Te laat, te vroeg en te weinig
'Dat boemelen is een crime'
Geen armen in
bloederige bakken
Leiden wordt
schoorvoetend
kantorenstad
VRIJDAG 16 NOVEMBER 1990
PAGINA 31
Toen halverwege de jaren tachtig
overal de kantoren als
paddestoelen uit de grond rezen,
stond Leiden erbij en keek ernaar.
Bedrijven waren na de recessie,
toen geen ondernemer geld had
voor een nieuw hoofdkantoor,
bezig aan een grote inhaalrace.
Alleen in Leiden was geen ruimte
voor kantorenbouw en veel
ondernemingen weken daarom uit
naar andere steden zoals
Amsterdam Zuidoost, de
Haarlemmermeer en Utrecht. Nu
de markt voor onroerend goed is
ingezakt, verrijzen ook in Leiden
hier en daar kantorenlokaties.
Maar de vraag is of die paar
terreinen genoeg zijn wanneer in
de toekomst de Trein met de Grote
Vaart (TGV) door Leiden flitst en
Schiphol bedrijven naar de regio
zal zuigen.
ZOETERWOUDE - Het lijkt zo voor de
hand te liggen: in een agrarische gemeen
te met veel koeien vestigt zich een groot
handel- en produktiebedrijf dat wel weg
weet met het vee. dat uit de veilige wei
landen en schuren naar het slachthuis is
gebracht. Gebroeders Zandbergen BV
verwerkt en verhandelt op het Zoeter- i
woudse industrieterrein Grote Polder
echter nauwelijks Nederlands vlees.
Ruim 75 medewerkers importeren vlees
uit Botswana, Nieuw Zeeland en andere
delen van de wereld en exporteren dat
weer naar Nederland., de VS, Duitsland
en andere landen in Europa.
door Eric-Jan Weterings
"We hebben ons hier elf jaar geleden ge
vestigd als handelsfirma", verklaart ad
junct-directeur B.S.J. van Dijk, "en het
Zoeterwoudse industrieterrein is daar
voor een goede centrale plaats". Jaren
daarvoor begonnen twee broers Zand
bergen slagerijen in Beverwijk en aan de
Leidse Morsweg. In de loop der jaren
breidden de activiteiten zich uit tot de
huidige 'complete vleesfirma', die behal
ve handel ook de nodige 'bewerkingen'
aan het vlees uitvoert.
Kernactiviteiten van Zandbergen zijn
de import van vlees uit bijna alle wereld
delen, dat vervolgens aan de groothandel
wordt doorverkocht. Uit Zuid-Amerika,
Ierland en het in zuidelijk Afrika gelegen
Botswana komt rundvlees, Australië en
Nieuw Zeeland leveren lamsvlees en
Oost-Europa varkensvlees.
Wrang
De controle op geïmporteerd vlees ge
beurt op het bedrijfsterrein in Zoeter-
woude. Het grootste deel van de impor
ten komt via de haven van Rotterdam Ne
derland binnen en wordt dan in transito
vervoerd naar Zoeterwoude. Daar ze-
telen Nederlandse keurmeesters en dou
aniers die het vlees van de benodigde
stempels en certificaten voorzien voordat
de firma er mee aan de slag kan.
Hoewel dè Europese markt door tarief
muren wordt beschermd is het vlees uit
de Derde Wereld volgens Van Dijk van
zo'n goede kwaliteit dat import nog
steeds lonend is. "Vooral Afrika en Zuid-
Amerika leveren betere produkten dan
de binnenlandse markt. Het vlees is bac
teriologisch op een beter niveau: scho
ner, veiliger en langer houdbaar".
Het wrange gegeven dat veel landen
vlees exporteren waar de bevolking zelf
te weinig en te eenzijdig te eten heeft be
kijkt Van Dijk vooral als een ondernemer
op wereldschaal. "Wij zijn handelaren die
Xx
N .N*
opereren op de wereldmarkt en dan heb
je te maken met vraag en aanbod. Voor
veel armere landen is export de enige ma
nier om wat te verdienen. Daarnaast im
porteren wij ook uit landen als Canada,
Ierland en Nieuw Zeeland en dat kun je
bepaald geen ontwikkelingslanden noe
men. In Australië en Nieuw Zeeland
struikel je bijna over de schapen".
Bloederig
Rundvlees wordt als ossehaas en entre-
cóte verkocht aan de horeca, maar deze
lekkernijen vinden ook hun weg naar sla
gerijen, supermarkten en andere groot
verbruikers in Nederland en Europa.
"Aan dit vlees worden door ons geen be
werkingen uitgevoerd", zegt Van Dijk.
"Als er nog iets aan moet gebeuren voor
dat het naar de consument gaat dan doet
de slager dat zelf'.
De produktie beperkt zich volgens Van
Dijk tot halffabrikaten van 'vleesafval-
len' en 'vleesdelen'. "Vleesafvallen is een
term uit onze branche waar organen als
levers en harten mee worden aangeduid.
Vleesdelen zijn delen van een varken als
de buik, de hammen en schouders die
worden versneden. Wij leveren aan de
groothandel die worsten of andere consu-
mentenproduktën maakt".
De verhalen van seizoenwerkers die
met hun armen in bloederige bakken vol
organen aan een lopende band staan te
graaien noemt Van Dijk 'zwaar overdre
ven'. "Als onze wagens produkten in het
binnen- of buitenland hebben afgeleverd
nemen ze op de terugweg vlees mee van
Nederlandse varkensslachterijen, dat
dan in Zoeterwoude wordt versneden tot
half-fabrikaten. Dat gebeurt onder hygië
nische omstandigheden die door de over
heid worden gecontroleerd".
LEIDEN De folders ogen goed. Lei
den, monumentale stad met toekomst.
Leiden werkt. Stad met karakter. De mi
nimale reistijden worden nog net niet in
seconden uitgedrukt: Utrecht 45 minu
ten, Rotterdam 30, Schiphol 15.
Nederland de toegangspoort tot Euro
pa, Leiden vervult die rol in de Randstad,
jubelt de reclamefolder verder. Zo
schaart ook Leiden zich onder die tiental
len andere gemeenten die blijkens hun
glossy glimmende en kleurige folders
precies in het centrum van zo'n beetje het
heelal bevinden.
door Henk Houtman
En eigenlijk gaat het Leiden niet eens zo
slecht af. De kantoren vliegen de grond
uit. Het ene architectonische hoogstand
je wordt door een volgende alweer over
troffen. De kantorenlokaties in Leiden
zijn bepaald geen zandwoestijnen. Men is
op de gemeentelijke acquisitieburelen
aan de Breestraat redelijk tevreden. Ka
naalpark, Plesmanlaan en Schuttersveld
lopen gestaag vol. De nieuwste loot aan
de stam is het stationsgebied.
In de Leidse kantorenbranche worden
redelijk prestigieuze vestigingen aange
troffen. Heerema, Schreiner Airways,
Fasson, Research voor Beleid, NBBS,
Olivetti, Bazis, Pica, World Trade Flower
Centre, Infotheek, banken, ziekenfonds.
Een aantal bedrijven heeft zijn hoofdves
tiging in Leiden. Heineken en Estec
schurken dicht het Leidse aan.
De reden, dat een bedrijf zich ergens
vestigt, is in weerwil van alle inspanning
op het gebied van acquisitie, marketing
en reclame vaak een toevallige. De beslis
sers kennen toevallig iemand, of hebben
gevoelsmatig een zwak voor een bepaal
de gemeente, al dan niet gevoed door
jeugd-, werk- of studieherinneringen.
Zo kan het gebeuren dat tientallen, mis
schien wel honderden werknemers een
nieuwe werkomgeving vinden, die het
gevolg is van intuïtief gedrag van hun
baas.
Station
Waarmee niet gezegd is, dat een investe
ring voor een nieuw kantoor met de ogen
dicht wordt gedaan. Parkeerruimte, de
nabijheid van een station en natuurlijk
het prijskaartje dat aan het kantoorge
bouw hangt geven uiteindelijk de door
slag. De grote kantoorlokaties liggen in
Leiden op loopafstand van het station,
zonder twijfel een sterk punt voor de
sleutelstad.
Leiden kan van oudsher geen kanto
renstad worden genoemd, ondanks de
nabijheid van het regeringscentrum. Ook
recente nieuwbouw voor ministeries is
altijd blijven steken in de directe omge
ving van Den Haag, zoals Zoetermeer,
Leidschendam en Voorburg.
De belangstelling van de Leidse ge
meentebestuurders voor de kantorensec
tor is tamelijk vers en een direct gevolg
van het wegvallen van veel werkgelegen
heid in de (zware) industrie. Tot voor kort
was de kantorenactiviteit nogal eenzijdig
geconcentreerd op het Academisch Zie
kenhuis en de universiteit. Pas in de
laatste tien jaar wordt wat verder geke
ken en wordt serieuzer werk gemaakt
van het scheppen van werkgelegenheid
in de dienstensector.
De concurrentie is hevig. Gemeentebe
stuurders zijn happig op kantoorvesti
ging. Het is milieuvriendelijk, het gaat
meestal om prestigieuze werkgelegen
heid, het kantoorvolk is op z'n minst uit
het middenkader afkomstig en heeft een
redelijk inkomen.
Ingetogen
Leiden heeft zich redelijk ingetogen op
de kantorenmarkt gepresenteerd. Geen
grote kantoorpalen op voorraad bouwen,
Kantoren schieten als paddestoelen uit de grond. In Leiden gebeurde dat een paar
jaar later dan elders, zoals dit kantoor van Research voor Beleid aan de Schiphol
weg. (foto Ellen Martens)
maar gefaseerd. Zorgen dat leegstand tot
het minimiem wordt beperkt, want de er
varing elders heeft geleerd dat dat dode
lijk is. Als een gemeente teveel aanbod
heeft en leegstand ontstaat, dan werkt
dat averechts. Leiden probeert jaarlijks
zo'n 10.000 vierkante meter vloeropper
vlak in de kantorenbranche te slijten en
dat beleid heeft redelijk succes.
Wat dat betreft zien de plaatselijke ma
kelaars de ontwikkeling van het stations
gebied met enige zorg tegemoet. Leiden
krijgt een compleet nieuw station, wat
voor de gemeente een buitenkansje is. En
al zal de TGV er niet stoppen, er langs sui
zen doet de supersnelle internationale
trein wel en dat geeft toch een beetje sta
tus. De zorg van de makelaardij betreft
evenwel niet de TGV, maar de grootscha
ligheid van het stationsproject. De 'up
grading' van het kantoormilieu rond het
Centraal Station Leiden is mooi
LEIDEN Pica heeft begin vorig
jaar een kantoorpand aan de
Schipholweg in Leiden betrokken.
Pica is een organisatie, die zich
richt op een optimaal gebruik van
informatie door bibliotheken, uit
geverijen, universiteiten, musea
en bedrijven. De naam Pica is een
samentrekking van de beginlet
ters van Project for Integrated
Catalogue Automation. Een on
mogelijke naam, vond het bedrijf
zelf. Nu is de officiële naam Stich
ting Centrum voor Bibliotheekau
tomatisering Pica. Waarom Lei
den? Directeur L. Costers zegt:
"Een samenloop van omstandig
heden".
door Henk Houtman
Sedert de oprichting was Pica gehuis
vest bij de Koninklijke Bibliotheek in
Den Haag. Costers: "Het gebouw, dat
naast het centraal station in Den Haag
staat, is qua architectuur een interessant
object. Het is een prachtig pand, maar
voor de gebruiker onvriendelijk. Het he
le gebouw is voorzien van air-conditio
ning, dus er is geen raam te vinden datje
open kunt zetten. Verder is het als kan
toortuin ingericht en dat is niet prettig.
Onze mensen zijn hooggekwalificeerde
krachten, die interessant, maar moeilijk
werk hebben. Daarvoor heb je rust om je
heen nodig. En dat lukt niet erg met een
grote open werkruimte als een kantoor
tuin".
Het aantal werknemers was inmiddels
op zo'n 50 gekomen. De huisvesting
werd wat krap. Een tussentijdse proviso
rische ingebruikname van een gedeelte
van het magazijn van de Koninklijke Bi
bliotheek bood onvoldoende soelaas.
Het idee om naar een eigen gebouw om
te.zien, werd sterker.
Huisvesting
Costers: "We werkten al veel samen met
Bazis, die automatisering doet voor zie
kenhuizen. Met prof. Bakker van Bazis,
die in het Academisch Ziekenhuis in
Leiden zat, maakten we de afspraak om
te proberen gezamenlijk iets te vinden
om uit de huisvestingsproblemen te ko
men. Bazis bleek een optie te hebben op
een stuk grond aan de Schipholweg in
Leiden. De financiering ging ons wat
makkelijker af en zo werd besloten dat
wij het kantoorgebouw, waar we nu dus
zitten, zouden kopen. Dat was de goed
koopste oplossing. Wij zijn de huisbaas
van Bazis". In december '88 betrok Bazis
het pand, Pica volgde in januari '89.
"De lokatie beviel ons zeer", vertelt di
recteur Costers in zijn kantoor op de bo
venste vérdieping, blij met het raam dat
open kan. "We zaten in Den Haag direct
naast het station en dus waren onze men
sen gewend om met de trein te gaan.
Veel jongere werknemers hadden een
huis in Zoetermeer gevonden, enkelen
woonden in Delft en er wonen er bok een
paar in Amsterdam. Die laatsten zijn er
wat reisafstand betreft beter van gewor
den. Wat voor ons natuurlijk belangrijk
was, is dat we in Leiden vlakbij het sta
tion zitten. Met proffesor Bakker zijn we
nog wezen kijken op het bio-science-
park, maar dat vonden we te ver van het
station. Bovendien is er nog aardig wat
eigen parkeerruimte achter ons pand,
dus onze medewerkers hebben met heel
weinig problemen de switch naar Leiden
gemaakt".
LEIDEN De belangstelling voor
kantoorruimte in Leiden is de laatste
twee, drie jaar goed te noemen. Make
laar M. Smitsloo noemt een aantal van
30.000 vierkante meter, dat er per jaar
is bijgekomen. Vóór 1988 ging het vol
gens hem beduidend minder, enkele
duizenden vierkante meters per jaar.
Op dit moment zijn in Leiden enkele
interessante kantoorlokaties in aan
bouw. Aan de Plesmanlaan moeten de
projecten Leidsche Schouw 1 en 2 ko
men. Het gaat om zo'n 11.000 vierkante
meter. Voor bijna het gehele project
moeten nog huurders worden gevon
den.
Aan de Schipholweg naast het pand
van Pica en Bazis wordt momenteel
door Erica Beheer een kantoorpand
van 7000 vierkante meter vloeropper
vlakte gebouwd. De helft hiervan is
voorverhuurd. Aan de overkant wordt
gebouwd aan de kantoorpanden Sta-
tionade 1 en 2. Het gaat om respectie
velijk 2700 en 2800 vierkante meter.
Een van de huurders is Global Enge-
neering, dat al in Leiden is gevestigd
en hier z'n nieuwe hoofdvestiging
krijgt.
Er is een Stationade 3 in voorberei
ding van ongeveer 3000 vierkante me
ter.
De Raad heeft naast het pand van het
Flower Trade Centre een stuk grond
voor kantorenbouw, maar dat ligt nog
braak.
meegenomen, maar als er in een klap
50.000 tot 70.000 vierkante meter - dure
- kantoormeters bijkomen, dan moet er
met de economie ook helemaal niets mis
zijn. Leiden is geen Amsterdam en Lei
den is ook geen Den Haag.
Schiphol
Met het stationsproject in aantocht gaan
de prangende blikken der Leidse ge
meentebestuurders steeds vaker richting
Schiphol. In stilte hoopt men, dat het sta
tionsproject precies op tijd komt om aan
de expansieve bedoelingen van de natio
nale luchthaven tegemoet te komen. De
Schipholbedrijven kunnen in de Haar
lemmermeer niet volledig aan hun trek
ken komen en moeten nu noodgedwon
gen hun actieradius gaan vergroten.
De Bollenstreek heeft er geen in om
zich door de Schipholse kippedriften van
de wijs te laten brengen. De ruimte is er
hard nodig om de glastuinbouw niet naar
de Flevopolder of Friesland te zien ver
dwijnen en bovendien is er grote behoef
te aan woningbouwlokaties voor de eigen
bevolking. Alphen aan den Rijn zou wel
willen, maar zit hopeloos in de knoei met
de verbindingen.
Leiden past beter bij de maat van de
Schipholbedrijven. Het stadse milieu
van een gemeente van 100.000 inwoners
spreekt de ondernemer aan, de aanwezig
heid van de universiteit geeft aanzien en
bij voorbeeld-het bio-sciencepark met
veel interessante bedrijven maakt het
vestigingsklimaat gunstig. De grond is in
Leiden ten opzichte van de omgeving van
Schiphol bijna goedkoop te noemen en
de 15 treinminuten tussen Leiden en
Schiphol zal een Amsterdammer niet ha
len.
Erfpacht
"Het was wel even slikken, toen we hoor
den dat de grond in erfpacht zou worden
uitgegeven, maar de voordelen waren
toch van dien aard dat we het hebben ge
daan. Ik kan me echter voorstellen dat er
bedrijven zijn, die vanwege die erfpacht
afhaken".
Ronduit een negatief punt vindt direc
teur Costers de oost-west verbinding,
zowel per auto als per trein. "Onze verga-
derpost is enorm gestegen sinds we in
Leiden zijn gehuisvest, want we verga
deren noodgedwongen maar veel in
Utrecht. Je kunt het de mensen niet aan
doen om vanuit Groningen en Friesland
per trein naar Leiden te laten komen. Tot
Utrecht gaat het nog wel, maar dan moe
ten ze via Alphen naar Leiden boemelen,
dat is een crime".
De noord-zuid verbinding is wel
goed, vindt Costers. De rijkswegen 44 en
4 en het Intercitynet van de Spoorwegen
staan daar borg voor. De ontsluiting in
oostwaartse richting, de All, laat tot dr
oefenis van Pica voorlopig nog wel even
op zich wachten.
Pica heeft vooralsnog voldoende
ruimte, maar sluit niet uit dat als het
werk zich in positieve zin blijft ontwik
kelen, het huidige pand te klein wordt.
Bazis zit ook flink in de lift en kijkt nu al
met een schuin oog naar het kantoor
pand dat naast hen aan de Schipholweg
wordt gebouwd. "En we kunnen er altijd
nog een verdieping op laten zetten. Dan
krijgen we er 700 vierkante meter bij",
zegt Costers. "Daarmee is bij de bouw al
rekening gehouden".
EG-project
De bibliotheekautomatisering in Neder
land trekt internationaal de aandacht.
Nederland vervult een voortrekkersrol.
Samen met Noorse en Deense collega's
werd twee jaar geleden al aan de EG ge
rapporteerd hoe bibliotheken via auto
matisering en computernetwerk van el
kaar kunnen profiteren. Er volgde een
voorstel om met de koppeling van data
banken van drie netwerkorganisaties
(Pica met een Engelse en Franse even
knie) te experimenteren.
Pica heeft inmiddels zo'n 130 vaste
klanten. Er komen er steeds meer bij. Se
dert in 1978 de instelling dank zij steun
van het ministerie van onderwijs en we
tenschappen de beschikking kreeg over
een centraal computersysteem is er spra
ke geweest van een stormachtige ont
wikkeling. Die extra verdieping zou nog
wel eens nodig kunnen zijn.
