Verveling slaat toe in de Golf
Kerk in Albanië
uit catacomben
ONGEMAK
iREPORTAGE
Nederlands fregat radertje in vloot die embargo afdwingt
Vlak voor de kerst patrouilleert de Nederlandse marine in een
van de gevaarlijkste gebieden van de Golf: Charlie-5. Hoewel.,
gevaarlijk? De bemanning heeft een blind vertrouwen in de
superieur geachte radar- en wapensystemen, waarmee de
fregatten zijn uitgerust. De grootste tegenstander lijkt niet
Saddam Hussein te zijn, maar de verveling. "De hele dag 8
Iraanse vissersboten op mijn radarscherm. Verder gebeurt er
niks. Ik word daar gek van". Oorlogswacht in de Perzische
Golf.
A/B HM JACOB VAN HEEMS-
KERCK Als de fregatten Jacob
van Heemskerck en Philips van Al-
monde zich losmaken van de kade
in Jebel Ali, bij Dubayy, weet de be
manning dat ze aan een nieuwe,
loodzware klus is begonnen. Bin
nen 15 uur na de afvaart zullen bei
de marineschepen, voor het eerst
tijdens hun reis, het vak Charlie-5 in
de Perzische Golf bereiken, waar ze
in het kader van het VN-embargo
tegen Irak schepen moeten contro
leren.
In Charlie-5 is de kans op een
Iraakse luchtaanval het grootst. Het
vak ligt op 'slechts' 350 kilometer
van Irak. Uiterste grens voor de Ne
derlandse schepen: 27.30NB, alleen
Amerikaanse marineschepen ko
men nog dichter bij Irak.
Charlie-5 betekent een week lang
oorlogswacht voor de hele beman-
ren. Alle scheepsbewegingen wor
den in de gaten gehouden. Ieder
vliegtuig wordt geïdentificeerd: is
het een vriend of een vijand? Sche
pen worden aangeroepen en des
noods wordt hun lading gecontro
leerd. Mensen die het weten kun
nen, bedieners van de radar bijvoor
beeld, gaan er vanuit dat het embar
go op zee zo goed als waterdicht is.
Computer
De Heemskerck krijgt per compu
ter door welke schepen in de vooraf
gaande uren zijn gecontroleerd in
de Perzische Golf. de Straat van
Hormuz en de Golf van Oman. Om
te voorkomen dat een koopvaarder
steeds opnieuw door marinesche
pen wordt aangesproken, geeft het
fregat dat de controle uitvoert aan
alle andere 64 oorlogsbodems in de
regio door wat is aangetroffen.
Eén van de computerberichten
meldt dat het Italiaanse fregat Orsa
eerder om 17.00
ling. Zeven uur op, vijf uur af. Vijf Iraanse koopvaardijschp Alvand
r af. Een moordend heeft gecontroleerd, 'gechallenged'
i Heemskerck: de hele dag controleren
schema: het ritme van dag en nacht
raak je kwijt; je nachtrust wordt in
tweeën gesplitst; en je vaste maatje
zie je vaak dagen niet, omdat hij
slaapt als jij wachtloopt.
Passagieren
Als de trossen worden losgegooid,
heeft de bemanning van de beide
fregatten en het bevoorradings
schip Zuiderkruis er drie dagen
passagieren opzitten. Men heeft
zich van de desolate haventerreinen
van Jebel Ali naar Dubayy laten rij
den, een rit van een uur door de
woestijn, om zich vervolgens te ver
gapen aan een stad die nog het
meeste wegheeft van een gigantesk
winkelcentrum hier in de woes
tijn is het consumentisme tot grote
hoogten gestegen.
In Dubayy, een moslim-emiraat,
kregen de matrozen vast een soort
kerstgevoel, bij gebrek aan beter.
Hier geeft men elkaar een auto met
kerst. En omdat zon cadeau niet on
der de boom past, staan de wagens
met een grote strik eromheen bij de
dealer. In de hotels zijn nep-
sneeuwpoppen neergezet (in Du
bayy is het in december bijna 30
graden) en bestaat de achtergrond
muziek uit kerstliederen.
Aan boord van de Heemskerck
zijn ook enkele schuchtere pogin
gen gedaan een kerstatmosfeer te
creëren. Maar dat wil niet echt luk
ken op een fregat waar een matroos
zo ongeveer op zijn zij in bed moet
liggen, krap als het is. Aan de koks,
melden de manschappen vol ver
trouwen, zal het echter niet liggen.
Met kerst wordt goed gegeten aan
boord.
De bemanning van de Heems
kerck, de Almonde en de Zuider
kruis zit in de Golf om Resolutie 661
van de Verenigde Naties uit te voe-
marinetaal. De Alvand blijkt v
de maatschappij Bandaras te varen,
was op dat moment afkomstig uit
Dubayy en op weg naar het Iraanse
eiland Kharg. Er was geen bijzonde
re lading, zoals olie of militair mate
rieel aan boord.
Ook al geeft het merendeel v
passerende schepen op het eerste worden gebruikt. Dat kan
gezicht geen enkele aanleiding tot
twijfel, men neemt geen risico's.
Het is het gemakkelijkst om goede
ren te smokkelen via niet verdachte
schepen. Daarom zijn ook de bag
gerschepen van Volker-Stevin en
Boskalis gecontroleerd. Ze kwa
men tenslotte uit een Iraakse haven.
Schepen die afkomstig zijn uit
Irak zijn per definitie verdacht. En
de kans dat de Heemskerck of de
Almonde zo'n schip tegenkomt in
Charlie-5 is reëel, omdat deze sector
vrij dicht bij Irak ligt. "Het komt
echter niet zoveel voor dat de mari
ne ook echt aan boord gaat van een
verdachte koopvaarder. De Neder
landse marine heeft in de afgelopen
maanden slechts één controle aan
boord uitgevoerd. Daar was de Pie-
ter Florisz bij betrokken", vertelt
korporaal Jos Albers.
koop- ten zijn om de herkomst van sche-
Daarvoor pen te achterhalen. Maar de tegen
partij zit niet stil. Zo zijn er aanwij-
hebben. Dat betekent zingen dat Iraakse schepen een an-
ar Den Haag, waar de dere naam krijgen en worden on-
de minister dergebracht bij niet-Iraakse organi
saties.
De landen die met hun marine in
de Golf zijn vertegenwoordigd, stel
len iedere maand gezamenlijk vast
waar hun schepen worden inge-
Tot halvewege deze maand had deeld. Men houdt daarbij rekening
moet een politieke opdracht
den gegev - -
dat bellen
marinetop het geval
voorlegt. Pas als de
stemming geeft, mag er we geweld
de totale buitenlandse vloot
dan 5000 schepen gecontroleerd in
het kader van het VN-embargo. In
642 gevallen werd een schip door
zocht, 23 schepen bleken een verbo
den lading te hebben. Elf schepen
weigerden medewerking, waarvan
er tien door een schot voor de boeg ëerd w
werden gedwongen hun koers te worden
wijzigen. Eén keer besloot de mari
ne de leiding van een koopvaardij-
met het feit dat lang niet alle sche
pen zichzelf tegen een luchtaanval
kunnen verdedigen. De schepen die
daarvoor wel geschikt zijn, zoals de
Heemskerck, worden verspreid
over het hele gebied. Zo wordt een
netwerk van radarsystemen gecre-
het hele gebied kan
Frits de Beijer, korporaal elektro
nische oorlogsvoering, heeft een
Het vertnTuwerTdat de Nederian- 51"
ders hebben in de handhaving a
de zeeblokkade, is puur gebaseerd SXh! SEKïi'
on dp hpsrhikharp tprhnnwip "Wp te omdat het te dichtbij kwam.
Geweld
De 25-jarige korporaal is lid van een
'boarding team', een speciaal com
mando dat zich desnoods met ge
weld toegang verschaft tot een ver
dacht schip om de lading te contro
leren. Albers: "Ik kreeg een oplei
ding in het gebruik van handvuur
wapens. Later hebben we aan boord
nog geoefend hoe we iemand moe
ten boeien. Dit soort instructie is
noodzakelijk, want het is best mo
gelijk dat je met wapens wordt op
gewacht".
De Nederlandse schepen mogen
echter niet zomaar geweld gebrui-
op de beschikbare technologie. "We
zien schepen op 60 kilometer aan
komen", zegt een radarbediener in
de commandokamer van de Heems
kerck. Men verwijst ook naar de
snelheid: de Heemskerck en de Al
monde kunnen ruim 30 knopen per
uur afleggen, een koopvaardijschip "handje toestel
gaat nooit veel harder dan 20 tot 22 V1^naig toestel
knopen. Jos Albers: "Ik zou verbo
den goederen per vliegtuig probe
ren te smokkelen, en zeker niet over
het water".
De Beijer: "In de Golf van Oman
kwamen er drie. vier keer Iraanse
gevechtsvliegtuigen op ons af. We
kunnen met onze apparatuur auto
matisch zien of het vijandige toe
stellen zijn. Alles wat niet NAVO is,
beschouwen we als vijandig. Een
mag ons tot 25 mijl
naderen, maar al bij 40 mijl begin
nen we hem op te roepen over een
jaar. 'De'bemanning"^'gevraagd op
heerst, zoals het uitvoeren van on
derhoudswerk, is nu vervangen
door lange tijden van wachtdien
sten waarin weinig gebeurt.
Pieter Vermaas, éen van de kor
poraals die de Goalkeeper bedient:
"Als er contact is met een koopvaar
dijschip, dan merk ik daar niks van.
Dat gaat helemaal langs mij heen".
De Beijer: "We zitten ook in zo'n
klein gebied. Twee weken geleden
waren we in de Golf van Oman.
Daar zag ik de hele dag acht Iraanse
vissers op mijn radarscherm. Ver
der gebeurde helemaal niets. Ik
word daar gek van".
Richard de Kruyf, matroos II.
heeft ook last van de eentonigheid,
hoewel hij toch op een schijnbaar
interessante positie zit. Met zijn
werkplek op de brug van de Heems
kerck is de matroos nauw betrok
ken bij het contact zoeken met pas
serende koopvaardijschepen. Hij
legt informatie vast die de kapitein
van het koopvaardijschip afgeeft of
communiceert per seinlamp. Hier
wordt het VN-embargo letterlijk
uitgevoerd, maar De Kruyf wordt
daar niet warm of koud van: "Als je
vijf keer een schip hebt gechallen
ged, dan weet je het wel".
In de dagelijkse orders die de be
manning krijgt, heeft de comman
dant gewezen op de spanningen die
kunnen ontstaan, omdat werken in
de Golf geen plezierreis is, zoals de
trip naar Rio de Janeiro eerder dit
Andere naam
In de loop van de afgelopen ma
den hebben de gezamenlijke m
nes een groot aantal gegevens
zameld over de scheepvaart i
reageert, zetten we de vuurleidings
radar op hem. Dat merkt zo'n piloot
en die Iraniërs gingen dan ook
meteen weer uit de buurt".
Volgens De Beijer is het niet zo
vreemd dat dit soort dingen ge
beurt. De fregatten zitten vlak bij
elkaar te letten, zodat bijtijds kan
worden ingegrepen als mensen in
psychische problemen terecht ko
men. Albers: "Normaal is de stem
ming op het schip gezelliger. Nu is
het minder ontspannen, men houdt
zich meer in".
i de Rode Zee, waardoor Iraans grondgebied. ""Ze kw
het op zich gemakkelijker z
Serieuzer
Kapitein ter zee A. Van Gurp, die tot
vrijdag het commdando voerde
over de drie Nederlandse schepen
en dit weekeinde terugkeerde in
Nederland, heeft gemerkt dat deze
opdracht serieuzer door de beman
ning wordt beleefd dan andere rei
zen. "Er is wat meer spanning. Men
praat meer over betrouwbaarheid
van de apparatuur en de politieke
ontwikkelingen worden beter bijge-
de moderne houden".
Hij denkt dat het goed is dat het
marinepersoneel weer eens wordt
geconfronteerd met een crisissitua
tie. "Dit is een beroep met risico's.
Het is heel goed dat iedereen zich
weer eens realiseert waar wij voor
zijn en dat men wordt gedwongen
om erover na te denken".
Die dwang tot nadenken heeft bij
verschillende mensen op de
Heemskerck geleid tot de conclusie
demonstratie worden dat ze de marine zullen verlaten.
Naar een oorlogsgebied moeten
niet bij stilge-
irine kwamen.
Bij de i
maken naar verre, zonnige oorden
en het zou een goede boterham op
leveren. Matroos De Kruyf: "Als je
met je ballen op het strand van Aru-
Bemanning van de Jacob van Heemskerck legt een lijntje naar het bevoorradingsschip Zuiderkruis: de voorbe
reidingen voor een speciale kerstmaaltijd onder een hete zon zijn getroffen.
gewoon even kijken wie er zaten en
onze waakzaamheid testen". In het
gebied Charlie-5 zou een 'vijand'
ook een Iraakse Mirage kunnen zijn
met gevaarlijke Exocet-raketten.
Vandaar dat iedere vliegbeweging,
ook die van de burgerluchtvaart,
nauwlettend in de gaten wordt ge
houden.
Niemand op de Heemskerck lijkt
zich echter grote zorgen te maken.
Opnieuw geldt hier weer het gren
zeloze vertrouwen
techniek. Als alle raketten
stormend vijandelijk toestel niet
hebben kunnen stoppen, dan be
schikken de Nederlandse schepen
altijd nog over de veelgeroemde
Goalkeeper. Het snelvuurkanon
kan 4200 kogels per minuut afschie
ten. Hiermee zou in principe iedere
granaat die op een fregat wordt af
gevuurd, kunnen worden vernie
tigd.
Tijdens
als oefening 70
de afgevuurd. Er is slechts wat rook gaan, daar hadden
te zien, maar het klinkt indrukwek- ^aai} toen ze bij de
kend. En wat belangrijker is: het ap-
paraat blijkt het te doen.
Sleur
Met het surplus aan techniek aan
boord blijkt de grootste vijand niet ba ligt, dat is oké. Maar nou moet ilc
Irak te zijn, maar de sleur
veling. De activiteit die tijdens
normale reis in vredestijd
oorlogswachten draaien. Deze zaak
nd ik niet belangrijk genoeg
boord mijn leven voor te wagen".
BUDAPEST - Dat gas. water, licht
of telefoon niet vanzelfsprekend
zijn, ga je je pas realiseren als een
van die gemakken van de moderne
samenleving het laat afweten. En
dat komt hier in Hongarije
regelmatig voor.
Een kleine opsomming: we hebben
het afgelopen jaar al twee keer
zonder stroom, vier keer zonder
telefoon, drie dagen zonder water en
twee dagen zonder verwarming
gezeten.
En natuurlijk komt iedere
onderbreking van een openbare
dienst net op het totaal verkeerde
moment. De electriciteit valt uit als
je netje diepvries vol met vlees hebt
geladen en het buiten ver over de
dertig graden is. Het water laat het
afweten terwijl je net van plan was
de tuin te sproeien en er voor twee
wasmachines was in de mand ligt.
De verwarming valt uit bij het
invallen van de eerste koude dagen
van het jaar en de telefoon doet het
niet, iedere keer als je echt iets
dringends aan de redactie in
Nederland te melden hebt.
Oosteuropeanen reageren op dat
soort rampjes als op een soort
onvermijdelijk natuurverschijnsel
Als je klaagt, halen ze gelaten hun
schouders op. Natuinlijk doet de
telefoon het niet goed, ik mag al blij
zijn dat ik er een heb, ik weet toch
dat Hongaren soms zes jaar
wachten? En weet ik dan niet dat
dit nog een heel goed telefoondistrict
is? Er zijn delen van Budapest waar
het net zo overbelast is datje
eigenlijk alleen 's ochtends heel
vroeg en 's avond na zeven uur
fatsoenlijk kunt telefoneren.
Ik weet het, ik weet het, en ik weet
ook de oorzaken van de problemen:
er zijn nooit investeringen gedaan,
alle openbare diensten zijn
verouderd en er is geen geld om de
zaak op te knappen. Ik kijk er al
lang niet meer van op als ergens in
de straat duizenden liters
drinkwater wegvloeien omdat de
waterleiding weer eens gebroken is.
En sinds ik heb gelezen dat de
telefoonleidingen in de voormalige
DDR geisoleerd blijken te zijn met
papier, ben ik er ook niet meer
verbaasd over dat onze telefoon het
soms niet doet "omdat er water in de
leiding zit".
En ik realiseer me ook: het is in
Hongarije zo slecht nog niet. Je zou
ook in Bulgarije kunnen wonen,
waar ze tegenwoordig iedere drie
uur de stroom een uur uitzetten om
electriciteit te besparen. Of in
Roemenie, waar deze zomer een
tekort aan drinkwater was.
Of in Warschau, waar het
telefoonsysteem inmiddels zo in
elkaar is gestort, dat het in bepaalde
delen van de stad niet mogelijk is
naar een ander deel te bellen.
Verkeerde verbindingen zijn meer
regel dan uitzondering en als je
naar het buitenland probeert te
bellen, is het niet ongebruikelijk dat
de telefooncentrale je gemakshalve
doorschakelt naar een aansluiting
in Warschau zelf.
Een Italiaanse collega raakte
onlangs buiten zinnen over het
Poolse telefoonsysteem, toen hij, na
een halfuur gewacht te hebben op
zijn verbinding, binnen twee
minuten weer werd afgebroken.
"Het is hier nog erger dan Moskou",
brieste hij. Dat, zei de telefoniste
zeer beledigd, was absoluut niet
waar. Nil ja, sputterde hij, in ieder
geval erger dan Praag of Budapest.
Dat, moest ze toegeven, klopte.
"Maar die zijn in de oorlog dan ook
niet door de Duitsers
gebombardeerd". Ik weet niet
waarom, maar hij leek niet echt
tevreden met die verklaring.
Maar hij had gelijk: de telefoon is in
Praag en Budapest veel beter dan in
Warschau. Je leert hier snel je
zegeningen te tellen. Maar ik moet
zeggen, het kost me wat moeite, in
een week dat mijn telefoon het twee
keer een hele dag heeft begeven.
Vanwege water in de lijn, of zo.
AMSTERDAM - In het Bijbels
Museum in Amsterdam zijn dezer
dagen verschillende exposities
over en rond kerst te bewonderen.
De tentoonstelling 'De vlucht naar
Egypte' biedt een gevaiieerd over
zicht van prenten die het verhaal
van de vlucht van Jozef, Maria en
het kind Jezus voor de moordlusti
ge koning Herodes in beeld bren
gen.
Tegelijkertijd is door het hele
museum heen ook een groot aan
tal opmerkelijk opgesierde kerst
bomen te bewonderen, die daar
zijn neergezet rond het thema Va
riaties op een kerstbooin'. Voor
dat doel heeft het Bijbels Museum
aan een aantal ideële organisa
ties. waaronder het Rode Kruis,
Unicef en het Foster Parents Plan,
een boom op te sieren, op zo'n
nier dat de boom getuigt van
doelstelling.
Verder is er in het Amsterdams
museum voor geïnteresseerden i
postzegels de expositie 'Feestend
het jaar door', waarbij aa:
hand van zegels verschillende
volksgebruiken en jaarfeesten
worden belicht. Verder zijn ook de
resultaten van de 'Kunstprijs
1990' te zien, waarbij het thema
'Doortocht' centraal stond. Ten
slotte kunnen de kinderen zich
uitleven op kersstal-kijkdoze
Op de beide kerstdagen worden
diverse 'kerstkamerconcerten' ge
geven. De exposities zijn tot 4 fe
bruari te zien. behalve de kerstbo
men: die worden na 14januai
getuigd.
Na opheffen verbod op religie
SHKODER (AFP) - De
rooms-katholieke Albanezen
verlaten de catacomben, 23
jaar nadat de communistische
regering alle religieuze activi
teiten verbood. Met duizen
den tegelijk drommen ze we
kelijks samen op de begraaf
plaats van Shkoder om in de
open lucht de mis te vieren.
De oude kapel op de begraaf
plaats. die de afgelopen weken in
allerijl door enkele parochianen
is gerenoveerd, is inmiddels het
centrum geworden van de renais
sance van het Albanese katholi
cisme. De bezielende leider is de
63-jarige priester Simon Jubani,
die 26 jaar van zijn leven in gevan
genissen en kampen doorbracht.
"Onze eerste officiële mis, ge
vierd op 4 november, werd door
ruim vijfduizend mensen be
zocht. Een week later waren er bij
de tweede mis bijna vijfigduizend
mensen", zegt Jubani. Na zijn
vrijlating in april vorig jaar heeft
de priester in het geheim vele hu
welijken gesloten en gemiddeld
tien kinderen per dag gedoopt.
Sinds 8 novmeber is dit gemid
delde nog eens fors opgelopen.
Op die dag kondigde president
Ramiz Alia aan dat het verbod op
religieuze activiteten, daterend
uit 1967, wordt opgeheven. Ker
ken en moskeeën mogen hun
deuren weer openen. In het jaar
waarin 'de eerste atheïstische
staat ter wereld' werd geboren,
werden 740 moskeeën, 608 ortho-
Raad van Kerken
roept lidkerken op
tot gebedsdiensten
AMERSFOORT - De Neder-
landse Raad van Kerken heeft
zijn lidkerken opgeroepen door
het hele land vredeswakes of oe
cumenische gebedsdiensten te
houden aan de vooravond van 15
januari, de dag waarop het ul
timatum van de Verenigde Naties
aan Irak afloopt.
De Raad suggereert om de me
dewerking te vragen van plaatse
lijke vredesgroepen. In de ge
bedsdienst of vrdeswake moet
"het bidden van de geloofsge
meenschap een duidelijke toe
spitsing krijgen", zo schrijft de
Raad in een brief aan de provin
ciale, regionale en plaatselijke ra
den van kerken.
Bij de brief zit de korte verkla
ring gevoegd, die de Raad vorige
maand uitgaf over de Golfcrisis.
Daarin wordt een militair optre
den "ten enenmale onaanvaard
baar" genoemd. Bij de Raad is
"grote verontrusting" gewekt
door de "steeds manifester wor
dende opbouw van een offensie
ve troepenmacht'.
ten.
"Wie zijn echt een ondergrond
se kerk", benadrukt Jubani. Het
afgelopen jaar vierde hij Kerstmis
met vijftig anderen bij hem thuis.
De priester moest het daarbij
zelfs zonder bijbel stellen; zijn e
gen exemplaar werd hem in 1967
in de gevangenis afgenomen.
De rooms-katholieken rekenen
erop dat ze alle inbeslaggenomen
bezittingen terugkrijgen wam
de door Alia aangekondigde
maatregelen van kracht worden.
"Wij willen de kathedraal, de
scholen en de drukkerij terug",
aldus Jubani. De kathedraal
Shkoder is nu nog in gebruik als
sporthal.
De eis tot teruggave van de ker
kelijke goederen zal ook zeker
worden verwoord door de chris
ten-democratische partij (in op
richting) in Shkoder, die zich zal
aansluiten bij de oppositiuonele
Democratische Partij die vorige
week in Tirana in het leven is
roepen. De islamitische gemeen
schap in Shkoder stelt dezelfde
eis.
De rooms-katholieke gemeen
schap in Albanië telt op dit i
ment 32 priesters. Van de 3,2 mil
joen Albanezen behoort ongeveer
tien procent tot de RK Kerk;
twintig procent is (oosters) ortho
dox en zeventig procent moslim.
Kerstnachtdienst I. In gebouw
Nieuweroord (Rijnsburgerweg
124) in Leiden houdt de Baptis
tengemeente vanavond om half
elf een kerstnachtdienst rond het
thema 'Gaan naar Bethlehem: be
slissing, offer en zegen'. Ds. A. H.
Agtereek gaat voor. Medewer
king verlenen Harry en Marijke
Govers en de brassband War
mond.
Kerstnachtdienst II. 'Het te
ken van de Ster, het teken
hoop' is het thema van de kerst
nachtdienst, vanavond in
evangeliecentrum Bethlehems-
kerk (Lammermarkt 57) in 1
den. Evangelist Jan Zijlstra gaat
voor. Mederwerking verleent de
groep Exaltation.
Kerstnachdienst III. Wegens
de immer grote belangstelling
voor de kerstnachtdienst in
Adventskerk in Alphen aan den
Rijn, worden er vanavond als
proef twee diensten gehouden,
om negen en elf uur. Voorganger
is ds. A. Jonkman.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: aangenomen naar
Ruinerwold H. Vrielink Beetster-
zwaag.
Geref. Gemeenten: beroepen te
Poortugaal G.J. van Aalst Benthui
zen; bedankt voor Rotterdam-Alexan-
derpolder A. Bac Bodegraven.
