Plan voor tekenfilm over geboorte van Jezus Stemmingsvol Sinfoniëtta Afscheid in grijze tinten 'Handschrift' Lucas de Wit Tweeduizend klappende handen Heemsteedse schrapt Poolse première Voortreffelijk musicerend Kamerorkest en Vera Beths 'LIVINGSTONE' VAN LEIDEN SIGNEERT .V—JLL". I»I Hll immif j |l' T| iUj tl lAANDAG 24 DECEMBER 1990 KUNST PAGINA 23 Mensen terugbrengen naar waar het werkelijk om gaat' Van onze correspondent Tonny Meijerman UTRECHT Kerst. Wat is dat voor eén feest? Lang niet ieder een staat bij die vraag stil, getui ge de hollende, drukke en koop- gierige massa die zich door de overladen supermarkten en coopcentra wurmt. Verhitte ïuisvrouwen die .geen raad we len met de veel te kleine tassen, waarin veel te veel heerlijke produkten en cadeaus worden gepropt. 'Voor mij mogen ze", vindt Jeanne Nieuwland, "maar ik vind het erg ammer dat de Kerst in de afgelopen dertig jaar geworden is tot een feest van eten, vrije dagen en praten over wintersport". De directeur van Euro Pers Producties uit Utrecht meent dat met Kerst het verhaal van Jezus' geboorte steeds meer naar de achtergrond wordt geschoven. Het wapen waarmee zij de verwording van het kerstgebeuren wil bestrij den is een vrolijke, degelijke teken film, waarop het verhaal van Maria, Jozef en het kindje Jezus wordt uit gebeeld. "Ik zou het betreuren dat we een generatie jongeren overhou den die het kerstverhaal niet meer in het juiste perspectief ziet". De verfilming van het Kerstge beuren is uniek. Nog nooit eerder kwam een filmproducent op dit idee. En mocht er iemand ooit aan gedacht hebben, dan vormde een dergelijke verwerking van dit heili ge verhaal een te grote drempel om er ooit aan te beginnen. "Ik kwam vorig jaar op dit idee", vertelt de Utrechtse. "Ik ben dol op gezellige familiefilms en tekenfilms. Ik zag een Oostenrijkse film over de kerst man. Een lief verhaal, dat wel. Maar 't had totaal niets met Kerst te ma ken". "Het lijden en sterven van Chris tus is meermalen verfilmd. Zoals in De Mantel, Quo Vadis en Jesus Christ Superstar. Een dergelijk ge beuren leent zich natuurlijk voor verfilming. Er zit een enorm stuk dramatiek in". Mogelijkheden Als het aan de Utrechtse ligt, ver schijnt binnen twee jaar een puike kerst-tekenfilm met als thema de geboorte van Christus. Waarom een tekenfilm? "Omdat je in een teken film alles kwijt kunt. Neem bij voor beeld Tom en Jerry. De beestjes hakken elkaar aan de lopende band in de pan, maar kort daarop lopen ze weer frank en vrij over de buis. De mogelijkheden zijn onbegrensd. Trouwens, het Kerstverhaal leent zich niet voor een normale film. Mo nique van der Ven als Maria komt heel anders over dan een tekenpop petje". Jeanne Nieuwland is geen vrouw met mooie dromen. Ze is meteen met haar ideaal aan de slag gegaan. Ze informeerde naar de mogelijkhe den bij tekenaar Marten Toonder en producent Joop van den Ende. Ook legde ze het oor te luister bij kerke lijke instanties. De reacties waren bemoedigend ("Niemand slaakte een kreet van afgrijzen"). Vorige maand riep ze een stichting in het leven die de verdere plannen moet gaan uitwerken. De naam van de stichting is dezelfde als straks de film moet krijgen: "Want er was geen plaats voor hen?", duidend op de vergeefse zoektocht van Jozef en Maria door Bethlehem naar een ge schikt onderkomen, zoals dat in het Lucasevangelie staat beschreven. De stichting is om tweeërlei rede nen opgericht. In eerste instantie dient ze tot bescherming van het idee. "We kunnen natuurlijk geen octrooi leggen op het verhaal, maar nu weten eventuele concurrenten dat we hiermee bezig zijn en dan zou het gek zijn als ze het over zou den nemen. We creeren hiermee een zekere drempelvrees". Daarnaast staat de stichting voor de (giganti sche) taak geld in te zamelen. "Ik denk dan aan financiers, dus géén sponsors. En van christelijke signa tuur". Een eenvoudig rekensom metje toont aan dat de productie kosten in de miljoenen lopen. Eén minuut filmen kost ongeveer der tigduizend gulden. "We denken aan een film van tachtig minuten, dus reken maar uit". Commercie Het idee om een religieus verhaal, en dan nog als een amuserende te kenfilm, als verkoopprodukt op de markt te brengen, kan gelovigen kwetsen. Vooral als de commercie op de loer ligt. Subtiel met het on derwerp omgaan, is dan ook een vereiste, vindt Jeanne Nieuwland. "Het theologisch/educatieve aspect is bijzonder belangrijk. Anderzijds wil ik niet belerend zijn. Het verhaal is de boodschap zelve. Ik zou het fijn vinden als er mensen mee aan het werk gaan die geloven. Bij hen mag je meer warmte verwachten dan bij een atheïst". De stichting wil niet alleen het geestelijke erfgoed zorgvuldig be waken. maar geeft ook het financië le gedeelte niet uit handen. Ook niet als een harde zakenman als Joop van den Ende deelneemt aan het project. Nieuwland: "Als je duide lijk zegt watje wilt, dan zijn die kei harde zakenlui best bereid hun commerciële jasje uit te trekken. Van den Ende heeft tot twee keer toe tegen me gezegd dat het een mislukking wordt als je iets maakt om er geld mee te verdienen. Ik ge loof hem". De visualisering moet perfect zijn, vindt Nieuwland, anders hoef je er niet aan te beginnen. Het ver haal verdient niet minder. De film moet een klassieker worden en elk jaar weer gepresenteerd worden. Bij flarden legt ze haar ideeën uit. "De kracht van veel Walt Disney- films zit 'm in de bijrollen. In het kerstverhaal kunnen dat de os en de ezel zijn. Weliswaar worden ze in het Evangelie niet genoemd, maar het is toch aannemelijk dat ze er wa ren". De Utrechtse denkt daarbij aan een dialoog tussen beide dieren. "De stemmen zijn ontzettend be langrijk. Ik hoorde onlangs een commercial op de radio met de stem van Andre van Duin. Gortdroog. Dat is de os, dacht ik meteen. Ik wil zelf de stemmen uitkiezen om te voorkomen dat het onwerkelijk wordt. Zoals met die berestem in Maple Town. Vreselijk. En exact de zelfde stem horen we later dan ook nog eens bij My Little Pony. Zoiets past natuurlijk niet in mijn kerst film". Dramatiek De rooms-katholieke gezindte van Jeanne Nieuwland komt om de hoek kijken als ze fantaseert over Maria. "De film moet voor alle chris tenen zijn, dus mag geen rk-signa- tuur hebben. Maar Maria is natuur lijk een belangrijke vrouw. Een sereen meisje, en echt geen bom- moeder. Ze had niets te kiezen, maar er werd voor haar gekozen. Je moet haar dus ook als zodanig bren gen. Bij voorbeeld als silhouet". Wanneer de Utrechtse over haar idee praat groeit het enthousiasme met de minuut. Bij voorbeeld over dramatiek. "Neem de kroegentocht van Jozef en Maria door Bethlehem. Dat kun je toch schitterend in beeld brengen". En over het einde van de film: "Dan zie ik Maria en Jozef met het kindje Jezus naar Egypte vluch ten op de ezel, die later met Christus op de rug Jeruzalem binnenloopt". "Het moet een vrolijke, geestige film zijn over een blijde gebeurte nis. De mensen moeten zeggen; o, wat is dat schattig. Wat is dat leuk. Daar gaat het om: blij zijn over de geboorte van Christus. Al die ca deaus en het lekkere eten vind ik prima, maar het zijn bijzaken". Kerstconcert door het Leiden Sinfoniëtta met muziek van o.a. Bach, Mozart en Schubert. Medewerking verleenden Het Hartebrugkoor, de Schola Cantorum Hartebrugkerk. het Voor- ne's Dameskoor. Solisten: Theo Olof en Sonja van Beek: viool, Elma van den Dool en Bart Wassenaar, zang. Folkert Grondsma: orgel. Het geheel stond onder leiding van Renè Ver- hoeff. Gehoord op 23 december in de Harte brugkerk. LEIDEN De Hartebrugkerk met zijn stijlvolle rood-, wit- en groenge- schakeerde plantenversieringen be reidde de bezoekers van het Kerst concert een warm onthaal. Dicht opeengepakt zaten de luisteraars twee volle uren lang te genieten van een programma vol afwisseling. Re- né Verhoeff, sinds dit jaar de diri gent van de beide Hartebrugkoren, lijkt al zijn muzikale contacten te hebben aangewend om zoveel mo gelijk variatie in het concert te bren gen. Rondom de kerstgedachte lie ten solisten, koren en orkest muziek horen die zonder uitzondering op een hoog peil van muzikaliteit en af werking werd uitgevoerd. In het concert kwam vooral de christelijke zijde van het kerstfeest tot uitdrukking. Het eeuwenoude gregoriaanse 'Puer natus est' was een stemmingsvolle opening door de schola cantorum (de heren) van het Hartebrugkoor. Een feestelijk gespeeld en gezongen Gloria van Schubert en enkele, mooi strak uit gevoerde choralen van Bach vorm den de aanhef tot Bachs dubbelcon cert. Twee viooltalenten, het aanko mende en het reeds lang gevestigde, Sonja van Beek en Theo Olof wedij verden om beurten om de aandacht van het publiek. De solide basis die het kamerorkest Sinfoniëtta ver zorgde, stelde de beide solisten in staat zo stralend mogelijk op de voorgrond te treden. Van de overige solisten schitterde de sopraan Elma van den Dool in een cantate van Haydn. Met haar heldere en vaak krachtige stem zong zij een virtuoze partij. De bas Bart Wassenaar liet een sonoor klin kend geestelijk lied van Bach ho ren. Veel indruk maakte op mij de organist van de Hartebrugkerk, Fol kert Grondsma, niet zozeer met Re geer en Bach, alswel met zijn impro visatie, waarin hij de mooie klanken van het orgel goed liet uitkomen in een muzikale meditatie over de stil le nacht. Ook het optreden van het Voor- ne's Dameskoor ging niet onopge merkt voorbij. Dóór het luiden van de kerkklokken heen zongen de da mes glasheldere liederen in een ver stilde sfeer die goed bij de klank van vrouwenstemmen past. De akoestiek die in de Hartebrug kerk wel eens galmend is, was zeer gebaat bij de grote opkomst van het publiek. Zowel koor, maar vooral orkestspel kwam in dit concert voortreffelijk tot zijn recht. Ook in het groots uitgevoerde slotwerk 'Pueri concinite' van Herbeck, waarin alle uitvoerenden de kerk deden schallen. MONICA SCHIKS. 'La Musica': 'La Musica' van Marguerite Duras door Het Nationaal Toneel. Regie Aike Dirkzwager. Met: Josée Ruiter, Bram van der Vlugt en Tobia Jantzen. Gezien op 22 december in het Theater aan de Haven, Den Haag. Al daar nog de komende week te zien. LEIDEN - Soms is er één aspect aan een voorstelling dat grote in druk maakt. In 'La Musica' door het Nationale Toneel is dat de al les overheersende kleur grijs. Het decor toont in tal van grijze tinten een lege hal met trap. Het is een perspectivisch knap geconstru eerde combinatie van fotowand en zetstuk. De beide hoofdrolspe lers zijn in het grijs gekleed. Zelfs de kleur van hun haar past hier bij, of is aangepast; Bram van der Vlugt heeft witgrijs haar, Josée Ruiter draagt een zwarte, licht grijzende pruik. Dat alles geeft de personages iets onwerkelijks. Het zijn on grijpbare beelden als in een oude zwart/wit film of als op oude fo to's. We zien als het ware geen mensen van vlees en bloed, maar slechts fotografische afbeeldin gen waarop we als toeschouwers grip moeten zien te krijgen. Dat beeld wordt nog versterkt door de pauzes waarin de handeling ge durende enkele ogenblikken ver start. Alleen het meisje dat een soort hotelreceptioniste speelt draagt kleurrijke kleding. Een consequente keuze is dat; zij be vindt zich als het ware op een ge heel ander realiteitsniveau. Het uitgangspunt van 'La Musi ca' is in een paar woorden verteld. Een man en een vrouw ontmoe ten elkaar ten tijde van hun offi ciële echtscheiding. Ze hebben elkaar lang niet gezien en treffen elkaar nu in hetzelfde hotel waar zij in gelukkiger tijden al eerder verbleven. Toch is hiermee slechts een fractie van de inhoud aangeduid. Al dat andere is echter moeilijk te benoemen, wil je niet in plati tudes vervallen. Het zijn de emo ties die het naderende definitieve afscheid met zich mee brengt en de vergeefse pogingen om het verloop van hun relatie te recon strueren. Daarbij is voor de 'meelevende' toeschouwer een actieve rol weg gelegd, want Duras wil nu een maal zoals bekend geen kant en klare brokken voorschotelen. Ge poogd wordt om "via stemmen en bewegingen gewelddadige ge voelens, die door de gepolijste hoffelijkheid van de woorden be dekt zijn, hoorbaar en zichtbaar te maken". Dat is een citaat uit het programmaboekje dat op zijn beurt citeert uit het essay van Helga Finter in het gezaghebben de tijdschrift 'Theater Heute'. Josée Ruiter maakt die aldus beschreven dubbelheid van meet af aan duidelijk, Bram van der Vlugt groeit geleidelijk in die rol. En de ingetogenheid die beiden daarbij strikt volhouden, maakt indruk. Alleen de overgangen van de klank van de woorden naar de orkestrale muziekklanken verlo pen niet vloeiend en zouden een meer onlosmakelijke eenheid moeten vormen. Niettemin is "La Musica" door Het Nationale To neel een voorstelling die liefheb bers van Duras' werk zal aanspre ken. WIJNAND ZEILSTRA. Expositie: beelden van Lucas de Wit; te zien in: Studio Lucas de Wit, Turfmarkt 7a, Leiden. Tot 7 januari geopend alle dagen van 13.00 tot 20.00 uur. i. W:''' V.- LEIDEN De techniek beheersen en de beheersing loslaten is waar het opaan komt in de kunst, tenmin ste wanneer je kunst deels opvat als vakmanschap, zoals Lucas de Wit doet. Zijn tentoonstelling geeft een overzicht van zijn ontwikkeling tot zelfstandig beeldend kunstenaar, zelfstandig in de dubbele zin jlat hij een eigen expositieruimte heeft in gericht én daarin zijn werk toont zoals dat zich in de loop van de afge lopen jaren heeft ontwikkeld tot fen bijzondere eigen vormgeving. Hoewel de expositie een aantal heel verschillende beelden te zien geeft, variërend van traditioneel-re- alistisch tot klassiek-kubistisch, zijn ze volgens De Wit ook eigenlijk allemaal hetzelfde, hij zegt:- "Die eerdere realistische beelden zijn in gedachten ook heel abstract, alleen de vormgeving is gepolijst, naar de werkelijkheid gemaakt. Bij mijn te genwoordige werk begin ik ook al tijd klassiek, traditioneel in mijn ormelementen, dan ga ik het we zenlijke opzoeken, waar het in dat beeld omgaat en dat abstraheer ik, dat trek ik door". Wat betreft zijn benadering van de kunst en de vorm voelt hij zich geïnspireerd door de oudheid. Om de werkelijkheidsgetrouwe vorm geving te doorbreken is hij een pe riode bewust en letterlijk 'ingegaan op de vormen', onder andere beïn vloed door Henri Moore. Werken uit die tijd vertonen openingen en vreemde inkepingen. 'Destructie' is de titel van een van die werken, de structie om van daar uit weer verder te gaan, want van daar af begint zijn werk een duidelijk eigen karakter te krijgen. Zijn meest recente beelden zijn prachtig, met zacht hoekige en ron de, ijle lichaamsvormen en in de kop 'Michelangelo' weer een her kenbare gelaatsuitdrukking. De dy namiek zit bij het werk van Lucas de Wit vooral in de compositie, deels erop geschilderd in geometri sche figuren, deels vormgegeven in hoekige vlakken en natuurlijk in de Adventsconcert Leidse Cantorij geslaagd Adventsconcert door de Leidse Cantorij, o.l.v. Hans Brons, m.m.v. Joop Brons - or gel, Judith Jamin - harp, Han Kapaan - hobo en Eric Brons - fluit. Gehoord 23 december in de Hooglandse Kerk te Leiden. LEIDEN Tegen de duizend mensen waren gisteravond toege stroomd om het vertrouwde Ad ventsconcert van de Leidse Can torij bij te wonen. De Hooglandse Kerk was duidelijk minder ijzig dan vorig jaar rond Kerst en dat luistert toch echt wat prettiger en meer ontspannen. De hoge kwali teit van het koor en de perfect lo pende organisatie: stipt op tijd, de duur van het concert niet te kort maar vooral ook niet te lang, zorg den sowieso voor een hartverwar mende avond. Het koor van Joop Brons bracht overwegend nieuw, origineel werk in zijn repertoire, oud-Nederlandse kerstliederen, carols, psalm 150 en een prachtig gezongen "Magnificat" en "Nunc Dimittis" van John Ireland: af wisselend groot koor, klein koor, orgelbegeleiding of a capella, breed uitgesponnen of teder ge zongen strofen zoals "He hath put down the mighty from their set" en "and hath exalted the humble and meek". Deze lofzang van Ma ria vormde een opmerkelijk mooi contrast met de inzet van de lof zang van Simeon "Lord, now let- test Thou thy servant depart in peace". Ook "Wassail Carol", een vrij modern lied van W. Mathias, zorgde voor de nodige opwin ding, zeer ritmisch en dynamisch, helder en homogeen gezongen, met een uiterst vrolijke orgelbe geleiding van Joop Brons. Terwijl de liederen onderling van karakter en inhoud wissel den, waardoor je steeds be nieuwd bleef 'naar wat zal ko men', zorgden de instrumentale intermezzi voor nog meer variatie en luistergenoegen. De harpiste Judith Jamin speelde op deze donkere avond een zonnig en sprankelend "au Matin" van Mar cel Tournier en Han Kapaan speelde in combinatie met het ka binetorgel een Largo en Allegro van een tijdgenoot van Bach, Car lo Tessarini. Hier viel mij het goe de samenspel op en het lichte maar zeer maatvaste orgelspel van Joop Brons. De fluitist Eric Brons bleek steeds een goede on dersteuning bij samenspel en zang. Ook het lied "In the bleak mid winter" van Gustav Holst, Engels componist en muziekleraar, be kend door zijn opera "the Pla nets" en het oratorium "the Hymn of Jesus", werd heel be zonken en uitgebalanceerd ge zongen door Hans Brons, hoewel zijn stem door de volle kerk wat minder ver droeg. De wisseling van dirigent (zoon Hans voegde zich bij de bassen en vader Joop snelde van het orgel naar het koor) werkte dubbel positief, om dat onder de handen van Joop het koor nog steeds iets mooier en ijler lijkt te zingen én omdat de bassen werden verrijkt met de uitgesproken goede stem van Hans Brons: het mes snijdt aan twee kanten. Na het concert, dat werd be loond met zo'n 2000 klappende handen, verliet de Cantorij de kerk, waarbij gezongen werd "As with gladness of old". Ook dit slotlied van het adventsconcert klonk versterkt door de giganti sche ruimte homogeen en spiritu eel. LIDY VAN DER SPEK Angst voor antisemitisme leidt tot zelfcensuur in Warschau 'Michelangelo' van Lucas de Wit. beweging, het onvermoeibaar bezig blijven en balanceren op de rand van verbeelding en materie. Dif zoe ken naar de essentie vormt zijn be langrijkste bron van inspiratie, het is de eenzaamheid die hij jarenlang zocht door zoals hij zelf zegt: "In je eigen wereld te duiken en te kijken watje nou zelf werkelijk voorstelt". Zijn houding ten opzichte van de beelden is nog wat afwachtend, wat aan hun houding weer te zien is, ook de materiaalkeuze, gips, heeft iets niet-definitiefs, De Wit: "Ik kan ze ook in brons gieten, maar dat heeft een veel monumentaler uitstraling, nu kan je nog duidelijk het hand schrift zien, hoe het gemaakt is, dat vind ik in dit stadium belangrijk". Een bescheidenheid die overigens niets af doet aan de schoonheid van het werk. EDWINE FELSER HEEMSTEDE De Heemsteed se toneelregisseur Joanna Bilska ziet af van de opvoering door het Poolse toneelgezelschap Teatr Powszechny (Het Publiekstheater) van het toneelstuk 'Aan zet' van de Tsjechische toneelschrijver Pavel Kohout. Zij ontving deze week een brief van de artistiek leider, waarin hij zegt terug te schrikken voor de opvoering van dit stuk. "In Polen doet zich een vuile golf van anti-se- mitisme voor. Gezien die omstan digheid zou een opvoering van het toneelstuk vreemd overkomen", zo schrijft hij. In het stuk speelt de joodse iden titeit van een van de drie toneelka rakters een zijdelingse rol. Het ver telt hoe een echtpaar hun joodse on derduiker veertig jaar na het ver strijken van de Tweede Wereldoor log wijsmaakt dat de nazi's hun land nog steeds bezet houden. Artistiek leider Maciej Wojtyszko schrijft dat hij tot zijn besluit is gekomen na ad vies van de vooraanstaande Poolse theaterwetenschapper Bardini. Bilska, die vorig jaar 'Aan zet' in Haarlem in première liet gaan, is verontwaardigd: "Nu de economi sche omstandigheden in Polen ui terst slecht zijn, worden opnieuw de joden uitgemaakt voor de veroorza kers van de ellende. Dat is des te er ger omdat er in dat land bijna geen joden meer zijn". Toneelschrijver Kohout, woon achtig in Wenen waar hij dramaturg is geweest van het Burgtheater, vindt de houding van het Poolse ge zelschap laf. "Niemand verbiedt het ze officieel. Het is hun probleem, niet dat van Joanna en mij. Over twee weken gaat 'Aan zet' ook in Praag in première, en ook in die stad kom je anti-semitisme tegen". Arion Kamerorkesto.l.v. Alexandru Lascae Solisten: Vera Beths viool. Rian de Waal piano Werken van Mozart. Mendelssohn en Tchaik ovsky. Gehoord op 23 december in de Stads gehoorzaal. LEIDEN - Over het Arion Kameror kest kunnen we kort zijn: wanneer het concert van zondagavond repre sentatief is voor het gemiddelde ni veau, dan kan het zich meten met de beste kamerorkesten van Neder land. Al in de eerste maten van de ouverture Nozze di Figaro in een lichtvoetig tempo toonde het orkest een kwaliteit die het de hele avond zou handhaven. Precisie en zorg voor details zonder in pietluttigheid te vervallen, klank en musiceer- vreugde waren de ingrediënten die dit concert met kop en schouders boven vele andere deed uitsteken. Na de vaart en verfijning van Mo zart kwam de ernst van Mendels- sohns Eerste pianoconcert in g, ernst die niet al te diep gaat en in het laatste deel overgaat in een uitgela ten dansend Presto. Rian de Waal haalde er uit wat er in zit en gaf vooral het middendeel met zijn lan ge pianosoli in wisselzang met alten en celli een zeer poëtische sfeer. De aanstekelijke vrolijkheid van het laatste deel werkt als een bevrij dend contrast, met duidelijk plezier gespeeld door de solist en met een perfect aansluitende begeleiding van het orkest. Dezelfde vonk sloeg over in de drie vioolstukken die Tschaikovsky samenvoegde onder de titel 'Souvenir d'un lieu cher'. Vera Beths hield de zaal in de ban door het violistisch gemak en de grote mate van expressie waarmee zij speelde. Hoewel meestal een briljant slot van een solostuk de zaal tot bijval brengt, was het hier vooral het lyrische en zeer verstild eindi gende laatste deel dat het publiek als één man/vrouw van de stoelen bracht, met een hulde waarin orkest en dirigent terecht deelden. De le vendige en doorzichtige uitvoering van de Symfonie in Es K V. 543 zet te de kroon op de avond. Kort en goed: een voortreffelijk concert. MIES ALBARDA. LEIDEN Burgemeester Goekoop kon zaterdagmiddag in Boekhandel Kooyker aan de Leidse Breestraat reke nen op een groot aantal belangstellenden voor zijn boek 'Op zoek naar Ithaka'. Goekoop schreef met dit boek, dat zich laat lezen als een detective, een best-seller. (foto Ellen Martens)

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 23