Versplinterd winkelhart
m
Vernis heelt oude films
'Opknappen vaak te duur'
Guldens! Cenrs
Geen klasse of standing bij winkels in Leiden
VRIJDAG 16 NOVEMBER 1990
Eén van de belangrijkste redenen
dat veel grote bedrijven Leiden tot
voor kort meden, is het ontbreken
van stedelijke allure'. De
winkelstraten zijn
onoverzichtelijk en hebben in elk
geval geen klasse, standing,
kwaliteit of uitstraling. De
winkels liggen kriskras door
elkaar: een bank naast een
tweedehands boekwinkel, een
schoonheidssalon naast een winkel
voor kledingreparatie. Onze
medewerker dwaalde door het
labyrinth van het winkelcentrum
en raakte spoedig de rode draad
kwijt. Hij ontkwam
ternauwernood aan een val in een
opengebroken straat en sprak tot
slot met enkele
winkeliersverenigingen op zoek
naar het raadsel van het
versplinterde winkelhart.
LEIDEN 'Begin omdat je ergens moet
beginnen'. Dat lijkt het standpunt van de
winkeliers in de binnenstad. 'Begin om
dat je ergens moet beginnen'. Dat lijkt
dan ook het enige bruikbare standpunt
als je de winkels in de binnenstad van
Leiden wilt beschrijven.
door Hans van Willigenburg
Schrijver dezes stapt uit de bus voor V
&D, hartje centrum, en begint de Bree-
straat af te lopen in een willekeurige rich
ting naar het Rapenburg. Onmiddellijk
is Boekhandel Kooyker in beeld, die met
zijn grote vignet (twee eenden en een
opengeslagen boek) een prominente 'eye
catcher' is. De zaak heeft twee verdiepin
gen en is ruim van opzet. Beneden is een
ronde balie met computers, waar klanten
met al hun vragen terecht kunnen. Een
stukje links van deze moderne boekhan
del zit het oude pand van H.G. Luijken,
een muziekhandel die gespecialiseerd is
in klassieke muziek. Zo in het hartje van
de stad lijken deze twee zaken een aange
naam rustpunt te vormen voor consu
menten, die zich enige 'spirituele' goede
ren willen aanschaffen.
Maar al gauw verwatert de indruk dat
er een onderlinge afspraak is. Richting
Diefsteeg bevinden zich achtereenvol
gens Herbs Health Store, Pinguin,~'t
Schippertje Antiek en de ABN-bank, een
merkwaardige mengeling, die na de Dief
steeg zijn vervolg krijgt met een juwelier
en een silo die De Slegte heet, opslag-
Acrobatiek
De flauwe bocht van de Breestraat wordt
ingezet. Er moeten acrobatische toeren
worden uitgehaald om niet in het natte
zand van de opgebroken stoep te belan
den. Stratemakers houden hun hamers
even stil en kijken je aan met een air van
'wat mot dat hier?'
Het eerstvolgende teken van leven is
halverwege de bocht en wordt gevormd
door reisboekhandel Zandvliet, kapsalon
Tom Westen en City Snack. Maar wat
voor leven? City Snack is de uitvalsbasis
van de hongerige Minerva-student, uitge
rust met de onvermijdelijke fruitautoma
ten. En warempel, bij passage van City
Snack staat een heel contingent studen
ten als levend bewijsmateriaal in
derdaad rondom de fruitautomaten hun
patatje naar binnen te schrokken.
Voorbij City Snack kom je nog een
paar kledingwinkels tegen. Deze winkels
kijken de hele dag tegen bussen aan en de
grauwe gebouwen van de Postbank en
belendende percelen. Verderop komt het
in verval geraakte gebouw van bioscoop
Trianon in zicht. De ouderwetse, ijzeren
hekken... het bedompte hokje van de
kaartjesverkoper... de stoffige aankondi
gingen... Dit is al lang geen winkelstraat
meer, maar een triest aandoend na-oor-
logs decor, waarin je met gemak een
neuspeuterende Frits van Egters (hoofd
persoon uit De Avonden van Gerard van
het Reve) kunt aantreffen.
Even verderop, op de hoek van de Pa
pengracht, bevindt zich dan opeens o!
wereld van verschil Dille Kamille;
een schone, optimistische, eigentijdse
zaak vol snuisterijen, die wordt gedomi
neerd door de lichte kleur van grenen.
'De automatiek staat garant voor een bedwelmende patatgeur en een vast percentage jeugdpuistjes. En wat hangt e
Slap gespannen lijnen met fletse vaantjes, die in zig-zag-banen boven de straat heen en weer zwiepen'. <fot
Het laatste stukje Breestraat, tussen
Papengracht en Rapenburg, biedt even
eens vreemde combinaties. Allereerst is
er een ouderwets, schraal verlicht zaakje
voor kledingreparaties, Diamantschaar
geheten. Deze winkel wordt van rechts
geëscorteerd door een schoonheidssalon
die een halve eeuw verder leeft: in 1990.
De Bodyboetiek zo heet de salon
kondigt op zijn etalage de volgende ser
vices aan: zonnecentrum, afslankstudio
en bewegingsstudio.
Contrast
Om het rijtje af te maken: aan de Body
boetiek grenzen vervolgens twee winkels
van de firma Esmé; één die zich bezig
houdt met 'fashion' en één met 'nailser-
vice' (voor harsnagel, tipnagel, nail by
lamp, manicure en pedicure). Deze beide
zaken zien er, net als de Bodyboetiek,
zeer verzorgd uit. Ze mikken zo te zien op
de koopkrachtige vrouw. Bij 'fashion'
blinken de goudkleurige kledingrekken
je tegemoet. De zaak zit goed in een glan
zend zwart jasje en zou in de Amsterdam
se P.C. Hooftstraat niet misstaan.
Maar wat zit ernaast? Een naamloze
winkel in goedkope witte verf, die zijn ar-
De filmkliniek
KATWIJK "Je moet een filmtic heb
ben om hier te kunnen werken", zegt H.
Baden, directeur van Renovo film BV in
Katwijk. Zelf noemt hij zich 'trouble
shooter' van het oorspronkelijk Haagse
filmrestauratie-bedrijf dat al sinds 1954
bestaat. Niet voor niets onderhoudt Ba
den tijdens vakanties een 'hotline' met de
basis. Altijd kan zich iets onverwachts
voordoen. Een film die tijdens een voor
steling breekt, moet de volgende dag
weer kunnen draaien. Voor Renovo bete
kent zoiets nachtwerk. "Maar het komt
altijd af', verzekert de immer oppiepbare
directeur.
door Willeke Heijkoop
Ruim de helft van alle bioscoopfilms,
officieel cinematografische films, die in
Nederland draaien, is bij Renovo door de
machines en de controlerende handen
van de medewerkers gegaan. (De andere
helft van de films behandelt een gelijk
soortig bedrijf in Nieuwegein.) Bij Reno
vo worden beschadigde films hersteld en
nieuwe films 'bioscoopklaar' gemaakt.
Het geheim is niets meer dan een ver-
nislaagje dat de kwaliteit van de film ga
randeert of hernieuwt. Na een eerste
handmatige controle worden de films
met een machine stof- en vetvrij ge
maakt. Vervolgens staat er een ingenieus
apparaat klaar waarin de lange slingers
film vernist en gedroogd worden. Na nog
een controle verdwijnen de films weer in
hun blikken en gaan dan linea recta met
de vrachtwagen naar de bioscoop, het
filmhuis of de school. Dat gebeurt alle
maal binnen hooguit 48 uur.
tikelen etaleert achter een stalen hek
werk dat van de eerste de beste bouw
plaats lijkt gerukt. Autotelefoons, anten
neversterkers, autoradio's en satelliet
schoteltjes liggen onder een koud TL-
licht in hun plastic verpakkingen naar de
voorbijganger te lonken. Zouden er wer
kelijk dames zijn die na het kopen van
een dure jurk snakken naar een antenne
versterker?
Helemaal aan het einde zitten twee in
stellingen die ook al weinig met elkaar
uitstaande hebben; snackbar Lotus en
uitzendbureau Content.
Afslaand naar het Kort Rapenburg is
het een beetje wonderlijk vast te stellen
dat je zoëven door een gedeelte van één
van de belangrijkste, Leidse winkelstra
ten bent gelopen. Was dit alles? Tsja, ken
nelijk wel. Je laat de moed niet zakken,
wandelt richting Haarlemmerstraat en
blijft goed om je heen kijken. Voor één
keer, denk je, lijkt hier sprake van een ze
kere coördinatie. Iemand die op zoek is
naar werk kan hier in één oogopslag een
handige verzameling van uitzendbureaus
overzien (Luba, Randstad, ASB), maar
jammer: voor een verbindingsweg tussen
de Bree- en de Haarlemmerstraat is het
wat magertjes. Voor wie winkelt valt er
op het Kort Rapenburg niet veel opwin
dends te beleven.
Dan de Haarlemmerstraat; het eerste ge
deelte. Een vooroordeel ligt op de loer.
Het luidt: 'nu kom ik terecht in een grote,
lawaaiige tienerboetiek die zich via dis-
codreun en kauwgum kauwende ver
koopsters aan mij zal opdringen'. Maar
gelukkig, het blijkt reuze mee te vallen.
De Piece of Cakes, Break-Outs, Stars,
Steps. Fooks, Taxi's, Foxy Fashions en
Tiffany's zijn wat hun volume betreft op
een aanvaardbaar niveau gaan zitten.
Aan de linkerkant zie je zelfs een aantal
mooie, nieuwe kledingzaken, die zich
richten op de voormalige tiener, die nu
een baan heeft en meer geld. Het valt
überhaupt op dat de winkels er alles aan
doen om hun entreé's zo ruim en aantrek
kelijk mogelijk te maken.
Maar ook in de Haarlemmerstraat
slaagt een elektronicazaak als Tandy er
wonderwel in als een lelijke eendje door
het vaarwater van de uitgebalanceerde
etalages van If Co te zwemmen. En de
automatiek van Yed Snacks staat garant
voor een bedwelmende patatgeur en een
vast percentage jeugdpuistjes: jongeren
die in pastelkleurige reddingspakken (of
zijn het regenjassen?) luidruchtig hun
kroketten en frikadellen naar binnen
schuiven. En wat hangt er in de lucht?
Slap gespannen lijnen met fletse vaan
tjes, die in zig-zag-banen boven de straat
heen en weer zwiepen. Kortom, je reinste
bezuinigingsornamentiek.
Florissant
Verderop geven twee grote filiaalbedrij
ven, C&A en Hema, een wat florissanter
gezicht aan de Haarlemmerstraat. Het
zijn twee grote publiekstrekkers, die niet
op de inrichting van hun nieuwe zaken
hebben beknibbeld. In beide filialen is
het prettig rondlopen. De verbouwde He-
ma heeft boven een koffie- en lunchroom
en een foto-service (ook voor pasfoto's).
Ook niet onvermeld mag de nieuwe in
gang blijven: een postmoderne zuilenga
lerij die de Griekse oudheid met de recht-
toe-recht-aan-stijl van Mondriaan lijkt te
kruisen. Erg revolutionair en, vanwege
de neutrale kleur grijs, net niet 'overdo-
Deze nieuwe filialen hebben een posi
tieve uitstraling naar de andere winkels.
Een goed voorbeeld daarvan is het arrive
ren van de Maasdam-parfumeriezaak,
waar de logo's van Christian Dior, Car-
tier, Jil Sander en Yves Saint Laurent als
mooie lichtbakens naar buiten schijnen
genoeg om je één volle seconde in Pa
rijs te wanen.
Kijkshop
Via de 'schoenenboulevard' in de Don-
kersteeg, waar Van Haren, Dolcis, Man-
field, Presburg en Van Dalen ter afwisse
ling voor een 'branchevast' gebied heb
ben gezorgd (de consument kan snel en
makkelijk vergelijken), gaat de weg via
de Hoogstraat en de Nieuwe Rijn naar de
Botermarkt, die van een afstand bezien
gedomineerd wordt door de Kijkshop
in het pand waar vroeger C&A zat. Deze
winkel doet zijn naam eer aan; alle artike
len worden afgescheiden door glas.
Als je binnenkomt denk je even aan
een vermenigvuldigde diepvriesafdeling
van een supermarkt; overal manshoge
glazen kasten met deuren erin. Op de
achtergrond klinkt een mierzoet muzak-
muziekje, die de consument tijdens het
kijken tot kopen moet verleiden. Er
heerst een steriele sfeer. Mensen zitten
met hun neuzen tegen het glas aan naar
de artikelen te staren. In de kast met tele
visies kun je bijvoorbeeld in twaalfvoud
naar een snookerwedstrijd tussen John
Parrott en Stephen Hendry kijken, het
geen enkele klanten met een verveeld ge
zicht doen. De Kijkshop is een verant
woorde winkel, maar daar is dan ook al
les mee gezegd.
Poging
Via 't Gangetje kom je ten slotte langs Vi
deogigant Jumbo. Daarna sta je weer op
de hoek van de Breestraat. De eerste aan
blik lijkt er één van een brede allee. Hier
lijkt een oprechte poging gedaan om te
gemoet te komen aan de esthetische ver
langens van de wat meer verwende con
sument. Opvallend zijn de winkels van
Warnecke (modieuze marmertegels),
Wolfslag (uitgebreid en verfraaid) en
Licht Interieur (chique front). Achter
de symmetrische ramen van de laatste
staat een schitterende collectie moderne
lampen en andere meubels.
Toch levert ook dit gedeelte van de
Breestraat geen uniform beeld op. 'Doe je-
huis, tuin en keukenvoordeel met Giraf
fe', is bijvoorbeeld een slagzin die wel iets
zegt over de intenties van dit goedkopere
broertje van Blokker. Ook stomerij Pal-
the is bepaald geen streling voor het oog.
De kiosk Walk-in al evenmin. En nemen
we de levensgrote borden 'stuntprijzen'
en 'opheffingsuitverkoop' dan ook nog in
de beschouwing mee, dan moet de con
clusie ook hier zijn dat klasse hier weder
om het onderspit delft.
Lichtpuntjes
Is er dan niks positiefs over de winkels te
melden? Jawel. Wie even van de gebaan
de paden afwijkt kan in Leiden veel klei
ne, gespecialiseerde winkeltjes tegenko
men, die een gezellige en intieme sfeer
hebben. Deze zaakjes zitten in het eerste
deel van de Hoge woerd (denk aan: Za-
zou, Het Klaverblad, Apex, Marleentje
Ko), en verder in het gebied achter de
Breestraat; Langebrug, Diefsteeg, Pieter-
kerk-Choorsteeg. Daar is winkelen mis
schien wel op z'n leukst. Daar, in de ach-
terafsteegjes, hebben alle steden nog een
beetje hun eigen karakter. Welke Leide-
naar kent bijvoorbeeld niet 'Ah tjsou'
(Asia), het kleine winkeltje met Oosterse
specialiteiten en prullaria? En de vele, ge
specialiseerde antiquariaten? De postze
gelhandels? De ambachtelijke zaakjes?
Het winkelhart van Leiden is als een
hoop dobbelstenen na een worp. Leiden
hoeft natuurlijk geen stad te worden voor
de snob, maar zou het niet leuk zijn als de
verbeelding een beetje meer aan de
macht komt? Een klein beetje meer
Champs Elyséés. Al is het maar honderd
meter lang.
Directeur Baden heeft een filmtic en Dick Tracey houdt de wacht.
Mafiageld
Op de lijst van klanten prijken namen als
Walt Disney, Warner Brothers en Concor
de Film, maar ook De 'kleinere' maat
schappijen als Cinemien en Hungry Eye
Pictures maken gebruik van de diensten
van Renovo. Baden zegt niet kritisch te
zijn tegenover zijn klanten. "Zolang er
geen mafiageld in het geding is, hebben
wij met niemand problemen". Overigens
vond men het bij Renovo niet nodig de
omzetcijfers uit de doeken te doen. "La
ten we zeggen dat het om enkele miljoe
nen gaat".
Naast bioscoopfilms (van 35 milimeter
breed) worden ook zogenaamde 16 mili
meter films behandeld. Scholen werken
daar bijvoorbeeld mee en ook in het alter
natieve filmcircuit draait het om 'smal
film'. Zelfs particulieren kunnen met hun
huis-tuin-en-keukenbeelden naar Reno
vo komen. Het gaat dan meestal om films
met een persoonlijke \vaarde. "Soms is
het echt de moeite en de kosten niet meer
waard om films te herstellen. Dat zeggen
we de mensen dan uiteraard van tevoren.
Voor iedere film wordt namelijk een dia
gnose gesteld. Toen we alleen maar res
tauratie deden, kreeg Renovo vaak de bij
naam filmkliniek".
Dick Tracey
Baden legt uit dat Renovo nu veel meer
doet dan alleen films vernissen. "Voor
een grote film in première gaat, is het pu
bliek via reclameposters, folders, stan
dees (kartonnen menshoge filmfiguren
die in de hal of net buiten de bioscoop
worden geplaatst) en ander denkbaar re
clamemateriaal al 'klaar' gemaakt voor
de lancering. Naast het vervoer en de ver
spreiding van de films, gebeurt de distri
butie van al die dingen ook vanuit dit be
drijf'.
Met genoegen laat 'mister Renovo' het
magazijn zien. Inderdaad is het daar Dick
Tracey himself die met een mitrailleur de
toegang bewaakt. Even verderop heeft
een 'Gremlin' plaatsgenomen achter een
kolosaal bureau. Schappen vol filmblik-
ken en aanverwante artikelep staan opge
stapeld in de rekken. Alles in de juiste
volgorde van werken zodat de hele rits in
een moeite kan worden afgewerkt.
Cellofaan
Op een extra verdieping 'zetelt' de repro
ductie-afdeling die zaken rondom de
films regelt. Het kantoorplateau van het
magazijn torent ook boven alles uit. "Hier
wordt alles en alles geregistreerd", ver
telt Baden. "In feite houden we ook de
boekhouding van onze klanten bij. Wan
neer komt de bestelling, wanneer nioet
wat gereed staan?".
Sinds kort doet Renovo ook in video.
Alle tapes van de Rijksvoorlichtings
dienst staan gerangschikt en in de rekken
en in de gecomputeriseerde archieven
van het bedrijf. Bovendien kunnen vi
deobanden 'overgeschreven' worden op
verschillende systemen en kunnen 8 en
16 milimeterfilms, het type dat de thuis-
filmer gebruikt, op video worden gezet.
Elke video die Renovo verlaat, doet dat
compleet met inlegvellen en stickers,
verpakt in kartonnen of kunstof doosjes
en omhuld door cellofaan. Via Van Gend
en Loos komen de banden vervolgens op
de plaats van bestemming terecht.
Om de banden 'goed' te houden, wat bij
videomateriaal vrij moeilijk is, heeft Ba
den speciaal klimatologisch geregelde
'kelders' uitgedacht. Alleen in Katwijk
staat die apparatuur. "Ik moet dat nog
wat verder ontwikkelen", zegt de direc
teur optimistisch. Aan hem zal het niet
liggen, hij heeft die 'filmtick' als geen an
LEIDEN In Amsterdam is de P.C.
Hooftstraat vaak onderwerp van allerlei
grappen over de rijke lui van Amster
dam-Zuid, die er in hun Jaguar of Merce
des naar toe rijden en er hun luxe spullen
inkopen. Het is een typisch voorbeeld
van een straat die zich richt op het kapi
taalkrachtige deel van de bevolking.
door Hans van Willigenburg
"De P.C. Hooftstraat is wel een interes
sant voorbeeld", zegt H. van Cleef, de
Leidse voorzitter van de winkeliersvere
niging Breestraat. In onafhankelijke rap
portages is de P.C. Hooftstraat bij naam
genoemd en heeft men geadviseerd om
van de Breestraat althans een dergelijke
straat te maken. Ook de gemeente vond
dat in eerste instantie. De Breestraat zou
meer klasse moeten gaan uitstralen.
Zo'n drie jaar geleden na een periode
van neergang, van het wegtrekken van
winkels was er volgens van Cleef een
brede overeenstemming om de Bree
straat op te stoten in de vaart der volke
ren. "Toen zat er een stijgende lijn in. Ie
dereen was van goede wil, de gemeente
en de middenstand. Winkels als 'Licht
Interieur' en 'Dennis Klassiek' waren er
als eerste bij. Zij zeiden 'dit zien wij zit
ten' en hoopten op een gunstig stralings
effect van hun aanwezigheid. Andere za
ken, zoals Wolfslag, leverden een bijdra
ge door te gaan verbouwen".
Dat de ambities voorlopig nog niet zijn
verwezenlijkt wijt Van Cleef grotendeels
aan nalatigheid van de gemeente. De
straat is verkeerstechnisch nog niet ge
noeg ontlast, de trottoirs zijn maar mond
jesmaat verbreed en nieuwe verlichting
is er ook nog niet, al liggen de grondka-
bels er inmiddels wel. Van Cleef vreest
hierdoor dat de Breestraat voor een nieu
we, neerwaartse periode staat.
Provinciestad
Luuk Palm van de firma Swaak
Hofenk is voorzitter van 'Leiden Leeft',
een vereniging waarin winkeliersvereni
gingen, KNOV, Kamer van Koophandel,
VW en ambulante handel zich gezamen
lijk inzetten voor de bewinkeling in de
Leidse binnenstad. "Laten we niet de
fout maken om een provinciestad als Lei
den te vergelijken met Amsterdam. La
ten we liever kijken naar wat kleine ker
nen in onze regio. Daar zie je prachtige
winkelstraten waar wij een voorbeeld
aan kunnen nemen. Met een tikkeltje ja
loezie vervolgt hij: "Vaak geven die ge
meenten hoge prioriteit aan het winkel
landschap. Men heeft belang bij een goe
de bewinkeling omdat men nieuwe be
woners naar zich toe wil trekken. Men is
bereid tot investeren".
Bovendien kan in veel winkelcentra
een zorgvuldig toelatingsbeleid gevoerd
worden. Men hanteert een afgewogen
toelatingssysteem. Welke winkel wil men
wel, welke niet? De winkelcentra stellen
potentiële nieuwkomers vragen als: ben
je kredietwaardig? Kun je op langere ter
mijn blijven zitten? Heb jij de branche
die wij willen hebben? Op zo'n manier
ontstaat er in een winkelcentrum een gro
tere samenhang tussen de verschillende
zaken.
Palm: "In Leidse binnenstad hebben
de winkels een minder hoge prioriteit. Er
is niet zoveel geld voor het opknappen
van de entourage. Maar het plezierige van
de vrije status van de Breestraat en Haar
lemmerstraat is dat iedereen die zin heeft
zich kan vestigen. En vervolgens kan ie
mand uitproberen of-ie wel of niet een
boterham kan verdienen. Lukt dat niet,
dan moet-ie weg en komt er een ander".
Klitten
Het voordeel van de Leidse winkelstra
ten, vindt Palm, is toch de mogelijkheid
voor het publiek tot vergelijken. Als
voorbeeld noemt hij de Donkersteeg,
waar een enorme concentratie van schoe
nenzaken zit. "Als je door de Donker
steeg loopt kun je in een paar minuten
tientallen schoenen met elkaar vergelij
ken! Onderschat dat niet". Winkels met
dezelfde soort produkten klitten volgens
Palm juist bij elkaar omdat zij weten dat
het publiek er prijs stelt op de mogelijk
heid tot vergelijken.
Een probleem voor veel binnensteden
en ook voor Leiden is dat ze onder
ling steeds meer op elkaar gaan lijken. De
grootste veroorzakers daarvan zijn de fili
aalbedrijven. Die hebben er trouwens
zelf ook het meeste last van. Palm: "Eén
van de resultaten daarvan is dat aan de
randen van het centrum steeds meer in
ventieve ondernemers kleine, exclusieve
winkeltjes opstarten".
