Bedrijven vrezen groei
terrein
Bedrijfsterrein Grote Polder langzaam dichtgeslibd
'Nog 100 hectare
industriegrond over'
VRIJDAG 16 NOVEMBER 1990
»i Bedrijven moeten groei zo
langzamerhand vrezen. Want
groter worden betekent
uitbreiden, en uitbreiden betekent
een nieuw gebouw erbij. En dan
beginnen de problemen pas, want
ruimte voor een nieuwe
bedrijfshal of een extra kantoor is
er niet meer op de ongeveer 50
bedrijfsterreinen in de Rijn- en
Bollenstreek. De economische
groei heeft ook geleid tot overvolle
wegen, waardoor werknemers
vaak in de file staan en
verzendingen door
ondernemingen in de regio soms
>i uren vertraging oplopen. Portret
van het industrie-terrein Grote
Polder in Zoeterwoude, dat ooit
het moderne antwoord op alle
problemen was maar nu langzaam
dichtslibt.
ZOETERWOUDE - Ooit was de Zoeter-
woudse Grote Polder een van de modern-
- ste industrieterreinen van Nederland.
Met de A4 om de hoek en centraal gele
gen in de Randstad een uitstekende plek
voor vestiging van nieuwe of uitbreiding
van bestaande bedrijven. Begin jaren ze-
4 ventig kreeg de werkgelegenheid in Lei
den en omstreken een nieuwe impuls
dankzij de aanleg van de Grote Polder.
door Erna Straatsma
Voor Leidse ondernemers was het terrein
een welkome uitwijkmogelijkheid, als
huisvesting wanneer een onderkomen in
de binnenstad te klein werd. Die functies
heeft de Grote Polder inmiddels niet
meer. De gemeente Leiden heeft haar
handen van het bedrijfsterrein afgetrok
ken omdat het al jaren vol zit. En de on
dernemers klagen steen en been over de
onbereikbaarheid van het gebied door de
enorm toegenomen verkeersdrukte.
Het elektronica-concern Japan Victor
Company (JVC) heeft hieruit onlangs
conclusies getrokken. Het bedrijf ver
huist naar het nieuwe Leidse industrie
terrein Roomburg aan de overzijde van
de Kanaalweg, vlakbij de A4. Een woord
voerder van het bedrijf spreekt over een
'heel mooi punt'. "Dan hoefje 's ochtends
en 's avonds tenminste niet een half uur
in de file te staan om het terrein af te ko-
En JVC wil graag uitbreiden, wat in
Zoeterwoude niet kan. Nu heeft het be
drijf de beschikking over een oppervlak
te van 3.500 vierkante meter, in Leiden
huurt JVC straks een terrein van 25.000
vierkante meter. "Het pand dat we hier
hebben is veel te klein en we kunnen er
niets meer op of om bouwen". Het nieu
we hoofdkantoor van JVC, dat 25 miljoen
gulden gaat kosten, komt op het Leidse
industrie-terrein Roomburg.
De Grote Polder werd in 1969 bouwrijp
gemaakt en in 1972 vestigde zich het eer
ste bedrijf in het voormalige agrarische
gebied. De plannen voor het 60 hectare
tellende terrein werden in nauwe samen
werking tussen de gemeenten Zoeter
woude en Leiden ontwikkeld. De bedoe
ling van het industrieterrein was tweele
dig. In de eerste plaats moest de Grote
Polder extra werkgelegenheid scheppen.
En verder was het gebied een uistkende
uitwijkmogelijkheid voor Leidse bedrij
ven. Ondernemers uit de binnenstad die
wilden uitbreiden konden naar Zoeter
woude verhuizen.
Er was veel belangstelling voor het
nieuwe industrieterrein waardoor beide
gemeenten streng konden selecteren. Zo
werden geen bedrijven toegelaten die
veel ruimte in beslag namen, maar weinig
personeel in dienst hadden. Om die reden
werd onder meer de komst van een elek
triciteitscentrale afgeblazen.
Daarvoor in de plaats lukte het Heine-
ken naar Zoeterwoude te halen, 's Lands
grootste bierbrouwer koos het dorp uit
vanwege de gunstige ligging ten opzichte
van Rotterdam, waar de brouwerij werd
opgeheven. De nieuwe vestiging moest
zich op korte afstand van de oude brou
werij bevinden. Het voornamelijk Rotter
damse personeel kon makkelijk heen en
weer pendelen. De verkeersdrukte op de
Hoge Rijndijk, de verbinding naar de A4,
was toen nog niet zo groot.
Laaiend
Inmiddels worstelt de bierbrouwer, net
als alle andere bedrijven in de Grote Pol
der, wel met enorme verkeersproblemen.
Sinds 1976 kampen de ondernemers met
verkeersopstoppingen op en nabij de Ho
ge Rijndijk. Voorlopig ziet het niet naar
uit dat de situatie snel zal verbeteren. De
aanleg van rijksweg 11 (Leiden/Alphen-
/Bodegraven) wordt steeds uitgesteld en
de verbreding van de A4 tussen Zoeter
woude en Schiphol laat ook nog even op
zich wachten.
G. Nieuwenhuis van de Leidse Vereni
ging voor Industrie zegt dat veel Zoeter-
woudse ondernemers 'laaiend' zijn over
de voorstellen van Leiderdorp om een
bredere A4 buitenom de bebouwde kom
b»AS«* 4 mm****
aan te leggen. "Het kan nog wel tien of
vijftien jaar duren voor die weg er einde
lijk is. Op verzoek van Leiderdorp moe
ten er extra onderzoeken worden gedaan
en milieurapportages worden gemaakt:
dat werkt alleeen maar vertragend. En
Leiderdorp weet best dat Rijkswater
staat eigenlijk helemaal niets voelt voor
een omgeleide A4".
Een ramp
Het uitblijven van oplossingen voor de
verkeersproblemen ziet Nieuwenhuis als
een groot gevaar voor de toekomst van de
Grote Polder. "Het is gewoon een ranmp
als rijksweg 11 niet snel wordt aangelegd
en een bredere A4 er pas over tien jaar is.
LEIDEN - De ruim 50 bedrijfsterreinen
in de Rijn- en de Duin en Bollenstreek
beslaan bij elkaar een oppervlakte van
ongeveer 550 hectare. In de gehele regio
kan in principe 650 hectare worden ge
bruikt om bedrijven te vestigen. Dat be
tekent dat nog ongeveer 100 hectare als
fabrieksterrein ter beschikking is.
Dat extra terrein is hard nodig vinden
de meeste ondernemers die op een in
dustrieterrein zijn gevestigd. De be
drijfsterreinen zijn volgens hen te klein
en bovendien slecht bereikbaar. Hun
klachten kwamen naar voren in een on
derzoek dat in 1986 werd verricht door
de sociaal geograaf Marlies Nijs in op
dracht van de Kamer van Koophandel
en Fabrieken Rijnland. Nijs hield een en
quête onder een aantal bedrijven en in
ventariseerde de knelpunten en proble
men op de verschillende bedrijfsterrei-
Het belangrijkste probleem is het
ruimtegebrek, waardoor veel bedrijven
niet kunnen uitbreiden. Verhuizen is
doorgaans te duur en daarom zoeken de
ondernemers veelal hun heil in loodsen,
parkeergebieden, containers en bouw
keten. Het ruimtegebrek is ook nijpend
bij het parkeren van auto's. Volgens de
bedrijven zijn er te weinig parkeerplaat-
Een ander groot probleem is dat de ter
reinen vaak slecht bereikbaar zijn door
de opstopping op verschillende wegen
en bruggen. Industrieterrein De Waard
op het 'eiland' is bovendien slecht te be
reiken, doordat er maar slechts één
oeververbinding is. Ook is de bewegwij
zering volgens veel bedrijven slecht en
zijn de fabrieken daardoor moeilijk te
vinden.
Steen en been
Steen en been klagen de ondernemers
over de als streng ervaren regels van de
overheid, die volgens hen ook te veel de
oren laat hangen naar klagende buurtbe
woners. De gemeenten zijn vaak te wei
nig soepel met het hanteren van normen
voor bijvoorbeeld de maximale bouw
hoogte en het uiterlijk van de voorge
vels.
De erfpacht is veel ondernemers een
doom in het oog, met name die onderne
mers die bedrijfsgrond in eigen bezit
hebben. De bedrijven willen naast de be
staande erfpacht ook grond kunnen ko
pen.
Marlies Nijs heeft de klachten uitge
werkt tot een profiel waaraan een ideaal
bedrijfsterrein moet voldoen. Dat profiel
heeft zij vervolgens vergeleken met su-
gegsties voor de aanleg van bedrijfster
reinen in het Ontwerp-Streekplan Zuid-
Holland-West en in een studie van ad
viesbureau Frons. Nys onderzocht de
bedrijfsterreinen-in-spe Sassenheim-
Zuid, Polder Morsebel, Rode Polder,
Oostvlietpolder en Groenendijk. Af
gaande op wat de ondernemers wensen
(goed bereikbaar, goed herkenbaar en
dicht bij een stedelijk gebied) kwamen
drie terreinen in aanmerking: Sassen-
heim-Zuid (10 hectare), Rode Polder (50
hectare) en Oostvlietpolder (10 tot 12
hectare groot).
Het is opmerkelijk hoe de ontwikke
ling van deze bedrijfsterreinen wordt
vertraagd door de bestuurlijke versnip
pering in de regio en door discussies die
kenmerkend zijn voor geheel Noord- en
Zuid-Holland: ruimtgebrek en tegenge
stelde belangen (Groen Hart versus uit
breiding steden, industrie versus
milieu).
Alleen Sassenheim-Zuid staat in het
plan van de provincie aangegeven als
mogelijke vestigingsplaats. Sassenheim
zelf heeft echter geen behoefte aan een
industrieterrein, hoewel de gemeente
grote groeimogelijkheden heeft met
Schiphol in de nabijheid. Het probleem
van de Rode Polder is dat die is gelegen
in Woubrugge, dus in het rayon Zuid-
Holland Oost (en niet in West). Daarbij
komt dat de Rode Polder een agrarisch
gebied moet zijn met eventueel recrea
tiemogelijkheden.
De Oostvlietpolder komt wel voor in
het ontwerpplan van de provincie maar
is zoals vele gebieden in de Randstad
het middelpunt van een hevige dis
cussie. De polder sluit aan op het recrea
tiegebied De Vlietlanden en een bedrijfs
terrein doet volgens de gemeente Leiden
afbreuk aan het landschap van dat ge
bied.
Inventarisatie van de knelpunten
Oppervlaktegegevens van de bedrijfsterreinen in Rijnland
De terreininrichting
a. de bewegwijzering
b. parkeerruimte/wegenstructuur
c. ontsluiting
d. representatieve waarde
De bedrijfsruimte
a. bedrijfsruimte verouderd
b. bedrijfsruimte ontoereikend
De bereikbaarheid
a. ligging t.o.v. toeleveranciers/afnemers
b. bereikbaarheidsproblemen (files)
Ruimtelijke regelgeving
a. beknottend op ondernemingsinitiatieven
en/of niet consequent toegepast
b. klachten van buurtbewoners
Financiële aangelegenheden
a. erfpacht
b. grondprijs
Totaal indruk van de ondernemer
Wordt de A4 omgeleid dan zal de ontslui
ting van de Grote Polder overigens ook
weer anders geregeld moeten worden. Ik
vrees dat het terrein dan inmiddels ten
dode is opgeschreven. En al die jaren dat
de ondernemers moeten wachten op der
gelijke maatregelen zullen ze niet inves
teren".
Heineken heeft inmiddels zelf enkele
maatregelen getroffen. De bierfabrikant
heeft de verbreding van de Burgemeester
Smeetsweg uit eigen zak betaald. Daar
door verloopt de verkeersstroom van het
industrieterrein richting Alphen aan den
Rijn soepeler. Het gedeelte van de weg
openbare weg langs het terrein van de
bierbrouwer in de richting van de Hoge
Rijndijk heeft een extra rijstrook gekre
gen, die Heineken heeft 'voorgefinan
cierd'. De aanleg van de rijstrook kostte
Heineken ongeveer 80.000 gulden.
Aanvankelijk zou het werk worden uit
gevoerd door Rijkswaterstaat, gelijktij
dig met de aanleg van rijksweg 11. Vanaf
1991 zou de verbrede Burgemeester
Smeetsweg aansluiten op het nieuwe tra
ject van de rijksweg bij Zoeterwoude,
maar de aanleg van rijkswqg 11 is voorlo
pig uitegsteld tot 1995. Zo lang wilde de
bierfabrikant niet wachten.
De verbreding biedt echter geen soe
laas voor de automobilisten die vanaf het
bedrijfsterrein de andere kant op willen,
naar Leiden of de oprit van de A4.
Tevreden
De meeste ondernemers zijn overigens
wel tevreden met hun plaats in de Grote
Polder, afgezien van de verkeersporble-
men. JVC is voorlopig het enige bedrijf
dat heeft aangekondigd te willen verhui
zen naar Roomburg. Ambtenaar econo
mische zaken R.P.K. Douglas van de ge
meente Leiden zegt dat er zich verder
nog geen Zoeterwoudse bedrijven heb
ben aanmeld voor een plaats op het nieu
we Leidse industrieterrein Roomburg.
"Er is wel veel belangstelling voor Room
burg, maar het is niet zo dat ondernemers
de voorkeur geven aan Roomburg boven
de Grote Polder".
M. van Marwijk van het gelijknamige
kraanverhuurbedrijf beaamt dat. De on
dernemer zou graag uitbreiden in de Gro
te Polder maar dat is niet mogelijk. Aan
verhuizen naar Roomburg heeft Van
Marwijk wel eventjes gedacht, maar niet
lang: "Wij hebben een vreselijk antipa
thie tegen de erfpachtregeling van de ge
meente Leiden en hebben ons daarom
niet aangemeld".
Het kraanverhuurbedrijf beslaat een
oppervlakte van ongeveer 10.000 vier
kante meter en wil graag naar 15.000 vier
kante meter. "Het bedrijf is nu eigenlijk
groter dan de oppervlakte aankan", zegt
eigenaar Van Marwijk. "We kunnen niet
uitbreiden, maar willen ook liever niet
verhuizen. Daardoor zouden we een deel
van onze klanten uit de regio verliezen".
Van Marwijk heeft daarom zijn hoop
gevestigd op andere bedrijven in de Gro
te Polder die mogelijk in de toekomst
vertrekken. "Er zijn hier toch enkele be
drijven die over heel wat grond beschik
ken en die op hun beurt uit hun jasje
groeien. Als zij weggaan kunnen we mis
schien een gedeelte van hun bedrijfs
ruimte overnemen".
Royaal opgezet
Vreselijk veel 'problemen en ellende'
heeft Van Marwijk van de verkeersdruk
te op en om de Grote Polder. "Een deel
van onze werkzaamheden is het wegsle
pen van verongelukte auto's voor de poli-
tie's. Maar door de opstoppingen bij de
Hoge Rijndijk kunnen we niet altijd snel
ter plekke zijn. De verkeersoverlast heeft
het hier heel onaangenaam gemaakt".
Ook Drukkerij Deltabach wil ondanks
de verkeersproblemen in de Grote Pol
der blijven zitten. Directeur F. de Jong
zegt dat het industrieterrein nog steeds
'prima bevalt'. "Het is royaal opgezet, ziet
er leuk uit, en wij beschikken over plenty
parkeerrruimte. Voor de vele kleine en
middelgrote bedijven die hier zitten is de
Grote Polder heel geschikt. Er zijn toch
ook veel industrieterreinen die er een
beetje naargeestig uitzien. Dat is hier niet
het geval. Nou ja, echt modern zal de Gro
te Polder niet meer zijn. Als je andere
nieuwe bedrijfsterreinen ziet staan daar
allemaal grote glazen gebouwen op. Die
heb je hier dus niet".
Alleen de verbinding met de A4 noemt
De Jong een 'doffe ellende'. "Er komen
hier gemiddeld tien vrachtwagens per
dag bij ons langs en die doen er soms een
kwartier over om op de rijksweg te ko
men, Zoiets mag gewoon niet voorko-
Deltabach heeft voorlopig geen gebrek
aan ruimte. "Wij zitten al 15 jaar in de
Grote Polder. Sinds vijf jaar hebben we
een terrein van 4000 vierkante meter,
daarvoor hadden we 1000 vierkante me
ter. De oppervlakte die we nu hebben
staat nog niet helemaal vol. We kunnen
nog ongeveer 1000 vierkante meter bij
bouwen".
Grootste bedrijven
Samen met Heineken behoort 3M Neder
land, een bedrijf voor kantoorbenodigd
heden, tot de grootste bedrijven in de
Grote Polder. Het bedrijf is nog maar en
kele jaren gevestigd op het Zoeterwoud
se bedrijfsterrein. Voor 1985 zetelde de
firma vooral bekend van de gele
memoplakkers - in de Leidse Roosevelt-
straat. Ruimtegebrek zal het bedrijf voor
lopig geen parten spelen. Een woord
voerster vertelt dat 3M nog over grote
stukken braakliggend land beschikt. 3M
heeft in de Grote Polder zes hectare land
gekocht, waarvan slechts eenzesde is be
bouwd. De overige ruimte wordt zeker
nog volgebouwd want het gaat goed met
dit oorspronkelijk Amerikaanse bedrijf.
Last van de enorme stroom auto's op
en rond het bedrijfsterrein heeft 3M net
als iedereen. Toen het bedrijf zich in Zoe
terwoude vestigde zag het er nog naar uit
dat die problemen rond 1992 verholpen
zouden zijn. "Ja, het verkeersprobleem
blijft", zegt de woordvoerster. "Vooral
onze leveranciers hebben last van de fi
les. Bijvoorbeeld de wagens van Van Ge-
nd en Loos die onze produkten vervoe-
3M is inmiddels druk bezig met het
zoeken van alternatieve vervoersmidde
len voor werknemers. "Een paar geleden
hebben we de NZH al benaderd met de
vraag of èr een halte kan komen op de In
dustrieweg", zegt de woordvoerster van
3M. "Helaas kon die halte er niet komen.
De busonderneming meende dat zoiets
niet rendabel was". Ongeveer eenderde
van de 220 mensen die in het kantoor van
3M werken maken gebruik van het open
baar vervoer. "In de zomer kunnen de
meeste mensen gelukkig met de fiets ko
men".
Pesten
De Kamer van Koophandel van Rijnland
is een paar weken geleden begonnen met
een onderzoek naar de mogelijkheden
van gecombineerd bedrijfsvervoer voor
werknemers uit de Grote Polder. Dit ini
tiatief is genomen op verzoek van Rijks
waterstaat en de provincie. "Wij gaan
eerst in kaart brengen waar alle werkne
mers uit de Grote Polder vandaan ko
men", zegt P. Meijer van de Kamer van
Koophandel. "Daarna inventariseren we
wat het aanbod aan vervoersmmogelijk-
heden'is en wat er eventueel bij moet ko
men. Dat kan overigens van alles zijn. Je
kunt je bijvoorbeeld voorstellen dat be
drijven per vier werknemers een auto be
schikbaar stellen. Bedrijven hebben
vaak een enorm wagenpark en die auto's
blijven nu 's avonds ongebruikt op het
parkeerterrein staan. De werknemers
zouden ze voor woon-werkverkeer kun
nen gebruiken. Maar er kunnen ook bus
jes rond gaan rijden die werknemers op
halen".
Meijer benadrukt dat het niet de be
doeling is om werknemers 'uit hun auto
te pesten'. "Je moet ze gewoon een goed
alternatief bieden. En dat zoiets best kan
lukken zie je op verschillende andere
plaatsen in Nederland. Gecombineerd
bedrijfsvervoer kan een enorme kilome
terreductie opleveren".
Netto oppervlakte
Nog uitgeefbare oppervlakte
Bestaand
Geprojecteerd
Totaal
Bestaand
Geprojecteerd
Totaal
Bollenstreek
130,0
1.8
131,8
1.8
25,6
27,4
Rijnstreek-W
322,1
19.5
341,6
18,6
74,2
92,8
Rijnstreek-O
197,3
5.0
202,3
5,0
46,0
51,0
Rijnland
649,4
26,3
675,7
120,4
25,4
145,8
1 Leiden, De Waard; 2 Leiden, Zuid-Oost; 3 Warmond, Veerpolder; 4 Katwijk,
't Heen; 5 Sassenheim, Jagtlustkade; 6 Nieuwkoop, Industriepark; 7 Alphen,
Heimanswetering; 8 Zoeterwoude, Grote Polder.
Knelpunt, waar niet de ondervraagde zelf, maar andere ondernemers last van
Totaalindruk van de ondernemer:
Het terrein voldoet uitstekend
o Het terrein voldoet matig tot redelijk
- Het terrein scoort een onvoldoende
