Kom woonwinkelen in meubeldorp
Benthuizen, 3 woonspeciaalzoken
midden in het groenejiart van hollanc
pSïSS'S' 1 1 fjsissssssu. j
Marokko lijkt steeds meer op een explosief kruitvat9
ZATERDAG 22 DECEMBER 1990
De Marokkaanse regering en de vakbeweging zijn het oneens over het aantal doden, dat vorige
week op de stakingsdag zou zijn gevallen in steden als Tanger, Nador, Kenitra en vooral in Fez.
"Vijf doden" liet de regering van premier Laraki weten. Meer dan 30 en mogelijk over de 100
slachtoffers verklaarden de twee vakbonden woedend.
De regering heeft toegezegd, dat er een 'onderzoekscommissie' over de toedracht van de ge
welddadige incidenten in Fez komt. Ook heeft premier Laraki nu toch een verhoging van de sala
rissen en sociale uitkeringen in het vooruitzicht gesteld.
Maar niemand van de neutrale waarnemers in de hoofdstad Rabat gelooft serieus dat hiermee
de problemen voor koning Hassan voorbij zijn. Marokko is steeds meer net als zijn Noordafri-
kaanse buurlanden Tunesië en Algerije een 'sociaal, politiek en economisch kruitvat', dat bij
het minste of geringste kan ontploffen.
FEZ Het normale leven in de
voormalige hoofdstad Fez lijkt te
zijn teruggekeerd. In het centrum
van de stad zijn de winkels weer
open. Op de hoeken van de straten
bieden handelaren, zoals altijd, hun
groenten aan. Straatventers leuren
met hun stropdassen, sigaretten of
ander koopwaar.
De enige getuigenissen van de
volksopstand, die vorige week vrij
dag als een onverwachte woes
tijnorkaan over de historische stad
raasde, zijn de karkassen van uitge
brande auto's en bussen, de geplun
derde winkels en banken, en wat er
over is van het luxueuze vijfsterren
hotel Merenides. Het hotel is een
ware ruïne. Alle ruiten liggen er uit,
de discotheek en een aantal kamers
zijn uitgebrand. Alles is geroofd:
het glaswerk, de stoelen, lakens en
de flessen drank in de bar.
Ook de nadrukkelijke militaire
aanwezigheid op strategische plaat
sen in en rond de stad, illustreert,
dat Fez althans op dit moment
geen toeristische bestemming is.
Gevechtwagens staan bij de uitvals
wegen en pleinen, en met mitrail
leurs en automatische geweren ge
wapende soldaten hebben stelling
genomen op de oude wallen van de
'medina'.
Niemand in Fez wil of durft het
verhaal te vertellen van wat er zich
precies vorige week vrijdag in de
stad heeft afgespeeld. Net zoals er
niemand met zekerheid kan zeggen
hoeveel doden er zijn gevallen. 'Ve
le tientallen' hoort men voorzichtig
mompelen, maar de vraag waar die
doden zijn, levert slechts schouder
ophalen op. De ziekenhuizen heb
ben opdracht gekregen lastige vra
gen van journalisten uit de weg te
gaan.
Ook de Nederlandse ambassa
deur in Marokko, drs. D. M. Scho-
rer, die de nacht voor de onlusten
toevallig in het Merenides-hotel
verbleef, kan alleen maar vertellen
wat hijzelf gezien heeft. Op de mid
dag van de rellen reed hij weer via
Fez naar Rabat terug: "We werden
door het leger tegengehouden met
de mededeling dat het te gevaarlijk
Studenten
Uit gesprekken kan worden opge
maakt, dat de eerste problemen be
gonnen toen studenten een bus aan
vielen, die op last van de regering
werd bestuurd door een militair.
De militair zou zijn gedood en de
bus werd in brand gestoken. Al snel
sloten zich honderden jongeren bij
de demonstrerende studenten aan,
voor het grootste deel afkomstig uit
de 'bidonvilles' rond de oude stads
wal Bel Souda, Ain Ahnoun de Bab
Fthou, Bab el-Khota en Bab Agissa.
Deze menigte van naar schatting
500 mensen liet volgens een oog
getuige 'zoals lava, die van een vul
kaan afstroomt een spoor van
vernielingen achter van brandende
auto's en geplunderde winkels en
banken. Leger en politie waren in
geen velden of wegen te bekennen.
De 'kinderen met de stenen' zoals
de jongeren van de krottenwijken
van Fez zich noemen, moeten onge
twijfeld gedacht hebben dat zij 're
volutie' aan het maken waren of een
eigen versie van de door hen be
wonderde Palestijnse opstand, de
'intifada'.
Dat de 'revolutionairen', gewa
pend met ijzeren staven en stenen,
doortrokken naar het Merenides-
hotel kan moeilijk verbazing wek
ken. Dit vijfsterrenhotel, met zijn
prachtige uitzicht over de stad,
grenst aan troosteloze woonkazer
nes, waar iedereen werkloos is. De
afrekening met het hotel was com
pleet. De tientallen buitenlandse
gasten, waaronder een Duitse parle
mentariër, konden nog hals over
kop vertrekken, maar daarna werd
het hotel waar en fles whiskey
een Marokkaans maandsalaris kost
geheel verwoest.
En toen kwam het inderhaast op
getrommelde leger, uitgerust met
traangasgranaten en machinegewe
ren. Zonder verdere waarschuwing
werd het vuur geopend, waarbij tus
sen de dertig en honderd mensen
om het leven kwamen.
Demonstranten, oppositieleden
en vakbondsleiders werden gear
resteerd. Niet alleen in Fez, maar
ook in andere grote steden, waar het
tot onlusten kwam, alleen
niet zulke ernstige.
Dat juist Fez vorige week het to
neel werd van een orkaan van volks
woede, heeft een aantal oorzaken.
Fez geldt al vele jaren als een 'moei
lijke' stad, met zijn arme bevolking
van 800.000 zielen. Hoewel Fez na
Casablanca het tweede industriële
centrum van het land is, ligt het
werkloosheidspercentage boven de
50 procent.
Sympathie
De inwoners van het huidige Fez
moeten weinig hebben van de rege
ring in Rabat. De stad is in handen
van de oppositionele, conservatief-
Islamitische Istiqlal-partij, die zich
achter de staking van 14 december
had geschaard.
Fez kan niet rekenen op de sym
pathie van koning Hassan II, die de
stad uit vrees of als straf al drie
jaar niet meer heeft bezocht. Deze
koninklijke boycot zou juist deze
week beëindigd worden, omdat de
koning er zijn politieke top met de
Spaanse premier Felipe Gonzalez
had gepland. Deze top is alsnog ver
plaatst naar Rabat. Volgens sommi
gen op verzoek van de regering-
Gonzalez als stil protest tegen het
bloedige neerslaan van de rellen,
maar de Marokkanen zien er meer
een vorm van koninklijke berisping
voor de lastige stad in.
De werkelijke reden is waar
schijnlijker simpeler. Het lag in de
bedoeling om de Spaanse delegatie
in het nu verwoeste Merenides-ho
tel onder te brengen. Daar komt nog
bij dat de situatie in Marokko ook
een week na de algemene staking
gespannen en onrustig is gebleven.
Rabat is in dat opzicht een uitzonde
ring en de Spaanse gasten kunnen
daar dus beter op afstand van de
werkelijk problemen van Marokko
worden gehouden.
Vergeleken bij de aanhoudende
spanning in Fez, Tanger en Casab
lanca waar in 1980 en 1984 vele
honderden doden vielen bij voed-
selrellen en waar nu een massale le-
gerpresentie een escalatie heeft
kunnen voorkomen maakt de
hoofdstad Rabat een paradijselijke
indruk. De werkloosheid is er ge
ring, en bedelaars, straatdieven en
politieke agitatoren kunnen er niet
se kwestie, terwijl de aanwezigheid
van westerse troepen op Arabische
grondgebied zwaar op de religieuze
sentimenten inwerkt.
Voeg daar nog aan toe de absolu
te. geen tegenspraak duldende be
wind van Hassan II, het gebrek aan
krachtig beleid van de door hem
aangestelde en gecontroleerde rege
ring van premier Laraki, de bureau
cratie en de corruptie, dan is het uit
zichtloze beeld, dat Marokko ver
toont. compleet. Vandaar dat de
meeste Marokkanen liever wegtrek
ken dan er te blijven. "Als je in dit
land arm geboren bent, is .je toe
komst uitgetekend. Dan zul je altijd
overgeleverd blijven aan de honden
van de rijken", kan in oppositionele
kringen worden opgetekend.
De koning op is zich daarvan
maar al te goed bewust. Daarom
heeft hij in mei de verstrekking van
paspoorten versoepeld, waarmee
hij als het ware zijn ontevreden
dus gevaarlijke - landgenoten een
vrijbrief geeft om zich - meestal il
legaal - in het buitenland aan te
sluiten bij de 1 miljoen Marokkanen
die daar al een nieuw leven hebben
gevonden.
worden aangetroffen. Daar zorgen
het leger en politie voor.
Maar de relatieve welvaart van
Rabat maakt de tegenstellingen
met de rest van het land alleen maar
schrijnender. Een nationale werk
loosheid van rond de 20 procent
dat wil dus zeggen: 5 miljoen perso
nen op een bevolking van 25 mil
joen een inflatie van ruim 10 pro
cent, en minimumsalarissen, die
volstrekt onvoldoende zijn. De
slechte economische situatie biedt
de Marokkanen weinig uitzicht op
een betere toekomst. Een voor
beeld: voor het komende jaar wordt
er uitgegaan van 15.000 nieuwe ar
beidsplaatsen, terwijl 350.000 jonge
ren de arbeidsmarkt zullen betre
den.
Curatele
Daarnaast zucht Marokko onder
een last van een buitenlandse
schuld van 22 miljard dollar en staat
het daarom onder curatele van de
Wereldbank en het Internationale
Monetaire Fonds. In 1980 en 1984
leidde de bemoeienis van het IMF
tot voedselrellen en een golf van re
pressie, maar sindsdien is er weinig
in het land veranderd.
De Golfcrisis heeft die situatie
verslechterd. De benzineprijzen
Dictatuur
Een openbare
drinkplaats in
Fez. Het norma
le leven lijkt er
te zijn terugge
keerd.
zijn ook in het land van Hassan om
hoog geschoten evenals de inflatie.
Omdat Marokko sterk afhankelijk
is van de financiële injecties van
Saudi-Arabië, had de koning geen
andere keus dan 'moreel terug te be
talen' in de vorm van troepen. Maar
juist deze aanwezigheid van Marok
kaanse soldaten in de Golf, kan een
nagel aan Hassan's doodkist wor
den, want net zoals in het buurland
Algerije staat het grootste deel van
de bevolking aan de kant van Sad
dam Hussein.
De bezetting van Kuwayt wordt
in Marokko nu eenmaal minder be
langrijk gevonden dan de Palestijn
Hoe Marokko uit deze uitzichtloze
situatie moet komen, weet nie
mand. Meer democratie of juist een
fundamentalistische dictatuur als
in Iran? In ieder geval durft men er
niet openlijk over te discussieren.
Dat komt door de persoon van de
koning, die voor een twintigste
eeuwse Lodewijk XIV speelt. "Het
opvallende is, dat er blijkbaar onder
Marokkanen een concensus bestaat
om vooral de persoon van de koning
buiten schot te houden. Dat levert
schimmige discussies op, zoals
blijkt in het machteloze parlement.
Men bevecht elkaar als het ware bij
de veters, maar verder dan de
schoenen wordt er niet gegaan",
luidt de mening van een Europeaan
die anoniem wil blijven.
Maar hoelang de ruim zestig jaar
oude vorst daarmee nog kan door
gaan, nu Oost-Europa de weg naar
de democratie is ingeslagen, blijft
als een groot vraagteken boven het
land hangen. Maar het tij kan zich
tegen hem keren. Een Nederlander,
die in Rabat woont, formuleerde het
zo: "Deze keer zal hij er niet zo mak
kelijk vanaf komen. Veel hangt bij
voorbeeld af of het tot een oorlog in
de Golf komt. Als Hassan dan zijn
troepen niet terugtekt, kan dat het
begin zijn van nieuwe en nog grim
migere onlusten. En die kunnen wel
eens consequenties hebben voor de
monarchistische dictator, die Has
san in feite is".
•-u a
ui» de Closs-
Wonen me» meubelen u Zeljs me» -
k°"ek,ïe b.T^lJals0zi»hoog»e, breedte of J
M„d.ling door onze z=»k
nkol-
|S ziino^y"-' -
r rekening houden. Clot
diepte |'un"en"'(! - kompleet, do»
Homc a bü ons ook d= b,idcie
zeggen do» u 0*1 lompen er
passende tap'l'en.
„oondekoroties vindt.
Ctasric Home Be"lhu'7" ^'de'meest trodl-
leklie klassieke ",®"b""vo„,e\rike kwaliteit
don «oord zïl". Zo vind.
pri|S meer ko|leklies von
^deSnds SemonenCosile
O.m. Mol en Geo groeten!
Furniture. Mogen
- Werke»iikhe>d
Van Uw
|h, Joopkom'o" Ben*"»1*" j •- "IU o'0* n,*'k*n k°
ü'ngoW» ^bbe" ïoopkor
andsysleem
priel of Wittnova v
Oesgewensl te* °P
gemaakt1
Kortom, u
Meubel B.
iedereen 1
Vandoor
kollektie!
lord, Coslel't'
„tdekker
i do» v
e bij Europo
end veelz'ldige
vo„ de snelweg. an°°' dicht
Holland, biel weg „Woken die u
qroene hart van Ho»ona w00nspec.aalza*en
Het snel Ie ^stonde» dorp.^ffSgentijdse wonen,
waorschiinliiL "iel £°d ^Xtbel 9"^'^ NigM s>oapWom»or« een* d<j,
scheid' in wal u W
Wil woont6'"" 0^ ^eI^e, of een dronk*
„n «ii u groog ee
Natuurlük orjvongen y 0nze gasl! geven w„ u
me' "do wfow £.oek "iSS Z- n°°'
de leespeen"-
UTrecht (oH'ofl
„W-I km Zoo'ermW
«II sim «-o"*
öorxJe'Bog 27'
.„„dos
dondwdog zr"„„,30-17*1»»'
78/'Z «T 00-2» 00 U«-
30-17 00 u
