zelf
Watje aan de muur
ben
je
hangt
Fish: tussen narigheid en narrigheid
Kerstbijlage 199<|grgs^-
Postermagnaat Engel Verkerke: 'Verpleegsters zijn beste klanten'
ZATERDAG 22 DECEMBER 1990
PAGINA 43
Een statig huis aan de Amsterdamse
Keizersgracht, zo'n huis dat een
beetje vooroverhelt. Een trap waar
van de granieten treden nog rijglaars-
jes en gespschoenen hebben ge
kend leidt naar de deur. Naast die
deur een naambordje, dat getuige de
glans pas is verwend met zachte lap
en koperpoets. In strakke letters de
naam van de man die als eerste in
Europa begon met de wereldwijde
verspreiding van het idool: Engel
Verkerke. "Onze beste klanten? Ik
denk dat dat verpleegsters zijn. Ja,
die zijn een willig slachtoffer in onze
handen".
doorCees van Hoore
Het huis van Verkerke ziet eruit als een
klein museum. Maar de kilte die daar bij
hoort ontbreekt. Vertrekken waarvan de
vloeren zijn verlucht met mozaïeken van
Venetiaans hout, een prachtig Delfts
blauw tegeltableau waarop Mozes temid
den van renaissancistische paleizen in
zijn biezen mandje de stroom afdrijft, ge
vlamde kasten met porseleinen servie
zen, gebrandschilderde ramen, beelden,
overal ontmoet het oog iets moois. "Ja",
zegt Verkerke, terwijl hij zijn arm ver
trouwelijk op de schouder van een
Griekse godin legt, "die rijkdom zie je er
aan de buitenkant inderdaad niet aan af.
Dat is dan geheel in de geest van de ze
ventiende eeuw, uit welke tijd dit huis
dateert. Aan de buitenkant eenvoud, bin
nen weelde. Beetje calvinistisch mis
schien. Er heeft hier destijds een kunst
handelaar gewoond. Ik heb het eens na
getrokken, maar Rembrandt is hier ze
ker binnen geweest".
Verkerke (66) geeft een rondleiding
door de vele salons die het huis telt, alle
rijk gestoffeerd met schilderijen. Eén
vertrek is ingericht met imposante schil
derstukken van weesmeisjes. Verkerke
is een hartstochtelijk verzamelaar van
kunst. Het is onder meer de reproductie
van kunstwerken geweest, die hem in
staat stelde die kunstwerken zelf te ko
pen. Maar dat kwam pas later. Eerst kwa
men de idolen.
Droom
"Idolen zijn er altijd geweest. Ze verper
soonlijken de droom van mensen. Watje
aan de muur hangt, ben je uiteindelijk
toch zelf. Uit de dingen waarmee je je
omringt komt veel van je interesses en
karakter naar voren. Ook met idolen is
dat zo. God in de hemel kunnen de men
sen niet zien, maar de goden op aarde
wel. Die aardse goden vertegenwoordi
gen alles wat ze zelf willen zijn: sexy,
mooi, talentvol en wereldberoemd".
"Je koopt die posters, die idolenpos-
ters, natuurlijk maar tot op zekere leef
tijd. Op een gegeven moment komt de
ontluistering, het besef datje verlangens
voorgoed een illusie zullen blijven".
"Het is gek de leeftijd van de men
sen die die idolenposters kopen komt
steeds lager te liggen. Madonna wordt
bijvoorbeeld het meest gekocht door
kinderen. Maar dat betekent niet datje er
een rotzooitje van kunt maken. Als iets
niet goed is, zien ze het meteen. Ze willen
echt het allermooiste en daar leggen we
ons dan ook op toe. Zo'n ster kan zelf na
tuurlijk enorm veel doen aan beeldvor
ming. Madonna bepaalt bijvoorbeeld zelf
wat er wordt verspreid. Maar wij maken
daar dan ook weer een keuze uit. Die pos
ter met die afschuwelijke, harnasachtige,
beha hebben wij bijvoorbeeld niet uitge
geven".
"Er zijn mensen die niet begrijpen wat
ik doe. Ik werd een tijd geleden geïnter
viewd door Adriaan van Dis. Ik liet de
naam George Michael vallen. Sjors Mei
kei, vroeg hij, wie is dat? Dat is natuurlijk
onnozel. De mensen hebben hun dro
men en als je dat niet wilt zien, ben je
blind. Nog steeds worden er posters van
beroemdheden verkocht en dat zal nooit
ophouden. We hebben er niet echt een
onderzoek naar laten doen maar ik denk
dat verpleegsters grote klanten van ons
zijn. Die meisjes die op zo'n klein en kaal
kamertje zitten, die slecht betaald wor
den en dus weinig geld hebben voor 'ech
te' dingen, die gevoelig zijn want an
ders zou je niet beginnen aan zo'n beroep
die meisjes zijn een willig slachtoffer
in onze handen".
Brigitte Bardot
"Er zijn idolen die het altijd blijven
'doen'. James Dean, Marilyn Monroe en
natuurlijk Brigitte Bardot. Zij verper
soonlijken een tijdsgewricht. We hebben
een tijd geleden een poster van Brigitte
Bardot ontdekt waarop ze op zo'n Easy
Rider-motor zit, met zo'n kort leren
broekje aan. Die poster heeft me toch ge
lopen! We hadden in Frankrijk een stunt
bedacht: iedereen die in leren kleding
zou komen op zo'n Easy Rider-motor zou
bij een bepaalde winkel gratis de poster
van Bardot krijgen. Heel Parijs liep uit,
de ene verkeersopstopping na de ande-
"Frankrijk is overigens een hoofdstuk
apart. Je verkoopt daar alleen maar Fran
se idolen. Bardot, Delon, Johnny Halli-
day, Serge Gainsbourg, noem maar op.
Buitenlandse sterren raak je er niet snel
kwijt. Het zal wel te maken hebben met
chauvinisme. Als er een Fransman ski
kampioen wordt, dan maken we daar
meteen een poster van. Maar dan wel uit
sluitend voor Frankrijk. Voor de rest van
Europa is dat niet interessant. We heb
ben eraan gedacht om destijds een pos
ter te maken van het Nederlandse vrou-
wenhockey-elftal. Maar dat moest dan
net na de overwinning zijn en dat lukte
niet".
"Zo'n stunt als in Frankrijk hebben we
hier in Amsterdam in de flower-power
tijd ook eens gehad, 's Morgens hadden
we op de radio laten weten dat iedereen
die een bloem zou meenemen in een win
kel aan de Leidsestraat een poster zou
krijgen. Je weet dat er een bloemen
markt is op de Rozengracht. Die kooplui
Engel Verkerke: "Een vriend van
mij was eens in Lapland, in een zeer
barre streek. Op een van die beijsde
vlakten stond een tent van rendie
renhuid. Hij keek even naar binnen
en wat denk je? Ziet hij daar ineens
Einstein hangen. En daaronder:
Verkerke posters". (foto Henk Bouwman)
hebben de dag van hun leven gehad. Ze
waren in ?io time uitverkocht. Iedereen
kwam een bloem halen. Commercieel
gezien graafje met zoiets natuurlijk je ei
gen graf, maar even was het alsof er een
jongensdroom van mij werkelijkheid
werd".
Cru ij ff
"Ik ben me langzamerhand aan het te
rugtrekken uit de zaak. We zijn nu een
dochteronderneming van Monta d'Ori in
Italië. Berlusconi heeft daar aan het
hoofd gestaan, je weet wel, de baas van
AC Milan. Had makkelijk kunnen zijn bij
het verkrijgen van de rechten voor Gul-
lit, want die hebben we niet. Maar ik
vraag me af of die poster gelopen zou
hebben. Cruijff bijvoorbeeld heeft nooit
iets gedaan. Dat zijn de interessante kan
ten van het vak: je weet nooit of je op het
goede spoor zit. Ik heb dat vroeger altijd
zelf moeten uitkienen, met een aantal ad
viseurs natuurlijk. Maar nu gaan we voor
het eerst een soort marketing-team ge
bruiken".
"Ik ben in het begin van de jaren zestig
begonnen. Met 33 posters. Mijn eerste
was die van Bob Dylan. Liep heel be
hoorlijk. Ik voelde dat er vraag naar pos
ters begon te komen en zo'n jaar of tien
lang ben ik de enige op de markt ge
weest. Mijn uitgangspunt was altijd: gro
te oplage, lage prijs. Het was voor die tijd
een revolutionair idee. Wij hebben, dat
durf ik wel te zeggen, een stoot gegeven
tot de culturele omwenteling die toen
plaatsvond. Het straatbeeld werd niet al
leen levendiger, ook binnenshuis kwam
er meer kleur. De droom werd binnen
oogbereik gebracht".
"Naderhand ben ik met posters van
kunstwerken begonnen, ook van ab
stracte, wat voor die tijd nogal gewaagd
was. De musea vonden het absurd. Het
zou afbreuk doen aan het echte kunst
werk. Ik heb nooit beweerd dat een pos
ter een echt schilderij kan vervangen,
dan zou je driedimensionale posters
moeten gaan brengen, maar de kunst
poster heeft de interesse van de mensen
voor kunst wel aangewakkerd. En nu
verkoopt elk museum die posters. Tij
dens de grote Van Gogh-manifestatie
hebben de posters het meeste geld in het
laatje gebracht. Dat zegt toch wel wat. Ik
kan me nog herinneren dat ik aan Karei
Appel voorstelde om posters van zijn
werk te maken. 'Meteen doen!', zei hij. Ik
ben blij dat ik toen heb doorgezet. Wij
brengen in zekere zin toch gebruiks
kunst".
Guevara
"Maar om op die idolen terug te komen:
er zijn niet veel sterren die wij niet heb
ben gehad. Ja één, Barbra Streisand. Je
kunt je niet voorstellen dat je die nu op
een poster zou afdrukken, maar zo'n
twintig jaar geleden was daar wel vraag
naar. Haar agent vroeg, geloof ik, 50.000
dollar. Daar zijn we niet aan begonnen.
We mochten wel 'The Platters' hebben,
die ook onder contract bij hem stonden.
Hebben we niet gedaan. Daar heb ik spijt
van gehad. 'The Platters' hoorden nog
een beetje bij die burgerlijke cultuur aan
het eind van de jaren vijftig en daar wilde
ik juist vanaf. Ook Bill Hailey hebben we
toen niet genomen. Jammer, vind ik nu.
Soms heb ik het idee dat je een beetje
verder van een bepaalde tijd moet af zit
ten om die tijd goed te kunnen beoorde
len. Wat is karakteristiek en wat niet, dat
blijkt pas later".
"Een van onze best verkopende pos
ters is die van Che Guevara geweest. Die
ging als een trein. Naderhand hebben we
met een 'denktank', waarin onder ande
ren Simon Vinkenoog en Louis van Gas
teren zaten, allerlei manieren uitgedacht
waarop we Guevara konden afbeelden.
We zaten eens bij elkaar te brainstormen
en toen ontstond het idee hem als een ta
toeage uit te geven. Uit dat idee is die be
kende poster met die non ontstaan, die
non met op haar borst Che Guavara geta
toeëerd. In de Roomse, zuidelijke landen
is die niet best gegaan, maar hier hing hij
onder elk visnet, vaste prik. Het hoorde
bij de culture folklore van de jaren zestig,
net als de klappen die de agenten uitdeel
den aan de provo's".
Intellectueel
"Guevara was natuurlijk een intellectu
eel idool. Dat type is bij ons ook ruim aan
bod gekomen. Ik denk bijvoorbeeld aan
Einstein. Die heeft een enorm succes ge
had. Eemvriend van mij was eens in Lap
land, in een zeer barre streek. Op een van
die beijsde vlakten stond een tent van
rendierenhuid. Hij keek even naar bin
nen en wat denk je? Ziet hij daar ineens
Einstein hangen. En daaronder: Verker
ke posters".
"Wij zijn als eersten begonnen met
posters van Nederlandse schrijvers. Mu-
lisch, Wolkers, Reve. Ik weet nog goed
dat die fotograaf naar Reve toe ging. Hij
woonde toen nog in Friesland, in Greon-
terp. Die poster is historisch geworden,
hij werd later overal voor gebruikt. Je
weet wel: Gerard met die kroontjespen,
als de volksschrijver. Ik denk dat het de
verkoop van zijn boeken enorm heeft be
vorderd".
"Tja, wat is nu een idool? Dat verschilt
per mens. Ook de paus is eên idool, voor
sommigen althans. Ook van hem hebben
we posters gemaakt. Jouw held is hij
misschien niet, maar er moet natuurlijk
ook geld worden verdiend. En hij loopt
goed. Overal waar hij is geweest, verko
pen we massa's posters van hem".
"Net als Coca Cola zijn mijn posters
overal verspreid, tot in Timboektoe toe.
Ik zat eens in de TEE van Keulen naar
Brussel. Een nachtelijke reis, iedereen
zat te slapen, ik koekeloerde wat naar
buiten. De trein stopt opeens bij zo'n
grauw Belgisch stationnetje, je kent dat
wel, zo'n fabrieksstadje met een hoog
zelfmoordpercentage. Of zoals de dichter
Hans Tentije het heeft omschreven: zo'n
druilerig stadje waar wielrenners, in
hun remmen knijpend, het hoofd achter
over, over de meet gaan. Ik kijk een
beefje naar buiten, tegen de achterkant
van verveloze huizen aan. Het is vier uur
in de morgen. Ineens floept het licht aan
in een van die slaapkamers. En wat zie
ik? Ik kijk pal tegen een van onze posters
aan. Zoiets geloof je niet. Ik was ont
roerd".
Derek William Dick schreef in
zware depressiviteit zijn beste
teksten. Als hij even het licht
zag, was de scherpte eraf. Hij
was de gevangene van zijn
eigen dichterlijke vrijheid, die
beperkter werd
naarmate hij gelukkiger was.
Want de creatieve geest gedijde
slechts bij neerslachtigheid. A
bleeding heart poet.
door Rob van der Zanden
Was Derk William Dick een dichter?
Welnee, hij is gewoon een popzanger en
heeft om de literaire schijn te vermij
den een andere naam genomen. Hij
gaat door het leven als Fish. Een aan
duiding die hem ooit is gegeven omdat-
ie elke dag een paar uur in bad ligt. Lig
gend in zijn eigen vuil, schreef hij de
zinnen die van de wereld buiten de bad
kuip ook een grote vuilnishoop maak
ten.
Als leadzanger en boegbeeld van de
symfonische rockgroep Marillion
kreeg Fish - inmiddels is-ie uit de
band gestapt alle gelegenheid zijn
gal te spuwen over de hoofden van de
fans. Op het podium danste hij door
gaans met een narrekap op het kalen
de en geschminkte hoofd. Wie goed
keek, zag op het witte gelaat een paar
zwart gekleurde tranen. Terwijl de gita
ren met de nar meehuilden kwam de
MARKET SQUARE
Hi.ROES
(m '1
MÏCK WAM.
sprookjesachtige gestalte ergens
vanachter de coulissen vandaan met
een venijnig stemgeluid: So here I am
once more, in the playground of the bro
ken hearts.
In feite zou elk nummer van hem zo
kunnen beginnen. Tussen narigheid en
narrigheid zit niet zo veel verschil. Vol
gens Fish is de hele wereld een groot
tranendal. We zouden allemaal gekleed
moeten gaan als narren. Het leven is
niet veel meer dan a script for tears. Ze
ker zijn eigen leven, dat vroeger was
vergeven van drank en drugs. Een
elpee van Marillion draagt ook de naam
A script for a jesters tear, het draaiboek
voor een narretraan. Op de hoes staat
de nar met een ganzeveer het script te
schrijven. Hij huilt weer.
In droefgeestige stemming ziet de
mens de wereld zoals ze in werkelijk
heid is. Iedereen zou dus met het draai
boek zijn voordeel kunnen doen. Maar
de muziek en de teksten van Marillion
zijn nooit voor velen toegankelijk ge
weest. Popmuziek moet niet te moeilijk
zijn.
Ook de muziek is bepaald niet alle
daags. Een album wordt een luguber
verhaal, begeleid door geheimzinnige
geluiden en onheilspellende klanken.
Njet iets om even tijdens een feestje te
laten horen. Maar wel verschrikkelijk
mooi in al zijn triestheid. Waarom kan
een opgeruimd mens, zoals ik, zo genie
ten van deze zwartgalligheid?
Verdriet
Tolkien heeft ooit een boek geschreven
onder de titel Silmarillion. Marillion
heette oorspronkelijk ook zo. Fish zegt
dat hij met de oprichters niets te maken
heeft en Silmarillion nooit heeft gele
zen. Hij heeft zelf de teksten verzonnen.
De 'treurmars' die de band heeft inge
zet na zijn komst is ingegeven door zijn
eigen verdriet. Het is een succesformu
le geworden die de groep tot ver over de
Schotse grenzen bekend maakte.
Niemand weet de muziek van Maril
lion te definiëren. De naslagwerken
spreken van Genesis-achtige muziek,
maar elke kwalificatie en vergelijking
betekent meteen een belediging. Als
Phil Collins of al die andere idolen
zich afvragen Do you still love me weet
Fish hete antwoord op die vraag al:
Plundering your diary I steal your
thoughts. Nogal een verschil, dunkt me.
En als hij een mislukte romance achter
de rug heeft, zegt hij Let bitter silence
infect the wound in plaats van I still re
member you (yes I do).
De onheilsprofeet in Fish is door de
jaren afgetakeld. Maar nooit is de nar
renkap van de hoezen verdwenen, al
moet je hem soms zoeken. En de
trouwring. Een kleinood dat Fish obse
deerde (It was a wedding ring, destined
to be found in a cheap hotel). Maar de
symboliek werd met de jaren minder
en de schmink verdween langzaam van
het gezicht. Volgens de overige bandle
den was hun zanger te gelukkig gewor
den en was hij steeds moeilijker te in
spireren...
Hij stapte uit en begon een solocar
rière. Fish staat inmiddels voor een
band met vooral middelmatige muzi
kanten. En Marillion blijft achter met
goede muzikanten en een zanger die
niet eens de veters van Fish mag vast
maken.
Het bovenstaande lijkt opeens op een
'In Memoriam'De vis is op het droge.
Enkele maanden geleden trof ik mijn
idool in Edinburgh. Als toeschouwer
bij de voetbalwedstrijd tussen zijn
cluppie Hibernian en St. Johnstone. Na
een doelpunt van 'the Hibs' draaide hij
zich met het machtige lijf naar de zittri-
bune achter hem, ging staan en
schreeuwde Hib Hib hooray. Zo ken ik
je weer.
Dacht ik.
Fish is niet meer de oude. Hij draagt
een lange regenjas, stropdas en keurige
lakschoentjes. Een gelukkig burger
mannetje dat de hele wereld aan kan en
aan wil. Ik praat even met hem en we
komen zelfs over Leiden te spreken.
Als hij gaat, schud ik hem de hand en
zeg 'good luck'. Maar diep in mijn hart
hoop ik dat deze man weer snel onge
lukkig mag worden...
