Zwitsers volgen weg
terug naar verleden
Een pijnlijke persoonlijkheid
*1
m
lï
SCHOP
ENKWIJZER
Onze taal
ZATERDAG 8 DECEMBER 1990
PAGINA 25
Boycot. De anti-Spanje-
m stemming in Nederland begint
steeds grotere vormen aan te
O nemen. Het aantal toeristen
dat het eens zo zonnige land
mijdt, groeit even snel als de
X uitbuiting, de vervuiling en
het gebrek aan service op het
Iberisch schiereiland
Zelfs een groot aantal Nederlandse
winkeliers heeft zich de instelling van
de Spanjaarden aangetrokken en heeft
zich bij de boycot door toeristen aange
sloten. Tot dit jaar werd Sinterklaas
nog met alle egards ontvangen. Nu
wachtte hem in veel gevallen slechts de
gard. De vroegere kinderlokker van de
middenstanders heeft veel Nederlan
ders kortom niets meer te bieden. De
truc om hen met cadeautjes lekker te
maken voor Spanje werkt eveneens
niet meer.
Veel meer dan voorheen wordt door
verkopend Nederland nu in de Kerst
man geloofd. De vraag is of dat heer
schap in werkelijkheid ook geen wolf
in een sneeuwpak is. Aan hem is het im
mers toch te danken dat veel bomen
worden gerooid en dat veel wild zó tam
wordt gemaakt dat het gedwee
plaatsneemt op miljoenen borden.
Voor het milieu van mens en dier zou
het dus goed zijn om helemaal geen
feest meer te vieren. Aan de medewer
king van de winkeliers hoeft niet te
worden getwijfeld. Zij hebben nu be
wezen dat ook zij wel degelijk solidair
kunnen zijn.
JAN PREENEN
Voetbalracisme. Enige leden
van de Tweede Kamer hebben de mi
nister van justitie gevraagd de politie te
laten ingrijpen wanneer op voetbaltri
bunes duidelijk waarneembare racisti
sche uitlatingen worden gedaan. Ook
hoorde je hier en daar de suggestie dat
scheidsrechters bij dergelijk wange
drag de wedstrijd moeten staken.
Tja, hoe pak je het kwaad aan?
Een staafgooier kun je met behulp
van videobeelden nog wel opsporen,
maar wie zegt of zingt wat op een volle
tribune? Daar is voor de politie geen
uitzoeken aan. En sommige handelin
gen zijn ongetwijfeld wel racistisch be
doeld (het maken van oerwoudgelui
den, het werpen van bananen naar
zwarte spelers), maar als zodanig verre
van eenvoudig te bewijzen.
Het staken door de scheidsrechter
van een wedstrijd bij het constateren
van racistisch gedrag zou onverstandig
zijn. Het betreft gelukkig nog altijd een
kleine minderheid die zich hufterig ge
draagt en die behoort niet bepalend te
zijn voor wat er gebeurt. Dan is het eind
zoek.
Het staken van een wedstrijd moet
ook om een andere reden worden ver
worpen. Stel FC Den Haag-Ajax wordt
na een kwartier gestopt wegens racisti
sche tribunetaai. Wat denkt u dat de
groep gaat doen die dat veroorzaakt
heeft? Er is een weelde aan mogelijkhe
den, maar dat het woord vernielingen
er in elke variant aan te pas komt, staat
wel vast.
Wie het geheel overziet kan niet an
ders dan tot de conclusie komen dat je
het verschijnsel het best straal kunt ne
geren, zoals Jerry de Jong van PSV
heel verstandig opmerkte. Hoe meer
aandacht voor dit soort zaken des te
meer vuiligheid op de tribunes.
RUUD PAAUW
Massa-ontslag. Massa-ontsla
gen bij Vroom Dreesmann. Honder
den mensen worden geacht te vertrek
ken. En alsof dat nog niet erg genoeg is,
komt die mededeling op 5 december.
Op de dag van Sinterklaas!
Ik heb met die mensen van V D te
doen. Eerst werken ze zich het rim ram
om de laatste klanten van de schatka
mer van Sint-Nicolaas tevreden te stel
len, volgt voor ze naar huis mogen de
mededeling dat hun baan op de tocht
staat, 's Avonds op tv wordt dat trieste
nieuws vervolmaakt door vakbondsbe
stuurder Toussaint die het "onaccepta
bel" noemt dat V D juist die dag de
bijl in de boom zet.
Hoe maak je tegenwoordig eigenlijk
carrière bij de FNV? Ben je verplicht te
geloven in Sinterklaas?
De wereld stond, óók op 5 decemoer,
aan de rand van een Golf-oorlog. In Pa
nama en Argentinië herstelde men van
een poging tot staatsgreep. In Barcelo
na (inderdaad, in Sinterklaas' eigen
Spanje) ontplofte een flat, waarbij een
aantal slachtoffers viel. Dat is allemaal
goed en wel, maar kunnen we om Tous
saint te ontzien, mededelingen over
ontslagen in warenhuizen voortaan uit
stellen tot na 5 december?
JEROEN DIRKS
Speculeren. Miljonair zijn uw
droom? Laat 'm werkelijkheid worden.
Met de reken-je-rijk cursus van Specu-
laria BV. Een klein voorbeeldje uit les
1, 'hoe profiteer ik van de Golfcrisis en
andere oorlogsellende'.
1. Laat via een obscure diplomaat uit
lekken dat Saddam Hussein alle gijze
laars vrijlaat en zijn legers terugtrekt
uit Kuwayt. Geen angst, de internatio
nale pers hapt wel toe, de effectenwe-
reld haalt opgelucht adem en de benzi
neprijs zakt. Koop snel olie op de spot-
markt.
2. Schrijf een brief (Hussein heeft het
gerucht inmiddels tegengesproken)
naar de Washington Post, afzender
deep throat, en laat iets vallen over een
geheim plan om het paleis in Baghdad
te bombarderen. Vrees niet, Wall Street
raakt in paniek en de olieprijs schiet
omhoog. Verkoop snel uw olie.
3. Wacht totdat Bush iets oppert over
een internationale vredesconferentie.
Koop olie op de spotmarkt. Wacht op
nieuw, nu tot Israël meldt definitief te
zullen afrekenen met Saddam als Ame
rika dat niet doet. Verkoop uw
olie.
En zo kunt u nog wel een halfjaartje
doorgaan. U kunt natuurlijk ook olie
aandelen nemen inplaats van olie. Bent
u altijd gedekt. Want óf de olieprijs gaat
omhoog en u incasseert een flinke
winst, óf de olieprijs gaat omlaag en dat
is ook al kassa, want dan gaat de
handrem van de economie en schiet het
energieverbruik omhoog.
Geïnteresseerd? En dan is dit is nog
maar het begin. Ook in de aanbieding:
'de zonzijde van de hongerwinter in de
Sovjetunie' en 'dank zij de schuld van
de Derde Wereld naar een beter pen
sioen'. Doen!
WIM FORTUYN
Verdraagzaamheid.Decern-
ber is bij uitstek de maand van bezin
ning. Eigenlijk een langgerekte uitwis
seling van mondelinge en schriftelijke,
al dan niet gemeende wensen met ge
schenken toe. Tot heil ook van midden
stand en PTT. In die speciale, door
kaarslicht beschenen, sfeer passen ge
voelens van genegenheid en verdraag
zaamheid.
Maar tussen zeggen en doen gaapt
ook in december dikwijls een wereld
van verschil. Aan loze woorden geen
gebrek, tijdens de donkere dagen voor
Kerstmis. 'Vrede op Aarde' is al lang
verworden tot een imaginaire kerst-
Anders dan in dictaturen, bananen
republieken en in Saddamstaten moet
het volk hier niets, hoeft het volk hier
niets en mag het volk veel. Niemand
die bijvoorbeeld verplicht is aan kerst
vieringen deel te nemen. Alleen in het
godvruchtige, katholieke Boxmeer
wordt daar anders over gedacht. In het
daar nog zo Rijke Roomsche leven
wordt het begrip 'verdraagzaamheid'
veelvuldig in de mond genomen. Maar
onlangs moest een scholiere, een Jeho
vah's getuige, ondervinden dat 'ver
draagzaamheid' daar niet meer dan een
inhoudloze kreet is. Om principiële re
denen weigerde ze deel te nemen aan
de kerstviering van de katholieke scho
lengemeenschap 't Hoogvelt. Ze kon
meteen gaan en hoefde niet meer terug
te komen. Als zoiets voorvalt, kost het
veel moeite om de vraag te onderdruk
ken hoe geloofwaardig het bijzonder
onderwijs is als het gaat om de benade
ring van andersdenkenden.
GERARD VAN PUTTEN
1%
A
[J®
Route van de 'Weg der Schweiz', die de Zwitsers terugvoert naar een ver verleden.
Het verhaal is bekend. Een landstreek in
de Alpen, bestaande uit Uri, Schwyz en
Unterwalden, probeert zich te bevrijden
van het Oostenrijkse juk. Het groeiend
verzet van de Zwitsers leidt tot nieuw ge
weld. Wilhelm Teil. een boer uit Bürglen,
een dorp in Uri, wordt door landvoogd
Gessier gedwongen een appel van het
hoofd van zijn zoontje te schieten. Later
doodt hij de landvoogd en Zal Teil nog
een belangrijke rol spelen in de Zwitser
se volksopstand.
De Zwitsers zien deze opstand, die op
het einde van de dertiende eeuw begint,
als het begin van hun onafhankelijkheid.
De samenwerking van boeren cn landar
beiders van de drie kleine kantons rond
de zuidoostpunt van de Vierwaldstatter-
see leidt in de loop van de eeuwen tot de
huidige Confederatie Helvetica.
Nog steeds en dat is uniek in de we
reld kent Zwitserland een vorm van
directe democratie. Deze is gebaseerd op
lokale autonomie, die direct voortkomt
uit deze voorgeschiedenis. Een historie
die centraal staat in de volgend jaar te
houden herdenking van het begin van de
opstand, op 1 augustus 700 jaar geleden.
De Zwitsers zullen de ontstaansge
schiedenis van hun land op eigen wijze
vieren. Natuurlijk met de gebruikelijke
congressen, feesten en nationale herden
kingen, maar daarnaast leggen ze ook
een 'Weg der Schweiz' aan. Een wandel
weg, aangelegd rond de Urnerseè, zoals
de zuidoost arm van het Vierwoudste-
denmeer heet.
De weg van 35 kilometer lang loopt
bergop-bergaf van Rütli tot Brunnen,
door de kantons Uri en Schwyz. Hij moet
op 4 mei 1991 in gebruik worden geno
men, waarna Zwitsers en buitenlanders
op een eenvoudige en milieuvriendelijke
manier de plaatsen kunnen bezoeken
waar de Zwitserse geschiedenis begon.
De aanleg van de weg is een gemeen
schappelijk project van de 26 kantons en
halfkantons. Elke streek heeft een deel
bestraat en daarbij is de dezelfde volgor
de aangehouden als die waarin de kan
tons tot het eedverbond toetraden. De
lengte van elk stuk weg is verder afhan
kelijk van het aantal inwoners. En arme
kantons werden bij de financiering ge
holpen door de rijkere gebieden.
De weg begint op de Rütli, een wei op
de Seelisberg, waar het verbond tegen de
Oostenrijkers gesloten werd. De Seelis
berg is tegenwoordig vooral bekend als
de berg met die lange tunnel voor de Got-
thard. Jaarlijks trekken er miljoenen toe
risten door op weg naar het zuiden. Ze
stoppen zelden voor een bezoek aan de
Rütli, waar op 1 augustus 1291 Walter
Fürst (uit Uri), Werner Stauffacher
(Schwyz) en Arnold Melchthal (Unter
walden) met ieder tien vrienden hun ver
bond tegen de Habsburgers sloten. De
opstand had succes. In 1308 verkregen
de bewoners van de Alpendalen hun vrij
heid. De landvoogd werd verdreven, de
Oostenrijkers uit het land gejaagd.
door Louis Burgers
De weg loopt vanaf de wei eerst om
hoog over de bergkam richting Bauen,
waar hij daalt tot aan de waterkant. Hij
volgt de kant van het meer, zodat hier en
daar tunnels moesten worden aangelegd
om de wandelaars natte voeten te bespa
ren. Uri legde het eerste stuk aan, vanaf
de wei, gevolgd door Schwyz en Ob- en
Nidwalden. Dan komt Luzern, terwijl de
aanleg van de bergkamweg en de afda
ling naar Bauen een taak werd voor de
stad Zürich. De rijke bankenmetropool
koos voor een in historische stijl gepla
veide weg.
Bij de zuidpunt van het meer, bij See-
dorf, Flüelen en Altdorf komt de geschie
denis van Teil zelf in het vizier. Daar
heeft de commercie op ingespeeld. De
geschiedenis van de vertelling, die te
vens deel uitmaakt van de Zwitserse his
torie, herleeft in een project van de Zwit
serse spoorwegen, in samenwerking met
de stoomvaartmaatschappij op het Vier-
woudstedenmeer.
Het gaat om een boot- en treinverbin
ding tussen Luzern en Lugano, waarbij
op het meer bij de belangrijkste plaatsen
wordt aangelegd. Toeristen kunnen ook
een deel van het traject meemaken, het
zij in de trein, hetzij op het water. En
wandelaars kunnen van de 'Wilhelm Teil
Express' gebruik maken als zij slechts
een deel van de wandelweg willen lopen.
In Altdorf had landvoogd Gessier zijn
hoed aan de stok gehangen. De inwoners
moesten het kledingstuk begroeten alsof
Gessier hem zelf op had. De weigering
van Teil dat te doen leidde tot zijn arres
tatie, en tot de uitdaging de appel van het
hoofd van zijn zoon te schieten.
Omdat Teil een tweede pijl bij zich had
om Gessier te doden wanneer hij zijn
zoon zou hebben getroffen werd hij
vastgebonden en per schip naar
Gessler's $lot gebracht. Op het meer stak
een enorme storm op, Teil redde de be
manning kon ontsnappen door op een
vooruitstekend rotsblok, de Tellsplatte,
te springen en vluchtte weg. Hij doodde
Gessier uiteindelijk in de buurt van Küs-
snacht, aan de noordzijde van het meer.
Natuurlijk loopt de 'Weg der Schweiz'
ook langs de Tellsplatte, de erbij ge
bouwde, historische Tellskapelle met
zijn oude fresco's en het recent ingerich
te Teil-museum. In dat intieme museum
(drie verdiepingen op een kleine opper
vlakte) presenteert conservator Scheu-
ber herinneringen aan Teil, afkomstig uit
de hele wereld. Medailles, herdenkings-
munten en talrijke boekuitgaven (inclu
sief enkele Nederlandse werken) zijn er
tentoongesteld, maar pok schilderijen en
houtsnijwerken geven een indruk van de
telkens veranderende interpretatie van
de sage rond Wilhelm Teil, zijn zoontje
en landvoogd Gessier.
Ook in het museum kan men niet om
de vraag heen of Wilhelm Teil werkelijk
heeft bestaan. Het is niet echt verrassend
dat de medewerkers het antwoord schul
dig blijven. Ze hebben te maken met het
probleem dat zoveel historici kennen: de
schriftelijke bronnen gaan heel ver te
rug, maar uiteindelijk bereiken ze het
tijdstip waarop de sage zich zou hebben
afgespeeld nèt niet. De Teil-vertelling
blijft niettemin een indrukwekkend ver
haal: niet voor niets hebben Schiller en
Rossini het gegeven gebruikt voor een
toneelstuk en een opera.
De wandeling eindigt in Brunnen, op
het plein van de Auslandschweizer, zeg
maar de Zwitsers die in het buitenland
wonen. Aangelegd op een vooruitste
kend stuk land, dat de scheiding vormt
van de twee delen van het meer, zal dit
einde van de 'Weg der Schweiz' een wei
de blijven. Om altijd net zo groen te kun
nen kleuren als de Alpenwei waar het al
lemaal begon.
Neemt u de volgende vragen eens rustig
door en beantwoordt ze dan met 'juist' of
'onjuist'. Kies uw antwoord steeds zo, dat
het de situatie van de afgelopen jaren zo
goed mogelijk weergeeft.
Hier komen de vragen:
- Ik maak me vaak zorgen over de pro
blemen die ik heb in de omgang met an
deren.
- Het zit me dwars wat voor soort mens
ik ben.
- De manier waarop ik me gedraag,
brengt me vaak in moeilijkheden op het
werk, op school of thuis.
- Andere mensen lijken zich vaak te
storen aan de dingen die ik doe of zeg.
- Ik heb in het leven niet zoveel bereikt
als ik had gewild vanwege het soort mens
dat ik ben.
De vijf vragen zijn afkomstig uit een in
de Verenigde Staten ontwikkelde vra
genlijst voor het opsporen van zoge
naamde persoonlijkheidsstoornissen. De
resultaten van een studie met deze vra
gen door een groep Nederlandse onder
zoekers lijken er op te wijzen dat als il
twee of meer ervan duidelijk met 'juist'
hebt beantwoord, u vermoedelijk lijdt
aan én onder een problematische of 'ge
stoorde' persoonlijkheid. Voordat u be
sluit dat het zo wel mooi genoeg is ge
weest en dat het de hoogste tijd is om iets
vleienders te gaan doen dan het lezen van
deze column, is het misschien toch goed
even het volgende te bedenken.
Persoonlijkheidsstoornissen zijn be
paald geen zeldzaamheid. Volgens voor
zichtige schattingen gaat tenminste een
op de twintig volwassenen onder zo'm
stoornis gebukt, maar het is vermoedelijk
reeëler om uit te gaan van een verhou
ding van een op de tien. Bovendien ko
men persoonlijkheidsstoornissen in alle
lagen van de bevolking voor en er zijn
tal van beroemde of bekende mensen van
wie we weten of gevoegelijk mogen aan
nemen dat ze aan zo'n stoornis leden of
lijden. De diagnose persoonlijkheids
stoornis, hoe onheilspellend het woord
misschien ook klinkt, is dus beslist geen
doodvonnis. Wat het wel wil zeggen, laat
ik daar geen doekjes omwinden, is dat
uzelf of anderen lijden onder uw persoon
lijke eigenaardigheden en vaak niet zo
weinig ook.
Natuurlijk heeft iedereen zijn eigen
aardigheden en iemand kan daar zelf op
bepaalde tijden last van hebben of het
anderen daarmee lastig maken. Iemand
fcan bijvoorbeeld behoorlijk verlegen zijn
en daar op bepaalde momenten onder lij
den, omdat hij bepaalde dingen niet
durft of meestal gespannen is in gezel
schap van vreemden. Toch zijn veel verle
gen mensen heel goed in staat om relaties
met anderen op te bouwen en in stand te
houden, hun werk naar behoren te ver
richten en een redelijk bevredigend leven
te lijden. Maar er zijn ook verlegen men
sen die daarnaast zo overgevoelig zijn
voor kritiek, voor de meningen en zelfs
voor de stemmingen van anderen dat ze
uit een soort zelfbescherming sociale con
tacten vermijden, geen vrienden hebben
en zowel op hun werk als in hun vrije tijd
een heel geïsoleerd bestaan leiden, in zo'n
geval is er naar alle waarschijnlijkheid
sprake van een persoonlijkheidsstoornis.
Een voorbeeld is een patiënte, die als
studente alleen woonde, weigerde zich bij
een studentenvereniging, dispuut of club
aan te sluiten, en altijd alleen studeerde
in de universiteitsbibliotheek. Voor zover
ze contact met anderen had, hield ze dat
zo onpersoonlijk en kort mogelijk uit
angst om fouten te maken, niet aardig ge
vonden te worden of kritiek van anderen
te krijgen. Aan werkgroepen of andere
studiebijeenkomsten nam ze alleen maar
deel als ze echt niet anders kon, ze zei
daar zelden of nooit iets en maakte na af
loop zo snel mogelijk dat ze weg kwam.
Ze was zo gevoelig voor signalen van ac
ceptatie of afwijzing door anderen, ook
van vreemden, dat zelfs een onbeleefde
manier van doen van een winkelbedien
de of kelner er al voor kon zorgen dat ze
zich vernederd en minderwaardig ging
voelen. Haar angstige en onzekere ma
nier van doen in sociale contacten leidde
er toe dat ook anderen zich bij haar vaak
ongemakkelijk gingen voelen, waardoor
die contacten zich niet of slecht ontwik
kelden.
Voor iemand, zoals zij, die wel een
sterk verlangen naar vriendschappen en
genegenheid van anderen heeft, is het
hebben van zo'n problematische persoon
lijkheid - psychologen spreken hier van
een ontwijkende of vermijdende persoon
lijkheid - weinig anders dan een psycho
logische ramp. Maar datzelfde kan ge
zegd worden van de acht of negen andere
persoonlijkheidsstoornissen die in mo
derne handboeken op het gebied van de
psychiatrie en psychologie worden be
schreven.
Enige maanden geleden had ik het in
een Denkwijzer over de zogenaamde
'borderline' persoonlijkheidsstoornis, die
gekenmerkt wordt door onder meer in
tense innerlijke onzekerheid, sterk wisse
lende gevoelens, impulsiviteit en roeke
loosheid op het gevaarlijke en soms le-
vensbedreigende af, een intens gevoel
van innerlijke leegte, onstabiele relaties
met anderen en een heftige angst voor
verlating door anderen. Uit de brieven
die ik daarop kreeg, bleek vaak op een
hartverscheurende manier hoe wij onder
onze eigen persoonlijkheid kunnen lij
den, mede omdat we ons zo volslageii
machteloos kunnen voelen om daar iets
aan te veranderen. Iemand schreef letter
lijk: "Soms weet ik van ellejide over me
zelf en over het feit dat ik altijd weer de
zelfde puinhoop aanricht tussen mij en
anderen niks anders te doen dan huilend
als een kind over de grond te kruipen".
Maar hoe hopeloos is het echt als je aan
een persoonlijkheidsstoornis lijdt? Laat
ik beginnen met te zeggen, dat het weten-
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
schappelijk onderzoek naar de vraag
welke behandelingen voor welke persoon
lijkheidsstoornissen effectief zijn, voor
een groot deel nog in de kinderschoenen
staat. Maar dat wil niet zeggen dat we
volledig in het duister tasten. Voor som
mige persoonlijkheidstoornissen, zoals
de ontwijkende en de borderline stoornis,
zijn in de afgelopen jaren de effecten van
bepaalde behandelingsmethoden onder
zocht. De algemene conclusie van dat on
derzoek is, dat voor een aanzienlijk aan
tal patiënten, zo'n 40 tot 60 procent, be
handeling duidelijk baat blijkt te hebben
en het is niet uitgesloten dat dit percenta
ge in de komende jaren nog hoger zal ko
men te liggen. Natuurlijk verbetert niet
iedereen in dezelfde mate. Maar veel pa
tiënten blijken na behandeling zowel in
hun werksituatie, hun relaties en hun
vrije tijd redelijk bevredigend te kunnen
leven ondanks het feit dat bepaalde
symptomen regelmatig terug kunnen ko
men zoals heftige stemmingswisselingen
bij borderline patiënten). Belangrijk is,
dat ze door de behandeling vaak veel be
ter met de symptomen kunnen omgaan.
Op de vraag hoe de behandeling eruit
moet zien, kan geen standaard antwoord
worden gegeven, maar een aantal alge
mene richtlijnen zijn wel te geven. Voor
waarde voor behandeling is, dat de pa
tiënt inziet en erkent, dat er iets funda
menteels mis is met zijn of haar persoon
lijkheid en de bereidheid heeft daar ge-
eu.
k-
ui.
oe.
DOOR JOOP VAN DER HORST
In het jaar 1804 verscheen bij de Amster
damse uitgever Johannes Allart een
boek van de Leidse professor Matthijs
Siegenbeek. Deze Siegenbeek was in
1796 tot hoogleraar benoemd en hij zal
dus geen lid geweest zijn van de oranje
vereniging, een jaar na de uitroeping van
de Bataafse republiek. Het boek heette
voluit: Verhandeling over de Nederduit-
sche spelling, ter bevordering van een
parigheid in dezelve. Op het titelblad
stond bovendien dat het boek was 'uitge
geven in naam en op last van het Staats
bewind der Bataafsche Republiek'. Hier
mee kreeg de Nederlandse taal voor het
eerst in zijn geschiedenis een officiële
spelling. Tot die tijd had de overheid zich
nooit met de spelling bemoeid en ieder
een schreef op zijn eigen manier.
Het is bepaald geen toeval dat juist in
de tijd van de Bataafse republiek voor het
eerst de spelling gesaneerd werd. Onze
voorouders, althans de patriotten onder
hen. hadden met gejuich de Fransen bin
nengehaald en de Franse revolutie werd
toen nog voor een goede zaak gehou
den. De leuze van 'vrijheid, gelijkheid en
broederschap' was niet van de lucht. Het
is het gelijkheidsideaal uit dit trio, waar
door men ineens ging denken dat ieder
een op dezelfde manier moest schrijven.
De 'eenparigheid' uit de titel van Siegen-
beeks boek is een regelrecht kind van de
Franse revolutie.
Ik zou nooit over Siegenbeek en zijn
boek uit 1804 begonnen zijn, als ik geen
brief had gekregen van een lezeres uit
Haarlem. Ze schrijft mij: 'Aan de Bent-
veldseweg in Bloemendaal staat 't Jagt-
huis. Ik veronderstel dat dit jagt van ja
gen komt. En dat is dus eigenlijk een logi
sche schrijfwijze. Waarom is die -g- in
moderner Nederlands veranderd in -ch-?
En hoelang is het geleden dat men die
wijziging invoerde?'.
De tweede vraag is korter te beant
woorden dan de eerste: de invoering van
deze -ch- vond 127 jaar geleden plaats,
in 1863. Gedeeltelijk was het een herin
voering, want voor 1804 kwam zowel
jacht als jagt voor. Maar Siegenbeek
koos voor jagt, en voor magt, klagt, pligt
en vlugt. Op gezag van het Staatsbewind
en later uit gewoonte ging men eenparig
jagt schrijven, totdat in 1863 De Vries
(ook een Leidse professor) en L.A. te
Winkel een nieuwe spelling ontwierpen.
De Vries en Te Winkel vonden ook wel
dat jagt misschien logischer was, vanwe
ge jagen, maar, zeiden ze. als je zo be
gint krijg je onvermijdelijk rare proble
men. Lucht, pracht en kocht schrijft Sie
genbeek met -g-, maar wat moet je doen
met kragt/kracht? En wat met tucht/tugt?
Niemand weet met zekerheid of kracht
samenhangt met krijgen (en dan een -g-
verdient) of niet (en dan -ch- verdient).
Welk gewoon mens kan weten waarmee
tucht samenhangt? Daarom, zo stelden
De Vries Te Winkel, kunnen we beter
over de hele linie -cht schrijven.
Een ander geval zijn vervoegingen
van werkwoorden. Daarover waren Sie
genbeek en De Vries Te Winkel het
met elkaar eens: hij jaagt, hij ligt, hij
klaagt. Maar hier is de samenhang met
de stam van het werkwoord dan ook dui
delijk genoeg: ik jaag/hij jaagt enzovoort.
Bij de groep macht, plicht, vlucht, jacht,
kocht is die samenhang niet altijd zo dui
delijk en daarom is 127 jaar geleden ge
kozen voor het gelijktrekken tot overal -
cht.
De spelling van Siegenbeek. ook al
was die dan 'in naam en op last van het
Staats-bewind der Bataafsche Repu
bliek' gepubliceerd, heeft eigenlijk nooit
veel waardering gevonden. Of het nu
kwam doordat zijn spelling niet zo goed
doordacht was, of doordat de mensen
toch nog moesten wennen aan die be
stuurlijke 'regelneverij', of doordat men
gaandeweg terugkwam van het enthou
siasme voor de Franse revolutie, of door
dat Bilderdijk van het begin af aan van de
daken schreeuwde dat men uitgerekend
de grootste idioot een spelling had laten
ontwerpen, een feit is dat de spelling-Sie-
genbeek nooit algemeen in gebruik ge
komen is. Maar 't Jagthuis heeft het dan
toch maar mooi tot in onze tijd volgehou
den.
durende een vaak relatief lange periode
in een behandeling aan te werken. Soms
is het nodig of in ieder geval wenselijk
dat de patiënt voor de behandeling in een
kliniek wordt opgenomen of een dagbe
handeling ondergaat, dat wil zeggen
overdag in de kliniek verblijft en 's
avonds gewoon thuis slaapt. Vaak kan
de behandeling ook ambulant plaatsvin
den.
De meeste behandelingen bestaan uit
psychotherapie, dat wil zeggen gesprek
ken met een psychiater of psycholoog.
Daarbij wordt gewoonlijk uit een van
twee behandelingsvormen gekozen. De
eerste is een therapie die doorgaans een
half tot anderhalf jaar duurt en waarbij
eenmaal per week behandeling plaats
vindt met als doel meer constructieve ma
nieren aan te leren om met relaties, met
werk en met de eigen persoon om te gaan.
Voor bepaalde patiënten lijkt een lang
durigere (3 tot 5 jaar) en intensievere be
handeling (1 tot 3 maal per week) nood
zakelijk. De psychologische behandeling
kan gecombineerd worden met medica
menteuze behandeling, zoals antidepres
siva (middelen tegen depressie), omdat
nogal wat mensen met een borderline of
ontwijkende persoonlijkheidsstoornis
ook aan een min of meer ernstige depres
sie kunnen lijden. Vanwege de ernst van
een persoonlijkheidsstoornis komt het
vaak voor dat patiënten na afloop van
een behandeling nog af en toe na-behan
deld moeten worden, om ervoor te zorgen
dat de positieve veranderingen op den
duur niet verloren gaan.
Als u ten minste twee van de vijf vra
gen met 'juist' hebt moeten beantwoor
den, maar u ziet al die moeite van een be
handeling niet zitten, denk dan eens aan
het volgende. Onze persoonlijkheid is ais
een huis. Een kleine verandering in in
richting kan vaak al een groot verschil
maken in comfort en veiligheid. Niet al
leen voor uzelf, maar ook voor degenen
die bij u (zullen) wonen.
