Geen extra kosten bij benzinepomp STER-inkomsten dalen 5 Economische waterhoofden rollen in Joegoslavië Algerije morrend naar vrije markt-economie Brazilië bindt strijd aan met auto-industrie BRAND IN BEURS VRIJDAG 28 DECEMBER 1990 mbÉnmv.uiij—i PAGINA 5 VISAFSLAG De visafslag in Lauwersoog heeft in 1990 een re cord-omzet geboekt van 70 miljoen gulden. Dat heeft directeur H. Gomarus van de afslag donderdag bekend gemaakt. Gomarus ver klaart de record-omzet uit goede aanvoer van garnalen en de hoge prijs die ervoor wordt betaald. NEW YORK - De handel op de beurs van New York heeft gisteren ongeveer 1,5 uur enige tijd stil gele gen door een brand in het omliggen de Manhattan. Door de rookontwik keling die met de brand gepaard ging was het computersysteem van de beurs uitgevallen. Het computer systeem wordt beheerd door de Secu rities Industry Automation Corpo ration (SIAC) in Manhattan. Hier brak gistermorgen brand uit. Veer tig mensen, onder wie 26 brand weerlieden, moesten wegens adem halingsmoeilijkheden worden be handeld. Ondanks de fik was het een slappe dag op Wall Street, waar slechts 100 miljoen aandelen wer den verhandeld. Op de beurs van Tokyo, die van ochtend vroeg zijn laatste dag van het jaar sloot, ging het een stuk heter toe. De beurs in Japan is de eerste in de wereld die 1990 afsluit. Daarmee kwam een gepast einde aan het slechtste beursjaar sinds de tweede wereldoorlog. Over het gehe le jaar was er een daling van ruim 15.067 punten ofwel 38,7 procent. Automatisering Het ontwerpen van produkten met ondersteuning van de computer is de afgelopen twee jaar sterk toege nomen, aldus het Centraal Bureau voor de Statistiek. Paste eind 1988 24 procent van de bedrijven met produkt-ontwerp CAD (computer aided design) toe, eind dit jaar is dat 33 procent of wel ongeveer 5700 be drijven. Hkt aantal gebruikers van CAD-apparatuur wordt geraamd op 36.700 of wel 57 procent meer dan twee jaar geleden. Luchtvaart De politieke instabiliteit en de mo gelijkheid van militair ingrijpen in de Golf-crisis kunnen grote invloed hebben op de luchtvrachtindustrie volgend jaar. Dit heeft de Neder landse Vereniging van Lucht vrachtexpediteurs NWL gisteren bekendgemaakt. Volgens de vereni ging leidt de crisis in de Golf nu al tot een tekort aan vrachtcapaciteit, vooral in het verkeer op de Verenig de Staten. 'Zonnige' ex-DDR De Duitsers in de vijf nieuwe ooste lijke deelstaten zien de toekomst met ingetogen optimisme tege moet. Dat blijkt uit een gisteren ge publiceerde enquête die het Forsa- instituut uit Dortmund heeft uitge voerd. Tweederde van de voormali ge DDR-burgers is van mening dat het hun binnen vijf jaar beter zal gaan dan nu. Twaalf procent denkt dat hun leven niet zal veranderen. Peru Peru krijgt volgend jaaf van acht landen leningen van in totaal 2,5 miljard dollar tegen soepele voor waarden. Met het geld kan het gat in de betalingsbalans worden gedicht en kunnen achterstallige betalingen van 2,15 miljard dollar aan het Inter nationale Monetaire Fonds (IMF) worden voldaan. Fusies Dit jaar hebben over de hele wereld fusies en overnemingen plaatsge vonden voor een bedrag van 441,6 miljard dollar, 31 procent minder dan het totaal van 643,6 miljard dol lar in 1989. Het bedrag voor de Ver enigde Staten daalde zelfs met 47 procent van 377,9 miljard dollar tot 199,9 miljard dollar; zo heeft het Amerikaanse onderzoeksbureau Securities Data berekend. ben verloren aan RTL 4, dan is een daling van vijf procent bij de STER niet slecht." Volgens Smeekes heeft de STER dit jaar meer geld binnen gekregen aan de verkoop van recla mezendtijd op de radio dan in 1989. "De inkomstendaling is dus geheel terug te voeren op de televisie", al dus Smeekes. Ook pleit Smeekes weer voor het invoeren van televisiereclame op zondag. "McKinsey heeft dat ook al aangegeven en wij zullen de omzet cijfers van het afgelopen jaar zeker gebruiken als argument om de mi nister te vragen toch nog eens na te denken over reclame op zondag." Volgens eerdere berekeningen zou het invoeren van zondagsreclame de STER 75 miljoen gulden aan ex tra inkomsten op jaarbasis opleve- 'Amnestie' bij oudjaar voor varkens Cuba MEXICO STAD (AP) - De Cu baanse president Fidel Castro heeft alle varkens amnestie ge geven voor de feestdagen. Daar mee bedoelt de leider dat de'tra- ditionele Cubaanse eindejaars feestmaaltijd bestaande uit var kensvlees dit jaar vanwege de economische problemen niet beschikbaar zal zijn. "Ongeveer 200.000 varkens zullen het nieuwjaar overleven als onderdeel van een strategie die erop gericht is om de veesta pel te beschermen", zo stond in een officiële verklaring. Castro zei het op grote schaal slachten van jonge varkens in de komen de maanden voor een schaarste aan varkensvlees zou kunnen zorgen. Cuba verkeert in de meest ernstige economische cri sis sinds Castro 32 jaar geleden aan de macht kwam. Castro heeft verklaard een soort oor logseconomie te zullen invoe ren. Nu al vervangen ossen auto' en zijn voedsel, textiel en brand stoffen op rantsoen. Bovag overlegt over kosten elektronisch betalen BUNNIK (ANP) Klanten die na het tanken van benzine betalen met een elektronische betaalpas hoeven daarvoor geen extra geld te betalen. De Bovag, de organisatie van gara gehouders, heeft houders van de benzinepompen gevraagd het eerder gegeven advies om per 1 januari twee kwartjes in rekening te brengen voor elektronisch betalen niet op te vol gen. Het bestuur van de afdeling vul- en servicestations van de Bovag wil de resultaten afwachten van overleg met de banken, de oliemaatschap pijen, de consumentenorganisaties en de overheid. De Bovag vindt de "door de banken opgelegde kosten die de pomphouders nu nog voor ei gen rekening nemen onaanvaard baar hoog", maar minister Kok (fi nanciën) heeft de Bovag en de on dernemersorganisatie KNOV uitge nodigd voor nieuw overleg. Wel zal de Bovag stickers ver spreiden waarop pomphouders vanaf half januari zelf een bedrag kunnen invullen voor het betalen met de PIN-code. Het ministerie van Economische Zaken liet de Bo vag eerder deze maand weten dat een 'vrijblijvend advies' van deze organisatie om de twee kwartjes in rekening te brengen "geen binden de prijsafspraak is", maar het minis terie zal niettemin ingrijpen op grond van de wet economische me dedinging als de pomphouders massaal hiertoe overgaan. Betalingsverkeer Het betalingsverkeer heeft de ban ken vorig jaar per saldo 96 miljoen gulden gekost. Dat schrijven minis ter Kok (financiën) en staatssecreta ris Van Rooy van Economische Za ken in een notitie aan de Tweede Kamer. In 1988 kostte het betalings verkeer de banken nog 1,8 miljard gulden. De bewindslieden baseren zich op onderzoek van de accoun tantsorganisatie KPMG/HBG in op dracht van de Nederlandse Vereni ging van Banken in september van dit jaar. De kosten van het betalingsver keer zijn tussen 1987 en 1989 geste gen van 4,6 miljard tot 5,2 miljard gulden. De direct aan het betalings verkeer toe te rekenen opbrengsten stegen van 217 miljoen tot 1,1 mil jard gulden. De banken konden die kosten slechts zeer gedeeltelijk dekken: In 1987 voor 19,3 procent, in 1988 voor 17,1 procent en in 1989 voor 21,1 procent. Van veel groter belang blijken de rentestanden. De rentemarge-op brengsten (het verschil tussen de- rente die banken betalen en de ren te die ze ontvangen) als gevolg van het betalingsverkeer zijn van 1987 tot 1989 gestegen van 2,8 miljard naar 4 miljard gulden. Zij dekten de kosten voor respectievelijk 61,2, 48 en 77,1 procent. Banken, consumenten-organisa ties winkeliers en andere betrokke nen zitten elkaar in de haren over het verdelen van kosten en op brengsten van het betalingsverkeer en het al dan niet heffen van tarie ven. Kok en Van Rooy hebben alle partijen naar de onderhandelingsta fel gedirigeerd en verwachten dat die nu "in onderling overleg resulta ten boeken". ALGIERS (DPA) - Als men de Al gerijnse pers geloven mag, stort het vroeger socialistische Algerije zich volgend jaar met een 'oerknal' in de vrije-markteconomie. Het verzet te gen het loslaten van een de planma tige economie stuit echter op groot verzet en tegenstanders spreken dan ook van een 'wild liberalisme'. De ideologische strijd concen treert zich rond de raamwet op geld en krediet, de jongste boreling van de economische hervormingen in Algerije. Zij moet buitenlandse partners ongekende investerings mogelijkheden bieden. Anders dan in andere landen is Algerije er ui terst scherp op bedacht buiten- en binnenlands kapitaal gelijk te be handelen. Fiscale en andere voorde len zowel als winstuitvoer worden uitgesloten zolang er niet eerst de viezen zijn verdiend. Daarnaast wordt om de rampzali ge situatie op het gebied van de voorziening met consumptiegoede ren en onderdelen te verlichten en tevens de na olie en aardgas belang rijkste economische sector te on dermijnen, die van de zwarte han del, buitenlandse firma's eerst ge vraagd een net van concessionairs voor invoer, opslag en reparatie voor alles - van auto's tot koelkasten - op te bouwen. De Algerijnse regering beweegt zich al enige jaren langs de econo- mische afgrond. De buitenlandse schuld bedraagt 26 miljard dollar. De Golfcrisis met zijn hogere olie prijzen betekent slechts tijdelijke verlichting en de extra olie-inkom sten van dit jaar naar schatting 1,5 miljard dollar vormen slechts een druppel op een gloeiende plaat. Algerije richt zich koortsachtig op de verbreding van zijn aardgas export, na de doorbraak in Europa, tot de Amerikaanse markt door te pogen Amerikaanse bedrijven te in teresseren voor de ontsluiting van verdere velden. Maar, alle liberale wetgeving ten spijt, blijft buiten landse deelneming in andere strate gische sectoren ongewenst. De sa nering van de 400 voornaamste be drijven in de openbare industriële sector met buitenlandse hulp wordt daardoor sterk gehinderd. Eén koers voor Tsjechische munt AMSTERDAM (ANP) - Ondanks het slechte beursklimaat komt er een nieuw beleggingsfonds op de beurs: één die gokt op de verwachte vloedgolf van toeristen en zakenlie den naar het voormalige Oost- Duitsland. Op de parallelmarkt van de Amsterdamse effectenbeurs worden op 4 januari gewone aande len geintroduceerd van New Euro pe Hotels NV. Deze vennootschap wil zich in eerste instantie concentreren op ho telprojecten in de voormalige DDR, waar naar verwachting het eerst sprake zal zijn van een toeneming van het zakelijke en toeristische verkeer na de politieke en economi sche omwentelingen in Oost-Euro pa. Dit zegt het effectenhuis Van Meer James Capel, dat de introduk- Beleggingsfonds hoopt op toerist in ex-DDR tie in Amsterdam verzorgd. De introduktie vindt plaats in het kader van de internationale plaat sing van twee miljoen gewone aan delen. De koers van de stukken luidt in Duitse marken. New Euro pe Hotels wil investeren in eerste klas hotels in Oost- en Midden-Eu ropa en wil inspelen op het gebrek aan hotelaccomModatie in deze ge bieden. De directie staat onder lei ding van twee partners van IDG Eu rope Ltd, een projectontwikke lingsmaatschappij die nauw geli eerd is met IDG Development Cor poration uit Los Angeles. De twee maatschappijen hebben volgens Van Meer een aanzienlijke staat van dienst op het gebied van hotelont wikkeling. Het beheer van de hotels zal wor den uitbesteed aan gespecialiseerde ondernemingen- Met name zal nauw worden samengewerkt met de gerenommeerde hotelmanage- mentondernemingen Four Seasons Group en de Kempinski Gruppe. Four Seasons beheert onder meer het Inn on the Park in Londen, Kempinski is op haar gebied het grootste bedrijf in Duitsland, voort gekomen uit het wereldberoemde Hotel Kempinski op de Kurfürsten- damm in Berlijn. Geen Hollandse garnalen meer ZOUTKAMP (GPD) - Het grootste Westeuropese garnalenverwer- kingsbedrijf, Heiploeg BV te Zout kamp, hoopt op een strenge winter. Na twee zachte winters is er vrijwel geen aanvoer meer van Hollandse garnalen. "Wij bestaan alleen dank zij onze import", aldus de directie. Bij de diverse visafslagen, met Lauwersoog voorop, is dit jaar iets meer dan de helft van het normale aantal garnalen uit Wadden- en Noordzee aangevoerd. Ofwel ruim zes miljoen kilo tegen dit jaar rond de drie miljoen. RIO DE JANEIRO (IPS) - De Bra ziliaanse regering zal een rechts zaak aanspannen tegen Autolatina, een consortium dat in Brazilië en Argentinië de belangen van de auto fabrikanten Ford en Volkswagen behartigt. Dat heeft de Braziliaanse minister Cardoso (economische za ken), afgelopen week bekend ge maakt. In de ogen van de regering maken de fabrikanten zich schuldig aan kartelvorming, wat zich ondermeer uit in veelvuldig voorkomende prijsverhogingen en gebrek aan kwaliteit. "De auto-industrie, en met name Autolatina werkt niet mee aan de poging van het land om de sociaaleconomische crisis te overwinnen", zo zei Cardoso in een televisie-interview. Autolatina heeft 54 procent van de binnenland se auto- en vrachtwagenmarkt in handen. De conflicten tussen de regering en de autoindustrie zijn niet nieuw in Brazilië. Tijdens de regering van Jose Sarney (1985-1990) hield Volkswagen zich al niet aan de vast gestelde prijzen, maar daagde de re gering bovendien voor het hoogge rechtshof. Tot ieders verbazing gaf het gerechtshof de multinational gelijk en kon Volkswagen doorgaan met het zelf vaststellen van de prij zen van haar produkten. President Fernando Collor de Mello bekritiseerde ook al eerder de auto-industrie, onder andere tijdens zijn bezoek aan Japan in januari 1990. Hij noemde de Braziliaanse auto's "krakkemikkige karren". In Brazilië staan twaalf grote au- tofabrieken, alle van buitenlandse ondernemingen. Zij produceren sa men 1,2 miljoen auto's per jaar, waarvan er 750 duizend in het land zelf verkocht worden. De rest wordt geexporteerd naar andere Latijn- samerikaanse landen en het Mid den-Oosten, aldus de Nationale Vereniging van Autofabrikanten (Anfavea). De voorzitter van Anfavea, Jacy Mendonca, meent dat de regering slecht geinformeerd is over het prijsbeleid van de autoproducen ten. De hoge prijzen worden vol gens hem veroorzaakt door de prijs stijgingen van auto-onderdelen en de hoge belasting. Deze belasting bedraagt zestig procent van de uit eindelijke prijs. De regering zal binnenkort een forse verlaging van de importbelas ting op auto's aankondigen. Ze hoopt daarmee dat andere autopro ducenten het voorbeeld van Lada zullen volgen, die vierduizend au to's naar Brazilië exporteerde. Lada had veel succes in Brazilië: de au to's, die 20.000 gulden kostten, wa ren al snel uitverkocht; er is een wachtlijst voor een nieuwe lading van vierduizend auto's, die binnen twee maanden wordt verwacht. Grootscheepse bedrijfsshiitingen en ontslagen dreigen na verkiezingen Van IPS-correspondent Svetislav Maksovic BELGRADO Het harde econo mische beleid van de Joegoslavi sche regering zal het komend jaar wrange vruchten afwerpen, vrezen economische deskundigen. Pessi misten schatten dat in 1991 een der de van de Joegoslaven zonder werk zal komen te zitten door de omscha keling naar de markteconomie. Met het oog op de verkiezingen hebben de leiders van de zes deelre publieken, die samen Joegoslavië vormen, grootscheepse ontslagen en sluitingen willen voorkomen. Aan de vooravond van de eerste vrije verkiezingen sinds 50 jaar kon den ze zich geen grote onlusten ver oorloven, aldus een diplomaat in Belgrado. Nu de verkiezingen in alle 'zes de republieken achter de rug zijn kan het uur van de waarheid voor ver lieslijdende bedrijven niet meer worden vooruitgeschoven," aldus Ljubomir Madzar, hoogleraar aan de economische faculteit van de universiteit van Belgrado. "In elke republiek staat minstens een indus triële gigant op instorten," meent de econoom. Het liberale dagblad 'Vecernje Novosti' onderstreepte in zijn editie van gisteren de sombere woorden van Madzar. Momenteel zijn offi cieel 1,2 miljoen Joegoslaven werk loos. Volgens de krant zullen zich twee miljoen landgenoten noodge dwongen bij dit legioen aansluiten, omdat hun werkgevers te duur pro duceren om op de vrije markt te kunnen concurreren. 'Levende lijken' Aan het begin van dit jaar lanceerde premier Ante Markovic een ambi tieus economisch hervormingspro gramma. Na een paar maanden ba lanceerden tienduizenden staatsbe drijven op de rand van een bank roet. Maar technocratische bestuur ders in de republieken ondermijn den het centrale beleid door de on dernemingen alsnog met subsidies overeind te houden. Schaarse middelen werden vol gens de ontevreden premier ge bruikt om "levende lijken drijvende te houden". Maar het ziet ernaar uit dat de plannen van Markovic met enige vertraging tot hun onvermij delijke stempel op de economie van het land zullen drukken, aldus hoogleraar Madzar. Voorbeelden van economische waterhoofden zijn er te over. De staalfabriek MKS in de republiek Servie heeft nooit met winst ge draaid. Twintig jaar lang heeft de re gering de fabriek met financiële in jecties draaiende gehouden. In Kroatië, in omvang na Servië de tweede republiek van het land, staat de machinefabriek Rade Koncar voor onoverkomelijke problemen. Elan, fabrikant van sportartikelen in Slovenie, zal de overstap naar de vrije markt evenmin overleven, ver wacht Madzar. In de communistische ideologie hadden de fabrieken een hogere waarde dan de vraag of ze met winst draaiden. Werkgelegenheid was een belangrijker streven dan profijt. Zo lang het goedkoper is arbeiders in verliesgevende bedrijven te laten werken dan ze een uitkering te beta len voor nietsdoen zit er een zekere logica in het model. Maar dat punt was Joegoslavië volgens Madzar al lang gepasseerd. De verliezen van veel bedrijven zijn groter dan de kosten van de uitkeringen na ont slag. Veel van de mensen die hun baan kwijtraken krijgen overigens niet een werkloosheidsuitkering, maar een soort pensioen voor de oude dag. "Ik ben nog maar 45 jaar. Ik kan me niet voorstellen dat ik de rest van mijn leven op een mager pensioentje moet leven," aldus een verbitterde werkloze kantoorklerk. Het is de vraag of de Joegoslavi sche pensioenfondsen de grote toe loop kunnen opvangen. "In heel 1987 bijvoorbeeld keerden we 65.500 nieuwe pensioenen uit. In ju li en augustus van dit jaar alleen al waren dat er ruim 30.000, aldus di recteur Hranislav Dunjic van het Servische Pensioenfonds. "Als dat zo doorgaat hebben we binnenkort meer pensioentrekkers dan werk nemers in dit land," meent Dunjic. Ruzie De hoop is gevestigd op de groei van het particuliere bedrijfsleven, dat volgens hoge ambtenaren het komende jaar zeker 100.000 mensen aan een baan kan helpen. Momen teel telt het land 30.000 kleine en middelgrote particuliere bedrijven, maar dat aantal groeit dagelijks. "Over een jaar zullen het zeker vier keer zoveel zijn," zei vice-premier Aleksandar Mitrovic onlangs op een persconferentie. De regering wil de staatsbedrij ven versneld privatiseren door een groot deel van de aandelen te verko pen aan de werknemers. Maar met name in Servie en Kroatië proberen de heersende partijen met alle macht controle over de economie te houden en de uitstoot van arbeids krachten te keren. "Een stijging van de werkloos heid zal onrust onder de arbeiders veroorzaken. Dat zal op iijn beurt grote invloed hebben op de ruzie tussen de deelrepublieken over de samenwerking binnen de federatie Joegoslavië," meent vakbondslei der Milosav Jovanovic. De econo mische malaise kan de dreigende opdeling van het land in een stroomversnelling brengen, als de rijkere republieken niet bereid zijn mee te betalen aan de hervormings programma's in de armere delen van het land. Nederlander zit EG-commissie voor DEN HAAG (ANP) - De thesau rier-generaal van het ministerie van financiën, drs. ing. C. Maas, is geko zen tot de nieuwe voorzitter van het Monetair Comité. Cees Maas is daarmee de opvolger van de Itali aan Sarcinelli. Het Monetair Comité bestaat uit de thesauriers-generaal van de twaalf EG-landen en een directielid van elk van de twaalf centrale ban ken. Het comité is één van de be langrijke beleidsvoorbereidende en adviserende organen van de Ge meenschap op monetair en econo misch gebied, en adviseert onder andere inzake wisselkoersaanpas singen in het Europees Monetair Stelsel (EMS). bedroegen in 1989 477 miljoen gul den. Smeekes wil nog niet in ronde getallen aangeven waar de STER dit jaar uitkomt-, maar volgens hem komt het netto-resultaat dit jaar vijf procent lager uit. Dat betekent dat de totale 'winst' (na aftrek van de kosten) van radio- en televisiereclame bij de STER zo'n 454 miljoen gulden bedraagt. Daarmee heeft de STER voor het eerst in haar vijfentwintigjarig be staan te kampen met een daling van het netto-exploitatieresultraat. Het 'winstbedrag' is wel hoger dan het netto-resultaat in 1988 toen de STER na aftrek van de kosten 435 miljoen gulden overhield. C. J. Smeekes zegt niet verrast te zijn door de eerste inkomstendaling in de STER-geschiedenis. "Als je nagaat dat-de publieke omroepen 25 tot 30 procent van de kijkers heb- PRAAG (Rtr) De regering van Tsjechoslowakije heeft besloten het systeem van meervoudige wissel koersen af te schaffen. Het Tsjechoslowaakse persbureau CTK maakte gisteren bekend dat vanaf 1 januari volgend jaar dagelijks een enkelvoudige koers voor de kroon wordt vastgesteld. Uitgegaan wordt van een koers van 28 kroon per dollar, die vanaf vandaag wordt aangehouden. De maatregel is genomen om het pro ces van de vrije inwisselbaarheid van de kroon te vereenvoudigen. De nieuwe koers is ongeveer vijftien procent lager dan de koers in het handelsverkeer en zeven procent hoger dan de toeristenkoers. De Tsjechoslowaakse staatsbank zal de stabiliteit van de munteenheid po gen te handhaven met een streng monetair beleid en via aan- en ver kopen op de wisselmarkt. Van onze correspondent Theo Dersjant HILVERSUM Het netto-resul taat van de Stichting Ether Reclame (STER) over 1990 zal 5 procent (zo'n 23 miljoen gulden) lager liggen dan in 1989. Dat heeft STER-directeur C. J. Smeekes gisteren meegedeeld. Smeekes zegt het resultaat 'niet slecht' te vinden. De daling wordt veroorzaakt door de opkomst van het commerciële televisiestation RTL 4 Véronique. Smeekes kondigde in augustus, tijdens de viering van het 25-jarig bestaan van de STER al aan dat de netto-exploitatie dit jaar tussen de 420 en 500 miljoen gulden zou ko men te liggen, afhankelijk van de aantrekkingskracht van de drie pu blieke zenders in de rest van 1990. De netto-inkomsten van de STER

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 5