Overeem: 'Ik ben soms te argeloos geweest'
'Golfcrisis is zuiver politiek'
Gereformeerde synodevoorzitter straks weer 'heerlijk' dorpsdominee
President World Islamic Mission, Siddiqui:
ZATERDAG 8 DECEMBER 1990
Md^d»i:n=W3!MH
PAGINA 15
Van onze correspondent Robert van de VVoestijne
HAREN Ds. Evert Overeem uit Haren zat twee weken ge
leden voor de laatste keer de gereformeerde synode (lande
lijke kerkvergadering) voor. "Opgelucht en dankbaar" zet
hij er binnenkort een punt achter. Formeel blijft hij nog sy
nodevoorzitter tot mei 1991 als in Mijdrecht zoals bij gere
formeerden gebruikelijk is de volgende tweejarige syno
de wordt geopend. Overeem is dan in totaal twaalf jaar sy
nodelid geweest, waarvan vier jaar als voorzitter. Hoe hij 'de
kerkgeschiedenis' in wil gaan? "Als iemand die dit werk
heel graag gedaan heeft en er zijn best voor deed".
Relativeren is niet zijn slechtste
kant. Straks is Overeem (41) weer
'gewoon' dorpsdominee in Haren.
"Heerlijk. Het is weer eens wat an
ders. Ach, over een paar jaar en mis
schien wel veel eerder ben ik een
van die figuren die ooit eens een
tijdje die kar heeft helpen meetrek
ken".
Hij neemt een trekje van zijn si
gaar. Oogt ontspannen en zit lekker
onderuit gezakt in zijn stoel. "Je
gaat toch voor de koffie geen moei
lijke vragen stellen, hè?" Hij lacht
om zijn eigen kwinkslag. Een ka
rakteristieke grijns. Slimme pret
oogjes. Hoe anders was het vier jaar
geleden, toen Overeem net tot voor
zitter van de gereformeerde synode
was gekozen en aan de landelijke
pers werd gepresenteerd. Aarze
lend, een tikje verlegen, onzeker
blikte hij de camera's in. Hij heeft
de afgelopen jaren veel bijgeleerd.
Maar dat ging niet altijd even
makkelijk. Soms had hij het gevoel
alsof er 800.000 gereformeerden
over zijn schouder meegluurden.
Overeem, het gezicht van de ker
ken? "Nee, zo heb ik het nooit erva
ren. Dan had ik ook nooit mezelf
kunnen blijven".
Toch schrok hij wel eens van de
invloed die een synodevoorzitter
heeft. "Omdat ik er in het begin van
uit ging dat ik gewoon een van de 73
synodeleden was. Dat mijn argu
menten zouden worden afgewogen
tegen de argumenten van anderen.
Maar dat was niet zo. Er zit toch een
zekere meerwaarde in je woorden.
Ik ben daar wel eens te argeloos in
geweest". Hij neemt nog een trekje.
"Dat merkte ik ook tijdens de be
stuursvergaderingen. Als er een
moeilijke beslissing genomen
moest worden, dan gingen de blik
ken toch onwillekeurig naar mij.
Vroeger keken ze naar mijn voor
ganger Kouwenhoven, toen plotse
ling naar mij. Ik was degene die een
koers uit moest zetten".
Kapsones
Dat ging hem in de loop der tijd
steeds beter af. Nuanceren, de
scherpe kanten bijslijpen, partijen
bij elkaar brengen, daar is hij goed
in. Overeem is geen uitgesproken
exponent van een linker- of rechter
vleugel. Een aantal jaren geleden
was hij nog lid van het behoudende
Confessionele Gereformeerd Be
raad. Maar daar brak hij mee na het
omstreden kernwapenbesluit van
1984 waar Overeem tot ongenoegen
van het CGBWoor stemde.
De huidige positie van Overeem
binnen de Gereformeerde Kerken?
"Ds. Willem van der Zee, de secreta
ris van de Raad van Kerken, heeft
eens tegen mij gezegd: jullie zijn
een kerk zonder kapsones. Dat heb
ik tot in mijn botten voelen resone
ren". Ook een synodevoorzitter zon
der kapsones? Hij schiet in de lach.
"Als ik dat van mezelf zou zeggen...
nee, dat zou ijdel zijn". Weer dat nu
ancerende. Hij kan het niet laten.
Maar hij kan ook goed kwaad
worden. Zoals die keer toen hij tij
dens een synodevergadering voor
leugenaar werd uitgemaakt. Wit
heet zette Overeem de spreker op
zijn plaats. "Mijn integriteit zomaar
te grabbel laten gooien? Nee, dat
pik ik niet". Nijdig wordt Overeem
ook als er ongenuanceerde kritiek
op 'zijn' synode wordt geleverd.
Kritiek, die niet op argumenten ge
baseerd is. "Als mensen beweren
dat de synode nergens goed voor is
zonder daarbij zinnige argumenten
te leveren, dan spring ik uit mijn
vel".
Want die synode is wel ergens
goed voor, vindt Overeem. "Sterker
nog, de synode is voor een kerk met
de omvang als de onze onmisbaar.
Wat moeten we anders? Een bis
schop? Een autoritair geleide kerk?
Is dat het alternatief?" Hij geeft zelf
het antwoord. "Dat willen we toch
niet". Hij neemt nog een trekje van
zijn sigaar. "Er zitten 73 democra
tisch gekozen mensen in de synode.
Afgevaardigden uit het land. Gemo
tiveerde mensen die veel tijd in het
werk steken. Samen proberen we
steeds weer een stapje verder te ko
men". Hij geeft een voorbeeld. "Als
er geen synode was geweest, wie
had Samen op Weg dan bedacht?
Wie had het verder uitgewerkt?"
Samen op Weg
Samen op Weg, de samenwerking
tussen gereformeerden en hervorm
den. Nog steeds een heet hangijzer
in de kerken. Maar nu omdat in het
land het ongenoegen over de trage
voortgang van dit proces steeds gro
ter wordt. Overeem erkent dat. "Het
is een kwestie van vertrouwen win
nen en dat kost nu eenmaal tijd".
Hij herinnert aan de problemen in
het proces, zoals het conflict met de
hervormden over de kerkorde van
de herenigde kerk. Maar er werd
toch telkens in goede samenwer-,
king met de Hervormde Kerk een
oplossing gevonden. "Er is sprake
van een goede verstandhouding
tussen hervormd en gereformeerd
synodebestuur. De sfeer is prima.
Dat vind ik een winstpunt ten op
zichte van enkele jaren geleden".
De karakters van de huidige be
stuursleden passen ook beter bij el
kaar. De synodevoorzitters kunnen
goed met elkaar overweg. Een heel
verschil met enkele jaren geleden
toen de fijnbesnaarde dr. Hennie
Kouwenhoven en de Rotterdam
mer predikant Henk Huting Ove
reem: "Die is met opgestroopte
mouwen geboren" tegenover el
kaar stonden. Ook de vervanging
van de 'afstandelijke' hervormde
secretaris-generaal dr. Remco Mooi
door dr. Karei Blei 'Carolus Mag
nus Oecumeriicus' heeft Samen
op Weg geen kwaad gedaan, meent
Overeem.
Wel vindt Overeem dat de gere
formeerden tot organisatdrische
veranderingen bereid moeten zijn
om het Samen op Weg-proces tot
een succes te maken. In zijn laatste
toespraak tot de synode pleitte hij
daarom weer voor de instelling van
een permanente synode. Nu wordt
er elke twee jaar een nieuwe synode
geïnstalleerd en worden synodele
den dan vaak vervangen. In de Ne
derlandse Hervormde Kerk blijven
synodeleden vijf jaar aan. Elk jaar
wordt een vijfde van de leden ver
vangen. "Hoe kunnen gereformeer
de synodeleden het proces van
groeiend vertrouwen in hun her
vormde collega's doormaken, als ze
na feitelijk anderhalf jaar het veld
moeten ruimen?"
Ludlum
Ook zullen de gereformeerden moe
ten wennen aan de andere werkwij
ze van de hervormden. "De her
vormden zijn veel centralistischer:
het synodebestuur heeft er een
machtige positie, hetgeen de gere
formeerden al snel als ondemocra
tisch ervaren. Anderzijds maakt het
besluitvormingsproces in de Gere
formeerde Kerken bij de hervorm
den de indruk van anarchie".
De gereformeerden moeten ver
der hun angst voor een sterke secre
taris-generaal overwinnen. "Een
nieuwe, grotere, ingewikkelder
kerk heeft een secretaris-generaal
nodig". Hij vindt dat de herenigde
kerk zelfs drie secretarissen-gene
raal nodig heeft: voor binnenlandse
zaken, voor buitenlandse zaken en
voor de organisatie.
Wanneer de nieuwe herenigde
kerk nu eindelijk een feit zal zijn?
Overeem heeft onlangs het jaartal
2034 genoemd. "Tweehonderd jaar
na de Afscheiding in Ulrum. Prach
tig toch? Maar zonder gekheid. Dat
jaartal heb ik genoemd ter correctie
van een mijns inziens veel te opti
mistisch verhaal. Maar het jaartal is
een eigen leven gaan leiden". Hij wil
zich daarom nu niet aan een voor
spelling wagen. Goed, voor of na
2034? Overeem grijnst. En trekt aan
zijn sigaar.
De studeerkamer van Overeem.
De 'onmisbare' computer in de
hoek op het bureau, waar hij zijn
openingstoespraken voorbereidde.
Boeken aan iedere wand. Eén ge
vuld met Engelstalige pockets. Tom
Clancy. Ludlum. Dat soort spul.
Niemendalletjes ter ontspanning,
maar ook ter lering. "Mijn manier
om het Engels te onderhouden".
Een synodevoorzitter komt nog
eens ergens. "Maar het is niet de be
doeling dat je een reispaus wordt.
Je bent aangesteld voor het binnen
landse werk". Hij vond het interna
tionale werk het bezoeken van al
lerlei kerkelijke organisaties en veel
contacten leggen boeiend, behal
ve die ene keer in Harare waar twee
jaar geleden de Gereformeerde Oe
cumenische Raad (GOR) bijeen
kwam.
Stoelendans
Ds. Overeem windt zich nog steeds
zichtbaar op als Harare ter sprake
komt. "We zijn daar bedonderd, ver-
naggeld". Hij heeft er geen goed
woord voor over. De gereformeer
den zaten in Harare in de beklaag
denbank omdat zij in de ogen van
de zusterkerken te veel ruimte ga
ven aan homoseksuelen. "Eerst
denk je nog vanuit een zekere naïvi
teit dat het toch mogelijk moet zijn
om elkaar bepaalde dingen uit te
leggen. Heel, heel veel praten in het
begin, over hoe wij denken over on
ze homofiele medemens. Je rekent
op begrip. En dan na een vrij week
einde terugkeren in het conferentie
oord en dan tot de ontdekking ko-
nsen dat al jouw argumenten in het
rapport genegeerd zijn. En dan
maar weer heel veel praten".
Bij sommigen was een beetje be
grip, zoals bij de Amerikaanse
christelijke gereformeerden. "Die
begrepen onze positie, al konden ze
het allemaal op theologsich gebied
niet goed meemaken". Ook de Nige-
rianen deüen een poging de gerefor
meerden tegemoet te komen. Zij
wezen op een wortelkruid, dat won
deren zou doen voor de potentie.
Als mannen dat op hun lid smeer
den, dan zouden ze de vrouwtjes
wel weten te vinden.
"En wij dan maar weer uitleggen
dat dat bij homofielen precies een
tegenovergesteld effect zou heb
ben". Hij grijnst even, maar zijn
ogen kijken ernstig. "Er was veel
haat tegen ons. De christelijke gere
formeerden hier in Nederland wil
den ons er gewoon uit hebben. 'Zij
eruit of wij eruit'. Dat was hun inzet.
Stoelendans-oecumene noem ik
dat. Altijd een stoel te weinig".
Waarom eigenlijk niet gewoon de
eer aan zichzelf gehouden? Ove
reem wijst op de eigen nestgeur. "In
de GOR zitten gereformeerde ker
ken uit heel de wereld, voor wie een
Wereldraad van Kerken veel te
groot is. Die kerken kunnen best
wat aan elkaar hebben. Ze kunnen
elkaar helpen om beter kerk te
zijn". Maar erg hoopvol is Overeem
niet gestemd over de toekomst van
de GOR, die de laatste tijd steeds
meer leden verliest. "Als Athene
(waar in 1992 de volgende vergade
ring gehouden wordt) een zelfde
beeld oplevert als Harare, dan kon
het wel eens afgelopen zijn met de
GOR".
Macho-explosie
Voor de gereformeerden zou dat
niet een ramp zijn. Ze zijn immers
ook actief in de Wereldbond van
hervormde en gereformeerde ker
ken (WARC) en de Wereldraad.
Twee weken terug bracht dr. Emilio
Castro, de secretaris-generaal van
de Wereldraad, een bezoek aan de
gereformeerde synode. Overeem
ging een confrontatie niet uit de
weg en spuide namens de synode
zijn kritiek op de opstelling van de
Wereldraad in de kwestie-Roeme-
nië tijdens de periode-Ceausescu.
Werd in het verleden wel kritiek ge
leverd op Midden- en Zuidameri-
kaanse landen die een loopje namen
met de mensenrechten, in het geval-
Roemenië zweeg de wereldraad.
Castro ontplofte tijdens de woor
den van Overeem. Wist de gerefor
meerde synodevoorzitter eigenlijk
wel waar hij het over had? De We
reldraad baseerde zich op informa
tie van Roemeense lidkerken en
kon die toch niet zomaar in gevaar
brengen? Dan had je die lidkèrken
maar moeten passeren, vond Ove
reem.
"De kritiek op de Wereldraad is
terecht", zegt hij terugblikkend op
het incident. v'Van Roemeense con
tacten horen wij steeds weer dat zij
zich in de steek gelaten voélden
door de Wereldraad. Het heeft de
wereldoecumene geen goed ge
daan". En Castro? Overeem haalt
zijn schouders op. "Een macho-ex
plosie. Hij wist wel beter. Hij was
van tevoren ingeseind dat hij kri
tiek kon verwachten. Ik doe name
lijk niets op mijn eigen houtje".
Vanaf nu is Overeem verschoond
van dit soort confrontaties. Over
zijn opvolging doet hij niet geheim
zinnig. Gekscherend haalt hij een
gedichtje aan dat hij voordroeg tij
dens de laatste synode-avond. In
dat rijmpje figureerden Corry
(Punt-Voorbij), Ad (Borman) en
Pieter (Boomsma), zijn mede-be
stuursleden van de synode. Op lu
dieke manier maakte Overeem dui
delijk dat hij ze alle drie geschikt
vindt om hem op te volgen. "Ze zijn
alle drie gekwalificeerd".
De kans dat een van de drie het in
derdaad wordt is groot omdat in het
verleden meestal een van de overige
bestuursleden de voorzittershamer
van de praeses overnam. De nieuwe
synodevoorzitter wordt in mei 1991
in Mijdrecht gekozen. Dat zal dan
tevens de laatste keer zijn dat Ove
reem er bij is. "Ik zal de openings-
dienst meemaken en vervolgens
fluitend naar Haren afreizen om
daar weer met plezier dorpspredi
kant te zijn".
AMSTERDAM (ANP) - De
Golfcrisis dreigt uit te lopen op
een wereldwijde godsdienst
oorlog. De steeds zo bedachtza
me Shah Ahmad Noorani Siddi
qui raakt keer op keer verhit als
hij over de ernstige gevolgen
van een mogelijke westerse
aanval op Irak spreekt. Vooral
omdat een oorlog in de Golf vol
gens hem helemaal niet nodig
De 62-jarige Siddiqui is president
van de World Islamic Mission
(WIM) die in 38 landen afdelingen
heeft. Vreemd genoeg ontbreken
op Turkije na alle landen in het
Midden-Oosten. "Daar zijn we niet
welkom". In Nederland is wel een
afdeling, die de afgelopen dagen
werd vereerd met een bezoek van
de eminentie uit Pakistan.
De Golfcrisis is een "zuiver poli
tieke aangelegenheid", zegt Siddi
qui tijdens een gesprek in de Am
sterdamse Taibah-moskee. De cri
sis heeft niks met godsdienst te ma
ken, maar daar zal helaas verande
ring in komen als het westen tot mi
litaire actie overgaat. Irak en Ku-
wayt moeten zelf "dit probleem tus
sen twee islamitische landen oplos
sen". Ze kunnen hooguit een be
roep doen op assistentie van andere
Arabische landen.
Aangezien ook Siddiqui inziet dat
Irak niet zomaar uit het kleine buur
land vertrekt, voelt hij het meest
voor de vorming van een vredes
macht van de Verenigde Naties.
Daarin moeten alleen islamitische
landen vertegenwoordigd zijn, zegt
hij, "anders wordt het erg gevaar
lijk". De islamitische landen heb
ben het westen niet nodig om hun
problemen op te lossen.
Israël
Siddiqui laat er geen twijfel over be
staan dat Saddam Husayn zo gauw
mogelijk uit Kuwayt moet vertrek
ken. Maar eerst, zegt hij met over
slaande stem, zal Israël zich uit de
bezette gebieden moeten terugtrek
ken. Als dit land zich eindelijk eens
iets laat gezeggen door de tientallen
VN-resoluties, zal Irak "automa
tisch" gehoor geven aan de oproe
pen van de internationale gemeen
schap. De Arabische wereld zal
Husayn daartoe dwingen.
"Iedereen die andermans land be
zet, zit fout", aldus Siddiqui, maar
Israël zit 'fouter' dan Irak. "Israël
heeft duizenden moslims ver
moord, mensen gemarteld, op de
vlucht gejaagd". Het land legt
voortdurend VN-resoluties naast
zich zeer. Daardoor wordt het gezag
van de VN veel meer uitgehold dan
door het optreden van Husayn.
Siddiqui is zichtbaar opgelucht
als hij niet meer over de Golfcrisis
hoeft te praten. "Daar zijn wij niet
voor", zegt hij. "Iedereen die onze
mening vraagt, krijgt antwoord,
maar verder laten wij ons niet in
met dit vraagstuk". De WIM is in
1972 immers opgericht met het doel
voornamelijk religieuze activiteiten
Siddiqui: ...Israël 'fouter' dan te ontplooien.
Irak... (Per vergissing stond dit por- Siddiqui denkt dan aan de bevor-
tret gisteren reeds in onze rubriek dering van morele waarden en van
Geestelijk Leven afgedrukt.) ^foto spiritualiteit, "want die zijn we bij
na kwijt". De wereld staat volgens
hem voor een enorme morele crisis.
Joden, christenen en moslims moe
ten de handen ineen slaan en geza
menlijk een "Godvrezende maat
schappij" tegenover de "materialis
tische maatschappij" plaatsen.
Vreedzaam
De WIM hamert ook op het vreedza
me karakter van de islam. "Het is
pertinent onwaar dat de versprei
ding van de islam met geweld ge
paard gaat", zegt de president. He
laas hebben de leiders in het Mid
den-Oosten wel eens voedsel aan
deze gedachte gegeven, maar zij
hebben, aldus Siddiqui, niks met de
islam te maken.
"De monarchen en dictators mis
bruiken de godsdienst. In de mees
te islamitische landen zijn de lei
ders de grootste misdadigers", al
dus Siddiqui, die daarmee gelijk
aangeeft waarom zijn organisatie in
het Midden-Oosten niet welkom is.
"Voor dictators is geen plaats in
de islam". De profeet Mohammed
heeft immers zelf de democratie in
gevoerd: zijn opvolger werd niet
aangewezen, maar eerlijk gekozen.
Dus weg met de monarchen in
Saudiarabië en Marokko, bezweert
Siddiqui en desgevraagd inderdaad
ook weg met dictator Saddam
Husayn.
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 11.145 oecu
menische studentendienst; Marekerk 10 kand
Kemperman, 5 ds Smaling; Maranathak. (L.
Morsweg) 10 ds Dekker-Keiler; Oecumenische
geloofsgemeenschap De Regenboog (Meren-
wijk) 9.30 en 11.15 pastoor V Well; Bethlehem-
kerk (Driftstr.) zie Petrakerk; Bevrijdingsk.
(Montgomerystr.) 10 ha en 5 ds Rietveld; Vre-
desk. (Burggravenl.) 10 ds Nauta; Waalse kerk
(Breestr.) 10.30 pasteur Ribs; 'Stevenshof' (rk
kerk Haagse Schouw) 11 kand Lems. Acad.
Ziekenhuis^ 10 10 ds Schokker en pastoor De
Groot. Diakonessenhuis elke za 10.30 rk.
dienst, en 10.30 10.30 ds V 't Hof. Endegeest
zie Oegstgeest. Geref. Kerk Vredeskerk zie
herv. gem,; Petrak. (Surinamestr.) 10 vid Vd
Burg; Oude Vest 10 ds Rooze; Maranathak. zie
herv. gem.; Bevrijdingsk. z'e hen/, gem.; ver
zorgingstehuis Groenhoven 10 kand V Wallin-
ga; Merenwijk zie herv. gemeente. Geref. K.
Vrijg. (Herengr.) 10 en 5 ds Niemeijer
Dordrecht. Chr. Geref. K. (Steenschuur) 10 en
5 ds Den Hertog. Geref. Gem. (zie onder Lei
derdorp). Geref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk
Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem.
(Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds Mostert. Doopsgez.-
Remonstr. Gem. (Lokhorstk. Pietersk'erkstr.)
10 ds Brüsewitz. Baptistengemeente (aula
'Nieuweroord', Rijnsburgerweg 124) 10 ds Ag-
tereek. Evang. Gemeenschap (Middelstegr. 3)
9 en 10.30 ev Koehorst. Evangeliecentrum-
Pinksterbew. (Bethlehemskerk Lammermarkt)
10 ev Zijlstra. Pinkstergem. (O. Vest 13) 10 hr
Eikerbout. Christengemeenschap (Vestestr.
49) 10.15. Leger des Heils (hoek Ves-
testr./Groenesteeg) 10 en 4.30. Nieuw-Apost.
Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en 4, wp. 8. Zevende
dag-adventisten ('De Ontmoeting', Noordhof
land V.schoten)elke za 10 tot 11 bijbelstudie,
11 tot 12 predikatie. Christelijke Wetenschap
(Steènsch. 6) 10.30. Kerk van J. Chr. v.d. Heili
gen der L. Dagen (Brahmsl.) 10, 11 en 12.
Oud-Kath. K. (Zoeterw.singel) 10, behalve 2e
weekeinde van de maand: za 7. Rooms-Kath.
K. Haagweg za 7, zo 10.30; Herensingel za 7,
zo 9.30 en 11; Rijndijk (Stevenshof) za 7, zo
9.30; Steenschuur za 7, zo 8.30, 10, 11.30, 6
en 7 (lof); Boshuizerkade za 7, zo 10; Lammen-
schansweg za 7, 10; Haarl.straat za 7, zo
10.30 en 12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H.
Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Herv. Gem. 9.30 ds Vd Staat Uit-
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 10 ds V Ach
terberg, 7 ds De Haan. Geref. Kerk 10 ds Bie-
winga, 6.30 drs Wilschut. Chr. Geref. Kerk 9.30
en 4 ds Velema Nunspeet ha. Rk Kerk za 7, zo
10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 10 ds Ommering, 6.30 ds 't Hooft;
Kruiskerk 10 hr Leenman; Opstandingskerk 10
ds 't Hooft, 5 ds Attema-Roosjen Leiderdorp
jeugddienst; G. Herderkerk 10 ds Nieuwen-
huis, 6.30 ds Moll ha; De Bron 9 ds Mulder,
10.20 ds Moll, 6.30 ha ds Huizebosch; Ashram
(Marsdiep) 10 ds Hulkzebosch ha; Driehoorne
7 ds Mulder; Oudshoornse kerk 10 ds Ter Bals;
Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 ds Ouwendijk,
6.30. Geref. Kerk Mar.kerk 10 ds Wilschut,
6.30 drs Santing; Salv.kerk 10 ds Santing. Ge
ref. K. Vrijg. (school Bospark, Beatrixl. 4) 9.30,
5 ds Veldman. Ned. Geref. Kerk (school Wil-
lemstr.) 9.30 ds Janssens, 4.30 ds Arnold. Chr.
Geref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30 en 4.30 ds
Vd Meij, woe 7.30 ds Vd Meij. Oud-Geref.
Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt.gem.
(Molenwerfstr. 1) 10 ev Ramaker, 6.30 ds
Koekkoek. Bapt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 10 hr Süssenbach. Volle-evang-
.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr Vd
Hoorn. Bapt.gem. Ichthus (aula mavo H. Dun-
antweg 1) 10 en 6.30. Pinkstergem. 'Het Licht'
(A. v. Burenlaan 15) 10. Christengemeente 'De
Hoeksteen' (geb. 'Bethel', hoek Emmalaan) 10
hr De Grood Schagen. Leger des H. (Zonne
weg 3) 10 en 7 (laatste zondag van de maand 5
u.). Remonstr. Gem. (Van Mandersloostr. 36)
geen opgave. Rk Kerk: Bonifaciusk. za 7, zo
9.45 en 11.30; Piusk. za 7, zo 9 en 10.30; De
Bron za 7, zo 9.30 en 11
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds V Eijk, 6 ds
Exalto. Geref./Herv. Gem. (geb. 'De Hoek
steen', Schweitzerstr.-Bernhardstr.) 10 ds Pet-
tinga. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds V Aalst.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds
Vd Scheur, 6.30 ds Burger Waddinxveen; Sal
v.kerk 10 ds Terlouw, 6.30 kand Zorge Ouder
kerk; Bethl.kerk (Nieuwerbrug) 10 ds Janse
Woerden, 6.30 ds Kaars Papendrecht. Geref.
Kerk 10 en 6.30. Geref. K. Vrijg. (Ichthusk.)
9.30 ds Los, 4.30 ds Vd Haar. Geref. Gem.
(Stationsweg 17) 10 en 6.30. Evang.-Luth.
Gem. geen opgave.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 dr
Noordegraaf Ede, 6.30 ds V Hoogstraten
jeugddienst Krimpen; De Stek 9.30 ds De
Jong. Geref. Kerk 9.30 ds V 't Hoff, 6.30 ds De
Jong. Chr. Geref. Kerk 9.30 ds Buijs, 5 ds Oos-
ting. Geref. Gem. 9.30 en 6. Volle Evang.ge-
meente 'Bethel' (Burg. Colijnstr. 83) geen op-
HAZERSWOUDE: Herv. Gem. 10.30 ds Al-
blas, 6.30 ds V Dis Wassenaar. Geref. Kerk 9
ds Huisman, 5 ds Vd Lugt Koudekerk. Rk Kerk:
dorp za 7, zo 10 en 11.30; Anker za 7, zo 11
Rijndijk zo 9.30.
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds Verbeek. Ge
ref. Kerk ('Hoeksteen') 10 ds Hofland, 7 ds Ro-
thfusz. Chr. Geref. Kerk 10 en 5 ds V Langevle-
de. Christen Gemeente (P. Breughellaan 36)
10 hr Verbaan ha. Rk Kerk: Mart. za 7, zo 9 en
11Jozefk. za 7, zo 10.
HOOGMADE: Herv. Gem. 10. Rk Kerk za 7, zo
9.15.
DE KAAG: Herv. Gem. 10 ds Vd Schoot. Rk
Kerk za 7, zo 9.30.
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 10 dr Vd Bank, 6 ds De Graaf; Ontm-
.kerk 10 ds De Graaf, 6.30 hr De Ridder. Herv.
Gem. 'De Rank' (P. Groen-college) zie Katwijk
aan Zee. Geref. Kerk 10 ds Mink, 5 ds V Bree-
voort. Rk Kerk za 7, zo 10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10 ds
Vd Berg, 6 ds Christ; O. Kerk 10 ds Ten Voor
de, 6 ds Vroegindeweij; Ichthusk. 10 ds Sjolle-
ma, 6 ds Hovius; Pniêlk. 9.30 ds Vroeginde
weij, 6 ds Ten Voorde; Maranathakerk
(Rijnsoever) 10 ds Stam, 6 ds Visser. Overduin
2.15 hr Bergman. Herv. Gem. 'De Rank'
(Helmbergweg 10) 10 ds Hoogendijk Alphen.
Geref. Kerk Vr.kerk 10 ds V Breevoort, 5 ds
Mink zingend gelovendienst; Triumfatork. 10
ds Vd Horst, 6.30 zie Ontm.kerk. Geref. K.
Vrijg. 9.30, 5.30 ds Heida. Ned. Geref. K. (aula
Bestevaer-mavo) 10 ds Zwarts, 7 ds Eikel
boom. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds Veenendaal.
Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds Vd
Beid. Geref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5. Geref.
Gem. in Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang-
.gem. (Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptistengem.
(Ambachtsweg 2) 10 hr Bakker Heverlee. Soefi
(Zuidduinweg) elke 1e en 3e zondag, 4.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem. 10
drs drs Hemmes, 7 ds Huisman. Geref. Kerk 10
ds Vd Lugt, 7 ds Huisman zie herv kerk.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 en 6.30 ds Luttikhuis, 3 gehandi-
captendienst ds Bovenberg; Scheppingsk. 10
drs Scheenstra. Leythenrode 10.30 pater Poel-
ma. Elis.-ziekenhuis 10 rector Vijftigschild. Ge
ref. Gemeente Leiden eo (kerkgeb. Hoofdstr.
73) 10 en 4.30 ds Boogaard. Bapt.gem. (wijk-
geb. Zijlkw.) 10 hr Lourens Rotterdam. Rk Kerk
za 7, zo 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 dr De Kruijf. Ge
ref. Kerk 9.30 ds Vd Kooi, 7 ds Buikema Zwam-
merdam. Rk Kerk za 7, zo 9.30 en 11.15.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 en 7 ds De
Gelder; Pauluskerk 10 ds Verdijk. Geref. Kerk
10 ds V Midden. Geref. K. Vrijg. (Prinsessestr.
1) 10.45 ds Geersing, 4.30 ds Borgdorff. Ned.
Geref. Kerk (Salvatori) 10 ds Vd Kwast Amstel
veen, 5.30 ds Janssens Alphen. Chr. Geref.
Kerk 10 en 4.30 ds V Dijken ha. Geref. Gem.
9.30 ha en 4 ds Tanis. Evangeliegemeente
(Heereweg 52a) 9.30 hr Vd Laak ha. Rk Kerk:
Agathakerk za 7, zo 10 en 11.30; Poelpolder za
7, zo 10.30; Mariakerk za 7, zo 9 en 10.15; En-
gelbew. za 7, zo 10.30.
NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 dr Haitsma,
6.30 ds V Mourik. Geref. Kerk 9.30 ds Vd Weg,
5 avondgebed. Chr. Geref. Kerk 9.30,2.15 des
Westerink Bunschoten. Remonstr. Gem. 10dr
Meijering Oegstgeest. Evang. gem. (ver.ge-
bouw 'De Rank', Regthuysplein) 12 nam. Rk
Kerk za 7, zo 9 en 10.45.
NIEUWVEEN: Herv. Gem. 9.30 ds De Graaff,
6.30 drs Vd Hoeven. Geref. Kerk 9.30 ds Baas,
Rk Kerk za 7, zo 9 en 11.
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 kand Duij-
venbode Katwijk, 7 ds Verdijk Lisse. Geref.
Kerk 9.30 en 4.30 ds Kraan. Chr. Geref. Kerk
9.30 en 4.30 ds V Roekei. Rk Kerk za 7, zo 10.
NOORDEN: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds Geuze.
Geref. Kerk (W. Verlaat) 10 hr Schreuder, 7 hr
Kat Hazerswoude. Rk kerk za 7, zo 9 en 10.30,
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds Vd Lee, 5 ds Vd Bergh;
Hoofdstr. (Zee) 10 ds Rothfusz Hillegom, 5 ds
Elgersma; De Rank (Golfbaan) 10 ds Vd Bergh
ha. Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds
Kuiper; Vinkenl. (Binnen) 10 ds Elgersma, 7 ds
Vd Lee. Kapel W. v.d. Bergh-stichting 11 ds
Aernoudse Rozenburg. 'Sole Mio' 9 ds Kuiper.
Evang. centrum 'De Ark' (picképl. 1) 10 en 7.
Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) geen dienst.
Rk Kerk Zee za 7, zo 10.30; Binnen za 7, zo
9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds Vd
Meij; De Zilk 10 ds Sierat. Rk Kerk Victork. za
7, zo 9 en 11Jozefk. za 7, zo 9 en 10.30; De
Zilk za 7, zo 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 ds Kooman; Pauluskerk 10 ds Friede-
rich; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds
MöhringOWiterdink Voorburg. Geref. Kerk 10
dr Bakker Amerongen. Geref. Kerk Vrijg. (aula
Dr. Schilderschool) 9.30 en 4.30 ha prof Dou-
ma Kampen, Ned. Geref. Kerk (Gem.centrum)
8.45 ds Janse, 4 ds Janssens. Van Wijcker-
slooth 4 ds Christ. Endegeest 10 pastoor Lans
bergen. Volle-evangeliegem. (Gem.centrum)
4. Rk Kerk Will.kerk za 7, zo 9 en 10.30.
OUD-ADE: Rk Kerk za 7. zo 9.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 ds Heijting. Geref. K. 9.30 ds Zijl, 5 ds Bui
kema Zwammerdam. Remonstr. Gem. geen
opgave. Rk Kerk za 7, zo 10 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN: Rk Kerk Mar. Pres.
za 7, zo 10.30; Petrus-B. za 7, zo 10.30.
RIJNSATERWOUDE: Herv. Gem. (diensten in
chr geref kerk) 1.30 ds V "t Hof, 7 ds De Graaff.
Chr. Geref. K. 8.45, 2 ds Beekhuis Rotterdam.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk 9.30
Henk Binnendijk jeugddienst, 5 ds V Niel; Bet-
helkerk 9.30 ds V Niel. Geref. Kerk Petrakerk
9,30 ds Ribberink, 5 ds Verschoor; Immanuel-
kerk 9 en 10.30 ds Verschoor, 5 ds Cziria; Ma
ranathakerk 9.30 ds Cziria, 5 ds Ribberink. Ge
ref. Kerk Vrijg. 10 de Grutter, 5.15. Chr. Geref.
K. 10 en 5 ha ds Hogenbirk. Evang. Christen-
gem. (aula mavo) 10 hr V Duin Noordwijk. Rk
Kerk za 7, zo 9.30 en (chr. tuinbouwschool) 11
RUPWETERING: Rk Kerk zo 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9 en 10.30 ds VoF
lebregt, 7 ds Biewinga. Geref. Kerk 10 ds Bras,
7 zie herv kerk. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds Ho
genbirk ha. Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17) 10.30
mw Broström-Bruin Roelofarendsveen. Rk
Kerk za 7, zo 9.30 en 11
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 ds V Mourik, 6.30
ds V Osch. Geref. Kerk 9.30 ds Cziria, 6.30 ds
Wattèl. Rk Kerk Aardam za 7, zo 9 en 12; kerk
Langeraar za 7, zo 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 10 dr Vermeulen,
6.30 ds Nicolai Scheveningen. Geref. Kerk 10
en 6.30 drs Padmos. Geref. K. Vrijg. 9.30 en 4
Ds Heida.
VOORHOUT: Herv./Geref. Kerkgemeenschap
10 ds De Jong. Rk Kerk za 7, zo 9.30 en 11
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds Schaap, 7 zie geref kerk; De Ontmoeting
(Noordhofland) 10 ds Eekhof, 7 zie Kruispunt;
'Rehoboth' (Van Leeuwenhoekkade) 9.30 ds
De Jong Nieuw Beyerland, 4.30 ds V Oorschot
Dordrecht. Hulp en HeiFkerk ('Schakenbos'.
Leidschendam) 10. Geref. Kerk 10 drs De
Zwarl, 7 ds Schaap. Geref. K. Vrijg. (Bachlaan)
9 en 4.30 ds Geersing. Rk Kerk Laur.kerk za 7,
zo 11.30; M. Godskerk. za 7, zo 10. Kerk van
Engeland (British school in The Netherlands, J.
v. Hooflaan 3) 10.15 anglicaanse dienst. Aula-
basisgemeenschap (in 'Onderdak') geen op
gave.
WADDINXVEEN: Herv. Gem. Brugk. 9.30 ds
Kunz, 5 ds Goossen; Hoeksteen 9.30 ds Boon
Schoonhoven, 3 ds Schipaanboord, 6.30 dr V
Brummelen Huizen; Bethelk. 9.30 ds Goossen,
5 ds Kunz; Rehoboth-school geen opgave;
Imm.kerk 10 ds V Houwelingen, 5 ds Frederik-
ze Woerden. Geref. Kerk Krulsk. 10.15 en 5 ds
De Moor; Ontm.kerk 9.30 ds Roggeveen
Heemstede. Geref. K. Vrijg. (Kruiskerk) 8.30
en 2.45 ds Hoogendoorn. Chr. Afgesch. Gem,
9.30 en 5 ds Vd Want. Oud-Geref. Gem. (Mer-
curiusweg 29) 10 en 6.30. Remonstr. Gem.
geen dienst.
WARMOND: Herv. Gem. 10 dr Muis. Rk Kerk
za 7, zo 9 en 10.30.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds
Steenstra, 4.30 drs Buitelaar; Kievietk. ('Sa
men op weg') 10 ds V Bruggen Bilthoven ha;
Messiask. 10 ds Hellendoorn; Dorpscentrum
9.30 ds Binnenkamp Gouda. Geref. Kerk Zijl
laan 10 en 5 ds Vd Woude. Ned. Prot. Bond
(Kerkdam) 10.30 mr Knegtmans Bussum. RK
Kerk Jozef za 7, zo 9.30 en 11Will, za 7, zo
9.30 en 11GH za 6. zo 10.30.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 ds Vd Hoe
ven Rijnsaterwoude, 6.30 ds V t Hof. Geref.
Kerk 9.30 dsrs Baane Alphen, 6.30 ds Oost
hoek Leiderdorp. Ned. Prot. Bond (De Wijk,
Schoolstr. 20) geen dienst. Rk Kerk zo 10.30.
ZEVENHOVEN: Herv. Gem. 9.30 ds De Haan.
Geref. Kerk 9.30 hr Broek. 7 hr Schreuder.
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 ds Wolt-
haus. Rk Kerk St. Jan za 7.30, zo 9.30; Chr.
Dienaark. zo 10, 5 vesper, Meerburgkerk H.
Rijndijk za 7, zo 10 en 11.30.
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 10 en 6.30 ds
Dubbeldam. Geref. Kerk 10 ds Buikema, 6.30
ds Zijl Oude Wetering. Remonstr. Gem. 10 ds
Vd Laarse Soest.
Overeem over het Samen-op-Weg-proces: "De sfeer is prima. Dat vind ik een winstpunt ten opzichte van enkele
jaren geleden". (foto gpd>
