse woord gezelligheid, want er moet
voor zo'n produktie echt geploeterd wor
den. Aan gezelligheid gaat te veel tijd en
concentratie verloren. Wat ik op school
altijd heb geleerd is dat er geen verschil
is tussen amateurs en professionele ac
teurs, maar tussen goed en slecht thea
ter. Ga je serieus te werk, dan voel je dat
je groeit, dat is de lol".
Mark: "Mijn orkest had al wat stukken
van 'My fair Lady' gespeeld en zo kregen
we die musical op een snelle manier
compleet. Geen sinecure, want ik heb
een 30 mans-orkest in de bak zitten".
Voor de nieuwe musical die het trio voor
juni op stapel heeft staan, zijn de audities
zojuist afgerond. Langdon: "Het is een
musical met veel jonge mensen. Dat is
een van de grootste problemen. We heb
ben meer ouderen dan we kunnen ge
bruiken".
Waarom de keuze op deze musical van
het duo Rodger en Hammerstein is ge
vallen? Veeren: "Deze was vrij van rech
ten. Dat was met Evita die ik eigenlijk
liever had willen doen, niet het geval".
De geschiedenis speelt zich af op twee ei
landjes in de Grote Oceaan gedurende de
Tweede Wereldoorlog. Een jonge Ameri
kaanse verpleegster en een Franse plan
ter van middelbare leeftijd raken daar
verliefd op elkaar. Wanneer zij echter
ontdekt dat hij vroeger met een Polyne
sische getrouwd is geweest en vader is
van twee kinderen, is het wat haar betreft
uit.
Een marine-luitenant komt op het ei
land om een gevaarlijke opdracht uit te
voeren. De verpleegster gaat niet in op
zijn uitnodiging om hem daarbij te hel
pen. Maar de gedesillusioneerde planter
doet dat wel. De missie lukt, maar de lui
tenant wordt gedood. De planter keert
terug naar zijn huis, waar de verpleegster
hem, spelend met zijn kinderen op
wacht. Eind goed al goed en de zakdoe
ken kunnen uit de tas.
Mark: "South Pacific wordt een heel
andere voorstelling dan My fair Lady
Alleen al vanwege de actualiteit, nu met
de Golfcrisis. Er spelen zich dezelfde ta
ferelen af. De jongens die ver van huis
zijn, waar brengen ze hun tijd mee zoet?
Wat gebeurt er met mensen in een totaal
andere cultuur? Dat soort vragen".
Maar ook worden in South Pacific ho
gere eisen aan individuele artiesten ge
steld dan in My fair Lady het geval was.
Zo ontbreekt er een chorus-line, waarin
mindere dansgoden hun gebrek zouden
kunnen verdoezelen. Langdon: "Indivi-
duen moeten hier goed met elkaar kun
nen werken en bovendien staat de
schijnwerper op ieder afzonderlijk ge
richt".
Bijkomende moeilijkheid i6 ook het
dialect: 'vertaalde' Langdon het Cock
ney van My fair Lady in onvervalst
Leids, nu moet hij vanuit het Ameri
kaans iets aanspreekbaars over het voet
licht zien te brengen. "Dat is een kwestie
van ritme. Iedere spraak heeft een ander
ritme. Koos en ik hebben hetzelfde idee
daarover, dus daar komen we wel uit".
Vinden ze het geen risico, zo'n produk
tie die zeker 75.000 gulden gaat kosten?
Het gouden trio is daarover vol vertrou
wen. Langdon: "Ik houd van risico's in
het theater".
Scholieren laten zich bij boekenkeuze niet de wet voorschrijven
De verplichte literatuurlijst is er niet ge
komen. Het werk van Wolkers, 't Hart en
andere boeken die het niet moeten heb
ben van hun dubbelgebakken 'gelaagd
heid', maar waarin een boeiend en ont
roerend verhaal wordt verteld, mogen
weer op de lijst. Alles blijft dus bij het
oude. Maar hoe ziet dat oude eruit? Wat
voor boeken lezen de middelbare scho
lieren voor hun lijst, wat vinden zij van
het literatuuronderwijs? Een kleine
steekproef bij scholieren van het Stede
lijk Gymnasium en de Rembrandt Scho
lengemeenschap in Leiden en het Gym
nasium Albanianae in Alphen aan den
Rijn.
door Cees van Hoore
Yoya Braams (18) laat zich de wet niet
voorschrijven bij het kiezen van boeken
voor de lijst. "Als een leraar mij zegt dat
ik Vestdijk moet lezen, dan begin ik al te
steigeren. Maar er zijn natuurlijk boeken
die klassikaal worden behandeld en dan
moet je wel. Bij ons op school is er niet
veel te klagen. Maar soms vraag ik me
wel af waarom ik bijvoorbeeld een boek
als 'Winnie the Pooh' niet op de lijst mag
zetten. Is dat dan geen literatuur?"
Menno van Boven (17) heeft daar zo
zijn eigen gedachten over. "Wat is litera
tuur? Dat is geen eenvoudige vraag. Ik
denk dat literaire boeken uit een innerlij
ke noodzaak worden geschreven, dat ze
meer hebben te melden dan het verhaal
alleen. Ik lees graag Ter Braak, maar lich
te kost is dat niet. Je ziet het aan die boe
ken af: het zweet zit erin. Meeslepend
kun je zijn stijl niet noemen. Bij meesle
pendheid denk ik toch eerder aan 'Kin
derjaren' van Jona Oberski. Of aan 'Mon
tyn' van Dirk Ayelt Kooyman. In dat
boek krijg je te zien hoe moeilijk het is te
beoordelen of iemand tijdens de oorlog
goed of fout is geweest".
'Montyn', waarin door Kooyman het
turbulente leven wordt geschetst van de
schrijver en etser Jan Montyn, blijkt
hoog te scoren bij alle leerlingen. Marjol
ein de Jongh (17) vindt het een spannend
boek. "Maar een diepere gelaagdheid,
zoals bij Oek de Jongs 'Cirkel in het
gras', is er niet. Die gelaagdheid hoeft
voor mij niet altijd, al vind ik het wel een
sport om sommige dingen op te diepen.
Het is bijna puzzelen. Bij het vinden van
motieven uit de Griekse mythologie of
zo, heb je natuurlijk wel enige kennis no
dig. De moeilijkheid is vaak dat zoveel
dingen voor tweeërlei uitleg vatbaar zijn.
En dan zegt de leraar: nee, nee, dat wijst
op een Oedipus-complex. Je hoort altijd
dat schrijvers nogal moeten lachen als ze
horen wat er allemaal in hun werk wordt
gezien".
De keuze van de werken die door de le
raren in de klas worden behandeld wordt
vrijwel unaniem getypeerd als 'niet echt
fantasievol'. Tijdens het gesprek valt en
kele keren de term 'identificatie'. Nadine
Ramondt (18) van het Stedelijk Gymna
sium vindt dat je je als middelbare scho
lier nu nog maar moeilijk kunt identifice
ren met de schuchtere Anton Wachter uit
'Terug tot Ina Damman'. "Dat is toch ei
genlijk niet meer van deze tijd".
Menno van Boven is het met haar eens,
maar Eddy van der Paardt vindt dit een
onzinnig uitgangspunt. "Dan zou je al
leen nog maar boeken kunnen lezen
waarin hoofdpersonen voorkomen met
wie je je kunt identificeren, aan wie je je
kunt spiegelen. Dan wordt het aanbod
wel erg schraal. Nee, het gaat er juist om
dat de schrijver zo goed schrijft datje be
reid bent je in zijn hoofdpersoon te ver
diepen. Overigens ben ik niet zo'n Vest
dijk-fan. Maar ja, toch heeft de leraar me
aangeraden om er maar een op de lijst te
zetten".
Yoya Braams: 'Wat brutaal van zo'n
vent! Hij is toch geen opvoeder".
Mulisch, Reve en Hermans, de Grote
Van links naar rechts: Eddy van der Paardt, Marjolein de Jongh, Yoya
Braams, Nadine Ramondt, Arnold Rooymans en Menno van Boven. foto wim
Dljlunan)
Drie binnen de Nederlandse literatuur
worden door allen gewaardeerd. Maar
Marjolein de Jongh vindt 'Au Pair', Her
mans' laatste roman, niet echt geslaagd.
"Ik vind het einde zo onwaarschijnlijk.
Maar de eerste hoofdstukken zijn mooi
en spannend geschreven. Af en dacht ik
wel: wat een ouwe, geile bok, die kolonel.
Je weet wel, die gepensioneerde kolonel
of generaal die in die kamer met die spie
gels zit. Hermans suggereert dat hij door
die spiegels heen kan kijken, zodat hij de
au pair in haar kamer kan zien. Dat heeft
voor mij iets engs. Maar ik moet zeggen
dat het verhaal af en toe spannend is. Al
leen het einde is niet goed".
De zogenaamde' performing-writers
worden door sommigen erg gewaar
deerd. Menno van Boven vindt 'aucteur'
Jules Deelder goed. En ook Freek de
Jonge. "Sommige cabaretiers kunnen af
en toe zo hard en cynisch zijn. Dat maakt
de mensen wakker. Hun satire, ook wan
neer het buitenlanders betreft, stemt tot
nadenken. Dan zetten ze zo'n racistisch
typetje neer en laten hem keiharde din
gen zeggen. De mensen vinden dat te ver
gaan, maar je moet er doorheen zien, je
moet door hebben dat de mensen hier
een spiegel wordt voorgehouden".
Boeken als 'On the road' van Jack Ker-
ouac en 'Ik, Jan Cremer', die in de jaren
zestig en zeventig massaal door jongeren
werden gekocht om het levensgevoel dat
ze vertolkten, zijn er voor deze generatie
scholieren niet meer. Nadine Ramondt:
"Wij hebben dat niet, nee, dat we alle
maal achter één bepaalde opvatting of
schrijver aanlopen. Wij zijn veel meer in
dividuen, denk ik".
Jeroen Bal is aan het laatste jaar van de
vooropleiding in Den Haag bezig. Ook
hij vertrekt als hij toegelaten wordt naar
het conservatorium in Amsterdam. Niet
omdat hij Natasja zo aardig vindt ("we
kunnen het overigens uitstekend met el
kaar vinden"), maar meer om piano-do
cent Jan Wijn, de beste onder de pianis
ten. Ook Natasja krijgt volgend jaar les
van hem. Dat is bijzonder, omdat docent
Wijn rnaar een beperkt aantal leerlingen
kan hebben en keus genoeg heeft uit een
groot aantal veelbelovende studenten uit
binnen- en buitenland. Nu hebben ze
nog les van Marcel Baudet die ook veel
lof krijgt toegezwaaid.
Vorderingen
Hun levens staan voortdurend in het te
ken van toelatingsexamens en audities.
Dat begint al op de vooropleiding, waar
je elk jaar moet bewijzen datje muzikale
vorderingen maakt. "Dat was voor mij ei
genlijk de moeilijkste tijd", zegt Natasja.
"Als je huiswerk aan het maken was,
dacht je aan de piano. En als je aan de
piano zat, bekroop je het gevoel dat je
niet genoeg aan je huiswerk had ge
daan".
Ook de moeders ("gewoon leuke moe
ders"), die vaak chaufferen voor hun mu
zikale kinderen en derhalve bij dit ge
sprek aanwezig zijn, doen hierover een
duit in het zakje. "Als ze dan met die wit
te snoetjes na een lange vermoeiende
dag uit Den Haag thuiskwamen, vroeg je
je weieens af: doe ik ze daar een plezier
mee. Is dit nu hun leven?" Jeroen geeft
het verlossende woord. "Het is een hele
leuke en kleine school. Mijn klas bestaat
uit 16 leerlingen. Ik heb het daar erg naar
mijn zin. En als je een concert moet ge
ven, houden ze er rekening mee dat je
huiswerk in de knel kan komen. Ze zijn
vrij soepel".
Jeroen Bal heeft niet echt een muzi
kaal verleden, hoewel aan de vaderskant
van zijn moeder toch wel een paar muzi
kanten groot zijn geworden. Jeroen
vindt dat hij een leuk leven leidt. "Heel
afwisselend. De ene keer zit ik bij een
concert, de andere keer doe ik zelf mee".
Dat betekent dat hij zich dingen moet
ontzeggen, die andere jonge mensen op
die leeftijd wel doen. Voor sport of uit
gaan is nauwelijks tijd. "Het komt vaak
voor dat ik een heel weekeinde bezig ben
met het bijspijkeren van mijn pianoken-
Voor Natasja geldt hetzelfde, hoewel
het leven voor haar nu iets gemakkelij
ker is geworden. "Het havo-diploma heb
ik in mijn zak. Ik richt me nu helemaal op
mijn piano en dat is heerlijk". Haar
droom is concertpianiste worden. Maar
of ze daar ooit het brood mee zal gaan
verdienen, blijft nog zeer onzeker. "Je
moet heel erg goed zijn en het geluk heb
ben dat je veel wordt uitgenodigd".
Daarom doet ze er allerlei dingen bij. Be
halve voor de aantekening lesgeven, stu
deert ze ook voor de aantekening kamer
muziek en wil ze cello-les gaan nemen.
Jeroen en Natasja zijn geen concurren
ten van elkaar. "De sfeer onderling
ook op de opleiding is heel goed. Je
werkt voor je zelf, maar dat betekent ab
soluut niet dat je een ander niets gunt.
Integendeel we steunen elkaar enorm".
Jury
Even terug naar het bewuste concours, j
dat ook in buitenland veel aanzien heeft.
Tussen de top van Nederland, hoe heb- I
ben jullie dat ervaren? "Op een podium
spelen en applaus krijgen is het mooiste
wat er is. Daar leer je heel veel van. Zo'n
halfjaar tevoren begin je met het repete
ren en samenstellen van het programma.
En niet iedere pianist kan zomaar aan
een concours meedoen. De leraar draagt
je voor".
Natasja koos werken van Bach, Haydn
en Liszt en Jeroen had Bach, Beethoven
en Ravel op het programma staan. Een
uit vijf leden bestaande jury moest het
gaan beoordelen. Voor Jeroen beteken
de Scarbo van Ravel het meest. "Een
heel moeilijk stuk dat er eoed uitkwa-
men. Ja, daar was ik erg blij mee". Na- I
tasja speelde de Méphisto Wals van Liszt
op het prijswinnaarsconcert. "Het is leuk j
als je mensen hoort zeggen dat je vooruit j
bent gegaan. Ontwikkeling is eigenlijk
het belangrijkste in het vak".
Tot slot: de trotse moeders van de mu- I
zikale wonderkinderen. Zij vinden dat ze
het getroffen hebben. "Het is elke keer
weer leuk als je je kind hoort voorspelen.
We leven mee en we 'groeien' mee in hun
ontwikkeling. En je gaat moderne of
zwaardere stukken ook beter begrijpen
en waarderen. Zo ontwikkelen wij ons
ook".
Hun handen zijn benig. Elke dag beroe
ren de vingers tenminste vier uur de toet
sen van de piano. Jeroen Bal (17) uit Zoe-
terwoude en Natasja Bouma (19) uit
Rijnsburg zijn op weg naar het concert
podium. Of ze ook zover zullen komen,
weten ze niet. Begin december wonnen
ze in verschillende leeftijdscategorieën
een belangrijk nationaal pianoconcours
van de Stichting Jong Muziektalent in
Rotterdam. Een stap in de goede rich
ting. Een gesprek over een leven dat van
af het tiende jaar in het teken van de mu
ziek staat.
door Saskia Stoelinga
Pianisten Jeroen Bal uit Zoeterwoude en Natasja Douma uit Rijnsburg:
winnaars van het Nationaal Concours voor Jong Muziektalent in Rotterdam.
(foto Henk Bouwman)
"Dat piano spelen ging vanzelf. Van oma
kreeg ik les". Natasja Bouma komt uit
een muzikale familie. Haar oma Roelie
Schijf-Verhoog was concertpianiste en
opa Schijf was de solo-hoornist van het
Residentie Orkest. Na de lagere school
werd Natasja toegelaten op de gecombi
neerde vooropleiding (piano havo) van
het conservatorium in Den Haag. "Dat is
vanzelfsprekend gegaan. Ik werd ner
gens toe gedwongen". Anderhalf jaar ge
leden maakte ze de overstap naar de vak
opleiding van het Sweelinck Conserva
torium in Amsterdam. Ze woont thuis.
Voor pianostudenten is het niet makke
lijk ergens een kamer te vinden waar ze
geen geluidsoverlast veroorzaken. "Ik
studeer nu thuis in een geluidsdichte
ruimte en dat gaat prima".
Het gouden trio van 'My fair Lady' houdt zich nu met een andere muscial: South Pacific' bezig. V.l.n.r. Norman
Langdon, Ronald Veeren en Koos Mark. (foto Jan Holvast)
