Saddam is een warmvoelend mens9
kind
Dood soms barmhartig voor mishandeld
PAGINA 2
ZATERDAG 8 DECEMBER 1990
REPORTAGE MMHHBHBBfflMHHl
De joden van Irak dragen Saddam Hussein een warm hart toe
Tawfic Sofer, beheerder van een van de twee overgebleven synagogen in Irak. In 1932, toen Irak onafhankelijk
werd van Engeland, telde 1 rak nog 65 synagogen. (foto ap>
Van onze correspondent
Ad Bloemendaal
OR YEHUDA Als het aan zijn
moeder Subha had gelegen, was
Saddam Husayn nooit geboren,
meent Raya, een 57-jarige joodse
vrouw uit Irak, die nu in Israël
woont. "Een eerdere bevalling was
uiterst moeizaam verlopen en het
kind leefde niet lang. Daarom wilde
ze niet weer een lijdensweg. Maar ze
berustte en besloot het kind Sadma
te noemen als het een meisje was.
Dat betekent tragedie. Als het een
jongen zou zijn, zou hij Saddam he
ten, wat zoveel wil zeggen als de ro
buuste".
Raya, die haar achternaam niet
gepubliceerd wil zien, komt net als
Saddam uit Takrit, het stadje ten
noorden van Bagdad dat Irak zijn
leiderskliek heeft opgeleverd. Als
zuigeling hoorde Saddam Hussein
al-Takriti boven zijn bedje het ge
tingel van een klokkenspel, dat was
gemaakt door Raya's grootvader,
die zilversmid was. Er woonden
twee joodse families in het uit le
men hutten opgebouwde stadje en
hun verhouding met de soenni-
moslims was uitstekend. Tijdens de
rellen en pogroms van 1941, waarbij
honderden joden werden ver
moord, bewaakten ooms en neven
van de toen vierjarige Saddam de
huizen van de joden en niemand
werd een haar gekrenkt.
In Israël wonen 275.000 Iraakse
joden en hun nakomelingen. Zo'n
40.000 bevinden zich elders in de
wereld. In Baghdad is een joodse
gemeenschap overgebleven van
welgeteld 130 zielen. De joden die
het land zijn ontvlucht, hebben dat
veelal onder moeilijke omstandig
heden moeten doen. Dat gebeurde
niet zelden met de hulp van Morde-
chai Ben-Porat, een Iraakse jood die
later Israëls minister van immigra
tie zou worden.
Actievoerder
Nu hij niet langer deel uitmaakt van
het kabinet, is Ben-Porat weer meer
dan ooit wat hij altijd is geweest: ac
tievoerder namens de Iraakse jood
se gemeenschap. Zijn nieuwste pro
ject behelst een poging geld los te
krijgen van bevroren Iraakse fond
sen in de Verenigde Staten, ten be
hoeve van joodse vluchtelingen die
al hun bezittingen in Irak hebben
moeten achterlaten. Maar het ver
hindert hem niet te verklaren dat de
joodse gemeenschap daar het rela
tief gezien nog nooit zo goed heeft
gehad als onder Saddam Hussein.
Hij heeft nog altijd contact met "be
trouwbare bronnen" onder de jo
den in Baghdad, en die hebben hem
overtuigend aangetoond dat Sad
dam de joodse gemeenschap be
schermt.
Volgens Ben-Porat heeft Saddam
persoonlijk ambtenaren opdracht
gegeven bureaucratische barrières
te slechten als joden willen emigre
ren. "Na het einde van de oorlog
met Iran verklaarde Saddam dat ie
dereen, ongeacht zijn godsdienst,
het land zou kunnen verlaten als hij
dat wenste. Van de 150 joden die op
dat moment in Irak woonden, heb
ben er tachtig een paspoort aange
vraagd. Tot aan de inval in Kuwayt
hebben er twintig met een uitreisvi
sum Irak verlaten. Daarna gingen
de grenzen dicht".
Maar de joden die achter bleven,
kunnen normaal zaken doen, genie
ten volledige bewegingsvrijheid en
bezitten auto's. "De situatie is rela
tief gunstig, vergeleken met de pe
riode voor Saddam, toen er joden
werden opgehangen en gevangen
gezet", aldus Ben-Porat. "Op de
sabbat komen zo'n dertig tot veertig
mannen in de synagoge, die is ge
bouwd door de Iraakse overheid. In
het noorden van het land bevindt
zich een aantal graven van joodse
profeten en die zijn op kosten van
de Iraakse regering gerestaureerd.
Tijdens de oorlog met Iran dienden
er tien joden in het Iraakse leger. Ze
zijn allemaal gezond en wel terugge
keerd. De relaties tussen de joodse
gemeenschap en de overheid zijn
uitstekend, maar misschien is dat
vooral te danken aan het feit dat er
nog maar 130 joden in Irak wonen".
Het Westen staat in de Golfcrisis
aan de kant van Saudi-Arabië en an
dere Golfstaten, waar geen joden
mogen wonen en zelfs joodse toeris
ten niet worden toegelaten. Sad
dam Hussein al-Takriti is geen
vriend van het zionisme. Maar uit
niets blijkt dat hij wrok koestert te
gen de joden in zijn land, ook al om
schrijven George Bush en Jitschak
Shamir hem nog zo graag als een
soort tweede Hitier.
Victoria, een Iraakse jodin, heeft
EEKHOORNS
Mijn dochter Maria had op school
iets leuks voor de vogels gemaakt,
die ook in Amerika in het koude
jaargetijde al onze sympathie nodig
hebben. De juffrouw had haar een
grote denne-appel gegeven. Maria
had die vol pindakaas gesmeerd, en
in de kleverige massa zaadjes
gedrukt. Voila, McVogelvoer,
instant eten voor onze gevederde
vriendjes.
We hingen hem thuis meteen op, aan
een draadje dat we aan een laag
overhangend dak vastmaakten. Vol
prettige gevoelens over onszelf en de
arme vogeltjes keken we daarna
achter het raam of ze al wilden
bijten.
Dat duurde maar even, en toen
zagen Maria en ik tot onze stomme
verbazing hoe de denne-appel
langzaam aan z'n touwtje naar
boven werd getrokken.
We wisten het gelijk: eekhoorntjes.
Schreeuwend renden we naar
buiten waar een dikke eekhoorn op
het dak van schrik het touwtje uit
z'n poten liet vallen, en maakte dat
hij wegkwam. Ik was het weer even
vergeten, want het was al weer een
winter geleden: vogelvoer haalt hier
zelden de hongerige vogelbekjes
want eekhoorns zijn ze altijd voor.
Zorgvuldig en wetenschappelijk
verantwoord veldonderzoek heeft
in haar contacten met de Iraakse lei
der, een andere indruk gekregen.
Ze omschrijft hem als "zeker niet
gek", "een gentleman" en "een
warmvoelend mens". "Maar mis
schien is hij veranderd", voegt ze er
na enig nadenken voorzichtigheids
halve aan toe.
In ieder geval is Victoria ervan
overtuigd dat het aan Saddam te
danken is dat haar man, Meir, en
diens broer Sasson nog in leven
zijn. De twee werden in januari 1968
gearresteerd, op verdenking van
spionage voor Israël en de Verenig
de Staten. Een half jaar later kwam
de Ba'ath-partij onder leiding van
Achmed Hassan al-Bakr voor de
tweede keer aan de macht en Victo
ria besloot een kans te wagen haar
man en haar zwager vrij te krijgen.
Ze toog naar het paleis waar de
Revolutionaire Commando Raad
zitting hield, om een brief af te ge
ven voor Al-Bakr, die ze vaag kende
van een eerdere ontmoeting. Maar
de ambtenaar die haar te woord
stond vertelde haar dat ze het beter
kon proberen bij iemand wiens
naam hij haar zou geven. "Ik kreeg
een notitie met de naam van Sad
dam Hussein al-Takriti en diens
adres. Saddam was toen de tweede
man in de revolutie. Ik vertelde de
ambtenaar dat we joden waren en
vroeg of het wel veilig was om naar
Saddam te gaan. Hij antwoordde:
ga gerust. Saddam heeft niets tegen
joden".
Smeken
Victoria: "De volgende dag ging ik
er heen, samen met mijn schoon
zuster. Het was een gewoon huis,
met een tuintje ervoor. Toen we bij
het opgegeven adres aankwamen,
zag ik een man in ghalabiya (een
voudig Arabisch gewaad) die juist
de deur sloot. Ik vroeg hem waar
Saddam woonde en hij antwoord
de: 'Ik ben Saddam'. Ik pakte met
mijn handen zijn schouders, zoals
dat gebruikelijk is, boog mijn hoofd
en begon te smeken om het leven
van mijn man en zijn broer. Nie
mand kan iets voor me doen, zei ik,
behalve God en u. Hij nam mijn
brief aan en stopte die in zijn zak.
Hij zei, zoals de gewoonte is in Ara
bische landen: mijn huis is uw huis
en u kunt komen wanneer u wilt".
"Ik ben daarna nog een paar keer
naar zijn huis teruggegaan, maar hij
was bij die gelegenheden niet thuis
zodat ik met zijn vrouw en zijn zus
ter sprak", aldus Victoria. "Zijn zus
ter vertelde me: huil maar niet, als
Saddam zich met je zaak bemoeit,
ben je in goede handen. De laatste
keer dat ik kwam, stonden er tanks
om het huis en mocht ik niet naar
binnen. Maar Saddam kwam juist
naar buiten en we konden elkaar
spreken. Hij zei: uw man en zijn
broer zijn minder onschuldig dan u
mij vertelde. Maar ik nam hem dat
niet kwalijk want hij had kennelijk
de documentatie doorgenomen en
gezien dat er getuigenverklaringen
tegen hen waren, ook al waren die
vals. Saddam zei: we gaan de zaak
opnieuw onderzoeken, maar als ze
echt spionnen zijn dan hangen ze,
want dat doen we met spionnen. Ik
wenste hem een lang leven".
Meir en Sasson werden gemar
teld en uiteindelijk na een proces
achter gesloten deuren tot drie jaar
werkkamp veroordeeld en ver
beurdverklaring van al hun eigen
dommen, een naar omstandigheden
lichte straf. Victoria moest een ad
vocaat huren, die haar naar eigen
zeggen "de prijs van twee villa's"
kostte. In 1971 kwamen haar man
en zwager vrij en twee jaar later
emigreerden ze naar Israël. Tot de
dag van vandaag is ze ervan over
tuigd dat Meir en Sasson hun leven
te danken hebben aan de man die
nu 'de beul van Baghdad' wordt ge
noemd.
"De joden in Irak die Saddam
Hussein prijzen, zijn geen leuge
naars en geen overlopers", meent
oud-minister Ben-Porat. "Maar hun
tevredenheid is relatief. Saddam
heeft vele moorden gepleegd en al
leen al in 1969 zijn er dertien joden
in het openbaar opgehangen, al is
het niet duidelijk in hoeverre Sad
dam daar de hand in' had. In ieder
geval onderhoudt hij goede relaties
met de joodse gemeenschap. Mis
schien omdat hij zich die twee jood
se families uit Takrit herinnert".
haal van een kind over mishande
ling of verwaarlozing waar is of niet.
Waar het om gaat is dat een kind in
woorden en gedrag aangeeft dat de
relatie met de ouders is verstoord,
dat die relatie haar onbevangenheid
heeft verloren. Of het nu gebeurd is
of niet, er ligt een probleem en daar
moet een oplossing voor gevonden
worden. Ouders krijgen van mij de
levenslange verantwoordelijkheid
voor de zorg van hun kind".
Ondanks hun soms afschuwelijke
vergrijpen, toont Koers zich opmer
kelijk mild over mishandelende ou
ders. "In honderd procent van de
gevallen zijn ouders zelf mishan
deld of hebben ze een tehuis-jeugd
achter de rug."
Hij beschrijft het geval van een
vrouw die tussen haar vijfde en vijf
tiende jaar seksueel mishandeld
was. Haar leven was verwoest. Ze
dacht dat een eigen kind de uitweg
was voor haar opgekropte woede en
spanningen. Toen de baby weiger
de te eten en te slapen en dagenlang
lag te krijsen, barstte ze los en rea
geerde met de enige methode die zij
kende en begon haar kind te mis
handelen.
Herhaling
In de afgelopen jaren is Koers voor
al .veel pessimistischer geworden
over de kansen op herstel bij pubers
die jarenlang mishandeld zijn. De
vicieuze cirkel kan alleen worden
doorbroken als mishandeling op
een jonge leeftijd wordt ontdekt en
het kind niet al te lang heeft gele
den. Anders zijn deze kinderen niet
meer op te vangen, en is de kans op
herhaling groot.
Koers streeft er naar gezinnen
waarin mishandeld wordt intact te
laten en de hele familie onder be
handeling te stellen. Alleen in acute
noodsituaties worden kinderen -
vaak tijdelijk- uit het gezin gehaald.
Koers: "Kinderen zijn uiteindelijk
minder gelukkig in een kinderte
huis. Dan worden het kinderen
"zonder bodem". Je moet toch er
gens geworteld zijn."
(De namen van slechtoffers in dit
verhaal zijn veranderd)
ftmTMkA Au9oweTew5 HL CHAGRIN PÊS 9om^
1S%
me een paar dingen over eekhoorns
geleerd: Amerika zit er vol mee, ze
besteden 98 procent van hun energie
aan voedsel (de overige 2 procent
gaat op aan baby's maken), en ze
zijn slimmer dan mensen.
De strijd tussen mens en eekhoorn is
dan ook ongelijk, maar niettemin
proberen elk jaar weer miljoenen
Amerikanen vogelvoer zo buiten
neer te zetten dat eekhoorns er niet
bij kunnen.
Ik doe dat ook, maar ik geef
ruiterlijk toe dat ik altijd weer
verlies. Ik heb luxe vogelhuisjes
gekocht waarop stond dat ze
'squirrel-proof waren, eekhoorn-
vrij dus. Het ging om mooie
constructies die ingewikkeld
moesten worden opgehangen, met
een glad soort paraplus om het
huisje zodat eekhoorns ervan
zouden afglijden, dat soort dingen.
Eekhoorns moeten om die
malligheid hartelijk lachen. Ze
kijken naar een nieuw vogelhuisje
zoals een jongetje van vier naar
zogenaamd onbreekbaar speelgoed.
En het kost ze doorgaans maar een
paar nanoseconden, en dan zitten ze
zich al weer met hun grijpgrage
klauwtjes aan de zaadjes tegoed te
doen. Als een soort kleine Rambo's
slagen ze altijd weer in hun missie.
Het arsenaal trucs dat ze daarbij
gebruiken is adembenemend. Ze
kunnen rechtstandig omhoog
springen, van grote hoogte naar
beneden springen en horizontaal
springen. Ze kunnen over iele
draadjes lopen, door hindernissen
heenbijten, en ik heb er een zich 'n
paar keer op een hangend
vogelhuisje zien vallen tot het
draadje waaraan het hing brak, en
hij op het gras zijn buikje kon gaan
volvreten.
Geen wonder dat sommige
vogelliefhebbers gek van ze worden.
Er zijn vredelievende mensen die
hun vogelhuisjes met prikkeldraad
en zelfs elektriciteit tegen de
gepluimstaarte landhaaien
beschermen.
Het is echt waar, net zoals het
volgende echt waar is.
Wetenschappers van het Schlitz
Aubudon vogelcentrum in
Milwaukee hielden onlangs een
onderzoek naar het soort voer dat
vogels lekker vinden. Twaalf
vogelhuisjes met verschillende
soorten voer werden buiten
neergezet. Ze werden direct door een
bataljon eekhoorns ontdekt.
Eekhoorns, zo ontdekten de
wetenschappers, houden het meest
van zwart zonnebloemzaad.
(P.S.: de denne-appel van Maria
heb ik nog dezelfde dag op een nog
slimmere plek opgehangen, aan een
heel dun, met Teflon bespoten
ijzerdraadje. De volgende ochtend
waren draadje en denne-appel
verdwenen).
Van IPS-correspondent Tjitske Lingsma
AMSTERDAM - In september durfde Anneke Smit eindelijk te vertellen dat ze twee jaar
geleden door haar oom seksueel was misbruikt; hij ontkent alles. Samen met haar moeder en
zusje komt Anneke, een meisje van 12 jaar, de spreekkamer van kinderarts Arend Koers
binnen. Ze zit stilletjes op een stoel en zegt niets. Anneke heeft net een uitstrijkje laten maken
om te kijken of de gonorroe-besmetting over is. Haar moeder vertelt dat haar familie in alle
staten is en oom in bescherming neemt. "Het vreet aan je," zegt mevrouw Smit over het verdriet
en de ruzies in de familie. Terwijl ze op haar dochter wijst zegt ze: "Zij is niet zo'n prater. Ik uit
me door boos te worden".
Arend Koers, ruim 25 jaar kinder
arts, werd in 1972 een van de vier
eerste vertrouwensartsen in Neder
land, die zich speciaal bezighouden
met meldingen van kindermishan
deling. Op zijn spreekuur in het
Amsterdamse Burgerziekerihuis
komen niet alleen kinderen die mis
handeld en seksueel misbruikt zijn,
maar ook kinderen met gewone al
ledaagse aandoeningen als een
luchtwegeninfectie. Daarnaast
heeft hij een speciaal spreekuur als
vertrouwensarts.
Onlangs werd de elf-jarige Pieter
het ziekenhuis binnengebracht na
dat hij met een brommer op een
muur was gereden. Koers: "Ik
vroeg hem of hij niet wist dat brom
mers gevaarlijk zijn. Hij antwoord
de dat het hem speet dat zijn zelf
moordpoging mislukt was. Pieter
vertelde dat hij jarenlang lichame
lijk zwaar mishandeld en seksueel
misbruikt was".
Hij vervolgt: "Soms denk ik dan
dat voor sommige kinderen de dood
barmhartiger is dan het leven. Want
hun leven is een bestaan vol angst,
onzekerheid en schuldgevoel. Wan
hopig vragen deze kinderen of ze
ooit over hun trauma's heen zullen
komen. Hun lijden is vergelijkbaar
met dat van mensen die een concen
tratiekamp-syndroom hebben. Stil
zit ik dan naast hen terwijl ze wor
stelen met het leven. Het enige dat
ik voor deze kinderen kan doen is ze
bemoedigen, ondersteunen, hun
schuldgevoelens en het negatieve
zelfbeeld helpen relativeren".
Strijkijzer
De meest gruwelijke gevallen ko
men in werkelijkheid voor, aldus
Koers. Hij somt op: baby's die in ko
kend heet water worden gestopt of
met hun billen op de hete kachel
worden gezet. Een strijkijzer op het
ruggetje van een peuter. Kinderen
die met riemen, stokken en staven
worden geslagen. Sigarettenpeu
ken die op kinderen worden uitge
drukt. Ouders die met hete voor
werpen de vagina van hun dochter
tje bewerken.
"Deze vormen van ernstige mis
handeling laten littekens achter,
waardoor de mishandeling zicht
baar en bekend kan worden. Maar
kwellingen zoals het prikken met
kleine naaldjes, kinderen buiten in
de winterkou op het balkon zetten
of expres verkeerde medicijnen ge
ven, laten geen herkenbare sporen
na. Daardoor kunnen ouders het
verhaal van kinderen over deze sa
distische handelingen ontkennen".
"Als je van top tot teen in elkaar
geslagen wordt is dat vreselijk. Niet
alleen vanwege de pijn, maar ook
door de angst dood te gaan of om
voor altijd gehandicapt te blijven.
Maar het afschuwelijke van subtiele
geestelijke kwelling is dat kinderen
door paradoxale opmerkingen
nooit weten waar ze aan toe zijn."
Over de omvang van kindermis
handeling in Nederland is weinig
bekend. Vast staat dat het aantal
kinderen dat elk jaar overlijdt als
gevolg van kindermishandeling ze
ker boven de 120 ligt. Van de mis
handelde kinderen sterft volgens
Koers tussen de twee en vijf procent
aan hun verwondingen of door zelf
moord.
Stijging
Cijfers van de bureaus van vertrou
wensartsen geven een explosieve
stijging aan van het aantal gemelde
gevallen van kindermishandeling.
In 1972 waren er ongeveer vierhon
derd meldingen. In 1985 bedroeg
het aantal meldingen bijna vierdui
zend. Deze week werd bekend dat
in de eerste negen maanden van
1990 achtduizend meldingen van
kindermishandeling zijn binnenge
komen bij de vertrouwensartsen;
een stijging met tien procent verge
leken met diezelfde periode vorig
jaar.
Kindermishandeling heeft pas
sinds 1961 brede bekendheid gekre
gen, toen de Amerikaanse kinder
arts Henry Kempe het 'battered-
child-syndrome' introduceerde, het
in elkaar geslagen kind. Na verloop
van tijd werd lichamelijke verwaar
lozing als structureel verschijnsel
erkend. Daarna volgde het inzicht
dat ook geestelijke mishandeling en
verwaarlozing hun tol eisen, seksu
ele mishandeling is pas sinds een
paar jaar bespreekbaar. "Nu zien we
in dat het geweld tegen kinderen,
voortkomt uit emotionele mishan- deren, meisjes zowel als jongens,
deling en verwaarlozing", zegt seksueel misbruikt is.
Koers. Over het algemeen komt lichamelij-
Uit het jaaroverzicht 1989 van de ke mishandeling meer voor in de so-
Landelijke Stichting Buro's Ver- ciaal-economisch lagere milieus,
trouwensartsen blijkt dat het aantal "Sadisme, het krenken van kinde
meldingen van seksueel misbruik ren, geestelijke mishandeling en
van kinderen in de periode 1985- emotionele verwaarlozing komen
1988 met 100 procent is toegenomen meer voor in de hogere milieus,
tot 29 procent van alle meldingen Maar er bestaat geen sociale laag die
van kindermishandeling. In 88 pro- beschermt tegen kindermishande-
cent van de gevallen zijn de plegers ling," stelt de kinderarts vast.
van seksuele mishandeling man- Hoewel mannen vaker kinderen
nen. lichamelijk mishandelen dan vrou
wen, zijn er ook flink wat vrouwen
"De onderzoeken geven wisselen- die hun kinderen mishandelen. Bij
de getallen over het voorkomen van emotionele en lichamelijke ver-
seksueel misbruik. We weten eigen- waarlozing zijn de vrouwelijke ple-
lijk niet op welke schaal het voor- gers in de meerderheid, ongeveer 60
komt, wel dat het omvangrijk is en procent. Maar het jaarverslag merkt
dat het in alle lagen van de bevol- daarover op dat het "weinig eman-
king voorkomt", zegt Koers. Zelf cipatoir" is moeders daar alleen ver
denkt hij dat een op de vijftien kin- pitwoordelijk voor te stellen. Als
bovendien rekening wordt gehou
den met het feit dat mannen vaak
buitenshuis werken, zijn mannen
eigenlijk zwaar vertegenwoordigd.
Jeroen is een drie-jarige peuter
die naar Koers is doorverwezen om
dat hij nog steeds niet praat. Het
kind is overbeweeglijk, onrustig,
pakt een houten trein om deze ver
volgens meteen weer te laten vallen.
Daarna klimt hij bij zijn vader op
schoot, waar hij het niet langer dan
een paar seconden uithoudt. Hoe
wel het buiten guur weer is, heeft
Jeroen geen sokken aan. Koers be
sluit het kind voor observatie naar
een medisch kleuterdagverblijf te
sturen. "Verwaarlozing," consta
teert Koers. "Als zo'n kind niet
wordt opgevangen, maakt 'ie grote
kans in het crimineel circuit ter-
recht te komen".
Het gedrag van het kind is bepalend
bij het vaststellen van mishande
ling of verwaarlozing, zegt Koers.
Daarnaast let hij op uiterlijke teke
nen, het verhaal van het kind en de
gezinssituatie. Hij is tegenstander
van methodes als de poppenmetho-
de omdat deze naar zijn mening een
schijnzekerheid opleveren. "De
poppenmethode is een uiting van
de Amerikaanse zucht tot juridisch
steekhoudende bewijzen", vindt
hii.
Als kinderarts richt Koers zich
niet op de juridische bewijsbaar
heid van kindermishandeling. Wan
neer de rechter bepaalt dat niet be
wezen kan worden dat er kinder
mishandeling heeft plaatsgevon
den, hoeft dat niet te betekenen dat
er niets aan de hand is, aldus Koers.
"Het maakt mij niet uit of een ver
