Totale chaos
spookbeeld
Oost-Europa
Thuisfront heeft behoefte aan onderling contact
Castro botst met
synodevoorzitter
I REPORTAGE i
Gereformeerden zien af
van psychologische test
Westen moet helpen wankelende Sovjetunie op de been te houden
WOENSDAG 21 NOVEMBER 1
GEESTELIJK LEVEN
Wel begeleiding van theologiestudenten
LUNTEREN (GPD) - Theologie
studenten die zich voorbereiden
op het predikantschap, moeten
gedurende hun studie kunnen re
kenen op een goede en perma
nente begeleiding. Dat is in het
belang van studenten en kerken.
Zo kan tijdig gesignaleerd wor
den of iémand al dan niet ge
schikt is voor het predikantschap
en kunnen later mislukkingen in
de gemeente voorkomen worden.
De gereformeerde synode be
sloot gisteren in Lunteren con
form het advies van de deskundi
gen voor Toerusting en Opleiding
af te zien van een psychologi
sche test om -de geschiktheid van
aanstaande predikanten te bepa
len. Er zal nu een ad-hoc-commis-
sie in het leven worden geroepen
die gaat bekijken hoe vorm te ge
ven is aan begeleiding tijdens de
studie.
Gedacht wordt aan een begelei
dingsgroep, naar hervormd mo
del, die op verschillende momen
ten tijdens de studie gesprekken
Pauluskerk viert
verjaardag met
Nacht voor God
ROTTERDAM (ANP) - De Rot
terdamse Pauluskerk, bekend
om de hulp aan verslaafden en
asielzoekers, viert haar 30-jarig
bestaan met een 'Nacht voor
God'. In de nacht van vrijdag op
zaterdag krijgt religieus Rotter
dam de gelegenheid zich te pre
senteren.
"De nacht is vanouds altijd het
moment geweest waarop de mens
overhoop ligt met God. Juist in de
nacht is het moeilijk om te gelo
ven", licht ds. Hans Visser toe.
Tussen half acht 's avonds en
zes uur 's ochtends mogen mos
lims, bahai's, soefies, humanis
ten, nieuw-apostolischen, vrije
evangelischen, remonstranten en
aanhangers van de New Age-be-
weging vertellen wat zij waarde
vol in hun eigen geloof vinden.
Klokslag twaalf uur staat een toe
spraakje van bisschop Bar van
Rotterdam op het programma.
"Omdat religie weer in is", leek
het Visser aardig om te kijken wat
er op dit gebied in Rotterdam te
koop. De predikant hoopt ook dat
de contacten erdoor verstevigd
worden. "Je ziet elkaar haast
nooit". Vrijgemaakten, evangeli-
calen, Jehovah-getuigen en "an
dere groepen die denken de waar
heid in pacht te hebben" zijn niel
op zijn uitnodiging ingegaan.
gaat voeren met studenten. Hoe
en wanneer die gesprekken ge
voerd gaan worden en hoe die
groep eruit gaat zien, is nog on
duidelijk. Dat moet de commissie
nu uit gaan zoeken.
Vanuit de synode werden nog j
een aantal suggesties gedaan, j
waar de commissie zich over zal
buigen. Drs. Klaas Santing uit Al
phen a/d Rijn maar nog steeds
namens Nes in de synode aan we- j
zig stelde voor iedere student
die predikant wil worden een trai
ning Klinisch Pastorale Vorming
te laten volgen. Ds. G. den Heeten i
uit Hoofddorp wilde ook de stage-
gemeente inschakelen bij de be-
oordeling van de geschiktheid
van de student.
Zeker is in ieder geval dat de i
gereformeerde opleidingen, de
Theologische Universiteit Kam- i
pen en de Vrije Universiteit Am- I
.sterdam, bij de plannen betrok
ken zullen worden. Ds. Pieter
Boomsma uit Apeldoorn pleitte
daarvoor in een amendement om
dat "het gaat om een gezamenlij
ke verantwoordelijkheid van ker- j
ken en opleidingen".
Charisma TV. De stichting
Charisma TV heeft voor de twee
de keer een aanvraag voor zend
tijd ingediend bij het Commissa
riaat voor de Media. De eerste
aanvraag werd in april afgewe
zen, omdat het Commissariaat
vond dat er voor de boodschap
van de pinkstergemeenten al
ruimte wordt geboden door de
Evangelische Omroep (EO).
Voorzitter G.A. Panhuise heeft
echter opnieuw een poging ge
waagd, nadat de EO in gesprek
met Charisma TV had toegegeven
dat het voor haar "niet mogelijk is
de specifieke accenten van de
Pinksterbeweging in de program
ma's te laten uitkomen". De stich
ting schrijft het Commissariaat
dat haar achterban uit 152.043
charismatische christenen be
staat.
Kopten gediscrimineerd. De
Egyptische regering discrimi
neert Koptische christenen door
ze systematisch uit het parlement
te weren. Deze klacht hebben lei
ders van de Koptische kerk laten
horen, nadat duidelijk werd dat er
van de 444 kandidaten van de Na-
tionaal-democratische partij
(NDP) voor de parlementsverkie
zingen eind november slechts
twee christen zijn. Volgens Anton
Seidhom van het Koptische
weekblad Al-Watani betreft het
een officieel beleid, omdat de
NDP de regerende partij is.
Wereldraad-man bij gereformeerden
LEIDEN - Economische malaise en etnische conflicten: het
zijn de bedreigingen voor de nog jonge democratieën in
Oost-Europa en het veranderingsproces in de Sovjetunie.
Ook in haar eigen belang zou het westen alle zeilen moeten
bijzetten om een tweede, minder blij stemmende ineenstor
ting van Oost-Europa te voorkomen.
Een waarschuwing die twee onver
gelijkbare gezelschappen gisteren
op even onvergelijkbare niveaus af
gaven. Oosteuropese leiders op de
Conferentie voor Veiligheid en Sa
menwerking in Europa (CVSE) in
Parijs, en een min of meer willekeu
rige groep deskundigen op een fo
rumdebat over de toekomst en vei
ligheid van Europa in Leiden. De
ene groep met de wereld, de ander
met voornamelijk studenten als ge
hoor. Maar de boodschap was in
beide gevallen 'help'.
Joris Voorhoeve, hoogleraar poli-
tiek-bestuurlijke aspecten van in
ternationale organisatie aan de
Leidse universiteit en directeur van
het Instituur Clingendael, toonde
zich groot voorstander van westerse
steun aan Oosteuropese landen
maar gaf ook onmiddellijk de gren
zen aan. "West-Europa moet de ei
gen rol niet overschatten. Wij kun
nen de ontwikkelingen voor hoog
uit tien procent beïnvloeden, verder
zijn het toch binnenlandse aangele
genheden. Maar de beperkte moge
lijkheden die er zijn, moeten we
volop benutten".
Duwtje in de rug
Voedsel- en medische hulp voor de
komende winter bepleitte Voorhoe
ve voor alle Oostbloklanden die dat
nodig hebben, het spookbeeld van
op het zelfde moment uitbrekende
voedselrellen en etnische onlusten
schetsend: "een explosief meng
sel". Voorstander is hij ook van
structurele economische hulp on
der voorwaarden ("met zomaar alle
kredietregisters opentrekken ko
pen regeringen alleen maar tijd en
worden de problemen niet aange
pakt"), en hulp om de ecologische
ramp die zich in Oost-Europa vol
trekt op te vangen. Dit laatste on
voorwaardelijk, "omdat het ook in
ons belang is dat bij voorbeeld de
vele kernreactoren in Oost-Europa
veiliger worden".
Om de voormalige Oostbloklan
den ook anderszins een duwtje in de
rug te geven, suggereerde Voorhoe
ve dat de Europese Gemeenschap
zich tegenover hen anders moet op
stellen. Volgens de oud-politicus
moet de EG de landen niet botweg
te verstaan geven dat toetreding
'out of the question' is zolang er eco
nomisch geen orde op zaken is ge
steld. Beter is het de deur op een
kier te zetten door economische ak
koorden en associatie-akkoorden te
sluiten om de overgang naar de
vrije-markteconomie te vergemak
kelijken.
Catastrofe
Abdorachmanovitsj Achtamsjan,
hoogleraar geschiedenis en politiek
van Europa en Amerika in Moskou,
had even daarvoor de belangrijkste
economische problemen in de Sov
jetunie geschetst die, als verbeterin
gen uitblijven, het land "niet in een
crisis maar in een catastrofe stor
ten". Achtamsjan noemde vooral de
extreme nadruk die de Sovjetunie
steeds op de defensie-industrie
heeft gelegd. De nu noodzakelijke
De roep om onafhankelijkheid, van verscheidene Sovjetrepublieken kan, gecombineerd met e
jis, leiden tot rassen- en voedselrellen. Daarbij is ook het Westen niet gebaat.
ombouw tot civiele industrie is ech
ter uiterst gecompliceerd en kost
baar. Verder heeft het land zich bij
de export te weinig op eindproduk-
ten gericht. "We zullen meer dan
grondstoffen moeten leveren, en
dan niet alleen vliegtuigen en ka-
Achtamsjan vindt het econo
misch hervormingsprogramma van
Sovjet-president Gorbatsjov, dat na
maandenlange discussie uit de bus
is gekomen, een forse stap vooruit.
Er is alleen tijd nodig om de maatre
gelen uit te vieren, en tijd om van
het land een ware rechtsstaat te ma
ken. In dat streven moeten de Eu
ropese landen de Sovjetunie steu
nen als ze, zoals Voorhoeve ook zei,
geen terugkeer van de harde lijn of
een door leger en veiligheidsdien
sten aan de kant geschoven rege
ring wensen.
Onaangenaam
Nu het Warschaupact op zijn laatste'
benen loopt en de Sovjet-troepen
massaal Oost-Europa worden uitge
bonjourd, zijn de Oosteuropese lan
den ook militair in het luchtledige
beland. Maar de hervonden Europe
se broeders als oplossing onder de
NAVO-paraplu laten schuilen,
biedt geen soelaas, stelde zowel
Achtamsjan als prot G.C. Berkhof,
hoogleraar strategische studies aan
de Leidse universiteit.
Beide heren menen dat de Sov
jets het op zijn zachtst gezegd on
aangenaam zullen vinden "als het
NAVO-grondgebied- tot aan hun
grenzen zal lopen, nog afgezien van
de volkenrechterlijke problemen".
Het zou ook het gevoel van isolatie
in het land versterken, en de vraag
is welke onvoorspelbare krachten
daar weer profijt van trekken.
De EG (op korte termijn) en de
CVSE zijn niet geschikt voor een
militair-strategische rol, stelde
Berkhof. Hij bepleitte een naar zijn
mening te weinig bestudeerde op
lossing: regionale veiligheidsstruc
turen onder vlag van de CVSE-con-
ferentie. Met de Sovjetunie als apar
te veiligheidsstructuur, "want dat
wordt ook een groep van regionale
landen, al is nog niet duidelijk van
welke", aldus Berkhof onder ver
wijzing naar op afscheiding beluste
Sovjet-republieken.
Onbesuisd
Over de drang naar onafhankelijk
heid van onder meer Litouwen, Est
land, Letland en Georgië zei Acht
amsjan dat die processen hem soms
te snel en te onbesuisd gaan. Waar
van willen ze onafhankelijk zijn?
vroeg hij zich hardop af. "Econo
misch is het onmogelijk. In Litou
wen zijn er op 1000 mensen 120 au
to's. Olie heeft de republiek niet, die
moet op de wereldmarkt worden
gekocht. Maar ze hebben zelf niks te
bieden. Ander voorbeeld: in Arme
nië en Azerbajdzjan kunnen ze één,
twee maanden in hun eigen voedsel
voorzien". Volgens Achtamsjan
wordt de bevolking in de republie
ken ook te weinig naar hun mening
gevraagd; minderheidsgroeperin
gen tellen al helemaal niet mee.
De Sovjetunie op zich hoeft niet
tot in de eeuwigheid te blijven be
staan en terug naar af hoeft even
min, betoogde Achtmasjan, zelf
overigens van Tartaarse afkomst.
"Als Litouwen afvalt, zijn we met
vier miljoen mensen minder. Daar
treur je om als om een familielid dat
vertrekt. Maar het eigenlijke Rus
land, met nog een paar delen, moet
groot blijven".
Voor het Westen is het volgens
hem evenzeer van belang dat de
Sovjetunie niet ongecontroleerd uit
elkaar valt. Berkhof en Voorhoeve
deelden die mening. "Het Westen
heeft op zichzelf weinig belang bij
het bijeenblijven van dat land", al
dus Voorhoeve, "maar er zijn vol
doende redenen om de Sovjetunie
te helpen de instabile situatie te be
zweren: wapenvermindering en het
vermijden van gewelddadigheden
die kunnen overslaan naar de rest
van Oost-Europa. En niet te verge
ten het gezamenlijk beleid van Oost
en West. De vruchten daarvan zien
we nu in de Verenigde Naties rond
de Golfcrisis. Het zou een slechte
zaak zijn als grootheden elkaar daar
weer zouden dwarszitten".
Gorbatsjov steunt
energieplan Lubbers
PARIJS (GPD) - Sovjet-president
Gorbatsjov is "een groot voorstan
der" van het energieplan van pre
mier Lubbers. De president liet dat
gisteren, tijdens een kort onderons
je in de vergaderzaal van de Confe
rentie voor Veiligheid en Samen
werking in Europa (CVSE) in Pa
rijs, aan Lubbers weten.
Het plan komt er op neer dat de
Sovjetunie aardgas levert aan het
Westen, terwijl West-Europa de
technologie inbrengt om het gas te
winnen. Lubbers wil op die manier
ook proberen de enorme milieuver
vuiling in Oost-Europa te bestrij
den.
Overigens begreep Gorbatsjov
aanvankelijk niet wat het plan be
helst, maar na een toelichting wél.
Bij de lancering van zijn plan werd
Lubbers enkele maanden geleden
verweten weinig duidelijk te zijn
geweest. Vorige week nog zei de
premier dat hij het plan in de aan
loop naar de CVSE-top nog eens
goed had doorgenomen. Overigens
maakten verscheidene staatshoof
den en regeringsleiders de afgelo
pen twee dagen in Parijs in lovende
zin gezag van 'het plan-Lubbers'.
Van ANP-verslaggever
Alex Huysmans
DEN HELDER - "Afscheid nemen
went nooit. Het is elke keer weer
even zwaar, maar de vreugde bij
thuiskomst is des te groter". Ineke
Koster en Marijke de Winter heb
ben in hun leven vaak afscheid
moeten nemen. Maandagochtend
was het weer zover. In Den Helder
zwaaiden zij hun echtgenoten uit
die deel uitmaken van de beman
ning van de schepen die naar het
Golf-gebied zijn vertrokken.
Zes maanden moeten Ineke en
Marijke het stellen zonder de man
nen. Hoewel de man van Ineke ge
middeld zeven maanden per jaar
van huis is, valt het haar elke keer
weer zwaar. De tijd die haar man
van huis is, vult Ineke door zoveel
mogelijk bezig te zijn. "Ik heb ge
lukkig een baan. Hoewel het eigen
lijk een extra belasting is, vormt het
ook een goede afleiding. Verder heb
ik veel familie waarmee ik kan pra
ten", vertelt ze.
Bivakkeren
Marijke besteedt een groot gedeelte
van haar tijd aan vrijwilligerswerk
voor het Thuisfrontcomité. Dit co
mité bestaat uit een aantal echtge
notes van bemanningsleden die in
de Golf bivakkeren. Het probeert
mensen te helpen die in dezelfde si
tuatie verkeren. "De achterblijvers
kunnen ons bellen om bij voorbeeld
ervaringen uit te wisselen en om
vragen te stellen", zegt Marijke.
"Wij willen de onderlinge contacten
verbeteren. Er is veel behoefte aan
even lekker babbelen".
Voor praktische vragen die het
dagelijks leven met zich meebrengt
kunnen de achterblijvers contact
opnemen met Bureau Thuisfront
van de Nederlandse Marine. Omdat
echtgenotes er grotendeels alleen
voor staan, rijzen vragen over zaken
als studiefinanciering en ziektekos
ten. "Verder onderhouden wij het
contact tussen het thuisfront en de
schepen en zijn wij een centrale
gereformeerde synode leeft over
het feit dat de Wereldraad de poli
tiek van Ceausescu nooit heeft
willen veroordelen. Castro heeft
een dergelijke verklaring altijd te
gen gehouden, omdat de Wereld
raad zijns inziens beter de weg
van de 'stille diplomatie' kon be
wandelen.
De Wereldraad-afgevaardigde
van de Gereformeerde Kerken,
ds. M.J. van der Veen-Schenke-
veld, had zich bijzonder boos ge
maakt over deze opstelling. Zij
had diverse malen tevergeefs op
een publieke veroordeling aange
drongen. De gereformeerde syno
de gaf daarom dit voorjaar de af
gevaardigden voor de grote We
reldraad-assemblee, volgend jaar
in Canberra, de opdracht mee de
kritiek van de synode over te
brengen.
Overeem had dit in zijn dank
woord kort uiteengezet, want "ik
wil eerlijk met u zijn". Terwijl hij
daarop afrondend bezig was Cas
tro Gods zegen toe te wensen, liep
deze geagiteerd naar de micro
foon om zich te verweren. Castro
benadrukte dat de Wereldraad zo
heeft gehandeld, juist uit zorg
voor de mensen in het land. "Ik
had graag duidelijker willen spre
ken".
Bovendien heeft de Wereldraad
Ceausescu intussen nooit gepre
zen, aldus Castro, die meende dat
de Westerse media op dat punt in
het verleden wel een scheve
schaats hebben gereden. "De
laatste paar jaar was het mode om
kritiek op Ceausescu te geven,
maar tien jaar geleden kreeg hij
de handen op elkaar omdat hij
zo'n onafhankelijke koers voer".
Castro trok een vergelijking
met de positie die het Rode Kruis
innam. "Die doet geweldig werk,
maar heeft men daar Ceaüsescu
wel veroordeeld? En heeft u daar
om het Rode Kruis veroordeeld?"
Na de verontwaardigde reactie
van Castro merkte Overeem op
hem niet de mening van de syno
de te hebben willen onthouden.
Castro brengt dezer dagen on
der meer bezoeken aan de synode
van de Hervormde Kerk, de Raad
van Kerken, kardinaal Simonis
en premier Lubbers. Bij de minis
ter-president zal Castro zijn zorg
verwoorden over het beleid ten
aanzien van asielzoekers en de
groeiende kloof tussen arm en
rijk.
derling ontstaan veelvuldig nieuwe
contacten. Het comité probeert elke
maand iets te organiseren.
Voor problemen op emotioneel
gebied, zoals eenzaamheid, verwij
zen de comité's door naar de afde
lingen Geestelijke Verzorging en de
Maatschappelijke Dienst Defensie.
"Het is niet onze bedoeling aan de
mensen te gaan sleutelen", zegt Van
der Meer. "Maar als mensen gaan
praten, betekent dat dat het pro
bleem al gesignaleerd is. Dit houdt
in dat je dan al snel richting oplos
sing komt". Volgens Marijke werkt
het praten met het Thuisfrontcomi
té drempelverlagend, omdat de le
den ervan in hetzelfde schuitje zit
ten.
Ineke kan duidelijk merken dat
zij het Golf-conflict met andere
ogen volgt dan een ander. "Ik denk
dat ik zo langzamerhand een expert
ben op het gebied van de Golf. Ieder
uur van de dag volg ik de ontwikke
lingen, ook al wil ik het zelf eigen
lijk niet".
Van onze redacteur
Wim Schrijver
LUNTEREN De secretaris
generaal van de Wereldraad
van Kerken, dr. Emilio Cas
tro, voelde zich gisteren op de
gereformeerde synode in
Lunteren "oneerlijk" behan
deld. Na de speech van Castro
had voorzitter ds. E. Overeem
grote zorg uitgesproken over
het mensenrechtenbeleid van
de Wereldraad. Een boze Cas
tro wilde daarop de gelegen
heid voor een reactie op zo'n
"sterke veroordeling".
Castro had in zijn toespraak voor
de synode van de Gereformeerde
Kerken benadrukt dat 1990 een
goed jaar was voor de oecumene.
Hoewel hij ook minpunten zag
als het conflict in de Oekraïne tus
sen de orthodoxen en katholie
ken was hij blij dat in het Mid
den-Oosten verschillende katho
lieke kerken zich bij de regionale
Raad van Kerken hebben aange
sloten. Ook was hij ingenomen
met de onlangs gehouden ker-
kenconferentie in Zuid-Afrika,
waar veel kerken elkaar voor het
eerst sinds dertig jaar spraken.
Castro zweeg over de kwestie-
Roemenië. In zijn dankwoord na
de toespraak van Castro, ging
Overeem daar wel op in. Hij ver
woordde de "grote zorg" die in de
Castro'Veroordeelt u ook het
Rode Kruis?' (archieffoto)
Opvarenden van de fregatten die maandag naar de Golf vertrokken gaan aan boord, terwijl demonstranten
oproepen niet te gaan. Voor de thuisblijvers is de langdurige afwezigheid van hun partners soms een probleem.
(foto ANP)
vraagbaak", zegt Bart van der Meer
van het Bureau Thuisfront.
"Voor de achterblijvers is het ge
makkelijk een centraal punt te heb
ben datje kunt bereiken met vragen
over bij voorbeeld mauine en ge
zin". Daarnaast zorgt het bureau
voor familieberichten. De post is
voor de bemanning èn de achterblij
vers heel belangrijk. Omdat er erg
veel post is, krijgt het Bureau Thuis
front hulp van het Thuisfrontcomi
té.
Vorige week bedroeg het aantal
brieven 1.500. Vanaf de schepen
werden reisverslagen verstuurd
waarin staat wat er zich allemaal af
speelt. Al deze verslagen moeten
naar de achtergebleven familie.
"Als je nagaat dat elk schip onge
veer tweehonderd man aan boord
heeft, dan begrijp je dat de verwer
king ervan heel wat tijd vergt", al
dus Van der Meer.
Elke keer als een schip langer dan
vier maanden weg is, wordt een
thuisfrontcomité opgericht. Elk
schip een eigen comité. Dat organi
seert evenementen om het contact
tussen de achterblijvers onderling
te onderhouden. Zo wordt een mid-
termdag gehouden, waarop het hele
thuisfront welkom is. Er wordt dan
ondermeer een video getoond die
de bemanning zelf heeft opgeno
men. Ook kunnen foto's worden be
keken en ervaringen worden uitge
wisseld. Onder achterblijvers on-
Afloop
Zorgen over een goede afloop van
het conflict maakt zij zich geregeld.
"De ene dag is het erger dan de an
dere. De laatste dag wordt ik 's
nachts wel eens plotseling wakker
en zit ik rechtop in bed. Die onze
kerheid over hoe het zal aflopen,
blijft. Ik denk niet dat mensen be
grijpen wat die onzekerheid in
houdt. Het gaat langs hen heen.
Veel mensen denken: 'Het zal wel
loslopen'".
Ineke en Marijke vinden dat er
ook leuke kanten zitten aan de
voortdurende afwezigheid van hun
echtgenoten. "Ons huwelijk is in ie
der geval niet onderhevig aan sleur
en de momenten waarop we samen
zijn zijn natuurlijk een feest. Daar
kun je intenser van genieten".
(De namen Ineke Koster en Marijke de
Winter zijn verzonnen omdat betrokke
nen niet onder hun echte naam in de pu
bliciteit willen)
