De volksschrijver en z'n geleerde broer
te schitteren'
het
zalig om
-Kerstbijlage 199(fea«IilÜ-
Carry Tefsen: niet meer los te zien van Mien
Hij werd in de jaren twintig in
Amsterdam geboren in een
communistisch gezin, maar nam
later afstand van die leer. Een
aantal jaren op het Vossiusgym-
nasium werd gevolgd door een
grafische opleiding. Op jonge
leeftijd gaf hij met zijn sonore
stemgeluid het ja-woord aan een
stadgenote. En om nog iets uit
zijn privé-leven te memoreren:
voor zijn deur stond een Citroën
en buiten de deur at hij zelden.
Het Parool voorzag Van het Re-
ve van emplooi in de journalis
tiek, maar hij werd ook schrijver,
publiceerde belangrijk werk bij
Van Oorschot en won er de P.O.
Hooftprijs mee. Meestal demon
streert hij zijn gedachten en
ideeën met een geestige anek
dote, waarbij geestig voor spits
en humoristisch staat. De Russi
sche schrijver Toergenjev is één
van zijn favorieten. Hebben we
het over Karei? Zeker. Niet over
Gerard Ook.
door Emiel Fangmann
Beiden kunnen zich door hun zuinig
heid een huis(je) in het buitenland ver
oorloven. Beiden doceerden ze aan de
Leidse universiteit. Ook daar lieten ze
die tegelijk behoudende en progressie
ve levenshouding zien, die hen bij lite
raire, politieke en overige maatschap
pelijke vraagstukken zo kenmerkt. En
beiden zijn nooit saai en vrijwel altijd
controversieel. Hun afkeer van groeps
denken, ingegeven door hun individua
lisme, wordt vaak overtroffen door do
delijke uitspraken die ze over personen
kunnen doen. En binnen de weinige
groepen, waarmee ze zich verbonden
voelen (voor Karei de academici en de
sociaal-democraten, voor Gerard de
Een familiekiekje. Vader Gerard Johannes Marinus van het Reve temid
den van zijn zoons Gerard (links) en Karei. <ioto Reflex)
roomskatholieke gemeenschap en de
homoseksuelen) zijn het buitenbeen
tjes.
Ondanks al deze overeenkomsten,
lijken ze slechts bij toeval broers. Fo
to's waarop ze samen voorkomen, zijn
zeldzaam. Met een tussenpose van der
tien jaar ontving zowel Gerard als Karei
de P.C. Hooftprijs; opmerkelijk genoeg
was er telkens sprake van broederlijke
interesse tijdens de uitreiking ervan.
Een keer, in 1974, werden ze samen op
televisie door W.L. Brugsma onder
vraagd. Verder reikten - althans in het
openbaar hun contacten niet. Maar
of ze elkaar mijden is zeer de vraag.
Bij de controverses die rond hun op
vattingen ontstaan, wordt vaak verge
ten dat deze opinies meer over henzelf
zeggen, dan over het behandelde on
derwerp. Hun levensloop geeft veelal
een verklaring voor die extreme opvat
tingen, al moet men met een dergelijke
uitspraak voorzichtig zijn als het om
twee ex-marxisten gaat. Maar ze vielen
rond 1950 al van hun geloof af.
Uitspraken die ze over elkaar hebben
gedaan zijn zeldzaam. Dat Karei (gebo
ren in 1921) zijn broer (geboren in 1923)
vaak 'Gerardje' noemt, heeft óók te ma
ken met hun jeugd. Zinnig is in elk ge
val wel Gerards uitspraak over Karei.
Hij noemt hem 'symboolblind' en heeft
daar ook een verklaring voor. '1989' liet
zien dat het 'geloof der kameraden' een
mythe was. En Karei liet vlak na de oor
log mét het achterlaten van het marxis-
me-leninisme ook het mythische den
ken achter zich. Daarentegen is Gerard,
die debuteerde onder de naam Simon
van het Reve, in al zijn realisme een bij
uitstek symbolistisch en mythisch
schrijver gebleven. Dat schrijft hij zelf
toe aan zijn overgang naar de roomska
tholieke kerk, met de officiële bekrach
tiging in 1966.
Paradoxaal
Dat God voor Karei toch niet helemaal
dood is, werd onlangs aangetoond door
een aantal paradoxale uitspraken van
hem bij Adriaan van Dis. Die waren pa-
rodoxaal: op het eerste gezicht godslas
terlijk, later toch getuigend van geloof.
En dan moet je onwillekeurig aan Sal
man Rushdie denken, die in alle nuch
terheid zegt dat alleen een gelovige zich
aan godslastering schuldig kan maken,
al zijn gelovigen het daar natuurlijk
niet mee eens. Evenzeer paradoxaal
zijn Gerards Geestelijke Liederen, ge
dichten die door hun combinatie van
cliché, religieuze diepgang en humor
tot de hoogtepunten uit de Nederland
se literatuur gerekend kunnen worden.
Dus voor wie er nog aan twijfelt: Ge
rard gelooft en Karei gelooft een beetje
Wie als idool een popzanger, een
filmster of een sportfiguur kiest, hoeft
zich niet te verantwoorden als hij naast
zijn concert-, bioscoop- en stadionbe-
zoek, ook op andere wijze uiting geeft
aan zijn voorkeur voor iemands per
soon en werk. Naast de platen en de
boeken prijken dan veelal de plakplaat
jes. de handtekeningen, de posters, de
voorbedrukte t-shirts en de petjes. Bij
een 'serieuze' kunstenaar schijn je als
volwassene zover niet te mogen gaan.
Hooguit de artistieke poster krijgt een
plaatsje. Verder moet je het doen met
het échte werk: uitsluitend de boeken
van, maar liever niet óver de schrijver.
Een handtekening is verdacht, per
soonlijk contact met de kunstenaar
moet worden vermeden en al het ande
re is commerciële uitbuiting.
Persoonlijk ben ik het daar niet mee
eens als het om schrijvers gaat en die
opvatting huldigde ook de Leidse lette
renfaculteit. Wie daar in de jaren tach
tig studeerde kon de Reve's (Karei als
hoogleraar tot 1983 en Gerard als gast
schrijver van 1985-86) met hun hebbe
lijk- en onhebbelijkheden meemaken.
Dat was geen vervanging voor het le
zen van hun boeken, maar eerder een
stimulerende aanvulling op het lezen
van dat werk, denigrerende opmerkin
gen als 'schrijvertje kijken' ten spijt.
Als zulke schrijvers hun mond open
doen gebruiken ze immers evenzeer
het instrument dat je in ze waardeert:
de taal waarin hun gedachten verwoord
worden en al zijn mogelijkheden. Maar
wie Jaap van Zweden spreekt hoort
geen muziek, de versierde handteke
ning van Anita Meijer kun je niet in je
cd-speler leggen en Rob Scholte schil
dert inderdaad niet met zijn mond.
Een mondelinge anekdote van Karei
van het Reve over Poesjkin doet je
daarentegen wel naar de biliotheek ren
nen om Reve en Poesjkin te pakken te
krijgen. Want in tegenstelling tot vele
door Karei zo verfoeide literatuurwe
tenschappers. probeert hij een schrij
ver niet te behandelen op een verstik
kende manier. En wie Gerard Reve
over zijn werk heeft gehoord, begrijpt
misschien wel iets meer van hem en dat
werk dan mensen die uitsluitend óver
dat werk boeken schrijven.
Zoals J.P. Snapper, die dit jaar zijn
Reve-studie De spiegel der verlossing
liet verschijnen. Op de achterflap staat
ter aanbeveling een overdreven waar
derende uitspraak van Reve zelf over
die studie. Dat Snapper en uitgever niet
gezien hebben, dat die uitspraak iro
nisch bedoeld is, zegt genoeg.
Toch moetje zulke boeken wel verza
melen, net als dat gekke kranteknipsel,
die poster, die cassette van het radio
programma en het tv-mterview, dat
bioscoopfoldertje over De Avonden,
dat landkaartje uit de Zuidfranse
streek waar Reve woont en die illegale
kopie van een ongepubliceerde Reve-
brief. Zet ze naast of achter die twee
lange rijen in de boekenkast. De eerste
loopt van De Avonden tot Bezorgde ou
ders. en die ander van Nacht op de kale
berg tot De ondergang van het morgen-
'xind. De schrijvers lopen op dit mo
ment niet zo vaak meer in Leiden rond.
Jammer.
Alter ego
Tefsen is na twaalf jaar 'Zeg 'ns Aaa' niet
meer los te zien van hear alter ego, volks
heldin Mien Dobbelsteen. Vervelend
vindt ze dat niet, zegt ze. "Mensen die ik
tref doen allemaal aardig tegen me. Het
zou erger zijn als ik een rotzak zou spe
len, want al beseft het publiek verstande
lijk datje niet zo bent als op tv, toch word
je dan gezien als een etter".
Volgens verstokte 'Zeg 'ns Aa'-fans is
het vooral zo leuk "dat ze zo'n gewone
meid is gebleven". Carry Tefsen - zwarte
pet, zwarte blazer, spijkerbroek en gym-
pies- glimlacht erom. "Van dat stempel
kom ik niet meer af. Het is toch ook niet
erg? Het is natuurlijk voor een deel te
verklaren door mijn verleden bij het Am
sterdams Volkstoneel en mijn huidige
rol als Mien. Mensen vragen me vaak of
ik niet wat serieuzere rollen wil spelen.
Maar wat is serieuzer? Zolang je het le
ven weergeeft, op wat voor manier dan
ook, is het toch oké?"
"Ik deed een tijd vrij veel promotie-ac
tiviteiten. Handtekeningen zetten, linten
doorknippen. Er kwamen altijd vreselijk
veel mensen op af. Gewone mensen. Ze
denken dat ze je heel goed kennen, om
dat ze je elke week als Mien op tv zien, en
ze vertellen je dus ook alles, van hun ge
broken benen tot hun verloren kinderen,
alles. Die openheid, eerlijkheid, doet me
goed. Het is wonderlijk, maar je leert er
ook weer van, van die intieme gesprek
ken in zo'n supermarkt. Hoe jouw pu
bliek denkt over dingen, over het léven.
Omdat het gewone mensen zijn wil dat
niet zeggen dat hun verhalen, hun erva
ringen niet interessant zijn. Zo hypocriet
ben ik niet".
Beschermd
Tegenwoordig reageren mensen die haar
horen zingen, meestal heel verbaasd:
'Goh wat leuk datje dat ook doet!'. Ter
wijl ze bijna dertig jaar in 'het vak' zit,
musicals gedaan heeft, cabaret, dans,
liedjesprogramma's. Al op vroege leef
tijd wist ze dat ze het theater in wilde, en
daar werkte ze voor, keihard, dag en
nacht. De droom van een loopbaan op de
bühne moest ze echter in het geheim
koesteren. Haar ouders een onderwij
zer en een pianiste wensten geen artis
tieke toekomst voor hun kind: 'Kunst is
armoe'. Carry volgde braaf het pad dat
door haar ouders was uitgestippeld. Vijf
jaar leren voor kleuterleidster, twee jaar
daarna stond ze voor een kleuterklas in
Weesp. Na schooltijd kon ze doen wat ze
zelf wilde: ze nam toneel- en balletlessen,
.op een gegeven moment zelfs vijf keer in
de week.
"Opééns kreeg ik het. Ik dacht, ik doe
het toch niet voor niks. Ik was 21, en ik
dacht, nii ga ik dansen.'Ik nam ontslag
zonder te weten waar ik moest beginnen,
waar ik naartoe moest, ik wist alleen: ik
wil dansen en spanning in mijn leven. Ik
door Monique Brandt
"Ik denk dat iedereen een bepaalde taak heeft die hij of zij op aarde moet ver
vullen. Mjn taak is mensen amuseren, daar ben ik heilig van overtuigd. Ik moet
mensen een plezierig gevoel geven, wat zorgeloosheid brengen. Het is een
goede en prettige taak. De brieven die ik van sommige mensen krijg... epistels
vól ellende. Dan hoop ik maar dat ik een beetje een steun ben in hun harde le
ven. Het vervullen van een levenstaak is een onderdeel van de reïncarnatie
theorie. Ik zou meer over dat soort dingen willen weten, maar ik heb zo weinig
tijd... Ik heb wel stapels boeken. Over het heelal. Over 'uittredingen': mensen
die voor een tijdje hun lichaam verlaten en in de atmosfeer rondzweven. Ik wou
dat ik het kon. Mijn lichaam is vaak zo moe, dan zou ik wel even weg willen,
even rond willen zweven".
Carry Tefsen (52) is een gevoelsmens.
Haar levenspad is voor een belangrijk
deel bepaald door weinig rationele inval
len, door ingevingen. 'Leven naar je intu
ïtie' is ook nu nog haar belangrijkste leef
regel. Die overtuiging leverde haar een
kleurrijk leven op. Vele relaties, twee hu
welijken achter de rug, drie kinderen en
de welverdiende roem na dertig jaar kei
hard werken. Al leek ze vroeger - ten on
rechte - haar bekendheid soms meer te
ontlenen aan haar eigenzinnige levens-
'andel dan aan haar prestaties in het
theater.
Niet dat haar rollen als, bijvoorbeeld,
Rooie Sien bij het Amsterdams Volks
toneel, of die van Dulcinea in de musical
man van La Mancha' niet spraakma
kend waren, maar haar in de bladen
breed uitgemeten 'gefladder' van de ene
Tiend naar de andere was voor het grote
publiek soms interessanter. Behalve dan
haar naaktrol in Blue Movie, die heel Ne
derland op z'n kop zette. "Ik heb nooit
spijt van die rol gehad, al had het ook een
hoop vervelende gevolgen. Mijn ant
woordapparaat zag gróén van de hijgers,
k werd ook een tijdje achtervolgd.
Dat maakte me wel bang".
"Ik heb in mijn leven altijd gedaan wat
ik dacht dat het beste was. Ik kreeg soms*"
de meest vreemde commentaren. Veel
mensen verweten me dat ik er nooit was
voor mijn kinderen. Ik heb dan ook wei
eens verontrust aan mijn dochter Maud
gevraagd hoe ze haar jeugd had gevon
den. Maar ze hebben nooit een andere
moeder gehad, zeg ik altijd maar. Ze had
den leuke oppassen en verder zorgde ik
dat ik zoveel mogelijk thuis was. En die
relaties... Ik volgde mijn hart en dan
loopt het zoals het loopt. Ik werd gauw
verliefd, en waarom zou ik die gevoelens
wegstoppen? Toen ik mijn huidige
vriend Ger Hinrichs, met wie ik nu al
twintig jaar samen ben, ontmoette, was
ik nog getrouwd met een ander. Toch
koos ik voor Ger, omdat ik mijn gevoel
vóór liet gaan. En die keus is goed ge
weest. Al zeg ik niet heel besljst dat ik
mijn hele leven bij hem blijf. Dat kun je
nooit van te voren zeggen".
was zo ontzettend impulsief. Nu is dat
nog steeds wel zo, maar minder. De
scherpe kantjes zijn afgesleten". Pein
zend: "Vreemd eigenlijk, als ik zo terug
kijk. Op deze leeftijd rationaliseer ik on
gewild steeds méér. denk ik meer na,
voordat ik besluiten neem. Ik zit met
handen en voeten gebonden aan een ge
zin, de afbetaling van een huis, en weet ik
wat allemaal, het wordt steeds meer.
Maar toen, in die tijd dééd ik het ge-
Ze kreeg haar eerste aanstelling in de
nachtclub van Zwarte Riek op het Thor-
beckeplein, de Moulin Rouge. Tot grote
wanhoop van haar ouders, die geen
greep meer hadden op die andere Carry.
Niet langer het brave, dromerige en wat
ongrijpbare blonde meisje dat ze altijd
was. "Ik leefde een beetje als een hippie,
die eerste jaren dat ik van thuis weg
was". Tot overmaat van ramp raakte ze in
diezelfde tijd in verwachting. Na zeven
maanden werd er getrouwd. "Ik heb nog
een foto van mijn trouwdag waar mijn
vader met een ontzettend chagrijnig
hoofd opstond. Hij vond het natuurlijk
vreselijk. Maar het was mijn leven, en ik
vond dat ik voor mezelf moest kiezen".
Vader Tefsen leek al snel gelijk te krij
gen. Het was armoe troef. Op een paar
'sopschoenen' en met een lichtblauwe
plastic jas toog ze naar de Sleeswijk Re
vue om auditie te doen. Het werd niks,
daar op het podium, waar ze werd aange
staard door de andere meisjes met een
mengeling van medelijden en leedver
maak. Zonder eén cent op zak werd ze
weggestuurd. Op naar de volgende audi
tie. "Het was een hele harde tijd, vooral
toen ik na driejaar besloot van mijn man
weg te gaan, hij was duidelijk niet aan
een kind toe. Ik was dus alleen met mijn
dochtertje. Zonder geld. Het viel echt
niet mee, maar ik heb in die tijd veel ge
leerd. Bijvoorbeeld dat als je overtuigd
bent van iets, en je doet dingen op je intu
ïtie, dat het dan toch wel goed afloopt.
"Mensen die zeggen dat 'Zeg 'ns Aaoppervlakkig is, kijken niet goed".
Het stoort me zelfs erg dat ik nu af en toe
zo nadenk. Al dat beredeneren is niet zo
goed voor een mens".
Het studentencabaret van Jaap van de
Merwe bleek de springplank naar groter
werk. Engagementen bij Wim Kan, Ber
ry Kievits en Gerard Walden, Fiet en
Frans Koster. In 1963 deed ze haar eerste
musical: 'Oliver'. Vanaf dat moment
werkte ze in het theater en voor televisie.
In 1969 kwam haar grote doorbraak met
haar rol in de musical 'De man van la
Mancha, en sinds die tijd blijven de aan
biedingen toestromen.
"Ik weet nog, dat ik plotseling écht be
kend werd door die rol in de man van la
Mancha. Toen heb ik de keerzijde van de
roem écht goed leren kennen. Iedereen
kwam naar me toe, en zei: 'Nu heb je het
helemaal gemaakt, nu kun je overal te
recht, zelfs in Amerika'. Ik dacht 'dat
moet ik eerst nog zien'. Gelukkig maar.
want daarna had ik een tijd amper wat te
doen. Ik was eigenlijk te groot geworden
voor een servet en te klein voor een tafel
laken. Ik heb het succes gelukkig altijd
vrij goed kunnen relativeren, dat is ook
noodzakelijk. Kijk naar popgroepen die
snel opkomen en dat niet gewend zijn.
Ze maken een plaat die inslaat en dan...
whaamm wereldberoemd. Dan denken
ze dat ze God zijn. Maar het zijn wel go
den die de volgende week naar beneden
keilen. En dan zijn ze stomverbaasd dat
het publiek ze niet meer wil".
Intens
De kennismaking met haar huidige
vriend Ger Hinrichs, een van de zonen
van Beppie Nooy en technisch leider van
het huidige Nooys Volkstheater, was het
keerpunt in Tefsens tot dan toe zo hecti
sche privé-leven. Ze scheidde van haar
tweede echtgenoot, en ging met Ger sa
menleven. "Als ik terugkijk heb ik heel
erg intens geleefd. Maar dat was mijn ka
rakter. Ik hield van spanning. Vanaf het
moment dat ik Ger heb ontmoet, is het
allemaal wat rustiger geworden, omdat
hij dat gewoon zo wilde. Gewoon een ge
zin zijn. Ik heb behalve mijn dochter, nu
28, nog twee zonen van 17 en 14. De regel
maat van de televisie-opnamen beviel
ook hen goed, en het theater heb ik daar
om ook niet zo erg gemist, de afgelopen
jaren. Dan zat ik 's avonds thuis bij de
open haard met mijn gezin, en dacht ik
'die anderen zitten nu in een bus of een
ijskoude kleedkamer, en ik zit lekker
hier'.
Al miste ik het applaus wel, en de inti
miteit van het theater. Ik ben een echte
leeuw. Ik vind het zalig om te schitteren,
de lakens uit te delen, door iedereen
mooi gevonden te worden.. Het is bijna
tegen dom aan. Ik ben ook dol op luxe,
op mooie jurken, sieraden en glitters.
Maar ik berg altijd twee uitersten in me
zelf. Aan de ene kant wil ik luxe. en
mooie dingen om me heen. in het mid
delpunt staan. En aan de andere kant kan
ik leven van, ja van niks eigenlijk...Aan
de ene kant ben ik actrice met alles wat
erbij hoort, maar aan de andere kant ben
ik een huisvrouw met de kinderen en de
Ergerlijk vindt Carry Tefsen de neer
buigendheid waarmee 'haar' Zeg 'ns Aaa
door een bepaald publiek bejegend
wordt. Wél naar Keek op de Week kijken,
maar de comedy-serie over de beroemde
dokters-familie bekritiseren, omdat het
te oppervlakkig, te licht zou zijn.
"Mensen die zeggen dat 'Zeg 'ns Aa'
oppervlakkig is, kijken niet goed. Er ko
men vaak genoeg onderwerpen aan bod
die actueel zijn, zoals bijvoorbeeld
Greenpeace. Actualiteit in een comedy,
dat is knap. Beelden van het neerknup
pelen van zeehondjes, Koos in dat bootje
van Greenpeace. Gewoon laten zien! Het
is zó belangrijk om het grote publiek be
wust te maken van wat er in de wereld
aan de hand is. Al is dat dan in comedy -
Betrokkenheid bij maatschappelijke
ontwikkelingen heeft ze van huis uit mee
gekregen, vertelt ze. Dertig jaar geleden
liep haar moeder al met handtekening-
lijsten tegen milieuvervuiling langs de
deuren. Ze bewondert die daadkracht.
Zelf bekent ze zich nietig, machteloos te
voelen tegenover al het wereldleed. De
intolerantie van mensen, de voortschrij
dende milieuvervuiling. Het toenemend
aantal zwervers, mensen die het niet red
den in de maatschappij. Er is zoveel om
je druk over te maken. "Maar je kunt zo
weinig doen", verzucht ze vermoeid
"Het leven is soms zo zwaar. We leven
wel op een heel smal touw. Je kunt er zó
makkelijk vanaf vallen, het is zó oneer
lijk verdeeld óveral".
"Mijn ouders waren vroeger aanhan
gers van het communisme, dat leek ze
het einde, eindelijk genoeg te eten voor
iedereen. Nu ben ik soms blij dat ze niet
meer leven en al die ellende over Stalin
niet meer gehoord hebben. Ze geloofden
absoluut in die man, in die ideologie. Het
is allemaal zo wankel. Wat is nu in he
melsnaam 'goed'?"
"Vroeger, toen ik klein was, en we za
ten aan het kerstdiner, zei mijn moeder
altijd: 'We zitten hier nu wel zo gezellig
bij elkaar, maar laten we ook even den
ken aan de mensen die het niet zo goed
hebben, want er zit nog zoveel in de we
reld niet goed in elkaar, de mensen die
honger lijden, de mensen in loopgraven.
Nou, na al die jaren is in feite nog niets
veranderd. Niets! Het is een dooddoener,
maar we moeten er maar het beste vah
maken, denk ik dan maar. Ik lééf op intu-
itie en op vriendschap en op 'ik hou van
je' en ik denk dat dat de beste manier is".
