Lieve Gerda uit
Sesamstraat nu
'wrede Medea'
Christie's schat collectie Bremmer op vier miljoen
Gerda Havertong in tragedie
Musical 'De Club' eerder
fascinerend dan amusant
Regisseur Martin Ritt overleden
Concert zonder één dieptepunt
'Er zijn zo'n 600 free-lance BVD'ers die handelen uit burgerzin'
Jan Jonk: 'Mijn Macbeth is beter dan Komiij's vertaling'
MAANDAG 10 DECEMBER 1990
KUNST
PAGINA 23
AMSTERDAM (GPD) - De Haagse
kunstcriticus, verzamelaar en schil
der H.P. Bremmer heeft zonder
twijfel zijn grootste bekendheid te
danken aan het feit dat hij de collec
tie van mevrouw Kröller-Müller
heeft samengesteld. Een collectie -
thans ondergebracht in het naar
haar genoemde museum te Otterlo -
die vooral door de werken van Van
Gogh wereldberoemd is geworden.
Bremmer beschouwde Vincent van
Gogh dan ook als de grootste kun
stenaar van zijn tijd. Bremmers be
kendheid als adviseur voor één van
de grootste particuliere collecties
ter wereld heeft er toe geleid, dat
zijn eigen verzameling enigszins in
het verborgene is gebleven. Dat
werd in de hand gewerkt doordat
het grootste deel daarvan altijd in
de familie is gehouden. De verzame
ling wordt nu te koop aangeboden:
op 12 december worden de 150 stuk
ken geveild door Christie's in Am
sterdam. Bij elkaar zullen ze zo'n
vier miljoen gulden opbrengen, ver
wacht het veilinghuis.
In de verzameling vormen vijf te
keningen en een olieschets van Vin
cent van Gogh een commercieel
aantrekkelijk hoogtepunt. Twee te
keningen maken deel uit van een
reeks van tweemaal twaalf Haagse
stadsgezichten, die Vincent in het
voorjaar van 1882 - dus helemaal
aan het begin van zijn kunstenaars
loopbaan - maakte. De opbrengst
van het 'Huis van Siens moeder' - de
meest uitgewerkte tekening - wordt
geschat tussen de 500.000 en 700.000
gulden.
Bremmer was niet alleen vanwege
zijn kritieken en adviezen een in
vloedrijk man in de Nederlandse
kunstwereld in de eerste helft van
deze eeuw. Hij heeft ook nogal wat
kunstenaars direct gesteund door
hun werk te verkopen of door het
zelf aan te schaffen. Eén van de kun
stenaars, die hij zo hoog schatte, dat
hij er zelfs een maandelijkse toelage
aan gaf, was Bart van der Leek. Van
deze Stijl-kunstenaar is dan ook een
opvallend groot aantal werken in de
collectie opgenomen. Interessant
vooral door de voorstudies, die er
bij horen. Bremmer bezat trouwens
toch veel schetsen en studies: hij
huldigde de mening, dat het wor
dingsproces dikwijls meer de moei
te waard was dan het uiteindelijke
resultaat.
Het overige werk is nogal wisse
lend van kwaliteit: van onder ande
ren Breitner, Isaac Israels, Thorn
Prikker, Mendes da Costa, Charley
Toorop en de 'Bremmerianen' als
Jaap Nieweg, Jan Zandleven en
Henri van Daalhoff is behalve een
klein aantal sterke stukken ook veel
middelmatig werk aanwezig. Dat
laatste geldt ook voor Bremmers ei
gen in een extreem pointillisme uit
gevoerde schilderijen.
Behalve de collectie Bremmer
worden op de veiling nog opvallend
veel werken aangeboden van Ne
derlandse en Belgische kunste
naars van rond de eeuwwisseling:
onder anderen Sluijters, Mondri
aan, Gestel, Spilliaert. Van heden
daagse kunstenaars is er werk van
onder anderen Geer van Velde,
Jean Arp, Joseph Beuys (een grijs
vilten kostuum) en van Karei Ap
pel, wiens 'Hoofddrager' (1954) tus
sen de 350.000 en 500.000 gulden
moet opbrengen.
De veiling is 12 december om
10.30, 14 en 19 uur; morgen is nog
een kijkdag van 10 tot 16 uur.
Van onze correspondent
Rijk van Rotterdam
ARNHEM Een acteur
moet de meest uiteenlopen
de karakters kunnen spelen,
maar Gerda Havertong heeft
op het ogenblik met een con
trast te maken, 'zo groot, dat
het bijna niet is te omschrij
ven'. Het televisiepubliek
kent haar als de lieve ver
haaltjesvertelster Gerda uit.
'Sesamstraat'. Het theater
publiek zal haar nu leren
kennen als Medea, de vrouw
die het verraad van haarman
wreekt door hun kinderen te
doden.
'Medea' van Euripides wordt in een
bewerking van Corien Baart en
Pink Lobo, in de regie van de
laatste, als kleine-zaal-produktie
uitgebracht door Theater van het
Oosten. Vrijdag 14 november is het
in het Alphense Parktheater te zien.
Theater van het Oosten, dat dit
seizoen 'culturele verschillen' als
thema heeft, koos voor 'Medea' om
dat het stuk gaat over iemand die op
twee manieren wordt onderdrukt:
Medea is een niet-Griekse in een
Griekse samenleving en ze is een
vrouw. Met haar man Jason, van ko
ninklijke bloede maar niettemin
werkloos, leeft ze als balling in Ko-
rinthe. Samen hebben ze een zeer
bewogen leven achter de rug, waar
bij opoffering vooral van Medea
moest komen. Dat laatste weer
houdt Jason er niet van op het aan
bod van de koning van Korinthe,
Kreon, in te gaan om met diens
dochter te trouwen, wat voor Medea
opnieuw verbanning inhoudt. Dit
brengt haar tot haar wraak, waaraan
ook Kreon en diens dochter niet
ontkomen.
Toch vindt Gerda Havertong Me
dea niet wraakzuchtig. "Ik leef met
haar mee, met haar innerlijke zijn.
Ze komt uit een land, waar vrouwen
opkomen voor zichzelf en voor hun
mannen. Ze heeft zichzelf opgeof
ferd voor Jason. Hij accepteerde
haar normen en waarden alleen
toen het hem uitkwam. Als het hem
niet meer uitkomt, volgt de botsing.
Vreemdelingen
Het is net als met bijvoorbeeld de
Turken en de Marokkanen in Ne
derland. Toen het Nederland goed
uitkwam en gastarbeiders aan de
opbouw konden meewerken, was
het in orde dat ze kwamen. Nu kan
het zonder hen en is het niet meer in
orde. Mensen zijn alleen bereid zich
in te leven in het gedrag van ande
ren als het ze uitkomt. Zo niet, dan
praten ze over wangedrag of onbe
grijpelijk gedrag. Het stuk vertelt
zoveel over krachten van de men
sen. Krachten die op verschillende
manieren gebruikt worden, maar
het meest om te manipuleren".
Gerda Havertong: "Als actrice ben ik heel bewegelijk, heb ik niet dat stramme'.
"Negen van de tien vreemdelingen
hebben er niet voor gekozen om
naar een ander land te gaan. Ze gaan
door de slechte situatie in hun
thuisland. Van hun cultuur nemen
ze alles mee. Hoe kun je mensen
veroordelen als je de situatie in hun
thuisland niet kent?"
De actrice vindt wel degelijk, dat
Medea veel te ver gaat, maar: "AJs je
e*en vreemdeling bent, is er nie
mand die zich om je bekommert.
Medea heeft al haar hoop op Jason
gevestigd en die laat haar dan in de
steek. Dat is een essentiëel gegeven.
Stel je maar de Nederlandse jon
gens voor die naar Suriname gingen
en daar verliefd werden op een Suri
naams meisje. Daar was dat alle
maal prachtig, maar als het meisje
meeging naar Nederland was ze in
eens een vreemdeling. Hetzelfde
geldt voor een Nederlands meisje
dat met een Surinaamse man mee
gaat naar zijn land. Overigens heeft
die wraak van Medea ook dubbele
aspecten. Ze treft er zichzelf nog
harder mee dan Jason. Het maakt
haar leeg van binnen".
Anders
Gerda Havertong gaf tot 1981 les
aan een pedagogische academie.
Van de ene op de andere dag stopte
ze daarmee. "Ik wilde iets anders,
maar ik wist niet wat". Wel had ze
altijd al gezongen en toneel ge
speeld; dat begon als kleuter al met
'schooltje spelen' en later werd het
amateurtoneel. "Drie maanden na
mijn ontslag kreeg ik een rol by
Poëzie Hardop. Ik was nog lid van
een amateurgezelschap en opeens
was ik professioneel bezig. Drie sei
zoenen ben ik bij Poëzie Hardop ge
bleven. Acteren en zingen heb ik
nooit als beroep in het vizier gehad.
Het lag niet in de lijn van mijn op
voeding. Voor mijn ouders was het
iets minderwaardigs. En in Surina
me hoefde je er natuurlijk ook niet
van te dromen, datje van acteren en
zingen je beroep kon maken".
(foto GPD)
In een persbericht van Theater
van het Oosten wordt regisseur
Pink Lobo geciteerd: "Over het zich
vreemdeling voelen hoop ik van
Gerda nog te leren". „Soms zeg ik
iets waar de anderen van opkijken,
terwijl ik hetzelfde bedoel als zy.
Dan leg ik de klemtóón verkeerd.
Verder blijf je, als je in een samen
leving vertoeft die niet de jouwe is,
bepaalde elementen altijd op een af
stand ervaren. En als actrice ben ik
heel beweeglijk, heb ik niet dat
stramme dat in het Nederlandse
theater heel belangrijk is. Dat zulke
dingen, zoals het dynamische van
de ene cultuur en het ingetoge van
de andere, in het theater samen
smelten is heel goed. Je krijgt dan
een mooie weerspiegeling van de
samenleving. Het groeit nu, hier in
Nederland: meer beweging, meer
gebaren en zingen bij het werk".
'Medea' door Theater van het
Oosten is op 14 december te zien
in Alphen a/d Rijn, Parktheater.
'De Club'. Musical van Eve Merriam. Door
het Antwerpse Fakkeltheater. Regie: Rufus
Collins. Gezien op 0 december in de
Schouwburg te Leiden (première).
LEIDEN Veertien jaar geleden
stond de emancipatie van de
vrouw nog in de kinderschoenen.
De musical 'De Club' van feminis
te Eve Marriam was destijds be
doeld als een felle aanklacht te
gen het verschijnsel man.
In 1990 zijn die scherpe kantjes
er bij het aanschouwen van 'De
Club' vanaf. En dat komt óf door
de elegante interpretatie die het
Fakkeltheater aan de musical
geeft of doordat we inmiddels
niet meer geschokt zijn als vrou
wen heren parodiëren in een so
ciëteit, zoals in deze musical.
Dat neemt niet weg dat het
beeld van zes Vlaamse actrices
met hun mannelijke kleding, ge
baren en bewegingen, anderhalf
uur blijft fascineren. Maar de ge
dachte dat er vrouwen op de plan
ken staan, blijft gedurende de he
le voorstelling een vervreemden
de werking houden. Zo ver
vreemdend, en daardoor hinder
lijk fascinerend, dat het uitbundi
ge Amerikaanse amusement dat
het Fakkeltheater poogt te bie
den, naar de achtergrond ver
dwijnt. En subtiliteiten, zoals een
gesuggereerde homo-erotische
verhouding tussen de guitige pic
colo (Els de Schepper) en de eige
naar van de club Henp' (Denise
Daems), worden niet uitgewerkt.
'De Club' bestaat uit een verza
meling op zichzelf staande scè
nes, waarin alle voorspelbare ei
genschappen van het sterke ge
slacht aangedikt gebracht wor
den. Dat leidt bijvoorbeeld tot
een aantal seksistische grappen
die flauw bedoeld zijn, maar het
zijn er dan al gauw te veel. Zo
wordt er een toast uitgebracht
met de woorden: "Op onze vrou
wen en vriendinnen. Dat ze elkaar
nooit mogen ontmoeten".
Voor de pauze ligt het tempo
traag, daarna komt er in de to
neelbeelden meer variatie en zelfs
een soort ontwikkeling. Wanneer
een van de vier heren door zijn
vrouw met een van de anderen
bedrogen wordt, leidt dit tot een
vermakelijke scène met heer Ber
tie (Nicky Langley) die dan als
vrouw een man speelt, die op zijn
beurt aan een bedrogen vrouw ge
stalte geeft. Er is dan zelfs reden
een stukje aria in te vlechten. En
daarmee komt in de laatste scè
nes toch de sterkste kant van deze
musical tot zijn recht: de melodi
euze zangpartijen a capella met
piano. In een solo, waarin de pic
colo een schreeuw om liefde
geeft, zien we een heuse traan a la
Sinead O'Connor biggelen. Dat
treft.
EMIEL FANGMANN
SANTA MONICA (AP) - De Amerikaanse film- en televisieregisseur Mar
tin Ritt is zaterdag in een Californisch ziekenhuis op 76-jarige leeftijd over
leden aan een hartkwaal.
Ritt is maker van onder andere de films Norma Rae (1978),, The Front,
The Long Hot Summer (1958) en The spy who came in from the cold (1965),
met Richard Burton. Vorig jaar regisseerde hij zijn laatste film, Stanley
and Iris, met Robert DeNiro en Jane Fonda. Ook regisseerde Ritt 250 tele
visieprogramma's.
Ritt begon zijn loopbaan aan het eind van de jaren '30 als acteur. In de
jaren '50 werkte hij als televisieregisseur, tot hij op verdenking van com
munistische sympathieën op de zwarte lijst van McCarthy kwam te staan.
Ritt ging in zijn films controversiële onderwerpen, zoals de jacht op ver
meende communisten (The Front) en de rechten van arbeiders (Norma
Rae), niet uit de weg.
Zesde Lustrumconcert van het Jeugdka-
merorkest Leiden, dirigent Henk Briër,
m.m.v. Quirine Viersen - cello, Nicoline Alt -
hobo, Ariël de Graaft - viool en het koor "Vo
ces Lugdunenses' o.l.v. Leny Stevens-Rid
derhof. Gehoord 9 december in de Stadsge
hoorzaal.
Met een feestelijk concert ging
het Jeugdkamerorkest Leiden
onder leiding van Henk Briër gis
termiddag zijn 7e Lustrum tege
moet en zo te horen lijkt het erop,
dat Briër ook de volgende vijfjaar
al zijn artistiek talent zal blijven
geven aan dit uitstekende junio
renorkest, deze keer ook weer
versterkt door enkele oud-leden.
De Kerstsfeer zat er in, niet al
leen door de kerstboom in de
foyer van de Stadsgehoorzaal,
ook door het als eerste gespeelde
Concerto Grosso in F gr.t. van
G.F. Handel, muziek bij uitstek
gespeeld rond de kerstdagen. En
de Symphonie nr 55 in Bes gr. van
J. Haydn aan 't slot, waar in het
Andante als eerste thema het
'komt laten wij aanbidden' weer
klinkt, luchtig gespeeld door de
violen en plechtig overgenomen
door de celli. In het Menuet dreig
den de cellisten even op hol te
gaan maar door een gebiedend
'dimmend' gebaar van Briër 'stre
ken' zij al snel weer in de pas.
Als gastsolisten traden op de
celliste Quirine Viersen en de ho
boïste Nicoline Alt, beiden uit
Leiden afkomstig; twee jonge ras
artiesten die hun instrument wer
kelijk behandelen als een ver
lengstuk van hun persoonlijke
'zijn'. Viersen doet dit op een zeer
krachtdadige, doorleefde manier;
los en vrij speelde zij lyrisch en
dynamisch de Nocturne van P.
Tschaikowsky, de avond daar
voor te horen op de TV door een
tienjarig Russisch wonderkind,
dat onlangs een concours won in
Rotterdam: hoe groot dat won-
dertalent ook moge zijn, de inten
tie, de grote muzikaliteit, de
Schwung waarmee Viersen dit
werk speelde overtrof alles.
De hoboïste Nicoline Alt toont
zich geheel anders, vol overgave
maar ingetogen in grote concen
tratie speelde zij de Introductie,
Thema en Variaties, opus 102 van
Hummel (1778-1837), prachtig be
geleid door J.K.L. Na een krachti
ge, evenwichtige aanhef van het
orkest een zeer serene, zingende
hobotoon van Alt als 'introductie'
op de Introductie en het Thema.
Pittige, virtuose, zangerige varia-
'ties volgden elkaar op. 't Viel mij
op, hoe goed het J.K.L. steeds in
zette na korte solopartijen van de
hoboïste en hoe alert er gerea
geerd werd op Briërs aanwijzin
gen.
Een nostalgisch moment met
de kleine selectie uit Sullivan's
opèrette 'the Mikado', die het
J.K.L. vijf jaar geleden integraal
uitvoerde met de 'Voces
Lugdunenses', acht zangers, over
't algemeen homogeen en zuiver,
waarbij Els van Onselen met haar
heldere vibratieloze stem soleer
de in een 'musicaleske' song.
Voorwaar een concert met
hoogtepunten, wat meer is, zon
der één enkel dieptepunt. Hulde
aan het meer dan zilveren bruids
paar J.K.L.-Henk Briër.
LIDY VAN DER SPEK
Auteur Tomas Ross en Docters van Leeuwen over thrillers en BVD
GRONINGEN (GPD) - De Bin
nenlandse Veiligheidsdienst (BVD)
is sinds kort bezig met een onge
kend 'glasnost'-offensief. Waar
vroeger absolute geheimhouding
heerste, is nu 'openheid' de slogan.
Regelmatig verschijnt BVD-hoofd
A. Docters van Leeuwen in de me
dia om het bestaansrecht van zijn
inlichtingendienst (die overigens
moet inkrimpen) te verdedigen.
Een en ander onder het motto: de
Koude Oorlog mag dan afgelopen
zijn, er zijn nog steeds mensen die
de veiligheid van de Nederlandse
staat bedreigen. Denk alleen maar
aan bedrijfsspionage en het Iraakse
superkanon. "De BVD is een nood
zakelijk kwaad".
De 'BVD-komt-naar-je-toe-show',
zoals een landelijk dagblad de PR-
campagne van de BVD al doopte,
bracht Docters van Leeuwen giste
ren naar Groningen. Daar discussi
eerde hij voor zo'n zeventig belang
stellenden - met buiten en binnen
een veertigtal 'ludiek' vermomde
demonstranten - met thriller-auteur
Tomas Ross over 'Fictie en Reali
teit' rond de BVD. Onder leiding
van Vrij Nederland-hoofdredacteur
en thrillerliefhebber Rinus Ferdi-
nandusse zou het gesprek vooral
over boeken gaan, over thrillers.
Maar nadat Ross, zelf zoon van
een BVD-pionier, zijn onvrede met
al die ontromantiserende openheid
had geuit - "ze maaien het gras voor
m'n voeten weg" - en Docters van
Leeuwen ("het leukste blijft natuur
lijk toch geheim") moest toegeven
Docters van Leeuwen:"Het leukste
blijft natuurlijk toch altijd ge
heim". (foto pr)
dat hij nog nooit een boek van Ross
had gelezen, liep de forumdiscussie
al snel uit op een wat vruchteloos
kruisverhoor. Met Ferdinandusse
en (vooral) Ross als ondervragers en
Docters van Leeuwen als verdach
te. Van al die leuke vragen die Fer
dinandusse had bedacht ('Zouden
wij een betere thriller-literatuur
hebben als we een betere BVD had
den?') kwam niet veel terecht.
Veel opzienbarends leverde het
verhoor niet op. Ferdinandusse
sloeg wat dat betreft al in zijn inlei
ding de spijker op z'n kop: "De han
dicap van de BVD is, dat als het
openbaar wordt, het altijd tegen
valt". Bovendien heeft Docters van
Leeuwen twee sterke troeven in
handen. De eerste is, voor als het
echt spannend wordt, de nooduit
gang: "Daar kan ik verder niet op
ingaan". Daarnaast is Docters van
Leeuwens een redelijk man.
Natuurlijk "maakt de BVD ook
fouten", maar de dienst opereert in
principe "altijd binnen de wet". In
breken mag niet, telefoons aftappen
mag zelden en als het toch gebeurt
zijn dat 'fouten' die tot op de bodem
worden uitgezocht. En de controle
is streng: als Docters van Leeuwen
bepaalde acties niet goed kan ver
dedigen tegenover zijn superieuren
"gaat het verhaal echt niet door".
Zeker, dat zijn juridische 'handi
caps' voor een inlichtingendienst.
Maar dat vinden de medewerkers
van de dienst juist leuk, aldus het
BVD-hoofd. "Dat is toch veel sub
tieler dan er als een stel cowboys op
los gaan?"
Burgerzin
Interessanter waren de antwoorden
op detailvragen. Het feit dat de
BVD destijds niets door had van de
op handen zijnde Molukse gijzelin
gen bijvoorbeeld, "is een trauma
voor de dienst. We hebben gefaald
in onze alertheid". Leerzaam was
ook de kanttekening dat, na het ein
de van de Koude Oorlog, slechts
twee Oostblok-landen (Hongarije
en Tsjechoslowakije) te kennen
Thriller-auteur Tomas Ross:"Ze
maaien me het gras voor de voeten
weg". (foto anp)
hebben gegeven dat ze hun buiten
landse inlichtingenwerk zullen sta
ken.
De andere landen willen ermee
door gaan, aldus Docters van Leeu
wen: zij openen de jacht op wester
se technologische informatie. En
verder kan het natuurlijk geen
kwaad om te weten dat er naast de
600 BVD-medewerkers nog eens -
"En dat moet je in honderdtallen
uitdrukken" - 'freelance' BVD'ers
zijn. Gewone mensen "bij u en mij
in de straat", die handelen uit "bur
gerzin", aldus Docters van Leeu
wen.
Anderzijds, onthulde hij, zijn Ne
derlanders lastig'te recruteren door
buitenlandse inlichtingendiensten.
"Dat hoor je overal. In hun onbe
vangenheid trappen ze er wel eens
in, maar ze hebben er gloeiend de
pest aan om bedrogen te worden.
Dan stappen ze vaak naar ons. Daar
zyn heel interessante dubbelopera-
ties uit voortgekomen".
Aan het einde probeerde Ferdi
nandusse met een reuzenzwaai de
discussie weer op de fictie te bren
gen en zodoende nog enige roman
tiek overeind te houden. Inlichtin
gendiensten maken, zo lees je altijd,
toch veel gebruik van sex om infor
matie los te krijgen? "Lopen wij in
dat opzicht achter op het buiten
land", wilde Ferdinandusse weten.
Maar nee. Hier en daar in het Oost
blok wordt die methode nog wel ge
bruikt, aldus Docters van Leeuwen.
Privé, gaf hij toe, dacht hij regelma
tig aan sex. "Maar sex en geld zyn
niet de belangrijkste drijfveren in
dit werk. Spanning wel, en vooral:
loyaliteit".
Een vraag wilde Ferdinandusse
niet aan het BVD-hoofd stellen, ook
al was hem dat door iemand uit het
publiek gevraagd: of Doctors van
Leeuwen hier nou een propaganda-
praatje zat te houden. Ferdinandus
se: "Dat antwoord kunt u zelf wel
verzinnen".
Van onze redacteur
Emiel Fangmann
AMSTERDAM Of het nu aan het
weer lag of aan de matige voorpubli-
citeit blijft onduidelijk. Het feit ligt
er, dat de gistermiddag gehouden
13e beurs voor kleine uitgevers wel
redelijke, maar niet echt grote be
zoekersaantallen kende als in ande
re jaren. Zo'n 95 kleine uitgevers
hadden een plaats gekregen in Pa-
radiso. "Ach", zegt presentator en
organisator Anton de Goede, "de
mensen weten inmiddels, dat de
beurs tussen Sinterklaas en Kerst
mis gehouden wordt".
Volgens de organisator bestaat de
helft van de bezoekers uit zakelijk
geïntereseerdèn en de andere helft
uit particulieren. Vroeger waren de
deelnemers vooral uitgevers die
niet via het Centraal Boekhuis dis
Beurs voor kleine uitgevers in Paradiso redelijk bezocht
tribueren, maar tegenwoordig kan
iedereen in principe deelnemen.
Voor de deelnemers zijn er geen
voorwaarden aan verbonden. "Ze
betalen vijftien gulden per meter.
Paradiso legt erop toe", zegt De
Goede.
Nieuwe namen waren dit jaar op
de beurs voor kleine uitgevers
spaarzaam - onder hen wel Roth
schild Bach van theatermaker
Jan Ritsema. Ook zijn er gevestigde
kleine namen, waarvan de daden
'groot' zijn. De bekendste onder
hen: Gerard Timmer, het enfant ter
rible onder de Nederlandse uitge
vers, omdat hij boeken durft uit te
geven als De ondergang van Neder
land van Mohamed Rasoel. "Ik weet
zelf ook niet of ooit duidelijk wordt
wie de schrijver is", is het epige dat
Timmer wil loslaten. Zelfs binnen
de beslotenheid van Paradiso
moest het boekje onder de toon
bank verkocht worden, al werd dat
dan weer nadrukkelijk omgeroe
pen. En uitgever Timmer gaf Engel,
de eerste roman van Theo van
Gogh, zelf aanwezig, op de achter
kant een 'aanbeveling' van RTL-4
nieuwslezer Jeroen Pauw mee: "Als
Anne Frank bij Theo van Gogh was
ondergedoken, zou ze aan dat dag
boek helemaal niet toegekomen
zijn". Het Amsterdamse satirische
weekblad Propria Cures, met zijn
voorliefde voor de practical joke
verrassend genoeg niet als buur
man naast Timmer op deze beurs
geplaatst, stelde het publiek in de
gelegenheid kennis te maken met
zijn nieuwe redacteur Adriaan
Jaeggi, een in Leiden afgestudeerde
anglist. H(j schreef eerder onder het
pseudoniem Louis Olivier.
Geen unica van Reve, Hermans of
Wolkers op deze beurs. Wel ver
kocht uitgeverij De Beuk het enige
echte debuut van Frans Pointl, een
onvindbaar gedichtenbundeltje dat
snel uitverkocht was. Het Nijmeeg
se Ravijn laat haar verboden boek
over de BVD nu onder een andere
uitgeversnaam verschijnen, dus is
het verkrijbaar. Een privé-drukker
uit Haarlem verkocht een afbeel
ding van de Vleeshal in die plaats
met de limerick In de Vleeshal van
Kees Stip: Een dame stal vaak uit
de vleeshal een kalfskotelet of een
vleesbal. Haar kleinzoontje Kees
was vlees van haar vlees, zodat hij
daar meestal van meestal.
De Citroen Pers van Aldert Wal
recht had haar enige uitgave in de
aanbieding: De Grote Poëzie
bloemlezing, voor slechtzienden in
grote letter gedrukt.
Ook Jan Jonk mocht zich giste
ren uitgever noemen. Deze leraar
Engels uit Heijen maakte een nieu
we vertaling van Shakespeare's
Macbeth. Volgens hem de enige
juiste. "Goed vertalen is belangrijk.
In het Russisch is er een woord dat
zowel honger als hongersnood bete
kent. Als wij dan hongersnood ho
ren, gaan wy actie voeren". Eerder
vertaalde Jonk het oud-Engelse epi
sche gedicht Beowulf en de sonnet
ten van Shakespeare. Voor zijn
Macbeth-vertaling kon hij geen uit
gever vinden, omdat Gerrit Komrij
de volledige Shakespeare aan het
vertalen is en diens Macbeth bin
nenkort verschijnt.
Tegen Komrij zet Jonk zich juist
af: "Als je Komrij's vertalingen
leest, lees je Komry, niet Shake
speare. Hij maakt overal aantoonba
re missers". Jonk betaalt uit eigen
zak zesduizend gulden om zeshon
derd exemplaren van Macbeth te la
ten drukken onder de uitgevers-
naam Alpha-Tech. Daar kon die
vijftien gulden voor een plaats op de
beurs natuurlijk nog wel bij.
«lik'
••li
Vincent van Goghs 'Huis van Siens moeder' (1882). Potlood, -pen en inkt. Geschatte waarde tussen 500.000 en
700.000 gulden. c™»
