'We laten ons niet gek maken'
'Muziek is er niet alleen voor de rijken'
VORMGEVING IN STEDELIJK
WOENSDAG 19 DECEMBER 1990
PAGINA 27
Katwijkse Les Zazous lijken 'het' te gaan maken
Jan van der Plas, zanger van Les Zazous: "Ik wil een nummer schrijven dat op één komt in de hitparade".
Vruchtbare samenwerking op
thema 'berg, water, wind'
Expositie: hedendaagse Nederlandse kunst;
thema: Berg, water, wind; te zien bij: Galerie
Amber, Hooglandse Kerkgracht 8, Leiden. Tot
10 februari 1991 geopend van woensdag tot en
met zondag van 10.00 tot 17.00 uur.
LEIDEN - Wat gebeurt er wanneer
kunstenaars, die gewoonlijk vrij ge
ïsoleerd werken en door de gang
van zaken in de kunstwereld zelfs in
een concurrentiepositie terechtko
men, samen een expositie vormen
van speciaal voor de gelegenheid
gemaakt werd? Deze uitdaging
bood galeriehoudster Irma Roes
aan vijf Nederlandse kunstenaars.
Als verbindend thema koos zij:
Berg, water, wind. Berg-water is in
de Chineese taal het karakter voor
landschap, wind voegde zij er als ty
pisch Hollands element aan toe.
Het eerste werk is een rolschilde-
ring: 'Golventaal', van Beaty Czetö,
van oorsprong Hongaarse. Wie de
galerie binnenkomt staat er meteen
midden in, want de schildering aan
de linkerwand heeft drie weerspie
gelingen van beschilderd perspex
en karton op de vloer en de rechter
wand. Er spreekt een bijna pijnlijke
heftigheid uit, veroorzaakt door de
woeste motieven en een indringend
gebruik van de kleur rood. Vanuit
dit standpunt gezien roept de rest
van de expositie een beeld op van
een rustig landschap, met een op
vallend evenwichtige kleur- en
vormverdeling in de ruimte.
Een sieradencollectie van Rian de
Jong, gemaakt van gouddraad, ko
per en kiezelsteentjes, vormt ook
als geheel een kunstobject, de gol
vende dragers en de gekerfde hou
ten standaards lijken sierspelden in
het groot. Het is bijna kleurloos en
verfijnd.
Zwart/wit en helder is het drie
luik van Ewald Zimmerman rond
het thema 'Berg, water, wind'. Hij
verpakte drie setjes inktschilderin-
gen op Japans papier in glimmend
perspex.
Constance van Duinen, die veel
grote houten bouwwerken heeft ge
maakt, matigde zichzelf voor de ge
legenheid en biedt twee elegante
houtcomposities van ongelijke
blokjes hout in gebogen vorm.
Helemaal achterin staat het
prachtige, vijf-delige kamerscherm
van Rutger Jan Bredewold, een de
corstuk. Bredewold, die gewoonlijk
vrij ingetogen werk maakt, beschil
derde beide zijden in zachte heldere
kleuren met taferelen van bergen-
/duinen en water. Ook de boven
kant van het scherm heeft een berg
achtig profiel. Zo gezien is de sa
menwerking van de kunstenaars
vruchtbaar geweest. De wind, als
element van beweging is in alle wer
ken terug te vinden, je ziet het om
hoog reiken van de bergen, het gol
ven van het water en het buigen
voor de wind. De bewegingen zet
ten zich voort in de ruimte als objec
ten zich spiegelen in de marmeren
vloer, of op de wand aan de over
kant. Teruglopend naar de deur
stuit ik echter weer op 'Golventaal'
het werk van Beaty Czetö dat zich
zo moeilijk laat inpassen in de expo
sitie. "Daarom hangt het ook voor
aan", zegt Irma Roes, "ze wilde ei
genlijk in het midden, maar dat kon
niet".
EDWINE FELSER
K.L. Poll Stichting
AMSTERDAM (ANP) - De Vereni
ging voor Onderwijs, Kunst en We
tenschap (OKW) wordt per 1 januari
voortgezet als de K.L. Poll Stichting
voor OKW, zo is meegedeeld door
een woordvoerster van de vereni
ging. Deze werd in 1983 opgericht
door de onlangs overleden K.L.
PoU.
De stichting zal net als de vereni
ging projecten organiseren op het
gebied van kunst en wetenschap. In
het bijzonder thema's en onderwer
pen op het raakvlak tussen weten
schap en kunst krijgen de aandacht.
"Onvergelijkbaar veel
beter", vindt Katwijker
Jan van der Plas het
tweede album van Les
Zazous, de
viermansformatie
waarvan hij gitarist,
zanger en de leider 'naar
buiten toe' is. "Zowel qua
liedjes als qua produktie.
Op de eerste plaat
probeerden we de jaren
zestig opnieuw uit te
vinden. We leunden te veel
tegen onze voorbeelden
aan: Beatles, Kinks en
Creedence Clearwater
Revival. 'Pop!' is veel
eigener".
KATWIJK 'Pop!' overtreft het uit
1987 stammende titelloze debuut
inderdaad op alle fronten. Toch is
ook 'Pop!' een in eigen beheer uitge
brachte cd. Veel van de nadelen
daarvan, zoals een armzalig geluid,
hebben de Nozems ondervangen.
Van der Plas zelf zat 15 dagen in een
Duivendrechtse studio achter de
knoppen. Hij heeft veel opgestoken
van interviews met producers voor
het blad Music Maker. Vooral het
na-gesprek aan de bar met zijn idool
Nick Lowe is van cruciaal belang
geweest voor de produktie van
'Pop!'. "Om goed naar onze eerste
plaat te kunnen luisteren, moest je
de treble- en basknop opendraaien.
Stichting Leenrecht
AMSTERDAM (ANP) - Organisa
ties van belanghebbenden bij het
auteursrecht, verenigd in de Stich
ting Auteursrechtbelangen, hebben
de Stichting Leenrecht opgericht.
Deze nieuwe organisatie streeft
naar een auteursrechtelijke rege
ling van de uitleen en verhuur van
boeken, andere geschriften, ge
luidsdragers, video- en visuele wer
ken.
Leden zijn onder meer de Vereni
ging van Letterkundigen, de Ko
ninklijke Nederlandse Uitgevers
bond, de Kunstenbond FNV, de
Deze cd stop je in de speler en hij
klinkt".
De groep stak 30 mille in het pro
ject. 'Pop!' ligt voor een kleine 30
gulden in de winkels. Voor Les Za
zous ligt het 'break even point' tus
sen de 1500 a 2000 verkochte exem
plaren. Van de eerste plaat gingen
er 700 over de toonbank. Volgens
Van der Plas is dat 'veel voor een ei-
gen-beheer-elpee'. 'Pop!', nog geen
drie weken oud, heeft de kassa
reeds dik 400 keer laten rinkelen.
De verwachtingen voor deze cd zijn
dan ook hoger gespannen. Niet in
de laatste plaats door de juichende
ontvangst van de landelijke en re
gionale pers.
Beschermd
Van der Plas waakt er echter voor
zich gek te laten maken. Hij memo
reert de gebeurtenissen met dat an
dere gitaarbandje, The Fatal Flo
wers uit Amsterdam, dat dit jaar èn
zijn meest befaamde plaat uitbracht
èn uiteenviel. "Die jongens zijn
stukgelopen op dat zoveelste rondje
dat ze door Nederland moesten ma
ken. Dit keer moesten en zouden ze
naar het buitenland. Het verwach
tingspatroon werd voor de Flowers
onredelijk hoog opgeschroefd".
"Tegen dat soort dingen ben ik al
leen al beschermd doordat ik in
Katwijk woon. Al die journalisten
wonen in Amsterdam, jóh! Verder
hebben wij ons al eens over de kop
gespeeld, dat was na de eerste plaat,
een half jaar lang vier keer per week
optreden. Die fout maken we niet
weer. Dat intensieve toeren deden
we vlak voor ons afstuderen. Bij ons
doen we toch al meer dan tien jaar
over onze studies. Allemaal door die
band. We hebben het inmiddels ge
haald maar met onze hakken over
de sloot".
"Het belangrijkste is het creatie
ve proces, je bent net zo goed als je
liedjes. Wij hebben het dan ook be
wust nooit zo gezocht in het een of
andere imago, in tegenstelling tot
The Fatal Flowers en Claw Boys
Claw. Wij zullen ons haar niet zo
lang dragen, al was het alleen maar
omdat het niet zo hard wil groeien,
ha ha! In ons hele doen en laten ge
dragen we ons veeleer als muzikan
ten dan als popsterren. Da's ook een
imago, da's waar, maar het is er een
tje dat niet zo veel druk op je zet".
Tennisracket
De Katwijker gaat ervan uit dat hij
ook na de tweede plaat niet van mu
ziek alleen zal kunnen leven. "Wat
wil je er dan nog wel mee, wordt me
vaak gevraagd. Misschien stom ge
zegd, maar ik wil een nummer
schrijven dat op één komt in de hit
parade. Mijn fascinatie voor pop
muziek stamt al van mijn dertiende
levensjaar. Toen stond ik met een
tennisracket voor de spiegel. Nu
hoef ik dat niet meer te doen want ik
kan nu echt spelen. Da's toch voor
uitgang? Alle bandleden hebben nu
naast hun bandlidmaatschap een
flexibele baan. We kunnen nu pri
ma combineren, zijn popmuzikant
in Nederland en zitten niet eens aan
een uitkering vast".
Ging de Katwijkse muzikant in
zijn liedjes op de eerste plaat nog in
op alledaagse en onbeduidende ak
kefietjes, in sommige nummers die
hij voor 'Pop!' heeft geschreven,
gaat hij op de autobiografische toer
'World Service' bij voorbeeld han
delt over het middernachtelijke uur
waarop hij via het gelijknamige
BBC-radioprogramma vernam dat
een van zijn favoriete popsterren
was overleden. "Ik weet niet meer
of dat Karen Carpenter was of Mar
vin Gaye. Ja, da's een afwijking van
me, ik vind The Carpenters leuk".
Nog intiemer wordt het op het
beste stuk van de plaat 'In my dar
kest hour'. "Een relatie die stuk
loopt brengt veel teweeg in een
mensenleven. Dit is de eerste plaat
waarop ik zoiets durfde. Toch neem
je jezelf in bescherming door in zul
ke nummers elementen te stoppen
die voor iedereen herkenbaar zijn.
Je vertelt de dingen die je mee
maakt niet in geuren en kleuren na
ik bedoel: deze cd is niet mijn
dagboek!. Je gebruikt je persoonlij
ke belevenissen als aanleiding voor
een liedje".
Studie
De driejaren tussen de eerste en de
tweede plaat waren voor Van der
Plas en de zijnen heel roerige met
vele personele wisselingen, twijfels
over de muzikale koers en moei
zaam verlopende studies. Vrijwel
direct na de debuutelpee vertrok
drummer Marcel Willemsen, net als
Van der Plas werkzaam bij een mu
ziektijdschrift. "Hij had het te druk
bij de Slagwerkkrant en miste de
ambitie om bij een veel spelende
band te spelen". Door Willemsens
vertrek kon Hidde Sikkes, die al Za-
zou was voor de eerste plaat, zijn
rentree maken.
De andere gitarist van de band,
Gijs van der Bent, haakte eind vorig
jaar af. "Hij was inmiddels ge
trouwd en vader, had al vijf keer in
Paradiso gestaan en die zesde keer
geloofde hij verder wel". Van der
Bents stek is nu bezet door gitarist-
/zanger Frank Jan Kat, die samen
met Van der Plas het leeuwedeel
van de nummers schrijft.
Na de intensieve toernee 'zakte de
band weg en geraakte in het luchtle
dige', aldus Van der Plas. Voor de
tweede plaat waren weliswaar 30
liedjes beschikbaar - het Les Za-
zous-oeuvre telt in totaal 100 num
mers - maar Van der Plas twijfelde
er sterk aan of er voor Zazous-mu-
ziek nog wel een publiek was. Die
twijfel was er een paar jaar eerder
ook al toen het clubcircuit alleen
maar doemrock van bands met vre
selijke namen zoals Einstürzende
Neubauten boekte en de Katwijkse
nozems met bruine coltruitjes aan
het podium bestegen.
"Ook in die tweede periode van
twijfel leken we van Mars te komen.
Hip hop, rap en heavy metal zijn
heel groot geworden, of kruisingen
van die stijlen zoals The Red Hot
Chili Peppers. Wij stonden en staan
op het kruispunt van pop en rock.
Gelukkig voor ons bleek ook de be
langstelling voor REM, Fatal Flo
wers en Jack of Hearts te zijn ge
groeid. Dat zijn bands uit vergelijk
bare genres en dan wordt het toch
wat gemakkelijker voor je. Toen we
in ongeveer dezelfde periode de
VPRO-coverwedstrijd 'Doe 't met
The Stones wonnen', was het tij de
finitief gekeerd".
Les Zazous zijn zaterdag 22 de
cember te zien en te horen in het
LVC te Leiden.
Stichting Beeldrecht, de NOS en de
Nederlandse Toonkunstenaars-
bond.
De overheid bereidt op dit mo
ment een nieuwe leenrechtregeling
voor die vóór 1 januari 1992 gereed
moet zijn. De Europese Commissie
heeft bovendien zeer onlangs een
voorstel voor een richtlijn oyer ver
huurrecht en leenrecht geformu
leerd waaruit een auteursrechtelij
ke aanpak blijkt.
De Stichting Leenrecht ziet zich
als gesprekspartner van overheid
en politiek over deze kwestie. Het
ligt tevens in de bedoeling de ex
ploitatie van een leen- en verhuur
recht ter hand te nemen.
Brons in concert
LEIDEN - De Nederlandse concert
pianist Willem Brons is op vrijdag
avond 21 december in de Leidse
Stadsgehoorzaal te beluisteren in
een programma met composities
van Bach (prelude fuga in bes).
Haydn (variaties in f), Schubert (so
nate in c, D. 958), Schumann (Ge-
sange der Frühe) en Franck (Prelu
de, Choral et Fugue). Het concert
begint om 20.15 uur.
AMSTERDAM De nieuwe vleugel van het Stedelijk Museum in Amsterdam wordt op het ogenblik ingericht
voor de overzichtstentoonstelling van de Amerikaanse vormgever Raymond Loewy. Hij maakte onder meer het
ontwerp voor het Colaflesje, deze Studebaker, pakjes sigaretten, het Shell-logo en ook het logo voor NASA. De expo
sitie wordt gehouden van 21 december tot en met 11 februari. (foto anp>
Duitse componist Hans Werner Henze:
maar zij, de voormalige DDR-bur-
gers (en in feite alle andere volkeren
achter het ijzeren gordijn) hebben
betaald voor de oorlog.
Vandaar ook, dat ik zo gauw het
kon Duitsland de rug heb toege
keerd en in Italië ben gaan wonen".
Wat is volgens u het grootste
kwaad dat de mensheid bedreigt?
En is er iets aan te doen?
"Intolerantie. En ik hoopte dat
het marxisme en communisme daar
een eind aan zouden kunnen ma
ken. Helaas heeft de praktijk anders
uitgewezen".
U heeft de première van uw Zes
de symfonie in Havanna gediri
geerd. Een werk van zeer complexe
aard, gespeeld door een orkest
waarin elk lid een even grote ver
antwoordelijkheid heeft en de hië
rarchie tussen de groepen dus is op
geheven.
"Het was een groot succes, zeker
gezien de moeilijkheidsgraad van
het stuk. We hebben er dan ook niet
voor niets minstens drie weken op
gerepeteerd. Door het evenredige
aandeel van elk lid van het orkest -
de strijkers niet uitgezonderd - krijg
je een enorme hoeveelheid stem
men. Dat wilde ik ook: een geheel
waar een ieder zich navenant bij be
trokken voelt en dat vormde dan
ook de artistieke uitdaging voor me.
Daar komt nog iets heel anders bij,
namelijk dat de reacties van de toe
hoorders over het algemeen zeer po
sitief waren.
Het frappante is nu,
dat ik na de vuurdoop van de Zesde
symfonie meer dan eens op straat
ben aangesproken door mensen,
die over een bepaald detail van het
werk met me begonnen te praten".
Beter kan een componist het zich
niet wensen. Schönberg zou jaloers
geweest zijn!
"Inderdaad, hij hoopte immers
dat zelfs de postbode zijn melodie
ën eens op straat zou kunnen naflui
ten (lacht). Een van de melodieën
uit de opera 'Von heute auf morgen'
of zo".
Blijft het probleem, dat in de
westerse landen kaartjes voor opera
en symfonie-concerten vaak astro
nomisch duur zijn. Hierdoor blijft
muziek dus een zaak van de geprivi
legieerde toplaag van de maat
schappij.
"Een afschuwlijk dilemma, waar
ik voor zover het mij aangaat dan
ook niet in wil berusten. Nee, ik
richt mij tot een nieuw publiek. Be
staande uit mensen wier nieuwsgie
righeid in kunst gewekt is en die bo
vendien geleerd hebben, dat kunst
niet in eerste instantie voor de rij
ken bestemd is. Kunst is er voor hen
die het maken en voor wie het ge
maakt is, dus voor het volk, voor ie
dereen. Dat is boven elke twijfel
verheven. Binnen de huidige cultu
reel/economische verhoudingen
kosten opera-produkties veel geld,
hetgeen op zijn beurt weer resul
teert in die hoge toegangsprijzen.
Hoe dit op te lossen is, weet ik niet".
"Ter morele compensatie - want
nogmaals: ik juich deze gang van za
ken allerminst toe - heb ik in Italië
een democratisch muziekfestival
opgezet. Het festival van Montepul-
ciano, waar de kaarten evenveel
kosten als een avondje bioscoop en
soms zelfs nog minder. Daar gaan
de mensen niet zozeer naar de con
certen omdat ze zich het kunnen
veroorloven, maar omdat ze het ge
voel beginnen te krijgen dat Mozart
'van hen' is. Kijk, alvorens het zover
was moest er wel het nodige gebeu
ren. Vooral aanvankelijk associeer
de men de klank van de muziek van
Bach, Mozart, Beethoven en wie al
niet met alles wat met de rijke bo
venlaag te maken heeft. Nu ligt dat
gelukkig heel anders".
"Ik ben inmiddels tot de slotsom
gekomen, dat we met het oog op een
betere en vooral op meer geluk ge
richte toekomst echt iets moeten
doen. Hierbij zou ik me kunnen
voorstellen, dat een vak als compo
sitieleer op de lagere en middelbare
school aan ieder kind gegeven
wordt. Net als taal, rekenen, schil
deren, geschiedenis en aardrijks
kunde. Let wel: niet om een groot
componist te worden, maar wel om
te leren ervaren wat het betekent
om een partituur te maken, een pas
sage voor houtblazers te schrijven.
Een melodie te componeren, een
reeks accoorden en de combinaties
daartussen. Dit niet alleen om tech
nische redenen, integendeel. Ook
en vooral de vraag 'wat doet een me
lodie met mijn interpretatie van de
wereld waarin ik leef?' zou daarbij
een rol dienen te spelen".
Van onze correspondent Maarten Brandt
Naast Karlheinz Stockhausen wordt Hans Werner Henze - in 1926
in Gütersloh geboren - algemeen als belangrijkste eigentijdse
Duitse componist beschouwd. Hij brengt het komend voorjaar
een bezoek aan ons land. Op 13 april wijdt het Residentie Orkest in
Den Haag namelijk een project aan hem, in het kader waarvan de
jonge Henze-specialist Markus Stenz de Europese vuurdoop van
het 'Allegro brillante' uit Henzes recentste opera 'Das verratene
Meer' en de Nederlandse première van zijn Zevende symfonie zal
leiden. De meester heeft toegezegd bij die gelegenheid de cantate
'Being beautious' zelf te zullen dirigeren. We hadden in München
een gesprek met hem.
MÜNCHEN "Muziek is er niet weer in Henze's eigen woorden te
voor de rijken, maar voor alle men- zeggen: hij koestert die 'klassieke
sen en juist ook voor de zwakste so- schoonheidsidealen' als kostbare
ciale lagen van de maatschappij. De werelden, die slechts nog 'in de ver-
vraag is alleen hóe we de mensheid te zichtbaar zijn',
van de essentie van de muziek kun- Het is dit balanceren op het snij-
nen doordringen. De muziek dus als vlak van pessimisme en optimisme,
middel om het ideaal van de vrij- dat als een rode draad door het ge
heid mee te kunnen helpen verwe- sprek heenloopt, evenals het thema
zenlijken". van het streven naar een meer har-
Er valt nauwelijks een componist monieuze, een gelukkiger samenle-
in Duitsland te bedenken, in wiens ving, waarin een ieder gelijkelijk
oeuvre die betrokkenheid zó duide- kan delen.
lijk gestalte krijgt als bij Hans Wer- Hoe heeft in dit verband Henze de
ner Henze. Zijn opera 'The Bassa- Duitse hereniging ervaren? "Nie-
rids' is gegoten in de vorm van een, mand kan bevroeden, hoe de situa-
Mahleriaanse symfonie en zijn Ze- tie er in een herenigd Duitsland bin-
vende symfonie is een van de meest nen enkele jaren uit zal zien. Duide-
explosieve uiteenzettingen met een lijk is wel, dat dit een groot natio-
traditie, waarvan Mahler de schuts- naai probleem is. Daar komt nog bij,
patroon 'par excellence' was. dat de mensen achter het ijzeren
T j gordijn een gruwelijke tijd achter
idealiseren de rug hebben. Voor hen verander-
Net als in Mahlers klanktaal, is er de er na de dood van Hitier niets. Al-
j j j ook in die van Henze sprake van het les ging op de oude voet door: de
Henze: Een vak als compositieleer zou aan ieder kind moeten worden ge- doorklinken van een onvervulbaar dictatuur, de spionnage, de marte-
9even (foto GPD) verlangen naar schoonheid. Om het lingen en noem maar op. Niet wij,
