'Bruine melkflessen hebben we maar
door personeel kapot laten gooien'
DE TIJDi 'kroniek over
VAN TOENrNSENE"
Protest tegen transport oorlogsmaterieel
Gemeenten willen marinevliegkamp
gebruiken voor bouw van woningen
LEIDEN ROND 1900 VOORAL RUSTIG PROVINCIESTADJE
PAGINA 8
MAANDAG 10 DECEMBER 1990
Melkfabrikant Harry van Grieken zet een punt achter lange carrière
p 00RLOGS -
.gÉRElDlHG
tEpUND un
Met spandoeken met teksten als 'Stop oorlogsvoorbereiding Valkenburg' en 'Geen oorlog in de Golf betoogdeyi
een vijftigtal demonstranten bij het toegangshek van het marinevliegkamp Valkenburg. (foto Dick Hogewoning)
VALKENBURG - Rond vijftig vre
desactivisten hebben zaterdag bij
het marinevliegkamp Valkenburg
geprotesteerd tegen de transporten
van Amerikaans legermaterieel via
Nederlands grondgebied. Het Val-
kenburgse vliegveld wordt door de
Amerikanen gebruikt als tussensta
tion voor de ongeveer 380 helikop
ters die ze vanuit Duitsland via Rot
terdam naar de Golf willen over
brengen. De demonstratie, die door
de Leidse en Haagse Vredesplat-
forms was georganiseerd, verliep
vreedzaam. De organisatoren
noemden de belangstelling 'boven
verwachting goed'.
Volgens woordvoerder John Co-
zijn van het Leidse Vredesplatform
was de actie bedoeld als 'tegenstem'
tegen de betrekkelijke onverschil
ligheid waarmee het merendeel van
de Nederlandse bevolking tegen
een mogelijke Golfoorlog aankijkt.
"We hebben niet de illusie dat door
onze demonstratie een helikopter
minder op Valkenburg zal landen
Het besluit om in de jaren '60 al
heel vroeg te stoppen met de ver
koop van losse melk, is volgens Van
Grieken een ander voorbeeld van
de 'eigenwijzigheid' van zijn be
drijf. "Bijna niemand durfde dat
toen aan, uit angst onmiddellijk
grote aantallen klanten kwijt te ra
ken. Wij geloofden echter dat de tijd
van de losse melk - dat met een pan
netje of iets dergelijks bij de melk
boer aan huis kon worden getapt -
voorbij was. We meenden dat men
sen steeds massaler voor verpakte
melk zouden kiezen en daar hebben
we uiteindelijk ook gelijk in gekre
gen".
Halfvolle melk
Volgens Van Grieken, die vooral
was belast met de ontwikkeling en
de marketing van nieuwe produk-
ten, speelde zijn bedrijf een belang
rijke rol in de opkomst van de ver
pakte melk. "We waren de eerste die
melk in een eenmalige verpakking
verkochten: plastic zak met een bij
behorende plastic schenkkan. Zo
iets was nog niet vertoond toen en
sloeg onmiddellijk geweldig aan.
Het voorbeeld werd trouwens heel
snel door de collega's overgeno-
i. Vanaf dat moment werd de los
verkochte melk, en uiteindelijk ook
de glazen fles, volledig naar de ach
tergrond gedrongen".
Overigens is niet iedereen even
blij met de kartonnen verpakking
Zuivelfabrikant H. van Grieken is
vanmiddag benoemd tot ridder in
de Orde van Oranje Nassau. Hij
kreeg de onderscheiding voor zijn
vele diensten voor de Nederland
se particuliere zuivelindustrie.
De Leidschendamse burgemees
ter W. de Vreeze overhandigde de
ridderorde in Pulchri Studio in
Den Haag.
In deze studio is van 11 tot en
met 13 december een expositie te
bezichtigen van werken van vier
door Van Grieken bewonderde
kunstschilders. Van Grieken heeft
een hekel aan 'handje-schudden-
recepties' en daarom heeft hij
deze vorm bedacht om afscheid te
melk en andere zuivelpro-
dukten worden aangeboden. Het
betekent immers een enorme berg
afval. Van Grieken blijft echter een. TT:fia,.ö—
lans breken voor het karton. "De Uitleven
H. van Grieken: "Ik ga niet van harte weg, r
moet betalen voor de fusie".
r het is de prijs die ik
LEIDEN - De gemeenten in de
Leidse regio willen dat alsnog
wordt onderzocht of er op het mari
nevliegkamp Valkenburg wonin
gen kunnen worden gebouwd. Het
provinciebestuur heeft deze plek la
ten geschrapt uit haar zogeheten
'Verstedelijkingsnota Zuidvleugel'.
De gemeenten in de Leidse regio
houden echter vol dat het vliegveld
een uitstekende plek is om hun be
hoefte aan nieuwe woningen op te
vangen. Een nieuwbouwwijk op die
plaats kan bovendien woningzoe
kenden uit de zuidelijke Bollen
streek herbergen.
De provincie heeft het marine
vliegkamp buiten beschouwing ge
laten omdat deze plek niet goed be
reikbaar zou zijn met het openbaar
vervoer. De Leidse regiogemeenten
vinden dat een voorbarige conclu
sie. Het probleem is volgens hen al
voor een groot deel opgelost als er
via de S4 een busverbinding wordt
aangelegd. Ook de sneltram, die in
dit gebied is gedacht, biedt de nodi
ge mogelijkheden. Zeker als de lijn
wordt doorgetrokken naar Katwijk
en Noordwijk.
Het plan van de provincie om in
Leiden en de gemeenten daarom
heen 5000 woningen te bouwen,
noemen de regiogemeenten niet re
ëel. Ze betwijfelen voorts of wo
ningbouw in de Boterhuispolder en
de Oostvlietpolder haalbaar is. De
nieuwbouwwijkjes daar zouden wel
eens te klein van omvang kunnen
zijn om bijkomende voorzieningen
GGD-directeur Kerkhof:
'Nood steeds groter
op intensive care
in ziekenhuizen'
DEN HAAG Veel ziekenhuizen
hebben een schrijnend tekort aan
plaatsen op de intensive-care-afde-
ling. Vooral kinderen worden daar
van de dupe. Zo moest het Amster
damse VU-ziekenhuis in de eerste
negen maanden van dit jaar 52 kin
deren weigeren omdat voor hen op
de intensive care geen plaats was.
Dit verklaarde dr. R. Odink, die
als kinderarts is verbonden aan het
VU-ziekenhuis, het afgelopen
weekeinde voor de VARA-tv. Dr.
Odink behandelde het 10-jarig jon
getje uit Hillegom, dat vorige week
op de intensive care in het VU-zie
kenhuis overleed, nadat het eerder
in twee andere ziekenhuizen was
geweigerd wegens plaatsgebrek.
Volgens Odink was in dit geval
het jongetje niet meer te redden ge
weest, omdat hij zeer ernstig her
senletsel had. "Maar in diezelfde
nacht", aldus dr. Odink, "moesten
we wel een ander kind weigeren
voor opname op de intensive care.
Er is in Nederland een schrijnend
tekort aan intensive-care-plaatsen,
met name voor kinderen. Alleen al
in mijn ziekenhuis hebben we de
eerste negen maanden van dit jaar
52 kinderen moeten weigeren".
Directeur A. Kerkhoff van de GG
en GD in Leiden, die het vervoer
van het 10-jarig jongetje had gere
geld, verklaarde dat "zelfs bij hart
infarcten en andere spoedgevallen
er in de regio geen plaats blijkt te
zijn". Voor dergelijke acute opna
men moet vaak worden uitgeweken
naar Rotterdam of naar ziekenhui
zen ten noorden van Amsterdam, al
dus directeur Kerkhoff. "En wij
krijgen de indruk dat de nood
steeds groter wordt".
in stand te houden, zoals winkels en
scholen. Ze tasten bovendien het
'Groene Hart' aan, zijn wellicht niet
rendabel en kunnen misschien
moeilijk op het openbaar-vervoer
net worden aangesloten, aldus de
gemeenten in de Leidse regio. Het is
volgens hen trouwens zeer de vraag
of de behoefte aan nieuwe wonin
gen is opgelost wanneer deze pol
ders zijn volgebouwd.
In een aparte brief aan het provin-
HET LUIE LEVEN - Van het luie,
lekkere leven. Dat is de titel van een
lezing van Herman Pleij, Amster
dams hoogleraar Middelnederland
se letterkunde. De lezing over de
doelloze bestudering van de Mid
delnederlandse letterkunde is on
derdeel van het Leidse symposium
'Misselike tonghe'. Dit symposium
gaat over Nederlandse literatuur en
Een opvallende figuur in het
Leidse stadsleven van zo rond
1900 was Theo Himpe. Theo was
een student medicijnen, maar
zonder enige haast. In 1893 had
hij zich bij de Leidse universiteit
laten inschrijven. Niet gehinderd
door wettelijke bepalingen en ge
steund door een forse toelage van
een oudtante, vierde hij in 1918
als student zijn zilveren jubileum.
Iedereen in Leiden kende Himpe,
geen wonder na 25 jaar.
Een schilderachtige figuur, die
de vele vrije tijd ook gebruikte
voor regelmatig cafébezoek. Maar
ondanks dat kwam het er uitein
delijk toch van: Theo Himpe stu
deerde na zijn jubileum af en ves
tigde zich als arts in Den Haag.
Theo Himpe werd in de stad
een beetje ontzien en gekoesterd.
Hij behoorde tot het Leidse leven
en voegde er iets aan toe om over
te praten en te lachen en dat was
ook rond 1900 iets om zuinig op te
Moeilijke vraag
Of Leiden rond het begin van
deze eeuw een leuke stad was,
met een fraai uiterlijk en een ge
zellige sfeer, is een vraag die niet
gemakkelijk is te beantwoorden.
Wat romantisch ingestelde lezers
zullen het waarderen dat het in de
stad nog zo rustig was. Naast
wandelaars vulden de straten
zich met handkarren, bolderswa
gens, koetsen en een enkele paar-
detram en dit was het wel zo on
geveer.
Een opmerkelijk verschil met
de moderne tijd vormde ook het
grote aantal bomen. Bomen in al
lerlei soorten en maten gaven
kleur aan de Leidse straten en
grachten. Leiden was groen. Lei
den oogde als een slapend provin
ciestadje, met talrijke historische
monumenten. Onbedreigd was
deze erfenis uit het verleden niet.
In de tweede helft van de negen
tiende eeuw waren bijvoorbeeld
veel vestingswerken van de stad
gesloopt en grachten gedempt.
De grote officiële gebouwen
stonden niet ter discussie. Ieder
een was het er over eens dat deze
bewaard moesten blijven voor
toekomstige generaties, maar de
kleine historische panden, de
huisjes uit de 17de eeuw, daar
aldus Cozijn, "maar we willen de
Amerikanen toch duidelijk maken
dat niet iedereen de transporten als
vanzelfsprekend beschouwt".
De demonstranten hoopten pam
fletten te kunnen uitdelen aan de
Amerikaanse militairen die tijdelijk
op Valkenburg zijn gelegerd. Geen
enkele soldaat liet zich echter in de
buurt van de spandoeken zien. De
demonstranten kregen overigens
wel de gelegenheid een petitie te
overhandigen aan de commandant
van de vliegbasis, J. Vorenkamp.
ciebestuur vraagt de gemeente
Voorschoten of het tracé van rijks
weg 11-west niet gedeeltelijk kan
worden bestemd voor woning
bouw. Gedeputeerde Stolker wees
al eerder op deze mogelijkheid.
Voorschoten voelt er overigens wei
nig voor om de Krimwijkpolder al
voor de eeuwwisseling vol te bou
wen, zoals de provincie wenst. De
gemeente wil het gebied in reserve
houden.
cultuur in de middeleeuwen en
wordt donderdag en vrijdag gehou
den.
De lezing van Pleij is voor iede-
reeen toegankelijk en wordt don
derdagavond gegeven in het Groot
Auditorium van het Academiege
bouw van de universiteit aan het
Rapenburg. Aanvang: 20.30 uur.
was men veel minder zorgvuldig
mee.
Grote tegenstelling
Groot waren in het begin van
deze eeuw ook de tegenstellingen
tussen rijk en arm. De meer ge
goede burgerij bewoonde de sta
tige panden aan het Rapenburg,
de Herengracht en de Singels.
Van onze redacteur
Wim Wegman
WASSENAAR - Nadat de fusie tus
sen de zuivelfabrieken Menken
Landbouw en Van Grieken in 1988
was beklonken, wist Harry van
Grieken dat hij zijn langste tijd als
directeur had gehad. Eén van de on
derdelen van de fusie-overeen
komst was namelijk dat hij, na een
korte overgangsperiode, zou ver
trekken. Niet omdat hij niet ge
schikt was om het nieuwe zuivelim-
perium te leiden, maar omdat de
verschillende partijen het wat te
veel van het goede vonden dat twee
Van Griekens aan de top kwamen te
staan.
"In 1988 was al duidelijk dat de
oude Menken snel afscheid zou ne
men. Mijn neef en ik zouden dan
overblijven als directeur. Dat ligt
natuurlijk een beetje gevoelig bij de
mensen van Menken Landbouw,
dat per slot van rekening 60 jaar
lang een hecht familiebedrijf was.
Omdat mijn neef vijf jaar jonger is
dan ik, besloot ik terug te treden.
Niet van harte, maar het was de
prijs die ik moest betalen voor de
fusie".
Het afscheid - vanmiddag - doet
de melkfabrikant (57) inmiddels
wat minder pijn. Vooral ook omdat
hij heeft gemerkt dat de samenwer
king tussen Menken Landbouw en
Van Grieken soepel verloopt. "Het
toeval wil bovendien dat me on
langs het voorzitterschap is aange
boden van de ANVR, de koepel
voor reisorganisaties. Voor iemand
als ik, die niet wil stilzitten, is dat
een interessante klus. Het toerisme
wordt binnen enkele jaren immers
de grootste bedrijfstak van Neder
land".
Eigenwijzigheid
Harry van Grieken begon in 1957
zijn loopbaan bij één van de drie
melkfabrieken die zijn familie toen
bezat. Acht jaar later werd hij, sa
men met zijn neef Jan van Grieken,
directeur van het toen nog in Rijs
wijk zetelende concern.
In die tijd waren er in de Rand
stad nog vele tientallen kleinere of
grotere melkfabrieken. In de zesti
ger en zeventigerjaren zijn die alle
maal opgegaan in grotere onderne
mingen. Dat Van Grieken tot 1988
zijn zelfstandigheid heeft kunnen
bewaren, is volgens de scheidende
directeur voor een deel te danken
aan de 'eigenwijzigheid' van het be
drijf. "Veel fabrieken besloten des
tijds al hun melk in te kopen bij de
Melkunie, toen nog een coöperatie
van melkveehouders. Wij bleven
onze melk rechtstreeks van de boe
ren betrekken, want we wilden voor
onze grondstof niet afhankelijk zijn
van één organisatie. Het betekende
wel dat we soms wat duurder uit
waren, en meer moeite moesten
doen om de melk in de fabriek te
krijgen, maar we hadden ook veel
meer zeggenschap over de kwaliteit
ervan".
Winkelen deden de deftige dames
en heren op de Breestraat, je vond
er een slager, kruidenier en bak
ker, ook voor je dagelijkse bood
schappen kon je er dus terecht.
Maar de zaken van deze mid
denstanders gaven de Breestraat
niet dat speciale karakter. De
sfeer in deze straat werd veel
meer bepaald door officiële ge
bouwen als het Stadhuis en het
Gemeenlandshuis van Rijnland,
het deftige Hotel Lion D'or, de
universitaire boekhandel van de
heer Somervil en de studentenso
ciëteit Minerva. Gezellig werd de
straat ook door de terrasjes bij ca
fé-restaurant In den Vergulden
Turk en Sociëteit Amicitia.
Op het Rapenburg werd geen
honger geleden, dat gebeurde in
de arbeiderswijken bij tegenslag
wel. De meest bekende waren: de
Camp tussen Haarlemmerstraat
en Oude Vest, de Waard tussen
Herengracht en Zijlsingel en de
wijk tussen de Herengracht en de
Hooigracht. Door het gebrek aan
sociale wetgeving, waarmee in
die jaren een wat aarzelend begin
werd gemaakt, waren de bewo
ners van deze wijken erg kwets
baar bij tegenslag.
Een arzelend begin. In 1874 was
de Staten Generaal akkoord ge
gaan met het zogenaamde kinder
wetje van Van Houten. Deze wet
verbood kinderarbeid beneden
de 12 jaar. Door het ontbreken
van arbeidsinspectie werd deze
bepaling nogal eens ontdoken,
ook in de Leidse industrie.
In 1889 werd een volgende stap
gezet op de weg naar betere ar
beidsomstandigheden. De in dat
jaar afgekondigde arbeidswet be
paalde, dat vrouwen en jeugdige
personen geen nacht- en zondags-
arbeid mochten verrichten. Bo
vendien werd de maximale ar
beidsdag vastgesteld op 11 uur.
Verbeteringen, maar de positie
van de arbeidersklasse bleef
slecht.
Dagje vakantie
De meer gegoede Leidenaars
konden voor hun ontspanning te
recht in de Stadsgehoorzaal, de
Schouwburg of een van de socië
teiten die Leiden rijk was.
Schouwburgbezoek behoorde
niet tot de mogelijkheden van de
arbeidersklasse. Bewoners van
de Camp of de Waard moesten ge
noegen nemen met een wande
ling naar uitspanningen als De
Vink, de Haagsche Schouw of het
Warmonder Hek.
Bij deze zaken werden voor het
eerst speeltuintjes aangelegd. Va
kantie betekende voor deze groep
een dagje uit. Met de stoomtram
naar Den Haag bijvoorbeeld. Een
nogal duur uitstapje, want alleen
de stoomtram kostte al 35 cent.
Populair was ook een dagje uit
naar Katwijk, met de tram via
Oegstgeest en Rijnsburg.
In buurten als de Camp en de
Waard ontstond veel ellende door
de slechte huisvestiging. Belang
rijk was dan ook de oprichting in
1892 van de Vereniging tot Bevor
dering van den Bouw van Werk
manswoningen. Leiden was een
rustig stadje, maar talrijk waren
daarnaast toch ook de signalen
van nieuwe ontwikkelingen.
Naast de al genoemde vereniging
voor de bouw van arbeiderswo
ningen kunnen we wijzen op de
in 1902 opgerichte Vereniging
Oud-Leiden, die zich ook beijver
de voor het behoud van minder
officiële monumenten. We moe
ten ook noemen de oprichting in
1898 van het Leidsche Volkshuis,
een organisatie die zich de geeste
lijke ontwikkeling van de wer
kende stand ten doel stelde.
Opvallend in de Leidse ge
meenschap was ook de oprich
ting in 1900 van de Vereniging
van Vrouwelijke Studenten. Veel
mannelijke studenten vonden
zön vereniging maar niks. Hoor
den vrouwen überhaupt wel thuis
op de universiteit? Zo rond 1900
kon deze vraag nog leiden tot
urenlange discussies.
Ondanks de signalen van nieu
we ontwikkelingen was het Lei
den van Theo Himpe nog een rus
tig provinciestadje. Of het leven
in deze stad goed was of niet,
werd in sterke mate bepaald door
je economische positie. Het
maakte nogal wat uit of je wieg
had gestaan op het Rapenburg of
in de Camp.
BRAM VERHOOG
schoongemaakt voordat ze op
nieuw kunnen worden gebruikt.
Die reinigingsmiddelen zijn nu ook
niet bepaald vriendelijk voor het
milieu. Het is kiezen uit twee kwa
den, maar ik denk dat de balans nog
altijd doorslaat in het voordeel van
de kartonnen verpakking".
Een ander wapenfeit - en Van
Grieken beschouwt het als zijn
'kindje' - is de introductie van de
halfvolle melk. "Eind jaren '60 be
gon de Nederlandse regering het
vetgehalte in melk steeds verder op
te schroeven. Er werd toen veel te
veel vet geproduceerd en de over
heid hoopte het overschot op die
manier voor een deel kwijt te ra
ken".
"Het probleem was alleen dat de
consument helemaal niet zat te
wachten op die extra hoeveelheden
vet. Iets anders dan volle melk
mocht er volgens de Warenwet ech
ter niet worden verkocht. Wij brach
ten toen 'Halfom' op de markt, dat
we officieel geen melk, maar een di-
eetprodukt noemden. Dat mocht
weer wel worden verkocht. Het
bleek een enorm succes".
Niet alles wat het bedrijf verzon,
bleek even geslaagd. "Een jaar of-
vijftien geleden kwam uit een on
derzoek naar voren dat melk aan
merkelijk beter smaakt wanneer
het werd afgeschermd voor zon
licht. Omdat het merendeel van het
vervoer toen nog met open wagens
ging, dachten we: we moeten iets
aan de doorzichtige glazen fles
doen. En dus brachten we melk in
donkere, bruine flessen op de
markt. Achteraf bleken we echter
één probleempje over het hoofd te
hebben gezien: de bruine flessen
hielden weliswaar het zonlicht te
gen, maar ze zorgden er ook voor
dat de melk veel sneller warm werd.
Het spul werd daardoor heel snel
"Die flessen hebben we allemaal
weer moeten terugnemen. Omdat
we er verder niets mee konden - wie
zat er te wachten op bruine melk
flessen - hebben we ze uiteindelijk
door het personeel laten kapotgooi-
en. Nog jaren daarna hadden we in
het magazijn een hoekje waar werk
nemers zich met die dingen lekker
konden uitleven".
Na bijna 90 jaar zelfstandigheid
besloot Van Grieken twee jaar gele
den toch 6amen te gaan met de in
Wassenaar gevestigde zuivelfabriek
Menken Landbouw. "Die fusie was
niet direct noodzakelijk, want we
draaien beide goed. Maar het was
wel duidelijk dat we, als we ook in
de toekomst ons hoofd boven water
wilden houden, we een produktie
van meer dan 200 miljoen liter melk
per jaar moesten hebben. Dat haal
den we alleen als we gingen samen
werken".
Desondanks bleef de fusie een
'motje', zo omschrijft Van Grieken.
"Met de hoop echter dat we later
wel van elkaar zouden gaan hou
den. Dat blijkt nu het geval. Hoewel
de twee bedrijven ieder hun eigen
traditie hadden, verloopt de samen
werking heel goed. Dat maakt het
voor mij natuurlijk makkelijk om
afscheid te nemen", stelt Van Grie
ken.
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- Men schrijft ons het volgende:
De stoomboot van Gouda - Rot
terdam trachtte gisternamid
dag nog met behulp van twee
krachtige parden huiswaarts te
keeren. Dat zulks den Koudeker-
kers niet in den smaak viel be
wees hun krachtige verzet door
te gooien met steenen, waarbij er
waren van minstens 4 kilo. On
geveer tweehonderd mannen en
knapen hadden post gevat op de
brug over den Rijn, allen gewa
pend met genoemde steenen en
andere projectielen, zoodat de
bootslieden allen moesten vluch
ten en de kapitein der boot ge
noodzaakt was de terugreis aan
te nemen, welke gisteravond te
ongeveer half tien tot aan deze
stad was volbracht.
Hieruit blijkt het andermaal hoe
gewenscht het toch is om voor
dergelijke feiten eene verorde
ning in het leven te roepen. Im
mers, men mag varen of men
mag het niet; indien de wet het
toelaat, dan behoort ze voor de
schippers op te komen, daar nu
te Koudekerk zich niemand an
ders vertoonde dan de veld
wachter, terwijl het als een won
der mag beschouwd worden, dat
zich aldaar niet de treurigste ge
volgen als nasleep hebben voor
gedaan.
Het is dus alleszins te wenschen
dat de hooge autoriteiten hierop
hunne aandacht zullen vestigen.
Vijfentwintig jaar geleden:
- Dief dringt kamers van zusters
binnen. Een tot nu toe onbekend
gebleven dief heeft gisterochtend
tussen negen uur en kwart over
tien in het verpleegstershuis van
het Academisch Ziekenhuis zijn
slag geslagen. De man zag kans
om in niet minder dan zeven zus-
terkamers door te dringen, waar
hij diverse kasten openbrak. Hij
maakte driehonderd Neder
landse guldens, drie tien-dollar
biljetten, twee gouden ringen en
een gouden damesschakelarm
band buit.
ÜË-
'leidse
/gedane zaken
De zuidzijde van het Levendaal tussen Rijnstraat en Kraaierstraat
rond 1900. De hoge kar werd gebruikt voor het snoeien van bomen, (foto
