Gorbatsjov zegt Moldavië de wacht aan Roemeense pers koestert de leugen en het gerucht Bush schiet leger El Salvador te hulp Overjarige Franse rockster mag van Arabieren niet in woestijn optreden MAANDAG 24 DECEMBER 1990 PAGINA 5 KGB-chef dreigt met bloedvergieten MOSKOU (GPD/AP/Rtr) President Gorbatsjov van de Sovjetunie heeft de republiek Moldavië zaterdag een ul timatum gesteld. Binnen tien dagen moeten de plaatselijke autoriteiten een einde maken aan de twisten tussen Molda- viërs en de Turkse en Russische minderheden. Gorbatsjov waarschuwde dat 'noodzakelijke maatregelen' worden ge nomen wanneer de republiek zijn orders niet opvolgt. Van onze correspondent Rudolph Bakker PARIJS - De Franse troepen in Saudi-Arabiè kunnen met moeite hun woede onderdrukken: de rege ring in Ryad heeft de overjarige roek-zanger Edy Mitchell verboden om in de woestijn een exclusief rock-concert voor zijn gewapende landgenoten te geven. Argument van de Saudi's: rock-muziek hoort niet thuis in een woestijn waarbo ven de geest van Mohammed zweeft. Zo'n veertien dagen voor het eventuele uitbreken van de oorlog in Golf is het peil van de door presi dent Mitterrand naar het strijdge bied gezonden Franse eenheden tot een absoluut nulpunt gezakt. Veel vertier valt er in die woestijn niet te beleven. De soldaten mogen er geen alcohol drinken, zelfs nog geen fles je bier. Ze moeten in de smoorhitte in lange broeken lopen. Gelovige ka tholieken mogen geen kruisjes om hun hals dragen. En ómdat het kruis - teken van Mohammeds his torische concurrent - in Saudi-Ara- bië taboe is, zijn zélfs de Rode Krui sen op de Franse ambulances met lappen of stukken karton aan het oog onttrokken. Eddy Mitchell is nog niet eens Ca therine Deneuve of Brigitte Bardot. Mitchell is een sympatieke overjari ge roek-ster. Hij werd in '42 geboren en is dan nu ook al bijna vijftig, net als de eveneens overjarige Film-ac teur en rockster Johnny Halliday. Om de troepen te vermaken was be sloten de vriendelijke Mitchell met zijn vier begeleiders en zijn geluids boxen naar de woestijn te sturen. Op dat moment werd de onwaar schijnlijke Mitchell een diploma tiek probleem. Terwijl hij met zijn band en zijn boxen al in de woestijn was neerge daald, wilde men in Riyad van de rocker niets horen. De Franse rege ring voelde onraad en smeekte de Saudi's hun stokpaardjes rond het hen zo wezensvreemde kerstfeest maar even op stal te laten. Tenslotte zijn de Fransen er toch ook alleen maar om hun olievelden en hun mo hammedaanse dictatuur te bescher men. En tenslotte drinken de Saudi's ook alcohol als niemand het ziet. Terwijl minister van defensie Ch- evenement aan zijn al lang vooraf aangekondigde reis naar de woes tijn begon om er 'Kerstmis geza menlijk met zijn jongens door te maken' speelde Riyad met koud en De stemming onder de Franse soldaten daalde met het uur en ze bereikte een historische dieptepunt toen gisteren tenslotte 'op het hoog ste niveau in Riyad' besloten werd dat Mitchell met zijn vier man en zijn geluidsboxen naar Parijs dien de terug te keren zonder dat hij zijn rockende lokroep in het brandend zand had laten schallen. Chevenement is daardoor in een lastig parket gebracht, vooral om dat soldaten van andere nationali teiten wel het nodige vertier wordt geboden. De Spaanse troepen bij voorbeeld hebben rendez-vous met een van hun meest erotische pop- Gorbatsjov schaft in feite de recen telijk uitgeroepen onafhankelijk heid af van twee Moldavische re gio's, het Turkse Gagaoez en het Russische Dnjestr. De president eist onder meer dat het Moldavi sche parlement de wetgeving in trekt die iedereen verplicht om Roe meens, de taal van de Moldavische meerderheid, te leren. Gorbatsjov lijkt hiermee Molda vië te hebben uitgekozen als speer punt voor een harde actie tegen re publieken, die streven naar meer zelfstandigheid of zelfs afscheiding. Vorige week vertelde hij het Volks congres, het voltallige nationale parlement, niet te zullen aarzelen rebelse republieken onder direct presidentieel gezag te stellen of de noodtoestand uit te roepen. De Litouwse president Landsber- gis kondigde zaterdag aan dat voor bereidingen worden getroffen voor 'verzet en zelfverdediging' in geval Rwanda meldt dood honderden opstandelingen NAIROBI (Rtr/AFP) - Rwandese militairen hebben zeker 200 opstan-" delingen, onder wie een medicijn man, gedood bij een treffen in de streek Muyumba in het noorden van het Afrikaanse land. Dit heeft de staatsradio omgeroepen. Een da tum waarop het treffen heeft plaats gehad werd niet genoemd. Van ver liezen aan de kant van het rege ringsleger werd geen gewag gamaakt. De medicijnman werd ge dood omdat hij opstandelingen "magische kracht zou verlenen ter bestrijding van de regeringstroe pen". Een grote gewapende macht van Rwandese ballingen viel vanuit het aangrenzende Uganda in oktober Rwanda binnen. Rwanda zegt dat de invasiemacht verslagen en ver strooid is, maar regeringssoldaten maken jacht op een onbekend aan tal opstandelingen in het noorden van het land. De opstandelingen zijn lid van de Tutsi-minderheid, de vroegere feodale heersers in Rwanda, die in ballingschap gingen nadat de Rwandese monarchie in 1959 omver was geworpen door de Hutu-meerderheid. Buitenland kort George Marchais George Marchais is zaterdag herko zen tot secretaris-generaal van de Franse Communistische Partij. Marchais kreeg zoveel stemmen dat hij weinig te duchten heeft van op ponenten (die drastische wijziging van zijn beleid bepleiten. Het con- gfes van de Franse communisten was het eerste sinds de omverwer ping van de communistische regi mes in de Oosteuropese landen. Vissers verdwenen Meer dan 200 Bengalese vissers zijn verdwenen in de Golf van Bengalen na een hevige storm. Ongeveer 228 vissers hadden dinsdag hun thuis haven verlaten aan boord van 36 schepen voordat de radio melding maakte van de storm. Sindsdien is niemand teruggekeerd. Ontbossing De vegetatie in het noordwesten van Brazilië is voor meer dan de helft vernietigd. Dit blijkt uit onder zoeken die zijn uitgevoerd door het Braziliaans Instituut, voor Milieu, het Instituut voor Geografie en Sta tistiek, en het Ontwikkelingsbu reau voor het Noordwesten. Mo menteel is nog maar 728.000 vier kante kilometer van het betreffende gebied begroeid, ongeveer 47 pro cent van het totale oppervlak. Walesa Lech Walesa is zaterdag beeidigd als president van Polen. De 47-jari- ge vakbondsactivist, opgeleid als electricién, kreeg de presidentiele waardigheid niet overgedragen door de aftredende Jaruzelski. De man die in 1981 de staat van beleg uitriep en Walesa bijna een jaar ge vangen heeft gehouden was niet bij de plechtigheid uitgenodigd. Scheepsongeluk Het dodental bij het scheepsonge luk met Amerikaanse matrozen voor de rede van Haifa is opgelopen tot 20. Zevenenveertig personen raakten gewond. Het ongeluk ge beurde zaterdagochtend toen de veerboot die ongeveer 100 matrozen van Haifa naar het vliedekschip USS Saratoga bracht, plotseling kapseisde. Gorbatsjov besluit tegen de Balten op te treden. Landsbergis zei dat er tekenen zijn dat Moskou reeds op een heimelijke manier probeert di rect bestuur in te stellen en om het nieuwe unieverdrag aan Litouwen op te dringen door "te dreigen met bloedbaden en gebruik van ge weld". Bloed KGB-chef Krjoetsjkov waarschuw de zaterdag in een toespraak voor het volkscongres dat harde actie no dig is tegen 'separatisme en bandi tisme' om uiteenvallen van de Sov jetunie te voorkomen. "Wij moeten bereid zijn om bloedvergieten te ac cepteren als wij de rust in ons land willen herstellen", zo verklaarde de KGB-baas. Hij verklaarde dat natio nalisten 26.000 gewapende strijders in de Baltische staten en in de Cen- traalaziatische deelrepublieken Ar menië en Georgië. In Letland en de omstreden regio Nagorno-Karabach 'Zijn zaterdag bommen ontploft, waarbij grote schade werd aangericht. Volgens persbureau TASS vielen er geen slachtoffers. Doelwit van de aanslag in Letland was een militair oplei dingsinstituut in de hoofdstad Riga, waar een krachtige bom door een ruit werd gesmeten. Aangenomen wordt dat de aanslag het werk is van Letse nationalisten die fel gekant zijn tegen de aanwezigheid van Sov jet-militairen in hun naar onafhan kelijkheid strevende republiek. In Nagorno-Karabach ontplofte een bom op een snelweg, op het mo ment dat daar een bus met ordetroe pen van het ministerie van binnen landse zaken voorbijreed. In de gro tendeels Armeense enclave, die ge heel wordt omsloten door de mos lim-republiek Azerbaidzjan, zijn de afgelopen twee jaar bij botsingen tussen beide bevolkingsgroepen ruim 200 mensen omgekomen. Sjedvardnadze Edoeard Sjevardnadze blijft, on danks zijn ontslag als minister van buitenlandse zaken, meewerken aan de totstandkoming aan het ver drag dat aan de kant van de Ver enigde Staten en de Sovjetunie tot reducties van strategische kernwa pens moet leiden. Dat heeft het Sov jetpersbureau TASS zaterdag ge meld. MOSKOU - Een oude vrouw valt op haar knieën snel in de Russische hoofdstad snel toe. i Moskou. Met de voedselschaarste en de koude neemt ook het aantal bedelaars (foto EPA) WASHINGTON (AP/IPS) - Presi dent Bush wil 42,5 miljoen dollar militaire hulp beschikbaar te stel len aan El Salvador om het leger te helpen in de strijd tegen het linkse verzet. Dat zou de laatste tijd steeds meer wapens, waaronder raketten van Sovjet-makelij, ontvangen. Bush kan hem in aanvaring bren gen met het Congres, dat zeer kri tisch is over de steun aan El Sal vador. De Amerikaanse parlemen- De eerste legale betoging in Albanië v pening". Eerste betoging in Albanië TIRANA (GPD) Op het plein voor de universiteit van Tirana heb ben zaterdag naar schatting 20.000 aanhangers van de Democratische Partij van Albanië (DPA) betoogd. Het was de eerste bijeenkomst van de oppositie, die de communisti sche autoriteiten ooit hebben toege staan. De demonstranten eisten uitstel van de parlementsverkiezingen, die zijn vastgesteld voor 10 februari. Ook wil de oppositie de onmiddel lijke vrijlating van alle politieke ge vangenen in het land. Vooraan staande Albanese intellectuelen hebben daarvoor gisteren de eerste onafhankelijke mensenrechtenor ganisatie opgericht. Enkele uren na de demonstratie, werden de ministers van economi sche zaken en van financiën de laan uitgestuurd en vervangen. tariërs willen de Salvadoraanse re gering stimuleren met het Natio naal Bevrijdingsfront Farabundo Marti (FMLN) rond de tafel te gaan zitten. Anderzijds is het Congres niet tevreden over het onderzoek naar de moord op zes jezuieten, vo rig jaar in El Salvador. De Amerikaanse regering had aanvankelijk om 85 miljoen dollar militaire steun aan El Salvador ge vraagd voor het huidige begro tingsjaar. Maar het Congres hal veerde het bedrag, dat bovendien niet zomaar mag worden uitgege ven. De 42,5 miljoen dollar die voor lopig opzij is gezet zou vrij kunnen komen als de Amerikaanse regering kan aantonen dat het FMLN grote hoeveelheden wapens ontvangt of burgers aanvalt die niet in de strijd betrokken zijn. Ook zou de hulp gegeven kunnen worden als het Witte Huis conclu deert dat de conservatieve regering van de Salvadoraanse president Al fredo Cristiani door een militair of fensief van het verzet bedreigd wordt. De regering-Bush zegt nu zich zorgen te maken om het "aan zienlijke aantal" luchtdoelraketten van Sovjet-makelij dat de afgelopen tijd in handen van het FMLN geval len zou zijn. Nicaragua, waar de Sandinisten nog steeds grote mili taire invloed uitoefenen, zou de wa pens hebben geleverd. Als Bush besluit de 42,5 miljoen dollar binnenkort alsnog beschik baar te stellen aan de Salvadoraanse regering, krijgt hij naar verwach ting de wind van voren in het Con gres. Met name de Democraten on tevreden zijn over de rol die de Amerikaanse regering in de Sal vadoraanse burgeroorlog speelt. Volgens de Democraten kan Bush de noodzaak voor de militaire hulp niet hard maken. Guatemala Terwijl hij de hulp aan El Salvador wil opvoeren, heeft Bush de militai re steun aan Guatemala ingetrok ken. volgens een woordvoerder vanwege zijn "diepe teleurstelling" over het gebrek aan bescherming van de mensenrechten. De Ameri kanen zijn vooral boos over het tra ge verloop van het onderzoek naar de moord op de 49-jarige Ameri kaan Michael Devine, een restau rant-eigenaar die al 20 jaar in Gual- temala woonde. Diens onthoofde li chaam werd op 8 juni gevonden in het departement El Peten,-in het noorden van het land. De vondst volgde op berichten dat Devine was ontvoerd door leden van de Guatemalaanse strijdkrach ten. zangeressen: op een schip buiten de territoriale wateren dat hun rege ring voor hen gecharterd heeft. De Amerikanen hebben het nog beter georganiseerd. Drijvende ho telschepen ontvangen er de naar seks en comfort hongerende solda ten die straks in de frontlijn zullen staan als Saddam Hussein ook na 15 januari weigert zich uit Kuwayt te rug te trekken. Waar is de latijnse inventiviteit van de Fransen gebleven? Een he roïsche Franse vloot, zoals die prak tisch iedere dag op de Franse beeld schermen met zware propagandis tische ondertoon te zien is, dobbert ijdel langs de lauwe kusten waar achter Franse soldaten hongeren naar vertier. Zelden had een minis ter van defensie dan ook zo met een uit geestdrijverij uitgewezen oude re rockzanger in zijn maag gezeten. Op het thuisfront wachten de kerstfeestvierende Fransen op de nieuwe aflevering van dit tragiko mische vervolgverhaal. En schen ken ze zich nog een goed glas koele champagne in. Slovenië wil zich losmaken van Joegoslavië BUDAPEST (GPD/AP) - Bij een gisteren in Slovenië gehouden refe rendum heeft de bevolking massaal voor onafhankelijkheid van de noordelijke Joegoslavische repu bliek gestemd. Ruim 85 procent zei ja tegen een mogelijke afscheiding van hun land. Meer dan negentig procent van de Slovenen ging giste ren naar de stembus. In de straten van Ljubljana vierde de bevolking feest nadat de eerste uitslagen giste renavond bekend werden. Het resultaat van het referendum betekent overigens nog niet dat Slovenië zich op korte termijn daadwerkelijk zal afscheiden. De volksstemming was vooral bedoeld als test of de bevolking bereid is de risico's van een mogelijke afschei ding, zoals een ingrijpen van het Joegoslavische leger, te nemen. Maar de Sloveense president Ku- can heeft afgelopen week verklaard dat een positieve uitslag nog geen direct uittreden betekent. Slovenië zal een definitieve beslissing laten afhangen van de politieke ontwik kelingen in Joegoslavië. Bepalend wordt, in hoeverre de andere republieken bereid zijn in te stemmen met een nieuwe staats vorm voor Joegoslavië. Als de hui dige federatie wordt omgevormd tot een confederatie met grote be voegdheden voor de individuele re- pubheken zal Slovenië niet uittre den. Maar de grootste republiek Servië en de kleinste republiek Montenegro, de laatste twee com munistische bolwerken, verzetten tegen zo'n confederatie. De komende drie dagen worden gezien als bepalend voor de toe komst van Joegoslavië. Vrijdag nam Kroatië een nieuwe grondwet in, waarin de republiek zich het recht op souvereiniteit toekende, zoals Slovenie dat al eerder heeft ge daan. Zaterdag riep de Servische minderheid in Kroatië het gebied rond de stad Knin uit tot 'autonoom Servisch grensgebied'. Wrede moord op zwart paar door blanke jongeren JOHANNESBURG (AFP/Rtr) - In Zuid-Afrika zijn zeven blanken ge arresteerd, die worden beschuldigd van de moord op een gekleurd echt paar. Dit heeft de politie vandaag bekendgemaakt. De verdachten, in leeftijd van 18 tot twintig jaar, kre gen ruzie met de man en de vrouw bij een treinstation in de buurt van Johannesburg. De twee werden ge schopt en met een stuk hout be werkt tot ze het bewustzijn verlo ren. Een van de verdachten haalde daarna petroleum, waarmee het echtpaar werd overgoten en in brand gestoken. De verminkte li chamen van het dakloze tweetal, dat blijkbaar op het station sliep, werden zaterdag gevonden. In de provincie Natal zijn gisteren vijf zwarten overleden als gevolg van schotwonden. In het zwarte woonoord Alexandra bij Johannes burg werd een politieman doodge schoten die op wacht stond bij een woonblok voor vrouwen. TIMISOARA - Wie van Roemenië het beeld heeft van een onder com munistische dictatuur zuchtende natie kan zich alleen maar verbazen over de enorme hoeveelheid kran ten in het land. Dagelijks verschij nen ruim duizend dagbladen. Con servatief, progressief, religieus, na tionalistisch, socialistisch, opposi tioneel: de lezers kopen en consu meren zonder enig onderscheid al les wat wordt gedrukt. De Roemenen zijn als dorstigen in de woestijn najaren van droogte. Jaren waarin de media maar over een ding konden berichten: het voortreffelijke Echtpaar, de bloem en de leeuw van de natie, Elena en Nicolae Ceausescu. De media spelen een hele belang rijke ról. Dat begon al in de revolu tie. De bezetting van de televisiestu dio in Bukarest betekende het defi nitieve einde van Ceausescu. Het was een dramatisch moment toen de uitzending van de bevrijde Roe meense televisie tijdelijk werd stop gezet omdat in de gangen van het gebouw soldaten en securitate man tegen man vochten. Wat in die dagen duidelijk werd, was de Roemeense voorliefde voor het gerucht. Als nieuwsbron was de televisie onbetrouwbaar, omdat ie dere roddel als waarheid werd ge presenteerd. Dat was geen kwaad willendheid, eerder onervarenheid, maar het is een eigenschap dat de Roemeense media nog steeds ken merkt. Objectieve berichtgeving en het natrekken van informatie is de kranten vreemd. Uitzonderingen als de Duitstalige Neuer Weg daar gelaten, vertegenwoordigen dag bladen vooral meningen. Voor zo ver ze feiten afdrukken, gaat het al leen om informatie die bij de menin gen past. Die informatie is soms zeer ge kleurd en in praktijk wordt kranten weinig in de weg gelegd als ze regel rechte leugens en beledigingen af drukken. Een van de meeste be ruchte kranten is Romania Mare (Groot-Roemenië), dat zichzelf na drukkelijk een 'volledig onafhanke lijk weekblad' noemt. In werkelijk heid komt het uit de koker van de oude partijgarde. Het wordt geleid door twee voormalige hofdichters van het echtpaar Ceuasescu, Eugen Barbu en Corneliu Vadim Tudor. Het blad dat in een oplage van 350.000 verschijnt, schuwt geen en kele leugen om de oppositie, de na tionale minderheden en dan vooral de Hongaren, de zigeuners en de jo den, zwart te maken. Onder de kop 'De Timisoara Vereniging, nest van landverraders' vierde de krant deze maand de verjaardag van de revolu tie met een aanval tegen de belang rijkste oppositiegroep in Timosoa- ra. Romania Mare noemt de vereni ging "Een extremistische beweging die bijna geen Roemeense leden heeft", regelmatig contacten onder houdt met Budapest en "ten on rechte de waarheid over de revolu tie van 1989 monopoliseert". Het is de vraag waarom de hof dichters zich daarover druk maken, want ze komen er openlijk voor uit dat ze de val van Ceausescu betreu ren. Eerder hebben ze de demon straties vorig jaar december in Ti misoara zelfs "een schandelijk schouwspel" genoemd, opgezet door "'uit Budapest binnengedron gen agenten" die eigenhandig meerdere dozijnen Roemenen heb ben doodgeschoten om een opstand uit te lokken. Dat de Hongaarstalige dominee Laszlo Tökes destijds een belangrij ke rol speelde komt goed uit. De krant beweert dat de geestelijke in dienst staat van de Hongaarse ge heime dienst: "Laszlo Tökes was kolonel en werd begin van dit jaar tot generaal-majoor bevorderd". In een ander artikel wordt tegen Tökes gezegd: "Wat heb je tegen ons, zwartrok? Scheer je weg, naar de jouwen in Budapest, naar die met antennes volgeplante en van elek tronica wemelende gebouwen van waaruit jij je opdrachten krijgt". In pFaktijk kan de oppositiepers schrijven wat ze wil, maar er is veel onzekerheid over deze persvrijheid. Het bezoek van de mijnwerkers aan Bukarest in juni, waarbij het kan toor van de oppositiekrant Roma nia Libera kort en klein werd gesla gen, staat journalisten nog duidelijk voor ogen. En oppositiekranten wordt het niet altijd makkelijk gemaakt. Ze zijn bijvoorbeeld benadeeld als het om de prijs van papier gaat. „Die was in januari 6 en nu 46 lei per ki lo", vertelt loan Craciun, hoofdre dacteur van het drie maal per week verschijnende blad 'Timisoara', "Maar de regeringsgezinde kranten betalen veel minder, 27 lei". Boven dien komt het voor dat het papier te laat wordt afgeleverd. "Of soms he lemaal niet, zoals vorige week". Om de krant gedrukt te krijgen is niet altijd eenvoudig. De 'Timisoa ra' moet een oude drukfabriek met vooroorlogse persen delen met meer dan 40 andere kranten die in de stad verschijnen. De machines laten het wel eens afweten, de arbei ders staken soms. Kortom, het ver schijnen van de krant is lang niet al tijd even zeker. Het blad, dat in Ti misoara gretig wordt gelezen, draait inmiddels met verlies. Ondanks die problemen heeft Roemenië een vrije pers. Anders ligt dat bij de televisie, dat tijdens de revolutiedagen zo zwaar bevoch ten medium. De tv is voornamelijk spreekbuis van de regering. Dat be tekent niet dat de oppositie er nooit aan het woord komt, maar de bril waardoor het nieuws wordt beke ken, is onmiskenbaar regerings-ge- zind. Toen de tv onlangs verslag deed van de herdenkingsdemon stratie in Timisoara was de belang rijkste leuze van de dag, Weg met Iliescu, nauwelijks te horen. Een onafhankelijk tv-station is sinds begin dit jaar een van de be langrijkste eisen van de demon stranten in Bukarest en Timisoara. Wie in Roemenië de tv bezit, bezit de macht. Dat wisten de revolutio nairen en de securitate vorig jaar de cember en dat weten de oppositie en de regering nu ook.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 5