De historische les van een
indiaantje op sterk water
Zwakke organisatie is ons grote probleem'
Jarig Tropenmuseum toont omslag in 125 jaar 'koloniaal' denken
Vrij gemaakten geen
versierders van graf
prof. Klaas Schilder
DONDERDAG 13 DECEMBER 1
iREPORTAGEi
Van onze correspondent Thea van Beek
AMSTERDAM In de collectie van het Tropenmuseum in
Amsterdam bevindt zich een foetus uit Suriname. Trouwe
bezoekers kennen dit bizarre object als het 'Indiaantje op
sterk water'. Een merkwaardig museumstuk, want het zegt
alles over hoe westerlingen nog niet zo lang geleden aanke
ken tegen de 'inboorling'. De foetus werd in de 19e eeuw na
melijk na preparatie voorzien van een verentooi, rieten rok
je en sandalen. "Het leert ons achteraf hoe we met andere
culturen omgingen en relativeert wat je nu aan het doen
bent. Het bewijst ook hoe je met je collectie om moet gaan",
aldus directeur Henk Jan Gortzak van het Tropenmuseum.
Het Tropenmuseum bestaat 125 jaar en viert dat vanaf
morgen met de acht maanden durende tentoonstelling '125
Jaar verzamelen - Het Tropenmuseum pakt uit'. Die titel is
nogal letterlijk genomen. Uit het museumdepot werden
zo'n 2500 voorwerpen opgepoetst voor deze expositie. Sa
men geven ze niet alleen een beeld van de geschiedenis over
de totale collectie van 125-duizend voorwerpen. Meer nog
zegt de uitstalling iets over het veranderde denken en han
delen ten opzichte van mensen in (sub)tropische landen.
De geschiedenis van het Tropen
museum voert in 1864 van Amster
dam terug naar Haarlem. Daar be
gint Frederik Willem van Eeden
vader van de schrijver Frederik van
Eeden met het aanleggen van een
collectie. Het eerste stuk dat wordt
ingeschreven is een lepel uit Zuid-
Sumatra, bestaande uit een gelakte
kokosnootschaal. De nummer één
heeft op de tentoonstelling een on
opvallend plaatsje gekregen tussen
de andere voorwerpen.
Zeven jaar later is Van Eedens
verzameling zo uitgebreid, dat hij
het eerste Koloniale Museum ter
wereld opent. Het krijgt onderdak
in het Paviljoen Welgelegen, bij de
Haarlemmerhout. Het produkten-
museum toont voornamelijk grond
stoffen en natuurprodukten uit de
tropen. Op de achtergrond staat het
duidelijke doel tot het creëren van
nieuwe economische markten. Niet
alleen in Nederland, maar ook in de
tropen zou daardoor een hogere
welvaart kunnen ontstaan, is de ge
dachte.
Indisch museum
In 1926 verhuist het Koloniale Mu
seum naar Amsterdam. De collectie
wordt ondergebracht in het nieuwe
Koloniaal Instituut in Amsterdam-
Oost. Vlak na de Tweede Wereld
oorlog is men daar nog aardig zeker
van zijn zaak: Indië zou na de Ja
panse bezetting gewoon bij Neder
land blijven. Optimistisch ging het
museum voortaan Indisch Museum
heten.
Het optimisme dat alles bij het
oude zou blijven kreeg een behoor
lijke knauw na de onafhankelijk
heidsverklaring in 1949 van Indone
sië. Dat zet niet alleen het koloniale
denken op zijn kop, maar noopt ook
het museum tot een drastische
koerswijziging. De museumcollec
tie richt zich voortaan op de gehele
(sub)tropen en de naam verandert
in Tropenmuseum.
Wat blijft en nog steeds bestaat is
de grote aandacht van het museum
voor het dagelijks leven van 'gewo
ne' mensen. Juist door die etalering
onderscheidt het Tropenmuseum
zich van andere volkenkundige mu
sea, die zich veelal richten op het le
ven en eigendommen van vorsten
en andere heersers. Verzamelreizen
leveren samenhangende collecties
op, die een goed beeld geven van
die dagelijkse werkelijkheid. In de
jaren zestig resulteert dit in levens
echte opstellingen van straattafe
reeltjes en ambachtelijke werk
ruimtes.
Armoede
Het begrip 'derde wereld' doet zijn
intrede en in de jaren zeventig krijgt
het museum opdracht van het mi
nisterie van Ontwikkelingssamen
werking daarvan een presentatie-
"Directeur Gortzak:
"Veelal kijkt men naar de
derde wereld als armoed
zaaiers: niet naar hun rij
ke cultuur. Dat waren we
in de jaren zeventig een
beetje vergeten".
(foto GPD)
centrum te worden. Vooral moet er
grote aandacht komen voor de pro
blemen van achterstelling en ar
moede. Inmiddels is men zich gaan
realiseren dat het culturele aspect
wat ondergesneeuwd raakte.
Terugblikkend zegt directeur
Gortzak nu: "Een museum kan
nooit zo actueel zijn. Daar heb je een
scala aan media voor. Wij kunnen
ontwikkelingen tonen; laten zien
welke invloeden hebben plaatsge
vonden in de materiële uitingsvor
men van mensen. Veelal kijkt men
naar de derde wereld als armoed
zaaiers; niet naar hun rijke cultuur.
Dat waren we toen misschien een
beetje vergeten. De weegschaal
sloeg wat door naar het sombere
verhaal".
Volgend jaar staat een tentoon
stelling over Mexico-Stad op het
programma. Gortzak: "Die stad
wordt beschouwd als de meest uit
zichtloze metropool ter wereld. Die
ramp laten we inderdaad zien, maar
ook hoe mensen er kunnen genie
ten en zich cultureel uiten. Ik geef
toe, het blijft een subjectief beeld.
Onder meer omdat het altijd wester
lingen waren die collecties presen
teerden. Die historische lijn door de
collecties heen geeft echter ook een
waarheidsgetrouw beeld door de ja-
Uit de verzameling van het Tropenmuseum: bootje met veel te grote blan
ke, voortbewogen door kleine nikkertjes. (foto gpd>
ren heen. Bovendien verzamelen
wij veel in samenwerking met de
bevolking ter plekke. Dan wordt
het ook niet helemaal ons beeld en
dus wat objectiever. Alleen: de
stank van de 'slump' krijg je hier na
tuurlijk nooit, maar ook niet die
heerlijke geuren van maaltijden".
Opiumhandel
Op de jubileumtentoonstelling
wordt vooral gekeken naar hoe en
waarom 125 jaar lang is verzameld.
Daarvoor zijn zes periodes uit de ei
gen geschiedenis gerangschikt als
een winkelstraat met fraai ogende
etalages. Drie periodes betreffen
die voor de omslag in 1950 en drie
uit de periode daarna.
Een aardig voorbeeld van die eer
ste periode betreft een opstelling
van opium-produkten. Ze zijn af
komstig van de Nederlandse kolo
niale regering in Indië die openlijk
handel in opium dreef. Enerzijds
om die handel onder controle te
krijgen, maar niet in de laatste
plaats om daar zelf ook een aardige
grijpstuiver aan te verdienen.
Hoe het denken in de loop der tij
den veranderde bewijzen de naakte
man- en vrouwfiguren uit Nieuw-
Guinea. Ooit stonden de beelden
hier opgesteld, decent voorzien van
een rieten rokje. Gortzak: "Dat zegt
niets over dat land of hun cultuur
maar alles over de westerse cul
tuur".
Een fraai ogend boeddha-beeld
op de expositie is veelzeggend voor
de huidige geschiedenis. Drie jaar
geleden arriveerde het op de lucht
haven Schiphol als ingevoerd an
tiek. Bij nadere beschouwing bleek
het een klassieke bergplaats voor
drugssmokkel.
Verzamelen is eigen aan museaal
bezit. Toch raakt men in Nederland
langzaamaan ervan doordrongen
dat een goed beheer van collecties
een uiterst kostbare zaak is. Het zijn
met name de volkenkundige musea
die bereidheid tonen hun bezit te
zien als één nationale collectie.
Sinds kort zijn er afspraken wat elk
museum nog wel en niet nieuw op
neemt in de verzameling. Daarnaast
worden overcomplete stukken in
gezet als ruil met buitenlandse mu-
Over teruggave van stukken aan
het oorspronkelijke land van her
komst is Gortzak voorzichtig: "We
zijn bereid daarover te praten. Een
belangrijke voorwaarde is dat de
voorwerpen goed worden beheerd.
Zo is ooit onze Lombok-collectie te
rug gegaan naar Indonesië".
Stille kracht
Magie en traditie spelen ook nu nog
een belangrijke rol. Regelmatig
wordt het museum benaderd door
mensen die de 'stille kracht' ervaren
van oosterse voorwerpen in hun
huis. Die kracht wordt zo sterk erva
ren, dat men de objecten kwijt wil
aan het museum. Zo was er ook dat
aanbod van dertig krissen. De
schenker stelde als voorwaarde dat
die om de drie weken besprenkeld
moesten worden met rozewater en
vriendelijk toegesproken. Gebeur
de dit niet dan zou de geest van de
kris boos worden.
Gortzak: "Dat dien je als ontvan
ger serieus te nemen. Het is een ge
baar naar zowel de schenker als de
geest. Helaas was het voor ons prak
tisch gezien niet mogelijk die gift te
ontvangen".
Jubileumtentoonstelling '125 Jaar ver
zamelen - Het Tropenmuseum pakt
uit', Linneaeusstraat 2, Amsterdam.
Geopend van 14 december 1990 tot en
met 11 augustus 1991.
ANC congresseert voor het eerst in 30 jaar op Zuidafrikaanse bodem
JOHANNESBURG - Blessing
Mphela (31) is, wat wij zouden
noemen, een kaderlid van het
ANC. Hij werkt voor een
opleidingsinstituut voor
ondernemers in Johannesburg, en
besteedt zijn vrije tijd bijna
volledig aan de grootste zwarte
bevrijdingsbeweging. Hij
organiseert vergaderingen, houdt
spreekbeurten en werft leden.
Zijn werkterrein is Protea North,
een van de betere buurten in de
zwarte miljoenstad Soweto. Peter
van Nuijsenburg sprak met hem
aan de vooravond van de
historische, want eerste ANC-
conferentie op Zuidafrikaanse
bodem in 30 jaar, die van 14 t/m 16
december in Johannesburg wordt
gehouden.
Blessing is sinds 1981 lid van het
ANC. Hij is belijdend katholiek en
zijn religie heeft een doorslaggeven
de rol gespeeld bij zijn keuze voor
het ANC. Het was, zo zegt hij, de
enige politieke beweging, die de no
ties over goed en kwaad, over de ge
lijkwaardigheid van alle mensen en
sociale gerechtigheid, die hij in de
kerk heeft geleerd, tot een samen
hangende ideologie heeft weten te
formuleren.
Voor deze keuze heeft hij een ho
ge prijs betaald. In 1985 werd Bles
sing voor het eerst gearresteerd we
gens 'het propageren van de doel
stellingen van het ANC', een ernstig
misdrijf in die dagen.
Na negen maanden werd hij op
vrije voeten gesteld, om vrijwel on
middellijk, bij de afkondiging van
de noodtoestand in 1986, weer te
worden opgepakt. Deze keer zat hij
bijna drie jaar gevangen. In maart
vorig jaar werd hij na een honger-
ten.
Blessing is zeer kritisch over het
ANC. Te kritisch volgens sommi
gen. Maar, zegt hij zelf, de beweging
is "niet gebaat met het applaudise-
ren van elke misstap en het toejui
chen van elke blunder. Mijn kritiek
is het bewijs van mijn loyaliteit".
Hij lacht veel en aanstekelijk, voor
al wanneer hij onderwerpen aan
snijdt, waarvan hij weet dat ze de
'kameraden' het schuim op de lip
pen brengen.
Wantrouwend
"Aan Sauerstreet" (de aanduiding
voor het ANC-hoofdkwartier naar
de straat waar het gevestigd is, red.),
zegt Blessing, "heb je geen enkele
steun. Ik werk in een moeilijke
buurt. Onderwijzers, politiemen
sen, ondernemers, kortom de mid
denklasse die iets te verliezen heeft.
Ze willen rustig leven en staan wan
trouwend tegenover het ANC, voor
al het economische programma, dat
'socialistisch' zou zijn".
"Je moet ze dus gerust zien te
stellen. Protea North is een nieuwe
buurt met weinig scholen, slecht
openbaar vervoer en nog geen win
kelcentra. In onze campagne hame
ren we vooral op het feit dat we alles
in het werk zullen stellen om die
voorzieningen te verbeteren. We be
gonnen net enig succes te boeken,
er zijn inmiddels 250 mensen lid,
toen het geld voor brochures enz,
opraakte".
"Bellen naar het hoofdkwartier
voor meer steun heeft geen zin,
want de juiste man of vrouw is nooit
aanwezig. Zelf gaan en je zaak be
pleiten is eveneens zinloos, tijd
verspilling. Je hangt uren rond,
want de mensen die je moet spre
ken zijn of 'in vergadering' of ko
men gewoon niet opdagen. We zyn
dus in Protea North feitelijk terug
bij af'.
Als excuus voor de veel besproken
chaos in Sauerstreet wordt steevast
aangevoerd dat het ANC na een ver
bod van 30 jaar pas sinds februari
weer legaal is. Vele kopstukken za
ten gevangen of verbleven in bal
lingsschap. Je mag onder dergelijke
omstandigheden geen soepel lopen
de, geoliede, machine verwachten.
Blessing: "Dat gaat misschien de
eerste maanden op, maar nu niet
meer. Het moet mogelijk zijn om in
een bestek van een paar maanden
een professionele organisatie op po
ten te zetten. Maar er is nog steeds
geen efficient management: de lin
kerhand weet niet wat de rechter
hand doet. Er is een enorme bureau
cratisering, een zeer strikte hiërar
chie, waarbij de top verordonneert
en de rest maar heeft te gehoorza
men. Dat die opdrachten vaak te
genstrijdig zijn, maakte de zaak er
alleen maar erger op".
Deze mentaliteit, die Blessing
wijt aan het feit dat het ANC in bal
lingschap zich vooral orienteerde
op het voormalige Oostblok, heeft
funeste gevolgen voor de comuni-
catie tussen partijleiding en achter
ban. "Er is", zegt Blessing, "eigen
lijk geen sprake van communicatie.
Wij, het middenkader, worden
nooit, en dat is niet overdreven, ge
ïnformeerd over wat er in Sauer
street bekokstoofd wordt. Laat
staan dat w,e een stem in het kapittel
hebben".
"Alle besluiten, zoals het op
schorten van de gewapende strijd,
de campagne van 'massale actie',
hebben we in de krant moeten le
zen. Ik weet officieel nog steeds
niet, vier dagen voor het begin, waar
het congres gehouden wordt. Ik ben
afgevaardigde, maar ik heb nog
geen congresstuk onder ogen ge
had".
Nelson Mandela: "Hiërarchisch,
leider, die geen boodschap heeft aan.
wat er onder de leden leeft", (foto ap|i
Deze chaos kan gedijen in een kli
maat waarin openhartige discussie
en kritiek niet op prijs worden ge
steld, sterker nog, als vijandig wor
den ervaren. De zeer omstreden
vrouw van Nelson Mandela, Win
nie, werd tot ontsteltenis van vrij
wel iedereen in het ANC, benoemd
tot hoofd sociale zaken. Het gekra
keel onder de 'gewone' aanhang
was enorm. Een delegatie van soci
aal werkers trok naar Sauerstreet
om tegen de benoeming te proteste
ren. Ze mochten een petitie over
handigen, maar wachten nu, maan
den later, nog steeds op antwoord.
Blessing: "Het is illustratief voor
hoe de leiding, Nelson Mandela in
cluis, opereert. Ze hebben geen
boodschap aan wat er bij de leden
leeft. Maar nog afgezien daarvan,
'Winnie' is een heel gevaarlijk on
derwerp. Ze is nog altijd zeer mach
tig en ze vergeet en vergeeft niets".
Op de conferentie moet de partij
leiding opheldering verschaffen
over dit heikele onderwerp, belo
ven de communicatie met de ach
terban te verbeteren en de afgevaar-
digen informeren over de stand van
zaken in de onderhandelingen met
de regering over een nieuw politiek
bestel, aldus Blessing.
Hij wil voorts weten wat het offi
ciële standpunt wordt in zake de
economische sancties tegen Preto
ria. Zijn ze onder de huidige om
standigheden, nu er onderhandeld
wordt, nog wel nodig, of moeten ze
geleidelijk worden opgeheven,
zoals in een onlangs uitgelekte dis
cussienota wordt gesuggereerd. Hij
zelf denkt dat nu het stadium is be
reikt, waarin sancties averechts uit
pakken, dwz de economische basis
voor het 'nieuwe, niet racistische
Zuid-Afrika' ondermijnen.
Kiezersbedrog
De economie dient het belangrijk
ste thema van de conferentie te zijn,
aldus Blessing. "Er moet een natio
naal ontwikkelingsplan komen,
waarin wordt aangegeven hoe de
economische groei bevorderd
wordt, hoe men problemen als het
huizentekort (naar schatting een
miljoen, red.), het beroerde zwarte
onderwijs, de verdeling van land
onder zwarte boeren etc, denkt op
te lossen etc".
"We kunnen niet langer volstaan
met retoriek over nationalisering,
dat is kiezersbedrog. Zonder dat 'in
tegrale actieprogramma' zullen we
de vraag of we klaar zijn om de rege
ring over te nemen nooit bevesti
gend kunnen beantwoorden".
GEESTELIJK LEVEN
Ook kritische noten op symposium
KAMPEN Schilder is met
al zijn eigenaardigheden nog
altijd in staat om ons in ver
rukking te brengen, zo con
stateerde de vrijgemaakte
prof. dr. C. Trimp, gisteren
aan het slot van een symposi
um over prof. dr. Klaas Schil
der, dat door de Theologische
Universiteit van de Gerefor
meerde Kerken (vrijgemaakt)
in Kampen was georgani
seerd, ter gelegenheid van
diens honderdste geboorte-
Overigens ontbrak gisteren de
kritiek niet op 'K.S.', die aan de
wieg stond van de Gereformeerde
Kerken (vrijgemaakt). Volgens
symposiumvoorzitter prof. dr. J.
Douma had Schilder er ooit zelf
eens bij een herdenking van
Abraham Kuyper blijk van gege
ven dat ook hij "jubileren met kri
tiseren kon combineren".
"Wij willen geen versierders
van zijn graf, maar uitvoerders
van zijn testament zijn", zo nam
Douma gisteren de woorden over
die Schilder indertijd over Kuy
per had gesproken. Volgens Dou
ma doet zich het eigenaardige feit
voor dat de tekst op Schilders
graf ook zijn testament genoemd
zou kunnen worden, namelijk Je
zus' woorden: '...opdat zij allen
één zijn'.
Die kritisch-dankbare opstel
ling was al gebleken op de de be
faamde 'Schooldag' in septem
ber, waarop de gereformeerd-vrij-
gemaakten traditioneel massaal
in Kampen hun verbondenheid
tonen met de 'school der kerken'
aan de Broederweg (niet te ver
warren met die van de 'gewone'
gereformeerden aan de Oude
straat). Schilder stond toen ook
centraal.
Sektarisch
Tijdens het symposium,
ongeveer driehonderd
gend gereformeerd-vrijgemaakte
theologen deelnamen, werd in
werkgroepen vooral naar de diep
te afgestoken. "Schilder was een
groot theoloog, die in staat was ie
mand als Karl Barth aan te kun
nen", zo typeerde de christelijk-
gereformeerde prof. dr. W. van 't
Spijker, een van de sprekers, het
gewicht van Schilder.
Eén van de punten van kritiek
werd aangedragen door drs. H. J.
D. Smit uit Marknesse, die vond
dat Schilder in zijn strijd voor een
goede zaak, weieens te scherp
was. Zo voerde Schilder dan wel
een vurig pleidooi voor de oecu
mene, hij had intussen ook uitge
sproken opvattingen waaraan
een kerk moest voldoen. Volgens
hem mocht in één plaats ook
maar één ware kerk zijn.
De christelijk-gereformeerden,
die in de vorige eeuw weigerden
mee te gaan in de vereniging die
leidde tot de Gereformeerde Ker
ken, noemde Schilder dan ook
"sektarisch". Smit schetste ook
dat Schilder er "een grote hekel"
aan had wanneer mensen de kerk
uitstapten, zonder dat ze hadden
geprobeerd haar opnieuw te re
formeren.
Trimp vond het jammer dat
Schilder te veel was bezig ge
weest met het 'objectieve' en te
weinig was toegekomen aan de
'Rk armenzorg
gebruiken voor
nieuwe noden'
UTRECHT (ANP) - De fondsen
van de parochiële caritas-instel-
lingen, de voormalige armbestu
ren, moeten volgens de rk bis
schoppen worden gebruikt voor
de leniging van nieuwe maat
schappelijke noden, waarin de so
ciale wetgeving tekort schiet.
De bisschoppen hebben op hun
tweemaandelijkse vergadering in
Deventer het ontwerp van een al
gemeen reglement voor rk ca-
ritas-instellingen en van het mo
delstatuut voor de vereniging van
caritasinstellingen besproken.
Besluitvorming vindt tijdens de
volgende vergadering van de bis
schoppenconferentie in februari
plaats.
Met deze reglementen trachten
de bisschoppen te komen tot een
herziening van de regeling van de
caritas-instellingen (de voormali
ge armbesturen), die na de invoe
ring van de Algemene Bijstands
wet in 1963 werd ingesteld. Door
de Bijstandswet kwam de armen-
hulp, die vroeger door de kerk
werd geboden, onder verant
woordelijkheid van de overheid.
De herziening heeft tot doel de
betrokkenheid van de parochies
en bisdommen alsmede de rech
ten en plichten van deze instellin
gen goed te regelen.
De behoefte aan een nieuwe re
geling komt voort uit de bepalin
gen die het nieuwe kerkelijk wet
boek dienaangaande stelt, verder
uit het verzoek van het Landelijk
Pastoraal Overleg om parochies
beter voor hun diakonale taak toe
te rusten en uit het besef dat de
fondsen van deze instellingen
voor nieuwe noden kunnen wor
den benut. Aan de herziening is
ongeveer tien jaar gewerkt.
Prof. K. Schilder (archieffoto)
geloofsbeleving, de 'bevinding'.
Hij realiseerde zich dat "alles wat
wij als verwijt aan Schilder rich
ten, als een boemerang bij ons te
rugkomt: doe het zelf maar". Ook
zag Trimp in dat Schilder, die op
61-jarige leeftijd overleed, niet
aan alles was toegekomen. "Maar
dat mag je wel betreuren".
Van 't Spijker sloot zich aan bij
die verzuchting. "Ik betreur het
dat een man met dié capaciteiten,
zich zo vaak heeft moeten verdie
pen in zoveel kleine zaken". Van
't Spijker liet daarop direct vol
gen dat veel van wat Schilder
heeft geschreven "blijvende
waarde" heeft.
Herontdekking
Dit jaar betekende ook een
herontdekking van Schilder in
bredere gereformeerde kring.
Sinds de breuk in de Gerefor
meerde Kerken in 1944 (de 'Vrij
making') geldt hij voor vele niet-
vrijgemaakten als een scheurma
ker, terwijl zijn werk intussen on
bekend is. Tijdens een symposi
um aan de Vrije Universiteit in
Amsterdam in april, werd door
maar liefst twintig sprekers uit
bredere gereformeerde kring be
nadrukt hoe veelzijdig Schilder
Naast de bundels die bij de
twee symposia verschenen, wer
den verschillende andere boeken
over Schilder gepubliceerd, en
werden verder een tentoonstel
ling ingericht en een tv-documen-
taire gemaakt. Het herden
kingsjaar wordt officieus afgeslo
ten op Schilders geboortedag, 19
december, wanneer de hervorm
de predikant drs. J. J. C. Dee uit
Ellecom hoopt te promoveren op
het eerste deel van een biografie
over de theoloog.
Kerkbalans. De interkerkelijke
geldwervingsactie Kerkbalans
wordt in 1991 gehouden onder het
.motto Teken van geven. In onze
maatschappij is het geven aan
goede doelen tot een hoge deugd
verheven. Ons volk heeft de naam
vrijgevig te zijn, zo wordt ter toe
lichting van het motto gezegd. In
Kerkbalans, die tussen 13 en 27
januari voor de negentiende keer
wordt gehouden, werken zeven
kerkgenootschappen samen die
op papier ruim 9 miljoen leden
hebben. In 1988 brachten zij 680
miljoen gulden voor het plaatse
lijk kerkewerk bijeen.
Bijbel in Leningrad. Voor het
eerst sinds 1917 ligt in Leningrad
de bijbel weer in de boekhandels.
De bijbel is in de stad zelf ge
drukt, op papier dat werd bekos
tigd door het fonds Bijbelhulp
Oost-Europa dat door het Neder
lands Bijbelgenootschap (NBG)
in Haarlem is opgericht. Hoewel
binnen de kerken schreeuwende
behoefte bestaat aan bijbels,
wordt deze editie in de handel ge
bracht, om ook buitenkerkelijken
in staat te stellen een bijbel aan te
schaffen.
Antilliaanse mis. In de St. Lo-
dewijkkerk (Steenschuur) vindt
zaterdag om half vier een gezon
gen Antilliaanse mis plaats. De
mis wordt ieder jaar uitgevoerd
door een gelegenheidskoor van
studenten.
Moker. De uitzending van de
kerkelijke omroep Moker staat
vanavond (aanvang zeven uur)
geheel in het teken van de voor
bereidingen voor het komende
kerstfeest. Ontvangst via FM
105.7 of kabel FM 88.1.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: benoemd door de
GZB tot docent aan het Zomba Theo
logical College te Malawi (Afrika) J.J.
Tigchelaar Putten; aangenomen naar
Abbenbroek K.J. Visser Rijswijk, naar
Almelo (toez.) J.A. Woudenberg Noot
dorp; bedankt voor Bodegraven en
Oudewater drs. J.A. de Koeijer Wilnis.
Geref. Kerken vrijgemaakt: bedankt
voor Leerdam J. Zwart Winschoten.
Gereformeerde Gemeenten: beroe
pen te Boskoop P. van Ruitenburg Me-
liskerke, te Lelystad G. J. van Aalst
Benthuizen, te Terwolde de Vecht A.
Bac Bodegraven.
