'Als ik wil coupen9
doe ik dat morgen'
Het volk is nu bevrijd van een ondraaglijk juk
THE RR-FURN CORRECTION
Katwijkse dominee
zamelt geld in voor
Russische gelovigen
iREPORTAGE)
sportief
genoegen
voor
uw voeten
Dreiging van Golfoorlog
overschaduwt kerstfeest
DONDERDAG 27 DECEMBER 1
Suriname al jaren geteisterd door couppogingen militairen
DEN HAAG (ANP) De nieuwe
machtsovername door het leger in
Suriname op Kerstavond 1990 is de
tweede in tien jaar. Het leger greep
voor het eerst de macht in het begin
van 1980 onder leiding van
bevelhebber Desi Bouterse. Sinds
de 'sergeants' op 25 februari 1980 de
eerste staatsgreep pleegden door de
regering van premier Henck Arron
omver te werpen zijn er ook
verscheidene pogingen tot
tegencoups geweest.
Al twee maanden na de eerste
militaire staatsgreep in 1980
verschenen er berichten over
Surinaamse militairen die met
behulp van buitenlandse
huurlingen een poging tot een
staatsgreep deden. Leider van de
expeditie was de in Nederland
woonachtige gepensioneerde
adjudant van het Surinaamse leger
Fred Ormskerk. De huurlingen
zouden geprobeerd hebben vanuit
het naburige Frans-Guyana
Suriname binnen te dringen.
Omdat enkele initiatiefnemers zich
op tijd bedacht hadden en de
plannen aan de Surinaamse
legerleiders hadden doorgegeven,
konden de strijdkrachten op tijd
ingrijpen. Waarschijnlijk ten
gevolge van verwondingen
opgelopen bij het verhoor is
Ormskerk overleden.
In augustus 1980 volgde nieuwe
beroering toen Bouterse de linkse
militairen Sital, Joeman en Mijnals
en enkele burgers liet oppakken.
Officieel heette het dat zij een
'linkse coup' hadden beraamd.
Ofschoon die beschuldiging niet
hard werd gemaakt, kregen de
verdachten een gevangenisstraf
opgelegd. Ruim een halfjaar later
volgde echter een spectaculaire
verzoening. Bouterse kondigde bij
die gelegenheid ook plotseling een
'socialistische koers' aan.
Anderhalf week daarna op 16
maart 1981 wordt een staatsgreep
verijdeld, waarbij de 25-jarige
sergeant-majoor Wilfred Hawker
werd gewond en gearresteerd. De
soldaat Weissenbruch kwam om
het leven. Wie Hawkers verdere
medeplichtigen waren was
onbekend. Hawker verdween in de
gevangenis waaruit hij in 1982 in de
nacht van 10 op 11 maart werd
bevrijd. Dat was de inleiding tot de
ernstigste uitdaging aan het
militaire bewind van Bouterse tot
dan toe: de coup van luitenant
Surendre Rambocus en Hawker.
Zij namen de Memre-
Boekoekazerne in en verklaarden
op radio en televisie de macht te
hebben overgenomen. "Wij hebben
het volk bevrijd van een ondraaglijk
juk", zo zeiden zij.
Bouterse had zich echter met zijn
getrouwen verschanst in Fort
Zeelandia. Hij wist verscheidene
aanvallen af te slaan en ging
vervolgens met succes tot een
tegenoffensief over. Hawker viel in
de handen van de troepen van
Bouterse en werd zonder vorm van
proces terechtgesteld. Rambocus,
die het nooit eens was geweest met
de 'linkse' koers van Bouterse, werd
gearresteerd. Op 14 maart
verklaarde het hoofd van de
militaire politie dat
kapitaalkrachtige Hindoestanen de
aanstichters waren geweest van de
maar net mislukte coup.
Daarna bleven de spanningen
bestaan. Protestacties en stakingen
met een steeds duidelijker politiek
karakter volgden elkaar op. Op 1
oktober maakte minister van leger
en politie Ivan Graanoogst gewag
van nieuwe coupplannen, waarbij
individuele leden van het in
Nederland gevestigde actiecomité
"Herstel Democratie Suriname"
betrokken zouden zijn geweest.
Na de groeiende oppositie, onder
meer van de zijde van de
vakbeweging, barstte eind 1982 de
bom. Op 8 december liet Bouterse
15 vooraanstaande leden van de
oppositie terechtstellen. Ook de
vastzittende Rambocus wordt
gedood. Op de televisie verklaarde
Bouterse dat in de nacht van 7 op 8
december een poging tot een
staatsgreep was verijdeld. Volgens
hem ging het om leden van de oude
"rijke economische elite" die aan de
macht wilden komen. Nederland en
de Verenigde Staten schortten hun
hulp op. Minister Graanoogst
ontkende dat Cubanen het regime-
Bouterse zouden hebben geholpen.
Niet zozeer een poging tot
tegencoup alswel een regelrechte
opstand vormden de acties van het
zogeheten jungle-commando van
Ronnie Brunswijk, die in juli 1986
met steun van Surinaamse
ballingen vanuit het binnenland
openlijk de strijd aanbond met het
Surinaamse leger om te pogen
Bouterse ten val te brengen. Door
de gevechten met het leger kwamen
honderden mensen om en
vluchtten duizenden naar het
buurland Frans Guyana, maar
Bouterse slaagde er toch in in 1987
een referendum over een nieuwe
grondwet te houden, wat leidde tot
algemene verkiezingen in datzelfde
jaar.
De Surinaamse inmiddels oud-president Shankar (foto links) bracht twee
weken geleden een bezoek aan de Nederlandse premier Lubbers. Bij die ge
legenheid werd Bouterse zorgvuldig van de pers weggehouden, waarna
deze Shankar een 'joker' noemde. Het was de aanleiding voor de coup van
het leger op kerstavond, die werd geleid door waarnemend chef van de
strijdkrachten Graanoogst (rechterfoto, rechts). Achter de schermen trekt
Bouterse rechterfoto, links) nog aan de touwtjes. (foto'» epa en anp)
Legerleider Bouterse nooit van politiek toneel verdwenen
Van onze correspondent Marie Annet van Grunsven
PARAMARIBO De Suri
naamse legerleider Desi Bou
terse heeft er nooit een ge
heim van gemaakt dat hij niet
van het politieke toneel
wenste te verdwijnen. Ook
niet na de voor zijn Nationaal
Democratische Partij (NDP)
rampzalig verlopen verkie
zingen in 1987. "Ik ben een
staatsman", hield hij zijn aan
hangers regelmatig voor. "Ik
wil geen politieke macht,
maar politieke invloed".
inderdaad. Oe Heliolormcollectie v
dil najaar biedt optimaal kwaliU
pasvorm. In sportiel ogende
modellen. In nubuck, suède^,
en pull-up. Kom snel
passen nu de
collectie nog
compleet is
Volgens Bouterse was het nooit de
vraag óf hij een staatsgreep zou ple
gen, maar vooral of hij het nodig
vond om dat te doen. "Als ik wil
'coupen', dan doe ik dat morgen",
pochte hij vaak, waarmee hij zijn
minachting demonstreerde voor de
weifelende Front-regering die in
1987 de regeermacht van hem over
nam.
Lange tijd werd in Paramaribo
aangenomen dat de legerleiding
geen trek had in een nieuwe regeer
periode. Met leedvermaak zag Bou
terse de 'Front-regering' stuntelen
met dezelfde problemen waarmee
ook hij te maken had: de economi
sche crisis, een halsstarrige Bruns
wijk in het bos en een harde Neder
landse opstelling. Ook moest Bou
terse de wonden likken die hij op
liep tijdens de laatste jaren van zijn
bewind. Zoals gebruikelijk in Suri
name kreeg zijn regering van alles
de schuld en het lukte hem evenmin
wat Arron en Shankar later ook
niet zou lukken om de aandacht
van de bevolking te verleggen naar
externe oorzaken, zoals de wereld-
recessie, de tijdelijke neergang in
de bauxietindustrie en al weer de
zuinige opstelling van Nederland.
Militaire voorhoede
In afwachting van betere tijden liet
Bouterse vóór de laatste verkiezin
gen de positie van het leger vastleg
gen in 'zijn' grondwet. Formulerin
gen als: 'Het Nationaal Leger is de
militaire voorhoede van het volk'
werden tandenknarsnd geaccep
teerd door de Front-leiders Arron,
Lachmon en Soemita in ruil voor
vrije verkiezingen. In een nooit
openbaar gemaakt 'herenakkoord'
stelde hij zijn eigen positie en die
van het leger veilig. Op die wijze
kon Bouterse onbekommerd de ene
politieke uitspraak na de andere
doen. De legerleiding voelde zich
immers als 'militaire voorhoede' het
geweten van het volk, ook onder de
mocratische verhoudingen.
Het regerende 'Front voor Demo
cratie en Ontwikkeling' heeft voort
durend rekening moeten houden
met de afspraken die de Front-lei
ders hadden gemaakt met Bouter
se. Dat was van invloed op de daad
kracht van Shankar en zijn minis
ters. Maar al snel na de verkiezingen
bleek dat de samenbundeling van
drie oude politieke partijen (de NPS
van Arron, de VHP van Lachmon
en de KTPI van Soemita) verlam
mend werkte. De gehele coalitie
was tegen Bouterse en zijn NDP.
Maar waar men nu precies geza
menlijk vóór was, dat wilde maar
niet duidelijk worden. De partijen
zijn een afspiegeling van de drie
grote bevolkingsgroepen in Surina
me.
Goudschaaltje
Ook andere accentverschillen be
gonnen een rol te spelen. Achter ge
sloten deuren werd menig gevecht
geleverd tussen 'de handelaren van
de (Hindoestaanse) VHP van Lach
mon' en de 'vertegenwoordigers
van de Creoolse volksmassa Arron'.
Vooral benoemingen bij staatsbe
drijven en op hóge ambtelijke pos
ten werden daardoor bemoeilijkt.
Officieel zijn de Surinaamse politici
het raciale stadium reeds lang te bo
ven. Maar officieus moest voortdu
rend met een goudschaaltje worden
gewogen óf niet één bevolkings
groep werd bevoordeeld of bena
deeld.
Door deze interne politieke ver
deeldheid slaagde de Front-rege
ring er niet in om een ontwikke
lingsvisie te presenteren in de vorm
van een grondwettelijk voorge
schreven meerjaren-ontwikkelings
plan. Ook was er steeds verdeeld
heid over de opstelling jegens de
Nederlandse ministers van ontwik
kelingssamenwerking, Bukman en
Pronk. Voortdurend is er met de
vinger naar Bouterse gewezen als
saboteur van het regeringsbeleid.
Bouterses NDP heeft ook niets na
gelaten om het de regering moeilijk
te maken. Maar.de interne verdeeld
heid binnen de Front-regering was
een even grote belemmering voor
een daadkrachtig beleid.
'Joker'
De in de ogen van het leger 'onwaar
dige behandeling' van Bouterse op
de luchthaven Schiphol bracht de
latente politieke crisis in een
stroomversnelling. Bouterse noem
de zijn opperbevelhebber Shankar
in het openbaar 'een joker voor wie
ik geen opdrachten meer uitvoer' en
nam zijn ontslag. Profiterend van
het gebrek aan steun voor de rege
ring begon de legerleiding vervol
gens te dreigen met morrende on
dergeschikten en de regering trok
haar conclusies: men was bereid
vervroegde verkiezingen uit te
schrijven voor mei van het volgend
tijnsamerikaans is dan Europees.
Bouterses ego was dermate bescha
digd door Shankar, die de rijkspoli
tie op Schiphol immers rustig had
laten begaan, dat de vervroegde ver
kiezingen niet voldoende waren.
Bouterse eiste onmiddellijk vertrek
van Shankar en liet Graanoogst de
macht overnemen.
Voor Bouterse is het nu van be
lang zich de komende honderd da
gen zo poeslief mogelijk op te stel
len. De 'papieren staatsgreep' is niet
voor niets uitgevoerd door vriende
lijk glimlachende legerofficieren.
Ook wordt elk militair vertoon
nauwgezet achterwege gelaten. De
door Bouterse geïnspireerde NDP
moet immers over honderd dagen
aan dezelfde verkiezingen deelne
men en hoopt op zetelwinst.
Bejaard
Een ander politiek succes dat de mi
litairen verwachten, is verjonging
van de top van de drie Front-partij-
en. Verwacht wordt dat de bejaarde
Lachmon en de teleurgestelde Ar
ron er weinig voor voelen opnieuw
lijsttrekker te worden. NDP-ideo-
loog Brunings speculeerde daar al
over in een interview dat Suriname
via de Wereldomroep bereikte:
"Met een nieuwe leiding van de tra
ditionele partijen is een nieuwe
koers mogelijk", aldus Brunings.
De komende honderd dagen
moeten worden overbrugd door een
'zakenkabinet'. Het zal Bouterse
weinig moeite kosten om kandida
ten voor kortstondige ministerspos
ten te vinden. De vakbeweging was
ook in de eerste militaire regerings
periode al bereid om ministers te le
veren voor de vele, elkaar opeenvol
gende regeringen.
En over de val van Shankar zal
binnen de bonden niet lang worden
getreurd. Sinds mei dit jaar leefde
de vakbeweging op voet van oorlog
met de regering en vermeed ieder
contact, ook met het bureau Co
opers Lybrand, dat in opdracht
van Suriname een economisch aan
passingsprogramma formuleerde.
Vakbondsleider Fred Derby heeft
al vanaf het aantreden van de Front-
regering in '87 verkondigd, dat een
duidelijke relatie tussen regering en
leger onontbeerlijk is. Hij had een
vooruitziende blik.
ADVERTENTIE
by Helioform
MA IDF) m Ff F¥ oIHFiM&F
Bewust gekozen, zeggen meubelen
wie U bent. Engelse stijlmeubelen,
traditierijk en tijdloos van vorm,
vervolmaken het betere interieur.
Meubelen waarin de edele
houtsoorten mahonie en taxus met
vakmanschap verwerkt zijn tot een
kwaliteitsprodukt voor mensen met
Bij ons vindt u de meest veelzijdige
collectie Engelse stijlmeubelen uit
The Re-Fum Collection die uw
woning dat biizondere accent van
voornaamheid aeven.
Hervormde diakonie steunt actie niet
KATWIJK AAN ZEE - De
hervormde predikant C. van
den Berg in Katwijk aan Zee
heeft het initiatief genomen
voor een hulpactie voor Rus
land, met name voor kerkelij
ke gemeenten in de Oekraine
en de Unterkarpaten. Van den
Berg hoopt begin januari zelf
met een voedseltransport
mee te reizen.
De predikant heeft gehoor gege
ven aan de gezamenlijke oproep
van de landelijke stichtingen
Hulp Oost Europa (uit de gerefor
meerde bondskring in de Her
vormde Kerk) en Kom Over en
Help (uit de zogenoemde gerefor
meerde gezindte). De stichtingen
hadden eerder deze maand predi
kanten aangeschreven om steun
te geven aan een voedselhulpac
tie voor Rusland.
Van den Berg kon zich direct
vinden in het initiatief. Zelf on
derhoudt hij via Hulp Oost Euro
pa al jaren contact met Roemenië.
In februari dit jaar zette hij voor
dat land een actie op touw. "Ik
heb toen vanuit de pastorie 750
dozen uitgezet. Dat is toen bijzon
der goed gelopen. Daarom dacht
ik nu: wat is er op tegen om weer
zoiets te doen?".
De situatie in de gebieden
waarop de actie zich richt, is ern
stig, weet Van den Berg. De Oek
raïne, met name het gebied rond
Tsjernobil, is zwaar getroffen, ter
wijl de Hongaarstalige minder
heid in de Unterkarpaten wordt
achtergesteld. De Karpato-Oek-
raine maakte voor de oorlog res
pectievelijk deel uit van
Tsjechoslowakije en Hongarije.
De speciale aandacht voor Rus
land is bij de kerkelijke hulporga
nen op bezwaren gestuit. De
stichting Oecumenische Hulp
(SOH), waarin de grote kerken in
Nederland samenwerken, kondi-
ge vlak voor de landelijke Rus
land-actie aan niet mee te doen
aan de fondswerving. SOH acht
de situatie in Rusland niet nijpen
der dan in andere Oosteuropese
landen.
Terwijl Van den Berg in het
hervormde kerkblad 'Om de
Oude Kerk' van Katwijk aan Zee
de actie toelicht, laat het college
van diakenen weten niet deel te
nemen aan de actie, waarbij de
diakonie verwijst naar het advies
van de landelijke hervormde Ge
nerale Diaconale Raad. De voor
bereidingstijd voor een actie van
de hele gemeente, was volgens de
diakenen ook te kort.
Desondanks loopt de actie vol
gens Van den Berg "erg goed".
Dit keer is het een financiële ac
tie. De organiserende stichtingen
stellen uniforme pakketten sa
men, omdat de Russische douane
dit vereist. Van den Berg: "Als ik
zie wie hier aan de deur komen...
Ook mensen die misschien nooit
bij mij in de kerk willen komen,
maar nu heel hartelijk een enve
lop afgeven".
Van den Berg is bltf met het
succes van de actie, "want al die
landelijke publikaties over de
noodzaak van hulp aan Rusland
stimuleren natuurlijk niet". De
predikant heeft de organiserende
stichtingen beloofd te pogen twee
van de drie vrachtwagens, die op
7 januari vertrekken, geheel door
Katwijk te laten vullen.
Een werkgroep uit de hervorm
de gemeente van Katwijk aan den
Rijn heeft zich achter de actie ge
steld.
Weer vieringen in Albanië en Bulgarije
DEN HAAG (Rtr-AFP-DPA-
KNA) De dreigende oorlog in
het Golfgebied heeft dit jaar de
viering van Kerstmis overscha
duwd. Paus Johannes Paulus II
waarschuwde in zijn kerstbood
schap vanaf het balkon van de St.
Pieter in Rome, dat een oorlog in
het Golfgebied een "avontuur
zonder weg terug is".
"Door rede, geduld en dialoog
met respect voor de onver
vreemdbare rechten van mensen
en volkeren" moet volgens het
hoofd van de RK Kerk een uitweg
uit het conflict worden gezocht.
De paus pleitte ook voor een
vreedzame oplossing van het
Palestijnse conflict, maar het was
niet duidelijk of hij een koppeling
tussen dit conflict en de Golfcri
sis wilde suggereren.
De oorlogsdreiging en de Pale
stijnse opstand in de bezette ge
bieden waren er de oorzaak van
dat er dit jaar vrijwel geen toeris
ten naar Bethlehem, de geboorte
plaats van Christus, waren geko
men. Hooguit 200 buitenlanders
trotseerden op kerstavond de
koude wind en de regen op het
vrijwel lege plein voor de Geboor
tekerk. Burgemeester Elias Freij
sprak van het "treurigste en lugu-
berste kerstfeest van mijn leven".
In Baghdad woonden bijna dui
zend christenen de nachtmis bij
in de St. Jozefkathedraal. Voor
ganger was patriarch Raphaël I
Bidawid die de gelovigen ver
zocht op 5 januari een dag van
vasten en gebed voor vrede te
houden. In het zuiden van Irak,
op twee kilometer van de grens
met Saudiarabië, vierden buiten-
De paus zegent tijdens het tradi
tionele 'Urbi et Orbi' (de bood
schap voorstand en wereld) de sa
mengestroomde menigte op het
plein voor de St. Pieter. (foto epa)
landse vredesactivisten Kerstmis
in een vredeskamo.
In de Saudische woestijn ke
ken vele van de 430.000 Ameri
kaanse militairen naar een video
boodschap van president George
Bush. Hij hield hun voor dat zij in
het Golfgebied zijn omdat de we
reld agressie niet mag belonen,
omdat vitale belangen op het spel
staan en wegens de bruutheid en
het gevaar van Saddam Husayn.
Bush sprak de hoop uit dat de
Amerikaanse militairen spoedig
naar de Verenigde Staten kunnen
terugkeren, zonder dat er een
schot is gelost.
In Bulgarije en Albanië, tot
voor kort het enige atheïstische
land in de wereld, konden de ge
lovigen voor het eerst sinds lange
tijd Kerstmis vieren. De Bulgaar
se president Jelio Jelev behoorde
tot degenen die in de Aleksandr
Nevski-kathedraal in Sofia de
nachtmis bijwoonden. In de Al
banese stad Shkoder hadden zich
volgens ooggetuigen meer dan
30.000 gelovigen verzameld rond
de kapel op de gemeentelijke be-
In de Baltische staten Estland,
Letland en Litouwen was Kerst
mis voor het eerst sinds de bezet
ting door de Sovjetunie in 1940
een officiële feestdag. De feest
vreugde werd echter gedempt
door toenemende spanningen
tussen de Baltische staten en de
Sovjetregering.
In China waren de kerken over
vol. Ondanks het koude weer na
men duizenden gelovigen deel
aan diensten in de katholieke en
•protestantse kerken van Peking
en andere grote steden. De rege
ringskrant 'China daily' toonde
op de titelpagina een kerstboom
en wenste de lezers gelukkig
kerstfeest.
