'Bouwen, maar dan
in en aan de steden'
Vergelden van oorlogsmisdaden toestaan
REPORTAGEI
Minister Alders (VROM) en de foto van Nederland in 2015
BOEKHOUDER
ZOEKT fl.8.000
/^NK GOED VOOR
uw lening
'Psychologische test
aanstaande dominee
toch geen goed idee'
WOENSDAG 14 NOVEMBER 1990
GEESTELIJK LEVEN
Van onze correspondent
Margreet Vermeulen
DEN HAAG - Herhaaldelijk
schuift Hans Alders zijn vingers in
elkaar. "Nieuwe lokaties voor wo
nen en werken in en nabij de stads
centra. Dat alles gekoppeld aan
hoogwaardig openbaar vervoer".
Met een beetje spitsvondigheid
kunnen op die manier in de Rand
stad van 1995 tot 2015 nog 485.000
woningen worden weggezet, aldus
de bewindsman.
De bebouwingsdichtheid in de
grote steden kan fors omhoog. In de
Randstad kunnen volgens Alders
nog tenminste 60.000 woningen
worden ingepast. Voor de resteren
de 425.000 nieuwe woningen die
voor 2015 in de Randstad gereali
seerd moeten zijn, geldt het 'nabij-
heidsbeginsel', zoals Alders dat
noemt.
Alleen woningbouwlokaties die
zich dicht tegen de stedelijke centra
aanschurken, hebben de zegen van
Hans Alders. Op felgekleurde kaart
jes staat inmiddels haarfijn ingete
kend waar gebouwd mag worden.
En wat misschien belangrijker is:
waar niet.
"Een beperkend beleid is absolu
te voorwaarde om de verplaatsings
afstand te verkleinen", aldus Alders
die hoopt daardoor meer mensen op
de fiets, in de bus of trein en uit de
auto te krijgen. Nieuwe lokaties
voor wonen, werken en recreëren
worden voortaan getoetst op dat be
ginsel, voordat de eerste spade de
grond in mag. Met kantoorbouw in
weilanden of langs snelwegen zon
der aansluiting op tram- of bus- of
trein maakt Hans Alders korte met
ten. Bouwen in open ruimten zoals
het Groene Hart wordt zelfs nage
noeg taboe.
Macht
Overschat minister Alders zijn ei
gen macht niet? Hoe prikkelt de be
windsman bedrijven om zich wel op
die ene en juist niet op die andere
plek te vestigen? "Door te voorko
men dat er andere plekken zijn.
Door precies aan te wijzen welke
ontwikkelingen waar gewenst zijn
en waar niet. Juridisch wordt dat af
gedekt met streekplannen", zegt
hij.
- Maar als een bedrijf zich per se
onder de rook van Schiphol wil ves
tigen en daar van harte welkom
wordt geheten door zowel Schiphol
als de provincie, waar blijft de mi
nister van Ruimtelijke Ordening
dan?
Alders: "Rond Schiphol moeten
we durven selecteren ten gunste
van de bedrijven die werkelijk
luchthaven-gebonden zijn. Andere
bedrijven kunnen uitwijken naar
het Westelijk Havengebied, met
goede verbindingen natuurlijk".
"We denderen heus niet over de
provincies en gemeenten heen,
maar hier wordt een rijksbeleid op
poten gezet. Dat doen we niet voor
niets. Als op het eind van de schakel
één partij zich niet aan de afspraken
houdt, dan zal ik gebruik maken
van mijn aanwijzingsbevoegdheid"
(een soort veto-recht, red).
De Vierde Nota Ruimtelijke Ordening van ex-minister Nijpels (VROM) uit 1988 werd een
typisch 'liberale' nota genoemd. De VVD-bewindsman gaf de voorkeur aan een voorzichtige
toekomstverkenning boven een blauwdruk van Nederland in 2015.
Zijn opvolger, de PvdA'er Hans Alders, voelde zich geroepen de Vierde Nota aan te scherpen tot
de Vierde Nota 'Extra'. Al was het alleen maar om de planogie meer af te stemmen op de eisen
van het milieu. De bewindsman voorspelt de komende jaren "moeilijke keuzes tussen ecologie
en economie". Toch benadrukt Alders dat hij de essentie van de Vierde Nota van zijn
voorganger intact laat. "Anders hadden we wel een vijfde nota gemaakt".
Onmiskenbaar is niettemin het verlangen van Alders om meer te sturen dan zijn voorganger.
"Niet dat de overheid van boven af wil sturen en dirigeren", bezweert Alders in de inleiding van
zijn nota. "Laat ik het zo zeggen: de Vierde Nota leek op een profielschets. Deze lijkt meer op
een foto".
Bent i
bang dat minister
Andriessen (economische zakenbij
u op de stoep staat zodra u met aller
lei verboden en beperkingen het be
drijfsleven teveel afschrikt?
Alders, de wenkbrauwen hoog
opgetrokken van verbazing: "Daar
heb ik geen enkele aanwijzing voor.
Dat is een onderschatting van wat
Nederland is. Wij zijn niet een land
je dat ergens achteraan komt!"
De vrees dat Amerikaanse en Ja
panse bedrijven straks een ander
land uitverkiezen als 'springplank
naar de rest van Europa' komt Al
ders haast absurd voor. "Laten we
even een beetje op schaal denken,
zeg. Stel, ik ben een Japans bedrijf.
Dan vraag ik mij af: zijn er voldoen
de woningen, is er hoogwaardige te
lecommunicatie, hoe staat het met
de culturele voorzieningen en is het
wegennet niet voortdurend ver
stopt. Dat veronderstelt veel meer
dan dat ene precieze plekje waar het
kantoorpand komt te staan".
"In het buitenland hebben ze nog
nooit gehoord van een land waar de
grootste zeehaven en de grootste
luchthaven op 60 kilometer van el
kaar liggen. Dat is uniek in de hele
wereld. Dat kunnen we uitbuiten".
Uniek is eveneens het Groene Hart
van Holland. Deze open ruimte is
voor Alders min of meer heilig. Niet
één nieuwe woning mag daar bijge
bouwd worden, mits voor de op-
Van de 66.000 woningen die in het
Groene Hart gepland zijn, hoopt Al
ders een deel nog te kunnen tegen
houden. "Ik ga het niet in aantallen
uitdrukken, maar onze inzet is om
nog eens te gaan praten over de wo
ningen die nog niet in bestem
mingsplannen zijn vastgelegd".
Dezelfde plannen heeft Alders
met de geplande 1100 hectare ge
plande 'zichtlokaties', kantoorko
lossen langs snelwegen in grasland.
"Ik kan niet al die 1100 hectare om
zeep helpen. Dat moet duidelijk
zijn. Maar waar nog geen gronduit-
gifte heeft plaatsgevonden, wordt
opnieuw gepraat.
Het PvdA-kamerlid Frits Castri-
cum, specialist op het terrein van de
ruimtelijke ordening, voorspelde
onlangs een "bestuurlijke oorlog"
tussen de rijksoverheid en provin
cies over de inrichting van Neder
land. De provincies willen niet te
veel gedetailleerde bemoeienis van
'Den Haag'.
Alders: "We hebben enorme over
legrondes achter de rug met zowel
de provincies als gemeenten".
- Om oorlog te voorkomen?
Alders knikt instemmend: "Ja.
Maar er komt geen oorlog. Daar was
de sfeer niet naar".
- Misschien komt dat omdat u alle
provinciale plannen keurig over
neemt in de Vierde Nota Extra.
Maar wat gebeurt er als u de pro
vincies tegen de haren in strijkt?
Alders: "Nu zijn er ook al ver
schillen tussen wat de provincies
willen en wat mijn inzet is. Kijk
maar eens naar wat de provincies
zelf nog willen bouwen in het Groe
ne Hart. Bovendien wilde Amster
dam in het IJmeer ten oosten van de
stad een veel grotere bouwlokatie.
Wij zijn veel voorzichtiger met maar
15.000 woningen".
Bollenstad
- Wat is er met de bollenstad gebeurd
(een nieuwe stad met tienduizenden
woningen in de bollenstreek, red.),
waar u zo'n voorstander van was?
Alders: "Daar was ik geen voor
stander van. We hebben alle opties
bekeken. Maar het principe is bou
wen in en aan de stad. Er zijn dus
betere lokaties". Van een conflict
met de hoofdstad waar stijfkoppig
werd vastgehouden aan de IJmeer-
lokatie, in weerwil van de voorkeur
van Alders om richting Schiphol uit
te breiden, is geen sprake. "Ik heb
in de krant gelezen dat Amsterdam
dacht dat er een conflict met mij
- De oorspronkelijke Vierde Nota
was van een VVD'er. Waaraan kan
de leek zien dat deze aanscherping
van een PvdA'er komt?
Alders: "In de oude nota over
heerste het beeld dat de sterke kan
ten van Nederland werden ver
sterkt (de Randstad) en dat men 't
zwakke (het platteland) liet voor
wat 't was. Dat gaat niet aan. In de
Vierde Nota Extra is wel aandacht
voor 't zwakke en voor de leefbaar
heid van het platteland". Dat pro
vinciale grootheden als Vonhoff en
Wiegel de nota inmiddels tot 'pure
Randstadnota' hebben omgedoopt,
doet Alders niet echt pijn. "In die
zin dat wij beschrijven hoe de Rand
stad wordt ingericht, ja. Daar heb
ben ze gelijk in ook".
De suggestie van de gezagheb
bende Raad van Advies voor de
Ruimtelijke Ordening om een plat
telandsfonds op te richten, analoog
aan de stadsvernieuwingsfondsen,
wijst Alders van de hand. "Binnen
de provinciale besturen moet men
keuzen durven maken door de be
schikbare gelden de ene keer zus
aan te wenden en het andere jaar
Prof. Aldrich bezet 'Rode Kruis-leerstoel Leidse universiteit
LEIDEN - Een land in oorlog heeft
het recht op vergelding als de tegen
partij zich schuldig maakt aan ern
stige en systematische oorlogsmis
daden, ook al is dat in strijd met in
ternationale afspraken over de
rechten van de mens. Enig doel
moet zijn de de agressor te stoppen
in zijn misdaden. Weliswaar blijken
represailles in de praktijk nauwe
lijks te werken, maar van een bezet
land kan niet worden verwacht het
bij dreigementen te laten als bij
voorbeeld (een deel van) de burger
bevolking wordt afgeslacht.
Dat betoogde prof. G.H. Aldrich
gisteren bij zijn inauguratie aan de
Leidse universiteit als bijzonder
hoogleraar in het Internationaal
Humanitair Recht, in het bijzonder
voorzover toepasselijk in gewapend
conflict. Deze 'Rode Kruis'-leer-
stoel is in 1975 ingesteld door het
Leids universiteitsfonds met steun
van het Nederlandse Rode Kruis,
om een bijdrage te leveren aan de
verspreiding van het internationaal
humanitair recht. Aldrich, is sinds
1981 rechter in het Iran-United Sta
tes Claims Tribunal in Den Haag,
neemt de plaats in van prof. Kalsho-
Een land heeft het recht verboden
oorlogswapens in te zetten met als
uitdrukkelijk doel om gebruik van
verboden wapens door de tegenpar
tij af te straffen en nieuw gebruik te
voorkomen. Dergelijke vergel
dingsacties zijn volgens de huidige
regels van de Vierde Geneefse Con
ventie alleen toegestaan tegen vij
andelijke legers en dus verboden te
gen burgers, krijgsgevangen en be
schermde personen. Aldrich vindt
echter dat, in extreme omstandig
heden, burgerdoelen niet moeten
worden uitgesloten.
Landen die overwegen de Con
ventie te ondertekenen of te ratifi
ceren, zouden volgens hem een
voorbehoud kunnen maken op het
verbod op vergelding voor het geval
de tegenpartij ernstige oorlogsmis
daden begaat. Er is weliswaar een
indrukwekkend aantal, wijd geac
cepteerde verdragen over interna
tionaal humanitair recht, maar in de
praktijk blijken heel wat landen
zich daar niet aan te houden.
Een probleem dat, stelde Aldrich
met een verwijzing naar de Golfcri
sis. "helaas niet alleen actueel is,
maar ook van fundamenteel belang,
omdat minachting van de wet nog
meer minachting in de hand werkt
en er uiteindelijk toe leidt dat het lij-
ADVERTENTIE
Prof. Aldrich (l) wordt na zijn installatie als bijzonder hoogleraar internationaal humanitair recht gefelici
teerd door Rode Kruis-vertegenwoordiger Hans-Peter Gasser. (foto anpi
den van oorlogsslachtoffers, zowel
soldaten als burgers, wordt ver
groot".
Niet bestraft
Volgens Aldrich werken drie zaken
in de hand dat staten de verdragen
aan hun laars lappen: middelen om
naleving af te dwingen zijn er nau
welijks, controle op naleving al
evenmin en de verdragen zijn nau
welijks bekend bij het grote publiek
en te weinig bij het leger. "De resu-
laten van een standaardtest over
praktische kennis van het interna
tionaal recht onder militairen zou
den interessant zijn", aldus Aldrich,
die ervoor pleitte dat de NAVO zo'n
test onder de strijdkrachten van
haar lidstaten zou houden.
Een van de redenen waarom mili
taire officieren en regeringen zich
niet altijd evenveel van de verdra
gen aantrekken, is dat ze volgens
Aldrich "helaas gegronde redenen
hebben om sceptisch te zijn over de
middelen waarmee ze tot naleving
van verdragen kunnen worden af
gedwongen".
"Het bestraffen van onder meer
schending van de Geneefse Con
ventie is niet alleen de verantwoor
delijkheid van de partijen in een
conflict, maar van alle partijen die
het verdrag hebben ondertekend.
De ervaring leert ons echter dat, be
halve bij oorlogen die eindigen in de
totale nederlaag van een partij,
zoals in de Tweede Wereldoorlog,
het bestraffen van oorlogs- en ande
re misdaden in de handen van de
staat ligt wiens burgers worden be
schuldigd". En de ervaring leert
ook dat er van het bestraffen dan
niet zoveel terecht komt.
Aldrich wees erop dat voor veel
legers, en dan met name de juridi
sche adviseurs, vergelding het sleu
telwoord is om een land toch te
dwingen de wet na te leven. "Dat is
begrijpelijk, omdat er gebrek is aan
andere middelen om oorlogsmisda
den van de vijand te stoppen of te
bestraffen, en omdat de algemene
opvatting is dat de vijand kwaad
willig is en de wet overtreedt als
hem dat zo uitkomt. De juristen
kunnen er ook op wijzen dat de vij
andelijke soldaten en commandan
ten die zich aan oorlogsmisdaden
schuldig maken, waarschijnlijk
nooit worden vervolgd en dat de ge
rechtigheid vereist dat aan die mis
daden een eind wordt gemaakt. Met
vergelding".
Hoewel de praktijk aantoont dat
vergelding vaker niet dan wel werkt
en meer dan eens tot tegenrepresail-
les leidt, meent Aldrich dat landen
daartoe in extreme omstandighe
den gedwongen kunnen zijn, zoals
in geval van het uitroeien van bur
gers. Zo'n land zou de vijand eerst
moeten waarschuwen, daarna daad
werkelijk represailles nemen en er
onmiddellijk mee ophouden zodra
ze effect sorteren. Bovendien zou
voor wat betreft de Geneefse Con
ventie een commissie van onder
zoek eerst de tijd moeten krijgen
om te bekijken of de vijand zich
daadwerkelijk aan oorlogsmisda
den schuldig maakt.
Bovendien heeft hij dat bedrag
heel snel nodig.
Hij meteen even naar de
Gemeentelijke Kredietbank
Leiden.
Hèt vertrouwde adres voor
persoonlijke leningen tot
f. 30.000,-. Maar ook voor een
doorlopend krediet om steeds
wat extra geld achter de hand te
hebben. Dat wordt vlot in orde
gemaakt.
Daarnaast is de rente laag bij de
GKB en worden de aflossingen
soepel op de persoonlijke
situatie afgestemd.
Wilt u daar ook wel meer over
weten? Kom maar langs.
Op werkdagen van 9.00 -12.30
uur en donderdagavond van
17.30-19.30 uur.
Of bel voor nadere informatie.
Gemeentelijke Kredietbank
Leiden
Breestraat 24,
Postbus 11300,2301 EH Leiden
tel. 071-254145
BUDAPEST (GPD) - De 'held
van de Roemeense revolutie', de
hervormde bisschop Laszlo Tökes,
denkt komende maand uit het zie
kenhuis in de Hongaarse hoofd
stad Budapest te worden ontsla
gen. Hij wil tijdig terug zijn in
Roemenië om de eerste verjaar
dag van de val van de Ceausescu-
dictatuur mee te kunnen vieren.
Ruim drie maanden geleden
kreeg Tökes een gecompliceerde
bekkenbreuk en hoofdwonden.
Dit als gevolg van een auto-onge
luk in de Hongaarse stad Szeren-
cs. Hij sluit niet uit dat er opzet in
het spel was. Zijn ziekenhuiska
mer wordt streng bewaakt door
lijfwachten.
Functionarissen uit de Ceause-
scu-tijd die nog steeds invloedrij
ke posities bekleden in regering,
leger en politie, schilderen de 'ca-
talysator' van de revolutie af als
een 'verrader' die erop uit zou zijn
de Hongaarse hegemonie te her
stellen in het landsdeel Transsyl-
Tökes' reactie: "De verdacht
makingen verhullen de echte pro
blemen. De democratie staat op le
men voeten". En: "Het gaat er nu
om dat we leren hoe we de bevol
kingsgroepen kunnen laten
menwerken, in plaats van die te
gen elkaar op te zetten. Ik hoop i
december een nieuwe start te kun
nen maken". (foto c
Advies gereformeerde deskundigen:
LEIDEN Nee, een'psycho
logische test voor aanstaande
predikanten blijkt toch niet
zo'n goed idee. Tot deze con
clusie komen de gereformeer
de deskundigen Toerusting
en Opleiding. Zij zien meer in
een begeleiding van studen
ten, naar een model waar ook
de hervormden voor gekozen
hebben.
Dit advies geven de deskundigen
de gereformeerde synode, die
zich volgende week met de zaak
zal bezighouden. Twee jaar gele
den kregen zij van de synode op
dracht om te onderzoeken hoe
zo'n psychologisch onderzoek
opgezet moest worden. De syno
de was unaniem tot de conclusie
gekomen dat zo'n onderzoek
wenselijk leek.
Om een test was eind 1986 ge
vraagd door de particuliere (re
gionale) synodes van Zuid Hol
land-Zuid, Zeeland, Brabant en
Limburg. Zij schreven moeite te
hebben met het beoordelen van
kandidaten op hun geschiktheid
voor het ambt van predikant. Zij
gaven toe diverse malen de per
soon verkeerd te hebben inge
schat, met alle pijnlijke gevolgen
van dien.
De centrale vraag die de aan het
werk gezette deskundigen zich
gesteld hadden, luidde: Hoe voor
kom je dat iemand predikant
wordt, die het beter niet had kun
nen worden? En hoe wordt voor
komen dat de betrokkene pas na
een jaar of zeven studie door de
kerk wordt afgwezen? De des
kundigen zijn tot de conclusie ge
komen dat één test niet het ant
woord is.
Aan het ondergaan van een test
kan volgens de deskundigen na
melijk geen sanctie worden ver
boden. "De student kan ondanks
een negatieve uitslag van de test
gewoon verder studeren. Boven
dien kan de student weigeren de
testuitslag aan derden mee te de
len". Ook zijn psychologische test
niet echt goedkoop te noemen.
"Wie gaat dat betalen?"
De hervormde Samen-op-Weg-
partner heeft volgens hen de weg
gewezen, met de 'doordachte
proef die zij momenteel neemt:
de beoordeling van een student is
een proces door de hele studie
heen.
Naar dat model stellen de des
kundigen voor in de loop van de
studie drie gesprekken te laten
voeren door een begeleidings
groep: 1. in het eerste jaar; 2. wan
neer de student bewust voor het
ambt kiest; 3. als de student
preekconsent aanvraagt. Dat
laatste gesprek leidt tot een ad
vies, dan wel een geschiktheids
verklaring.
Kerkorde
Diverse andere zaken waarover
de gereformeerde synode zich
volgende week buigt:
De zin van een nieuwe kerkor
de. De synode besloot twee haar
geleden dat een volledige revisie
van de eigen kerkorde wenselijk
was, "gezien de vele incidentele
wijzigingen ervan". De kerkorde
deskundigen vragen zich echter
af of een herziening moet worden
voortgezet, en ook hoe dat moet
gebeuren.
De synode had namelijk de op
dracht gegeven rekening te hou
den met de ontwikkelingen in het
Samen-op-Weg-proces. En daar
wringt nu de schoen, want de
combi-synode besloot vorige
maand dat de hervormde kerkor
de uitgangspunt zal zijn voor een
kerkorde van de herenigde kerk
zal zijn.
Daarbij moet de synode zich
volgens de deskundigen bezin
nen op de mate waarin de belijde
nis moet doorklinken, op de posi
tie van de plaatselijke kerk en op
de aard van het kerkverband.
Vooral op deze punten wykt de
hervormde kerkorde sterk af van
de gereformeerde.
Wat te doen met passieve leden.
Inzet van de discussie vormt een
concept-brief van de kerk in
Veendam aan niet-meelevende
leden, waarin deze worden ge
vraagd binnen een bepaalde tijd
mee te delen of zij contact met de
kerk nog op prijs stellen.
De kerkorde-deskundigen vin
den dat zo'n werkwijze de "kerke
lijke kaders van het genadever-
bond" verlaagd. Ook een aparte
administratie van 'slapende' le
den vinden zij geen goed idee. In
ieder geval mag volgens hen het
beleid nooit worden bepaald door
het quoteringssysteem. De quota,
de verplichte afdrachten van het
landelijke kerkewerk, worden
vastgesteld aande hand van het
aantal leden, passief of niet.
In een rapport adviseren de
deskundigen de plaatselijke ker
ken hun leden meer te activeren
ten aanzien van de passieve le
den. Dit moet echter bescheiden
en zonder opdringerigheid ge
beuren, "gelet op de marginal
plaats van de kerk in de samenle
ving".
Onmacht. Onmacht en een ge
brek aan visie op de dienst van de
kerk in de wereld, zo karakterise
ren de visitatoren-generaal van de
Hervormde Kerk de relatie tus
sen gemeente en samenleving. Zij
doen dit in hun vijfjaarlijks over
zicht, dat volgende week door de
hervormde synode wordt bespro
ken. "Uit de verslagen van perio
dieke visitaties komt een alge
meen beeld naar voren van ge
meenten en kerkeraden die het
niet gemakkelijk hebben", me
nen zij. Zij raden kerkeraden on
der meer aan een betere verdeling
maken tussen bestuurlijke zaken,
en bezinning en toerusting.
GOR. De Gereformeerde Oecu
menische Raad (GOR) is weer een
lid kwijt. De (kleine) Onafhanke
lijke Presbyteriaanse Kerk in
Mexico is sinds 1938 de zevende
kerk die de GOR vaarwel zegt,
waarmee het totaal aantal lidker
ken op 28 is gekomen. De kerk
schreef aan het bestuur dat zij de
visie van sommige andere lidker
ken op het gezag van de bijbel, de
ethiek, de vrouw in het ambt en
het lidmaatschap van de Wereld
raad van Kerken niet kan delen.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Bos
koop H. Nap Ede, te Ter Aar P.L. Tol-
hoek Jaarsveld: toegelaten tot de
evangeliebediening mw. P. van der
Burg, Oude Veer 149, 2312 XW Lci-
Gcrcformcerde Kerken: beroepen te
Den Haag-W. A.L. van den Dries Apel
doorn; aangenomen naar Nieuwen-
dijk drs. A.W. Mol Domburg.
Christelijke Geref. Kerken: broepen
te Eemdijk A.K. Wallet Sliedrecht.
Gereformeerde Gemeenten: be
dankt voor Goudswaard en 's-Graven-
zande G. J. van Aalst Benthuizen.
Alders: "Het principe is bouwen
de stad. Er zijn dus betere lokaties dan een bollenstad'
