Steven Mayer in de ban van Liszt
Overdaad
schaadt
Willem Zeegers exposeert in Stelling
WOENSDAG 14 NOVEMBER 1990
n
Amerikaanse pianist geeft vrijdag recital in Leiden
Op vrijdag 16 november
geeft de Amerikaanse
pianist Steven Mayer een
recital in de
Stadsgehoorzaal in Leiden.
Behalve werken van
Beethoven, Schumann en
Stravinsky, speelt hij van
Frans Liszt 'Bénédiction
de Dieu dans la solitude'.
Eerder dit jaar gaf hij met
het Residentie Orkest de
Europese première van
twee nieuw ontdekte
werken voor piano en
orkest van Liszt: De
Profundis en het 3e
Pianoconcert. Bovendien
zet Mayer het komend jaar
de complete werken voor
piano en orkest van Liszt
op cd. In een gesprek met
Mayer speelt Liszt dan ook
de hoofdrol.
des te meer ik tot de overtuiging
kom dat het coda van Rosenblatt,
dat we in onderling overleg al be
kort hebben, misschien helemaal
weggelaten zou moeten worden.
Zonder die uitbreiding van dat slot
vind ik de werking van het stuk nog
sterker".
3de Pianoconcert
Van het bestaan van het 3de piano
concert wist niemand wat af. Bij
zijn naspeuringen vond Jay Rosen
blatt tussen manuscripten van het
eerste pianoconcert een kopie van
een onbekend stuk. Zoals in die tijd
gebruikelijk werd het manuscript
van Liszt, die eerst de pianopartij en
daarna de orkestpartij schreef, door
een kopiist uitgewerkt. Deze kopie,
die onvolledig was en vol fouten zat,
werd verkeerd in het archief opge
borgen. Het originele manuscript
van Liszt zelf werd tenslotte in Le
ningrad gevonden, zodat de com
plete partituut kon worden ge
maakt.
Ook dit werk hield Steven Mayer
ten doop: "Dit pianoconcert is zeer
beknopt, het duurt ongeveer 15 mi
nuten. De drie delen gaan in elkaar
Het middendeel heeft ook
weer een grote intensiteit, de snelle
delen hebben andere kwaliteiten
zoals energie en virtuositeit. Liszt
schreef zo goed voor de piano, ken
de zo precies de mogelijkheden dat
sommige passages veel en gemak
kelijker te spelen zijn dan ze klin
ken. Maar in De Profundis en het
3de pianoconcert komen grote
sprongen voor (normaal voor Liszt),
maar dan ook nog gecombineerd
met grote grepen. Dat kost uren in
tensieve studie.
Ik verwacht dat vooral De Pro
fundis bij het publiek zal aanslaan.
Men zal verbaasd zijn omdat het
stuk zo helemaal niet lijkt op de
Liszt van de Hongaarse Rhapsodie-
ën. Of virtuoos is zonder meer. Maar
veel hangt af van de uitvoerder, of
hij het introverte aspect naar voren
kan halen of niet.
Mijn streven is dat de visie op
Liszt wordt verbreed. Hoe langer ik
ermee bezig ben, hoe meer ik over
tuigd ben van zijn grootheid. Niet
alleen was hij een van de meest be
langwekkende figuren uit de mu
ziekgeschiedenis, als componist
was hij bovendien nog ongelooflijk
progressief. Hoewel hij tot 1850
stukken schreef in de traditionele
romantische sfeer, gebruikte hij
nieuwe vormen. Hij nam als het wa
re deeltjes uit de traditie en bouwde
verder. Hij bouwde een melodie op
vanuit motieven.
Ook in andere opzichten was hij
zijn tijd vooruit: er is een stuk in de
Harmonies poétiques et religieuses
waarin de maataanduiding ont
breekt en het harmonische verloop
zeer vrij is. Al zijn stukken zijn vir
tuoos, maar achter die fagade zit een
doordachte vorm en een even door
dachte ontwikkeling. Daarin ver
schilde Liszt van zijn tijdgenoten,
die vanuit 'het gevoel' componeer
den. Een van zijn favoriete stukken
was de Bénédiction de Dieu dans la
solitude, een van de meest ontroe
rende en diepgaande stukken die ik
ken".
Hoe staat het met uw belangstel
ling voor moderne muziek, vooral
uit Amerika?
Naast werken van" Barber noemt
hij vooral Ives' Concord Sonata,
waarvan hij vorig jaar ook in Leiden
twee delen speelde: "Een meester
werk, vanaf de eerste noot raak je
verwikkeld in een werk waarin te
genstellingen verenigd worden.
Zoals de muziek van mahler heel
extreem en voor sommige mensen
zelfs te intens is, zo is Ives' sonate
dat ook op kleinere schaal. Heel mo
dern, maar tegelijkertijd ook met
trekken van Schumann en Brahms.
Hij vermengt elementen uit de
Amerikaanse muziek, zoals jazz,
volksliedjes, religieuze liederen tot
en met een Leger des Heils-gezang
toe, maar dat dan even introvert als
de laatste strijkkwartetten van
Beethoven. Sommige delen verdra
gen haast geen applaus. Mijn meest
succesvolle recital was in New
York, waar ik vóór de pauze Ives
speelde en na de pauze twaalf jazz-
transcripties van Art Tatum. Cross
over noemen wij dat, het overgaan
van het ene genre in het andere. Ik
wil altijd een idee achter een pro
gramma en de combinatie van Ives
met Art Tatum geeft een beeld van
de Amerikaanse cultuur.
Zou 'cross-over' ook in Neder
land mogelijk zijn, of schrikt het pu
bliek v
r ik buiten m'n boekje
Als de reactie nogal enthousiast
is, zegt hij er nog eens over te zullen
nadenken. Misschien een toegift
vrijdag?
Jubileum uitvoering van de Chr. Zang er
Oratorium Ver. "Soli Deo Gloria" o.l.v
Marcel den Duik, m.m.v. Renée Wage
naar en Pauline van der Werff-sopraan
Marten Smeding - tenor, Hans de Jong
orgel en het Amsterdams Begeleidings or
kest. Verder speelden Sergio Pepeira
charango. Carlos Aguilar - gitaar, Bene-
dicto Salinas - bombo, Jaap en Jasper Bo
- slagwerk. Gehoord 13 november in de
NH Kerk te Noordwijk aan Zee.
De Chr. Zang en Oratorium ver
eniging "Soli Deo Gloria" vier
de zijn 16e lustrum, een reden
om eens origineel uit te pakken.
Het koor had onder leiding van
Marcel den Duik de op 't ogen
blik wereldberoemde "Missa
Criolla" (spreek uit op zijn Ar
gentijns: Missa Criozja) van A.
Ramirez op zijn programma ge
zet. Vanwege een zeer forse or
kestwisseling moesten de ande
re koorwerken allemaal vóór de
pauze gezongen worden. En wat
het spreekwoord al
zegt: "overdaad schaadt",
ook deze avond
Een te lange reeks verschillende
werken, waarin een enorm deel
uit "Messiah" van Handel,
bracht te veel van het goeie.
Toen de pauze aanbrak werd er
om mij heen té nadrukkelijk "en
dan is er koffie" gemompeld om
daar niet enige waarde aan te
hechten.
Jammer ook, dat Soli Deo Glo
ria in zee ging met het Amster
dams Begeleidingsorkest: een
sterke blazerssectie maar een
zwak strijkersteam zorgde voor
penibele situaties: De concert
meester persoonlijk speelde re
gelmatig onzuiver, met een vaak
wat schichtige streek, en tijdens
de sopraansolo "If God be for
us, who can be against us" had
Renée Wagenaar het echt moei
lijk om zich uit slordige en zelfs
fout gespeelde passages te red
den.
Ook voor het koor werkte de be
geleiding niet altijd even inspi
rerend. Vóór de pauze was er
duidelijk sprake van een niet al
te grote eenheid en homogeni
teit. De mannen zongen regel
matig "voor zich zelf' waardoor
de stemmen soms stuk voor
stuk te onderscheiden waren.
Maar er was ook veel moois te
beluisteren, zoals in de
"Spanish Serenade" van E. El-
ger, die net als in andere jaren
een bepaalde opwinding te
weegbrengt met zijn prachtige
zwoel deinende melodielijnen.
En Soli Deo Gloria kwam hele
maal op dreef in het "Hallelu
jah" van Handel, dat den Duik
met zijn vlinderlichte dirigeer-
vingers tot een stralende rust
punt voor de pauze maakte. Het
verrassende hoogtepunt werd
(dus) de Missa Criolla na de pau
ze. Alle instrumenten kwamen
hier meesterlijk tot hun recht,
een sprankelende solo op de
charango, een instrument met
10 snaren en een klankkast over
trokken met de huid van een
gordeldier, vurig bespeeld door
Sergio Pereira. Ook het clave-
cimbel speelt een belangrijke
rol in het geheel en werd uitste
kend bespeeld, en heel conse
quent benadrukt door de con
trabas. Het slagwerk van Jaap
en Jasper Bol (Hollandser kan
welhaarst niet) werd ijzersterk,
zeer maatvast en sterk ritmisch
uitgevoerd, maar had iets naar
de achtergrond moeten verhui
zen want het overheerste soms
teveel. Het koor zong hier vol
overgave, zelfs het moelijke Cre
do, dat ritmisch vaak niet van
zelfsprekend ligt voor de recht
geaarde Westerling, klonk over
tuigd en warmbloedig. Het en
thousiasme was zo groot dat de
laatste strofen, waar pianissimo
voorgeschreven staat, de sme
kende woorden "Dénos la paz"
jammer genoeg niet fluister-
zacht, maar vrij fors en zelfver
zekerd het slot inluidden. In
deze mis zong de tenor Marten
Smeding zeer bewonderens
waardig, gloedvol, met stembui
gingen waaraan je horen kon dat
hij meer dan één keer José Car-
reras beluisterd heeft.
LIDY VAN DER SPEK
Violist Herman Krebbers voor zijn
eigen jeugdportret, zo'n veertig jaar
geleden geschilderd door de Haar
lemse schilder George Klaassen. In
het kader van een zogenaamde
vriendenavond van de Vereniging
van Vrienden van het Concertge
bouw en het Concertgebouworkest
bood voorzitter Van Ommeren het
jeugdportret aan aan het Concert
gebouworkest. Het schilderij krijgt
een plaats in het Concertgebouw.
(foto ANP)
Leids concert afgelast
Ruzie tussen
Vonk en Mayer
LEIDEN (GPD) - Wegens een ar
tistiek verschil van mening tussen
H§ns Vonk, dirigent van het Resi
dentie Orkest, en de pianist Steven
Mayer gaat diens concert in de Leid-
se Stadsgehoorzaal op 26 november
niet door. Mayer zou die dag in het
kader van de zogenaamde Meester-
serie 'De Profundis' en het '3de pia-
nqconcert' van Fransz Liszt uitvoe
ren. Het gaat om twee onlangs ont
dekte werken van Liszt, die Mayer
al eerder samen met het Residentie
Orkest uitvoerde. In plaats van
Mayer zal Martijn van den Hoek de
twee werken van Liszt in de Leidse
Stadsgehoorzaal ten gehore bren
gen.
Mayer zegt dat het conflict met
Vonk in de afgelopen drie maanden
is ontstaan en dat hij diep teleurge
steld is dat het Leidse concert geen
doorgang kan vinden. Hij wil niet
uitgebreid op het hoe en het waar
om van de zaak ingaan, maar bena
drukt dat het om een artistieke con
troverse gaat.
LEIDEN De laatste jaren
herwaardering van Liszt als compo
nist op gang gekomen. De figuur
van Liszt (1811-1886), die zichzelf
eens een 'kruising tussen een zigeu
ner en een priester' noemde, heeft
altijd tot de verbeelding gesproken:
rondreizend pianovirtuoos, compo
nist, schrijver, weldoener en steun
pilaar van vele jonge veelbelovende
componisten om hem heen. Het
beeld van de briljante pianist, die
voor eigen gebruik uitermate virtu
oze en door tijdgenoten onspeelbar
genoemde stukken schreef, waarin
de muzikale inhoud op de tweede
plaats leek te komen, behoeft een
bijstelling.
De Profundis
De Amerikaanse musicoloog Jay
Rosenblatt ontdekte, bij de voorbe-
eiding van een proefschrift over
Liszt, de manuscripten van twee
werken voor piano en orkest. Het
manuscript van De Profundis, een
werk waarvan het bestaan bekend
was, maar waaraan een afsluitend
deel (coda) ontbrak, voltooide Ro
senblatt op basis van het themati
sche materiaal. Steven maycr heeft
de exclusieve rechten voor Ameri
ka van dit werk en gaf in mei van dit
jaar samen met het Residentie Or
kest dé wereldpremière.
"Het werk is een vondst van de
eerste orde. het laat zien dat niet al
leen de laatste werken van Liszt in
trovert zijn, maar dat ook in dit
jeugdwerk die kant al vertegen
woordigd is. Het stuk is gebaseerd
op de gregoriaanse psalm De Pro
fundis, die het thema levert voor de
hoekdelen. Het middeldeel is een
hast Chopin-achtige speelse polo
naise, die op prchtige wijze de ernst
van de hoekdelen in evenwicht
houdt. Er komen voor de piano,
maar ook voor het orkest schitte
rende passages in voor. Nergens is
het 'showy', integendeel: het heeft
een enorme innerlijke kracht en 1
diepgang. Hoe meer ik het speel,
Steven Mayer: "Zou het publiek schrikken wanneer ik buiten m'n boekje ga?"
Doek Van Meegeren
geveild in Londen
AMSTERDAM/LONDEN (ANP) -
Op een veiling van Sotheby's in het
Engelse Billinghurst is dinsdag een
doek van Han van Meegeren ver
kocht voor een bedrag van 13.200
Engelse pond (circa 44.000 gulden).
Het ging om het schilderij 'Chris
tus, lerende in de tempel' en het is
gekocht door een privé-verzamelaar
uit Londen.
Van Meegeren dankt zijn bekend
heid onder meer aan een reeks su
blieme vervalsingen van werken
van Vermeer.
'Christus, lerende in de tempel'
werd in 1945 geschilderd door Van
Meegeren onder het toeziend oog
van ambtenaren van de Politieke'
Opsporingsdienst (POD). Hij wilde
daarmee bewijzen dat hij zich niet
onwaardig had gedragen tijdens de
bezetting. De werken die hij voor
veel geld had verkocht aan de Duit
se bezetter, waren immers echt vals.
Van Meegeren vertelde dat ook
het Rotterdamse museum Boy
mans een valse Vermeer van zijn
hand had hangen, het beroemde 'De
Emmaüsgangers'.
Om de rechercheurs te overtui
gen dat hij werkelijk op precies de
zelfde wijze kon schilderen als de
zeventiende meesters, schilderde
hij tijdens zijn gevangenschap in
korte tijd een nieuwe 'Vermeer' met
een Bijbels motief: het nu geveilde
'Christus, lerende in de tempel'.
Dansvoorstelling in Leidse Schouwburg afgelast
NEW YORK Het veilinghuis Sotheby veilt binnenkort zo'n zestig be
langrijke handschriften, tekeningen en kledingstukken van Jimi Hendrix,
die de legendarische zanger en gitarist destijds heeft geschonken aan een
anonieme verzamelaar. Onder de handschriften is een eerste versie van de
bekende song 'Purple Haze'. (foto ap)
LEIDEN De Leidse Schouwburg
heeft de voorstelling 'Groningen
Dansstad, Choreografen Concours
1990' wegens problemen met de or
ganisatie Groningen Dansstad moe
ten afgelasten. Deze voorstelling,
die op maandagavond 19 november
zou plaats hebben, was bedoeld als
beloning voor de twee finalisten die
op het Choreografenconcours 1990
in Groningen in het begin van dit
jaar hoge ogen gooiden: Feri de
Geus met zijn groep Coup d'Amour
en de Fransman Pierre Hermet met
zijn humoristische choreografie
'Masminin'. De twee voorstellingen
zouden een tournee gaan maken
langs een aantal theaters in Neder
land.
Elvire Wagener van de Leidse
Schouwburg over deze afgelasting:
"Problemen bij de ad hoc-organisa-
tie Groningen Dansstad hebben ge
leid tot ons besluit. De organisatie
kon een en ander maar niet rond
krijgen met de Fransman. Of dat
laksheid is óf iets anders, weet ik
niet. Wat ik wel weet is dat wij afge
lopen vrijdag nog maar zo'n zeven
tien of twintig reserveringen had
den voor het dansprogramma. Nu
loopt het met moderne dans nooit
zo storm, maar dit is toch wel ex
treem weinig. Affiches werden ons
door de organisatie niet toegezon
den, zodat we geen enkele publici
teit voor deze voorstelling konden
maken. Dat kan natuurlijk niet.
Voor de rest zijn wij zeer ontevre
den met de hele gang van zaken.
Het is natuurlijk sneu dat de 'belo
ning' nu de twee finalisten ontgaat,
maar zo kunnen wij niet werken".
Feri de Geus van Coup d'Amour
is hevig teleurgesteld over de afge
lasting. Ook in Hengelo heeft de
schouwburg de voorstelling gean
nuleerd. De Geus wijt deze gang
van zaken aan de gebrekkige orga
nisatie. "Na het Choreografen Con
cours 1990 in Groningen heeft de or
ganisatie, waarin onder anderen
een Drentse bankdirecteur of zo
iets, zat, zich min of meer opgehe
ven. Het werk komt nu op de schou
ders van een persoon en die heeft
dat kennelijk allemaal niet goed
voor elkaar kunnen krijgen. Maar
het is natuurlijk wel een grote af
gang: dan stellen ze je een tournee
in het vooruitzicht en dan laten en
kele theaters het ineens afweten.
Het was voor ons natuurlijk een
prachtkans om eens moderne dans
in eèn schouwburg te brengen. Om
onze groep op die manier meer be
kendheid te geven. Ik heb via via
moeten horen dat de voorstelling
was afgelast. Dat Leiden het laat af-
wetën, vind ik hoogst onbehoorlijk.
Ze kunnen wel zeggen: er waren zo
weinig reserveringen, maar meestal
komt er op de avond zelf ook nog
wel publiek bij moderne dans. De
liefhebber daarvan weet dat je niet
van tevoren hoeft te reserveren. Dat
er altijd wel plaats-is".
Hinkelen en andere spelletjes
Expositie: schilderijen van Willem Zeegers.
Galerie Stelling, Burgsteeg 14, Leiden. Tot
1 december geopend van woensdag tot en
met zaterdag van 12.00 tot 17.00 uur.
LEIDEN - 'Kunst is natuurlijk
geen spelletje, maar er zijn raak
vlakken', zegt beeldend kunste
naar Willem Zeegers. 'Spelletjes
zoals Tric-Trac, dammen en gan
zenborden bestaan uit zeer ab
stracte vormen en daarmee kun
nen mensen urenlang bezig zijn.
Dit vind ik zeer fascinerend en
daarin heb ik mij verdiept'.
Zeegers voorkeur voor spelle
tjes is duidelijk te herkennen in
de geschilderde panelen, die tot 2
december in- Galerie Stelling ge
ëxposeerd worden. Willem Zee
gers: 'Ik kwam er achter dat veel
spelletjes bestaan uit vreemde en
geheimzinnige elementen. In een
oorspronkelijk hinkelspel
spreekt men over aarde en maan,
vuur en water en deze gegevens
gebruik ik in mijn meest recente
werken'.
Éen van Zeegers' werken is op
gebouwd uit acht kleurige pane
len. Een verdwaalde maan en aar
de en veel plussen en minnen zijn
de symbolen waarop Zeegers
doelt. De vorm is herkenbaar als
een hinkelspel. De kunstenaar
heeft een duidelijke voorkeur
voor het bij elkaar houden van
kleurfamilies. Zo schildert hij
met oker op geel, met roze op
rood en met blauwgroen op
groen. Karakteristiek zijn ook de
egale kleurvlakken waarop geen
enkele penseelstreek te herken
nen is. Tegen deze achtergrond
plakt Zeegers de uitgesneden
symbolen.
'Hard Edge'-kunstenaars uit de
jaren 60 lieten op dezelfde manier
hun kunstwerken bepalen door
de vorm van de drager (doek, pa
neel) en de egale heldere kleur
vlakken. Maar Willem Zeegers
wisselt de zakelijke panelen ver
rassend af met heel sclylderachti-
ge en figuratieve voorstellingen.
De manier waarop de panelen
van elk werk zijn samengevoegd
is heel bepalend voor het eindre
sultaat. Zo rangschikt Zeegers
vijf dezelfde vijfhoekige panelen
met portretten rondom een zesde
portret. Herhaling, rangschik
king en de wijdopengesperde
ogen van de voorgestelde man ge
ven het werk een roterende bewe
ging.
Willem Zeegers geeft zijn wer
ken geen titels. Om zijn werken
op het vouwblad bij de expositie
aan te duiden tekent hij de con
touren na. Dat volstaat, want de
vormen zijn allemaal verschil
lend. Ook dat is typerend voor het
werk van Willem Zeegers.
LISETTE OOMEN
Filmmuseum wil opslagruimte in fort
AMSTERDAM (ANP) - Het Ne
derlands Filmmuseum heeft voor
uitbreiding van de opslagruimte het
oog laten vallen op een negentiende
eeuws fort bij het plaatsje Vijfhui
zen. Het bouwwerk zou vanwege de
constante temperatuur die er bin
nen de dikke muren heerst uiterma
te geschikt zijn voor de opslag van
vergankelijk filmmateriaal.
Fort Vijfhuizen is echter nog als
opslagplaats van materiaal in ge
bruik bij het ministerie van defen
sie. Het maakt deel uit van een ring
van verdedigingswerken die in de
negentiende eeuw rond Amsterdam
werden gebouwd en staat nu op de
lijst van beschermde monumenten.
Volgens een woordvoerder is het
ministerie niet voornemens om het
gebouw af te stoten. Helemaal uit
sluiten doet hij dat echter evenmin.
"De bedrijfsmarkt is volop in bewe
ging en bovendien zitten we te
wachten op de defensienota die nog
allerlei veranderingen tot gevolg
kan hebben".
vindt zich aan de Vondelstraat in
Amsterdam.
Volgens Wolf zou een tweede op
slag in Vijfhuizen ideaal zijn, omdat
dat relatief dicht bij Overveen is,
waar de technische afdeling zetelt.
Bovendien zijn in het fort automa
tisch de omstandigheden aanwezig
die anders kunstmatig moeten wor
den geschapen met behulp van
kostbare technieken.
Het Nederlands Filmmuseum
heeft Provinciale Staten van Noord-
Holland door middel van een brief
op de hoogte gesteld van de ge
wenste nieuwe bestemming van het
fort.
Het Filmmuseum heeft onlangs
van het ministerie van WVC extra
subsidie gekregen om de achter
stand in conservering (kopiëren van
nitraat naar acetaat) weg te werken.
Het museum bezit naar schatting
20.000 tot 40.000 titels, waarvan een
groot deel nog onbehandeld is. De
extra mogelijkheid tot conservering
en de verwerving van nieuwe col
lecties heeft echter ook een forse
groei van het aantal filmblikken tot
gevolg. Momenteel bezit het muse
um opslagruimten in Castricum,
Overveen en Vijfhuizen, schuin- te
genover het fort dat op een terp is
gebouwd. Het hoofdkantoor be-
Rudy Kousbroek
signeert bij
Kooyker
LEIDEN De schrijver en es
sayist Rudy Kousbroek signeert
morgenavond van 19.30 tot 21.00
uur bij boekhandel Kooyker in
de Breestraat 93 te Leiden zijn
nieuwste essaybundel 'Ein-
steins poppenhuis', een bundel
die door onze recensent Karei
Berkhout vorige week een
'strafexpeditie tegen de dom
heid' werd genoemd. Kous
broek is vooral bekend als es
sayist, maar binnen niet al te
lange tijd verschijnen zijn kin
dergedichten bij uitgeverij De
Harmonie.
