'Te Leiden studeert men in mij' D'Ancona (nog) niet tevreden over beleidsplan Forum Eep Francken promoveert op driedelige studie over MultatuR Gedichten en etsen van samenwerkende kunstenaars Residentie Orkest met 1ste pianoconcert Liszt in Leiden Wim Kersten en het water in Katwijks museum Sociale problemen swingend op de dansvloer DONDERDAG 22 NOVEMBER 1990 ENSCHEDE/DEN HAAG (GPD) - Minister D'Ancona van wvc gaat de Raad voor de Kunst om een tussen tijds advies vragen over het artistie ke beleid van Forum. De minister schrijft dat in haar officiële reactie op het beleidsplan dat het Ensche- dese operagezelschap onlangs heeft ingediend. Ook wil de minister aan vullende gegevens over de meerja renbegroting en gaat zij nadere ge sprekken voeren met de accountant die onlangs in opdracht van de com missie Van Doorn de Forum-orga nisatie heeft doorgelicht. De minister zegt het te betreuren dat het bestuur van Forum gekozen heeft voor inperking van de opera- taak en vermindering van het aantal voorstellingen, maar is bereid, in elk geval tot 1993, het voortbestaan van het orkest te garanderen. Van de discussie over het Kunstenplan, die vanaf volgend jaar wordt ge voerd, is het afhankelijk of de ga rantie ook voor de jaren daarna van toepassing blijft. In die discussie zal het complete orkestenbestel in Ne derland, en ook die in Oost-Neder land, aan een nader onderzoek wor den onderworpen. Ook de positie van het Gelders Orkest komt daar bij aan de orde. De officiële reactie van D'Ancona op de plannen van Forum is in grote lijnen gelijk aan wat zij enkele we ken geleden, bij haar bezoek aan Enschede, al heeft gezegd. Het plan van de commissie Van Doorn biedt volgens haar een goede basis voor verdere besluitvorming rond de toekomst van het operagezelschap. Verhoging van subsidies is de ko mende jaren niet aan de orde, ge zien de 7,5 ton extra (tot en met 1993) die Forum in september van dit jaar al mocht incasseren. Of die verhoging ook na dat jaar van kracht blijft, zal eveneens pas in het kader van het Kunstenplan worden besloten. Forum-directeur Peter Wester- houd laat desgevraagd weten in de reactie van de minister weinig nieu we elementen te ontdekken. Maan dagavond komt het besluit van de minister in de bestuursvergadering van Forum aan de orde. "Net als door veel te vertalen leer je door het lezen van goede stilisten beter schrijven. Multatuli is zo'n stilist". Eep Francken, docent moderne Nederlandse letterkunde aan de Leidse universiteit, promoveerde vanmiddag in het Academiegebouw op een proefschrift over Multatuli. Die bij Van Oorschot verschenen dissertatie De veelzinnige muze van E. Douwes Dekker bestaat uit drie los van elkaar staande studies, waarvan de laatste volgens Francken de belangrijkste is. "Het grote publiek moet niet mijn proefschrift, maar uiteraard Multatuli lezen", adviseert Francken (42), die over de belangrijkste Nederlandse 19e eeuwse schrijver kan praten alsof hij hem wel eens heeft ontmoet. gerangschikte brieven en documen ten van Multatuli uitgegeven. Juist die getuigenissen van Multatuli's le ven verbindt Francken met de cen- zijn drie studies, de vraag, in hoe- je bij het lezen van literatuur te Lei- verder moet gaan dan de tekst zelf. Eep Tijdens mijn studiejaren werd door i Multa- LEIDEN Ooit werd tuli, pseudoniem van E. Douwes trale gedachte Dekker (1820 - 1887) gevraagd of hij "Het gaat mij in Leiden gestudeerd had. Waarop hij antwoordde: "Nee, den studeert men ir Francken vermeldt de anekdote velen beweerd, dat je alleen de tekst het begin van zijn proefschrift, waarin hij zich bij voorbaat verde digt tegen Multatuli's kritische be nadering van de literatuurweten schap. Maar met instemming wijst hij daar ook op Multatuli's vooruit ziende blik. De 19e eeuwer schreef immers aanmoedigend over zijn werk: "Na mijn dood want dan zullen er schrijvers opstaan om uit te leggen wat ik meende - zal men het begrijpen". Na afronding van zijn studie Ne derlands, midden jaren zeventig, kwam Francken blijvend met hef archieven werk van Multatuli in aanraking. "Als ze vragen hoe lang ik aan mijn proefschrift gewerkt heb, dan roep ik: veertien jaar, meneer". Eep Francken richtte eind jaren zeven tig met collega Em. Kummer het tijdschrift Over Multatuli op, waar van binnenkort nummer 25 ver schijnt. De serie Volledige Werken (VW), die vanaf 1950 in dundruk ver schijnt, heeft Francken natuurlijk gelezen. "Dat spreekt vanzelf. Die twintig delen kent Maarten 't Hart ook. En die zei vroeger altijd niet eens van Multatuli te houden. Maar hij is veranderd. Nu zegt hij dat hij zelf beter schrijft door lezing van Multatuli's werk". Vanaf deel acht Tollens worden in de VW alle chronologisch moest lezen. Maar de Max Havelaar is dan wel een heel slecht voor beeld, want die is zó met het leven van Multatuli en de geschiedenis van zijn tijd verbonden. Dus ik kijk naar wat ik kan gebruiken van de ons ter beschikking staande gege vens buiten de tekst, voor beter be grip van de boeken. Het kader van mijn proefschrift is die biografische uitstap". Voor het ëerste deel Scholen en schoolmeesters dook Francken de stukjes van Multa tuli's jeugd bloot te leggen om daar mee onder andere de literaire smaak van de latere Multatuli met de jonge te vergelijken. "Ik draag nieuw materiaal voor een biografie aan. Multatuli was van zijn 16e tot Tollens, zijn 18e bijvoorbeeld lid Maatschappij tot Nut van 't Alge- Expositie: Grafiek en gedichten van Marion en Joyce Bloem, Sjoerd Bakker. Jan Mon- tyn en Michel van Overbeeke. Hofman en van der Zee Kunstzaken. Hooftstraat 235 in Alphen aan den Rijn. Tot kerst te bezichti gen op woensdag, donderdag en zaterdag van 13.00 tot 17.00 uur en op vrijdag van ALPHEN AAN DEN RIJN - Hofman en van der Zee Kunstza ken viert feest. De galerie annex kunstadviesbureau bestaat één jaar en heeft een tweede exposi tieruimte op de eerste etage ge opend. Bovendien is onlangs de eerste grafiekmap uitgebracht. De kunstenaars Marion Bloem, Sjoerd Bakker, Jan Montyn en Michel van Overbeeke hebben op uitnodiging van Hofman en van der Zee Kunstzaken ieder een ets gemaakt en een bijbehorend ge dicht geschreven. Etsen en ge dichten worden tot kerst geexpo- seerd in de oude galerie. In de nieuwe galerie is een overzicht van het werk uit de eigen collectie van Hofman en van der Zee Kunstzaken te zien. In 1982 schreef Dirk Ayelt Kooi man een roman over het leven van beeldend kunstenaar Jan Montyn. Een bewogen leven, dat bol staat van oorlog en reislust. Montyn beschrijft de sfeer van een Aziatisch land in oorlog: "Je waant je in een paradijs, maar je hoeft maar één heuvel over en je bent in de hel. Ik heb jarenlang nagedacht over de manier waarop ik dat tot uitdrukking brengen kan", aldus Montyn. Uiteindelijk schreef hij er een gedicht over en maakte er bovendien een ets van. Beide maken deel uit van de gra fiekmap. De ets is verdeeld in twee velden, gescheiden door een lijn. Aan de ene kant, tegen een vale achter grond, staan harde, rode striemen als littekens op het papier. Aan de andere kant, de paradijselijke kant, staan vervaagde lijnen te gen een kalme groene achter grond. Aan de paradijselijke kant overheerst rust. leven en groei. Aan de helse kant heerst schrik, pijn en dood. Behalve de grafiekmap van Hof man en van der Zee Kunstzaken worden er nog twee andere gra fiekmappen geëxposeerd. Schrijfster, psychologe en kun stenares Marion Bloem maakte samen met haar zus Joyce Bloem een grafiekmap met vier zeef drukken. Ze maakten er twee ge- zamelijk en ieder één afzonder lijk. 'Twee zusjes zwanger van dezelf de jeugd...' luidt de aanvangsre gel van een gedicht van Marion Bloem, en dat is tevens het thema van de grafiekmap. Marion en Joyce Bloem typeren hun samen werking als een opeenvolging van actie en reactie. Marion Bloem: "Bij zeefdrukken is overleg mogelijk. Bij etsen niet, dat is veel directer en moeilijker te corrigeren". In de galerie wordt ook een ets ge ëxposeerd, die Marion Bloem sa men met Jan Montyn heeft ge maakt. Bloem heeft van hem het etsen geleerd. Zij aan zij gezeten maakten ze samen, in twintig se conden tijd, de platen voor deze druk. En samen maakten ze ook de derde grafiekmap, die bij de expositie is te zien. "Gezichten van de Zon" is de map getiteld. Marion Bloem schreef de gedich ten en Jan Montyn maakte de et- Twee dingen fascineerden mij bij deze expositie in hoge mate: ener zijds de relatie tussen de gedich ten en de etsen en anderzijds de verschillende samenwerkings vormen tussen kunstenaars. LISETTE OOMEN Letterkundige Eep Francken: "Je zou de Woutertje Pieterse school in de Mullatulistraa^moeten bouwen de dichters aan wie Multatuli later over Fancy in, Multatuli's veelzinni- een groot staatsman, een grote poli- zo'n hekel had. Maar zijn jeugdge- ge muze. Francken: "Fancy is een tieke hervormer was, wat hij in feite dichten schreef hij in de trant van raadselachtig personage, dat in vrij- allemaal niet was. Maar hij moest wel al het werk van Multatuli na geloven meer te zijn dan hij was, om n zijn proef- Max Havelaar voorkomt. Ongetwij- te kunnen zijn wat hij in werkelijk- traditie be- feld een vrouw - het schrijven had heid is: een groot schrijver. Dat gro- i 'tekst-en- voor Multatuli ook een erotische te schrijverschap interesseerde niets-dan-de-tekst' proefschrift kri- kant - al is Fancy ook eventjes een hem zelf niet, maar voor ons is een ding bera'n'griTkê d^gen bijbrengen tisch, namelijk A.L. Sótemanns oude metselaar. Multatuli had hoge schrijver nu belangrijker dan een met boeken en lezingen. De jonge Structuur van 'Max Havelaar' uit idealen en bekeek ook zichzelf idea- politicus. Over honderd jaar In het tweede deel v schrift Vernieuwing e Die maakte toen veel opgang nadert Francken, wilde mensen zonder veel oplei- Dekker bezocht op de afdeling Wa- 1966. "Het terecht beroemde proef- listisch. Hij dacht dat de mens van Brinkman alleen maar die minister terland in Buiksloot de bijeenkom- schrift van Sötemann, want je gaat nature goed is. Zonder dat idealis- uit de tijd van Hugo Brandt Cor- sten, waar na afloop gedichten ge- na een kwart eeuw natuurlijk niet me kon hij niet schrijven en hoe dat stius, denk je ook niet?" declameerd werden. Ik heb terug- iets kritisch behandelen dat de precies zit kun je in mijn boek lezen. gevonden welke gedichten dat pre- moeite met meer waard is", zo ver- Wanneer Fancy optreedt zien we Francken vindt dat mensen eer- biivoorbeeld antwoordt Francken dit deel. die verbinding tussen dat idealisme ^er Multatuli zouden moeten lezen nationale Verreweg de meeste ruimte van en ,z;jn schrijverschap. Multatuli dan zing Multatuli! te kopen. Als je daar niets aan vindt ben je voor de Multa- tuli-liefde verloren. Scholieren kun nen trouwens voor hun lijst daar ook Miljoenenstudiën krijgen en morgen om kwart voor acht naar de Pieterskerk komen voor de lezing van Hugo Brandt Corstius. Dan hebben ze voor bijna niks een ro man en de uitleg daarvan door een hele beroemde man". "In Leiden bestaat een Multatuli- straat", zo grijpt Francken tenslotte zijn kans, "een neerdrukkende straat met uitsluitend garages. Zeg jij de betrokken wethouder eens dat daar iets moet gebeuren, desnoods omdopen in de Garagestraat. Lei den heeft zich een beetje gerevan cheerd dankzij Henriëtte van Don gen met de Woutertje Pieterse- school, maar die is belachelijk ge noeg nu in de Leidse Hout gepland, terwijl Leiden toch al helemaal geen groen heeft. Breek de garages af en zet die school in de Multatuli- straat". Eep Francken: De veelzinnige muze van E. Douwes Dekker. Van Oorschot, 1990. 49,- galmers zal ik maar zeggen, precies het proefschrift neemt de studie dacht dat hij een ideale echtgenoot, Leidse galerie werkt mee aan retrospectief KATWIJK/LEIDEN - Van de schil der Willem Wander Kersten is on der de titel 'Wim Kersten en het wa ter' vanaf 24 november in het Kat wijks Museum een retrospectief te zien. De Leidse galerie Liga Nieuw Beelden verzorgde samen met dit museum de tentoonstelling die tot 27 januari volgend jaar duurt. Ker sten (1908-1974) was als schilder, or ganisator en museumconservator één van de drijvende krachten ach ter de na-oorlogse doorbraak van de abstracte kunst in Nederland. Deze tentoonstelling is de eerste in een museum na zijn dood. Leek Nederland in de decennia voor de Tweede Wereldoorlog terug te glijden naar het door de moder nisten als te braaf beschouwde rea lisme, de 'doorbrekers' van vlak na de oorlog maakten het publiek ver trouwd met abstracte kunst, 'nul'- en andere avantgardistische stro mingen. Die kunstenaars van Vrij Beelden en Cobra en zeker ook de uit Vrij Beelden afgesplitste 'abso- luten' van de groep 'Creatie' (1950- 1954) beleven op dit moment hun eerste officiële groepstentoonstel ling - sinds hun opheffing - in de Leidse galerie Liga Nieuw Beelden. Niet toevallig werd deze galerie een jaar geleden opgericht door de zoon van Wim Kersten, Maarten Kersten. Wim Kersten was tenslotte in 1955 ook mede-oprichter van de laatste en grootste moderne be roepskunstenaarsvereniging Liga Nieuw Beelden. Hiertoe werden in 1954 Vrij Beelden en Creatie opge heven en in 1955 samengevoegd met de 'ex-Cobranies'. Het water is altijd één van de hoofdthema's in Kerstens werk ge weest. Zijn het vóór de Tweede We reldoorlog nog voornamelijk bin nenwateren als de Kaag, het Gein en de Biesbosch, daarna zijn het vooral de Franse Atlantische en me diterrane kusten met de vissersha vens en visserscheepjes die hem boeien. Wim Kersten werd in mei 1908 in Amsterdam geboren. Een groot deel van zijn jeugd bracht hij ook door in Brabant. In navolging van zijn vader koos Kersten aanvanke lijk voor een ambtelijke carrière als hoofd-inspecteur bij de politie. Daarnaast bleef hij schilderen en volgde lessen op een Haags schil ders-atelier. In 1942 was hij ge dwongen onder te duiken. In die on derduikperiode koos hij voor een LEIDEN - Het Residentie Orkest onder leiding van Hans Vonk zal ko mende maandag niet het 3de, maar het 1ste pianoconcert van Liszt ten gehore brengen als vierde concert in de K&O-meesterserie. Solisti sche medewerking verleent, zoals al eerder gemeld, niet de Amerikaan se pianist Steven Mayer, maar Mar- tijn van den Hoek. Dat Mayer niet optreedt komt voort uit een artistieke controverse tussen RO-dirigent Hans Vonk en de Amerikaan. Deze kwam aan het licht tijdens een optreden van de zo mer in Interlaken. "Vonk en ik kon den het niet eens worden over be paalde details in het 1ste pianocon cert van Liszt", aldus Mayer. Daar na besloten Vonk en Mayer de sa menwerking niet voort te zetten. Reeds geplande plaatopnamen van alle pianoconcerten van Liszt die Mayer met het RO zou doen, vinden evenmin doorgang. "Voor musici is het een kwestie van details. Een an der zou het niet horen, maar het kan een enorm verschil uitmaken. Vonk en ik zijn overigens op een heel prettige manier uit elkaar gegaan". Mayer zal de plaatopnamen nu met het Pndense Symphonie Orkest olv Jaczek Kaspszyk maken. Dat Martijn van den Hoek niet het 3de pianoconcert vertolkt, zoals aanvankelijk de bedoeling was, komt omdat hij het nog nooit heeft uitgevoerd. "De keus is nu gevallen op het eerste, omdat Van den Hoek Gouden Ezelsoor voor Lisette Lewin AMSTERDAM (ANP) - Het Gouden Ezelsoor, de prijs voor de debute rende Nederlandse schrijver van wie in één jaar de meeste boeken zijn verkocht, wordt dit jaar toege kend aan Lisette Lewin voor haar debuutroman 'Voor bijna alles bang geweest'. De prijs is ingesteld door het Koninklijk Verbond van Grafi sche Ondernemingen (KVGO). dat al eerder met het RO heeft ge speeld", aldus RO-directeur Van den Akker. Volgens Mayer, die over de rechten van het 3de pianocon cert beschikt, is het een van de moeilijkste stukken die hij ooit on der handen heeft gehad. "Ik denk dat er maar twee of drie pianisten zijn die het kunnen spelen. Het zou lange tijd in beslag nemen om het stuk in de vingers te krijgen", aldus Mayer. Van den Hoek speelt maandag wèl De Profundis van Liszt. Ook staan Busoni's Nocturne sympho- nique opus 43 en de zevende symfo nie van Sibelius op het programma. Het concert in de meesterserie wordt gegeven in de Stadsgehoor zaal te Leiden. Aanvang: 20.15 uur. ADVERTENTIE Vissershaven. Olie op board. 1952. vorm van schilderen die hem later bekend zou maken. Bij de eerste nationale tentoon stelling na de oorlog, Kunst en Vrij heid, in 1945 in het Rijksmuseum in Amsterdam kreeg hij de verzets- penning Gerrit van der Veen uitge reikt en mocht hij met een aantal andere progressieven zijn werk 'aan den volke' tonen. Dat dit modernis tische werk lang niet bij iedereen in de smaak viel, valt op te maken uit de vele negatieve recensies uit die tijd. In 1946 richtte hij samen met an dere progressieven, onder wie Willy Broers, Ger Gerrits, Frieda Hunzi- ker en Harry van Kruiningen de schildersvereniging Vrij Beelden op. In 1949 werd hij conservatoren la ter hoofdconservator van het Stede lijk Museum in Amsterdam. Ook heeft hij daar nog een jaar als direc teur gefungeerd. Daarnaast was hij lid van ministerièle adviesorganen ais de Raad voor de Kunst, de Rijks aankoopcommissie en de Rijks commissie BKR. Van de laatste re geling is hij één van de wegberei ders geweest en tot zijn dood in mei 1974 heeft Wim Kersten in alle mo gelijke functies op de bres gestaan voor de positie van de kunstenaar. Niet voor niets wijdt het Katwijk? Museum nu een tentoonstelling aan zijn werk. De Doorbraakkunst van na de oorlog maakt dit jaar in alle opzichten een heropleving door. Verschillende galeries in Nederland richten de laatste tijd hun aandacht op de na-oorlogse Nederlandse kunst. Ook musea hebben inmid dels de eerste stappen in deze rich ting genomen met reizende ten toonstellingen als 'De Doorbraak' en 'Nieuwe Synthese'. Het Katwijks Museum. Voor straat 46 te Katwijk, is donder dags tot en met zaterdags geopend van tien tot twaalf en van twee tot vijf uur. Debuut Nijhoff verkocht AMSTERDAM (ANP) - Het nage noeg volledige manuscript van de eerste editie van De Wandelaar, het debuut van Nijhoff, heeft tijdens een veiling in Haarlem een bedrag van 20.000 gulden opgebracht. De nieuwe eigenaar is het Letterkun dig Museum in Den Haag. Phoenix Dance Company mei 'Rights'; (Mi chael Clark); 'Solo' (Neville Campbell); 'Schock Absorber' (Darshan Singh Bhuller); 'Haunted Passages' (Philip Taylor) en Tain ted Love' (Tom Jobe). Gezien op 21 novem ber in de Leidse Schouwburg. Tournee. LEIDEN (GPD) Zo goed als al le nationale balletten van het wes telijk halfrond iets van elkaar weg hebben, zo 'heeft de Britse Phoe nix Dance Company iets weg van het Haagse Djazzex. Of anders om. De combinatie van moderne en jazzdans levert bij beide gezel schappen een breed repertoire op, zodat geen van de vijf door Phoenix opgevoerde choreogra fieën met elkaar te vergelijken valt. Artistiek leider Neville Campbell laat zich echter graag leiden door maatschappelijke kwesties die niet alleen in zijn choreografisch werk centraal staan. Verrassend genoeg is zijn pu- beraal-adoptiekind-verlaat-ou- ders-op-zoek-naar-identiteit problematiek in „Solo" uitgelo pen op een niemendalletjessolo van de eerste orde. De zieleroerse- len van de danseres worden heel clichématig verbeeld in schokke rige kronkels op de plaats. En waar die in het programmaboekje besproken adoptieproblematiek nou in naar voren zou moeten zijn gekomen, is me een raadsel. Een van de andere maatschap pelijke hangijzers is de ziekte aids waaraan choreograaf Tom Jobe in „Tainted Love" aandacht be steedt. Wie denkt dat het dus wel een 'ellendige' dans moet zijn, zit er naast. Jobe laat de tien dansers swingen op een discobeat zonder slaafs en voorspelbaar te worden. De inventiviteit waarmee hij bij voorbeeld breakdance met mo derne dans vermengt, is ongelofe lijk. De wereld lijkt een dansfeest maar al snel vallen er slachtoffers. De dames met de aids-hand- schoenen en mondkapjes komen een van de zes zwart geklede he ren halen, een ander krimpt van de hoofdpijn ineen en ziet zijn ei gen begrafenis plaatsvinden. Tom Jobe weet op een prachtige manier adembenemende abstrac te dans met verhalende episodes te vermengen. En ach, misschien zet het mensen nog tot nadenken ook. Het enfant terrible van de Brit se dans, Michael Clark, is in Ne derland Dansland geen onbeken de. Vorig jaar was hij te gast in het Holland Festival en net als nu vie len toen zijn artistieke punkfrat sen nogal tegen. In „Rights" wordt kalmpjes aan gedanst, niet onverdienstelijk maar ook niet opwindend. Een heel groot ach terdoek met het woord 'wrong' er op geeft antwoord op de opsom ming van namen door de dame op de geluidsband. Dat Adolf Hitler, Pik Botha, Pol Pot en de Britse conservatieven fout zijn, was te verwachten. Clark heeft zich er gewoon een beetje makkelijk van af gemaakt. Choreograaf Darshan Singh Bhuller komt oorspronkelijk vast niet uit Engeland en zijn opgelo pen cultuurschok heeft hem waarschijnlijk geïnspireerd tot het maken van „Shock Absor ber". Op de melancholieke tonen van Ry 'Paris Texas' Cooder zet hij vertwijfeling en verlangen af tegen de haast en acrobatische dynamiek van de westerse tijd. Dansers duiken in alle vertrou wen op elkaar, om elkaar daarna weer net zo nonchalant te laten vallen. Het afscheid van wat voor bij is, wordt in „Shock Absorber" vertaald in mooie bewegingen die door de ijzersterke dansers van Phoenix perfect worden uitge voerd. Wie dus tijdens een avond je uit iets leuks, iets goeds en een enkele misser wil zien: Phoenix Dance Company is voor iedereen een aanrader. INGRID VAN FRANKEN-

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 23