'Het interesseert me echt niet meer wat ze over me zeggen' ZATERDAG 10 NOVEMBER 1990 EXTRA PAGINA 35 Hij zorgde voor 'de transfer van het jaar' in Hilversum, en zweeg daarna wekenlang. Een enkele opmerking in een radio- of tv-programma bracht iéts aan het licht over zijn redenen de NOS te verruilen voor Veronica. Pas nu alle emoties zijn weggeëbt acht de 63-jarige doctorandus Joop van der Reijden de tijd rijp tekst en uitleg te geven. Het eerste interview met Van der Reij den over de schok in Hilversum, de muur van de NOS waar hij op stuk liep. de hernieuwde romance van de Nederland 2-partners, de commerciële plannen van Veronica en de nieuwe leider van de NOS. "Een dag na m'n benoeming heb ik me bij Veronica aangemeld als lid. Voor het eerst ben ik lid van een omroep. Voor die tijd had ik er gewoon geen belangstelling voor". door Renate van Iperen en Bert Mol Van der Reijden verontschuldigt zich voor de inrich ting van zijn kantoor. Hijzelf wil graag een wat strak kere vormgeving van zijn kamer in het Veronica-pand aan de Vaartweg in Hilversum. Maar de officiële be noeming is nog zó vers, dat de laatste sporen van zijn weggestuurde voorganger Wout Bordewijk nog niet zijn uitgewist. "Ik ben wel eerst naar Bordewijk ge gaan. Om te kijken hoe hij op mijn overstap zou reage ren. Hij was positief'. Aan de wand hangt al wel een foto van Van der Reij den met Anton Geesink. beiden in korte broek, jog gend door Los Angeles, 1984. Op de foto ernaast kij ken de Veronica-directeuren Rob Out en Lex Harding afstandelijk de kamer in. Zijn op 5 september door het NOS-Journaal bekend gemaakte overstap verraste ie dereen. De stap werd door de meeste omroepbazen veroordeeld. Het NOS-bestuur dwong hem om on middellijk zijn werkzaamheden neer te leggen, in af wachting van zijn officiële ontslag. "De félle reactie van het NOS-bestuur heeft me echt onberoerd gelaten. Jawel. Ik ben de laatste tijd cyni scher en onverschilliger geworden dan ik ooit was. Het interesseert me nu wérkelijk niet meer wat men sen over me zeggen". Vond u de opwinding overtrokken? "Ja, absoluut. Dat sommigen boos waren, dat be greep ik wel. Ik vond het zelf ook vervelend dat men sen met wie ik altijd goed ben omgegaan het nieuws via het NOS-journaal moesten vernemen. Maar om dan meteen dezelfde avond in een telefooncircuit af te spreken dat mijn voorzitterschap van de NOS op vrij dag moest eindigen... Daar wilde ik overigens best mee instemmen, ik voelde dat wel aan. Het was die vrijdag geen verrassing meer voor me. De dag ervoor werd er een nota gemaakt, waarin het draaiboek stond. Nota bene op mijn eigen kantoor". "Ik vond de reactie van de omroepbazen dat ik weg moest best. Maar dat het meteen betekende dat ik die zelfde avond niet naar het afscheidsdiner van Sesam straat mocht dat vond ik écht overtrokken. Maar al weer. ik heb mezelf ingekapseld en gezegd: zo is het nu eenmaal". Was het een opluchting voor u om van dat voorzit terschap af te zijn? Het NOS-bestuur staat niet bekend als erg slagvaardig. Bent u daar uiteindelijk niet op stuk gelopen? "Nee hoor, oh nee. Ik heb geen enkel 'mineurargu ment', geen enkel 'afkeerargument' gehad. Ik wist na tuurlijk dat de NOS een log lichaam was. Maar het was, achteraf gezien, minder een slangenkuil dan me was voorgespiegeld. Je moest er wel op je hoede zijn, maar dat hoefde niet constant. Je moest je realiseren dat er soms tegenkrachten op gang kwamen. Dat wel. Maar ik ging niet iedere dag naar kantoor met de ge dachte: 'wat zullen ze me nou weer geflikt hebben?' Nee, als je een beetje geoefend bestuurder bent, kon je van tevoren wel berekenen waar je forse tegenwer king zou krijgen en waar niet". Periode Heeft u die twee jaar als voorzitter van de NOS een leuke periode gevonden? "In ieder geval was het niet vervélend. Leuk is als je het gevoel hebt dat je volledig hebt kunnen bereiken watje wilde. Daarvoor is de periode te kort geweest en was de weerstand ook te gróót". Wat i plannen met de NOS? "Ik had me voorgenomen bij de gemeenschappelij ke dienst van de NOS twintig tot dertig mensen te la ten afvloeien. Niet onmiddellijk hoor. Maar een aantal van die mensen moet weten dat ze daar niet meer op hun plaats waren. En zo kom ik op de Lifecycle-notitie die ik toen gemaakt heb. Persoonlijk denk ik al langer dat het einde van het publieke bestel in zicht is. Het is zelfs aan te geven wanneer. Het NOS-bestuur heeft me gevraagd dat eens op te schrijven. Dat heb ik in een weekeinde gedaan. Je kunt het aan de datum zien: 7 maart 1990. Daar staat het precies in. Het McKinsey- rapport is dus helemaal niks nieuws". Onderzoeksbureau McKinsey pleit voor een verre gaande samenwerking en coördinatie tussen de pu blieke omroepen. Alleen dan heeft, met het oog op de commerciële concurrentie, het publieke bestel de kans te overleven. Van der Reijden schrijft dat rond 1995 het doek voor de-publieke omroep valt, als er ten minste niet iets drastisch verandert. "De publieke omroep komt steeds meer in de schaar van enerzijds stijgende kosten en rechten en anderzijds gering stijgende inkomsten. Zelfs de STER-inkomsten stijgen niet meer. Verbetering van de situatie is alleen mogelijk door vrijwillige verande ring: gezamenlijke inkoop en verkoop, coördinStie, beroep op de overheid om passende maatregelen te nemen", zegt hij. "Het staat allemaal in mijn notitie. Van 7 maart 1990! Lang voordat McKinsey ermee kwam. Het NOS- bestuur vond het allemaal prachtig, maar deed er niks mee. Het was er niet rijp voor en de notitie ging de la in. Daarna heb ik nog een nadere analyse geschreven. Die is in het voorjaar afgeschoten in het bestuur, on der aanvoering van VARA-voorzitter Marcel van Dam. Die wilde toen namelijk niets gezamenlijk on dernemen". Plicht Daar moet u als NOS'-voorzitter toch een naar ge voel van over hebben gehouden? "Nee hoor, ik heb mijn plicht gedaan. Wil men niet op zo'n notitie reageren, dan is dat voor mij een teken aan de wand, maar meer ook niet. Echt, dat meen ik. Als je zo oud bent geworden als ik, dan zeg je: ik heb het ze nu verteld, ik heb het laten zien, en ik heb opge schreven wat er moet gebeuren. Meer kan ik niet doen. Ik ben hun voorzitter. Als zij niet willen, dan houdt het op". Gefrustreerd? "Nee, want ik heb gelukkig andere bezigheden. Daarom heb ik de VAM, daarom heb ik m'n wethou derschap van Oegstgeest, daarom heb ik m'n ziekte kostenverzekering. Als ik thuis zou komen en ik had maar één functie, dan zou ik gefrustreerd raken. Maar we zijn nu bezig aan een 700 miljoen-installatie in Drente voor de VAM". Werd daarmee de NOS minder belangrijk voor u? "Nee, met die andere functies dempte ik opkomen de frustraties af. Dat heb ik m'n hele leven gedaan: al tijd geprobeerd iets ernaast te doen zodat je als je to taal in de put thuiskomt omdat dat hoofdwerk niet lukt tenminste nog iets anders hebt. Het Zilveren Ik ben de laatste tijd cynischer en onverschilliger geworden dan ik ooit was. Kruis loopt als een tierelier, maakt dikke winst. Dus wat ik bij de NOS niet kwijt kan... Ik heb gedaan wat ik kon. En dan zeggen ze: maar hij was er ook niet elke dag. Ja, wat moet ik dan? Elke dag maar roepen (wap pert met zijn eigen rapport): hebben jullie dat nou al gelezen?" "Maar dat was voor mij absoluut niet de reden om weg te gaan bij de NOS. Natuurlijk, ik heb wel eens geroepen: jullie kunnen allemaal ontploffen. Ik heb aanbiedingen gekregen voor banen die veel meer be taalden. Maar zó aardig vond ik de NOS nog wel dat ik 't wilde blijven doen. Want het is een baan met een ze kere stijl, een zekere positie. Je wordt uitgenodigd voor nette gebeurtenissen. En je mag naast Majesteit zitten als er een internationaal muziekconcours is. Dat geeft het niveau van de baan aan. Absoluut". "Ik was dat als staatssecretaris overigens gewend. Maar nog een keer: jij organiseert het concert en dan is het zó aardig dat Majesteit en prins Claus komen en daar zitje dan naast. Dus ik had niks op die baan aan te merken en ik voelde me ook niet gefrustreerd". "Het is wérkelijk zo gegaan dat Rob Out mij belde om een afspraak met me te maken om dingen door te spreken. En tijdens die ontmoeting zei hij volkomen onverwacht: wil je voorzitter bij ons worden? En toen dacht ik: nou... Een van de overwegingen, die hij tot mijn verrassing noemde was: jij bent bedrijfseco- Rob Out en Joop van der Reijden. Twee uitgespro ken persoonlijkheden, beiden niet vies van publici teit. Dat kan haast niet goed gaan. In 'Hilversum' wordt al gezegd dat Van der Reijden vast van plan is zich te bemoeien met de inhoud van de Veronica-pro- gramma's. "Dat is allemaal ónzin. Wie dat beweert probeert tweedracht te zaaien. Rob en ik weten dat we elkaar nodig hebben. Wat hij weet van radio en televisie zal ik nooit kunnen begrijpen. En ik weet dat hij nooit mijn kennis van organisatieleer en bedrijfseconomie kan overtreffen. Zo is dat. Die verhalen moeten af komstig zijn van mensen die bang zijn voor de concur rentie van Veronica of van mensen die mij niet mogen. Ik vermoed dat het oorspronkelijk uit de hoogste re gionen van de NOS komt". Pure kwaadsprekerij dus? "Ja. Al vanaf de dag dat mijn benoeming afkwam werd gezegd: die gaat zich bemoeien met program- Werd dat dan niet gezegd op grond van ervaring? Van der Reijden: 'Dat mensen na mijn overstap boos waren begreep ik, maar de reacties waren wel overtrokken' Maar u wil toch ook weten waarom er niet twee keer zoveel mensen naar de Veronicaprogramma's kij ken wat - afgaande op de grootte van de vereniging eigenlijk het geval zou moeten zijn? "Dat is een verkeerd uitgangspunt; dan ga ik me be geven in de discussie van de TROS die geen vereni gingsachterban heeft, maar zegt: alleen het hoogste kijkcijfer telt. Ik kijk niet naar het kijkcijfer, maar als ik precies die programma's uitzend die de achterban wil zien. en ik heb kijcijfer 5. dan zeg ik hoe gek dat ook mag klinken net als de EO: dat vind ik voldoen de". Commercieel Zijn door het NOS-bestuur getorpedeerde plan voor samenwerking probeert Van der Reijden toe te pas sen op Nederland 2. De banden tussen AVRO, TROS, en Veronica worden aangehaald. "We praten nu bij voorbeeld over samengaan op een aantal terreinen, en dan beginnen we met het 'ijzer'; de apparatuur en de studio. We groeien langzaam als ATV toch weer naar elkaar toe". Intussen houdt Veronica zich meer bezig met de ei gen commerciële aspiraties. En dat doet niet alleen Rob Out, maar ook Van der Reijden, al houdt hij zich als voorzitter enigszins aan de zijlijn. Want het werke lijke initiatief ervoor zal uit het bedrijf, en niet uit de vereniging moeten komen. "Als je naar Veronica gaat, moetje voor jezelf uitge maakt hebben of je wel of niet commercieel wil wor den. Nou, ik wil best commercieel. Geen discussie over mogelijk. Ik zou bijna zeggen (wijzend op de da lende lijn in zijn eigen rapport): je moét wel commèr- cieel worden. Je kunt toch niet weerloos ten onder gaan omdat je het zelf of met de anderen niet meer kan trekken? Dat vind ik het dilemma voor Marcel van Dam. Dat vind ik het dilemma voor de TROS. Ze kun nen de mooiste programma's maken, maar als RTL 4 blijft winnen en wij blijven zakken gaat het bestel ten onder". "Wat moeten we doen? Lijdzaam afwachten tot we allemaal afgezakt zijn naar het spookbeeld van de BRT-situatie, of gaan we iets anders doen? Dat laatste kan alleen als de wet gewijzigd is. Ik zeg niet dat er binnen Veronica geen mensen zijn die dat eerder wil len, maar er kan geen sprake van zijn dat Veronica commercieel gaat zonder dat de wet gewijzigd is". "We weten dat de nieuwe wet er het derde kwartaal van het volgende jaar zal zijn. Dat duurt allemaal bela chelijk lang, maar goed, dat is weer een ander verhaal. Je moet dus uiterlijk het derde kwartaal weten watje vilt". nog i "Nee, maar ik zou dat wel graag gewild hebben. Wat ik hier bij Veronica doe is praten met Joop (Daalmeij- er, televisie-directeur van Veronica-red.). Maar ik zeg niet: 'Joop je moet dat programma uitzenden'. Ik zeg wel: 'hoe komt het dat we dat niet hebben'. En: 'Joop, we hebben kijkcijfer 5. Hoe komt dat nou?" Dat heet toch: je bemoeien met programma's? "Nee, want ik ben voorzitter van de vereniging, en niet directeur van het omroepbedrijf. En de vereni ging is het fundament van Veronica. Ik ben geen be moeial. Maar ik vind dat je je als voorzitter van de ver eniging hoort af te vragen waarom je bepaalde pro gramma's uitzendt. Klopt dat wat Jan Lenferink in zijn programma brengt met wat de achterban vindt? Aan een oordeel daarover ben ik nog niet toe. We heb ben hier bij het Veronica-blad een archief vol met ge gevens over onze achterban. Ze weten zelfs of de kij kers roken en drinken. Dan zeg ik: jongens fantasti sche marketing-informatie. Laten we dat gaan toepas- "Het is niet mijn bedoeling om ineens heel Veronica om te gooien. Ze zeggen hier: 'we're different', we zijn anders. Dan zeg ik: 'dat is mooi, maar hoe anders?' In de statuten staat dat Veronica een liberale omroep wil zijn. Ik vertaal die term met vrijmoedig. Dat moet je vooral handhaven. Maar het is toch niks bijzonders dat je na veertien jaar zegt: zullen we nog eens even naar die achterban kijken? We hebben nu 1,3 miljoen leden. Toen honderdduizend. Ik heb er geen mening over. Misschien hebben de jongens die nu de pro gramma's maken wel volstrekt gelijk. Misschien wil die achterban niks anders dan we nu brengen". Veronica heeft dus ruim één miljoen leden, terwijl de kijkcijfers niet evenredig zijn. Dan kun je toch niet anders concluderen dan dat de programma's niet aansluiten op de wensen van de leden? "Dat weet ik niet. Kijkcijfer 10 komt precies over een met het aantal leden. RUR haalt 't, Nieuwslijn haalt 't, Tineke Schouten haalt 't. Ik kan er zo al drie opnoemen. Met andere woorden: als je kijkcijfer 10 hebt, zit je precies op je aantal leden. En dan zou je dus, heel gemakzuchtig en volsterkt onterecht kun nen zeggen: dat is wat mijn achterban wil. Maar dat weten we niet want er zijn ook nog niet-leden van Ve ronica die naar onze programma's kijken". "Dat is niet een zaak die ik behandel, dat doet Rob Out. Daar bemoei ik me nog even niet mee. Natuurlijk komt dat ter discussie, want ik ben niet voor niets als bedrijfseconoom door Rob Out aangeschaft". Mislukking Van der Reijden houdt de mogelijkheid open dat de AVRO en de TROS betrokken worden in de plannen voor commerciële omroep. Enkele jaren geleden draaiden gelijksoortige plannen, waaraan toen ook nog eens vier uitgevers deelnamen, op een faliekante mislukking uit. "Destijds is het mislukt omdat de basis niet goed was. Als je iets wilt ondernemen van die omvang, dan moetje een gezamenlijke filosofie hebben. Zover wa ren ze toen nog helemaal niet. Coördinatie, gezamen lijke inkoop, gezamenlijk wat-dan-ook, dat leefde toch niet? Nu zeg ik niet dat ze het moéten willen, maar ik zie wel mogelijkheden. Ook met de AVRO". Is de goedbekeken VARA niet een veel interessaii- tere partner? "Oh nee, ik laat me absoluut niet tot zulke uitspra ken verleiden. Ik heb er kennis van genomen dat Mar cel van Dam zegt: ik wil naar het tweede net, want ik voel me beter in staat om met TROS en Veronica sa men te werken. Interessant, meer niet". roep? "Zal ik nou eens een heel simpele lijn trekken, veel te simpel eigenlijk: iedereen associeert Veronica met de jeugd, iedereen associeert de TROS met familie, en de AVRO staat voor de wat oudere burger die nette programma's wil zien. Dat vult elkaar toch prachtig Dat werd toén ook al gezegd... "Maar toen wilden ze effe op een holletje een geza menlijk omroep maken. Bovendien hadden ze toen nog vier uitgevers erbij, ook van die jongens die zo lekker van elkaar verschilden. Je had zeven van el kaar verschillende partners. Dat kon toch niet? Dat kon gewoon met! Het was gedoemd te mislukken". "Begrijp me goed: ik zeg niet dat het moet, ik zeg al leen dat ik het niet uitgesloten acht dat we een com mercieel ATV-project beginnen. Maar laten we alsje blieft één stap tegelijk doen. Uit de geschiedenis is ge bleken dat een brug te ver alleen maar doden geeft. Laten we ons eerst dit afvragen: zijn wij in staat op dat tweede net iets gezamenlijks te doen? Ik denk wel dat dat lukt. Je ziet geen grenzeloos optimisme in mijn ogen, maar ik zie wel kansen. Volkomen koel en ratio neel. Als je maar niet in emotionele huilbuien gaat uit barsten". Contacten Voor commerciële plannen zijn Haagse contacten on ontbeerlijk. Ook dat was reden voor Rob Out om de oud-CDA-staatssecretaris van volksgezondheid naar Veronica te halen. Van der Reijden: "Veronica miste die contacten zeer beslist, maar dat geldt voor veel omroepen. Niet voor de NCRV en de KRO, die zitten bij het CDA. Vo rige week waren ze er, hoor, bij de viering van het CDA-jubileum. Ook niet voor de VARA, hoewel de contacten met de PvdA wat losser worden. De AVRO heeft, ondanks voorzitter Wallis de Vries, nauwelijks meer aansluiting in Den Haag. Veronica heeft veel meer aansluiting bij de WD dan de AVRO ooit gehad heeft". - Over politiek gesproken: wie zou de nieuwe Vero- nica-voorzitter het liefst op de stoel van de NOS-voor- zitter zien zitten? "Ik heb helemaal geen voorkeur. Absoluut niet. Want ik kan er voor Veronica niets halen. Niéts. Ik zit erbij, en geef mijn mening. Ik zal niets dwarsbomen, ik zal geen pogingen ondernemen om de NOS een schop na te geven. Het interesseert me niks wie de nieuwe NOS-voorzitter wordt. Werkelijk niets. Want hier (wijst nogmaals op zijn eigen rapport) gaat het om. Ik wil eerst horen wat de nieuwe voorzitter er van vindt". "Oud-NOS-voorzitter Jurgens had een goed ver haal. Hij vindt niet dat er iemand moet komen die de bezem er bij de NOS doorhaalt. Nee, de politiek is aan zet. Jurgens heeft groot gelijk. De nieuwe NOS-voor- zitter moet, net als de oude, werken binnen de contou ren die de politiek dient uit te zetten. En als de politiek dat niet doet, moet ze niet zeggen: de man moet een bezem...". "We weten heel precies wat er aan de hand is. Hier staat alles in. We hoeven helemaal geen voorzitter met een bezem te hebben! Ik wil een voorzitter hebben die zijn nuchtere verstand gebruikt, die gewoon om kan gaan met mensen. Het mag een man zijn, het mag een vrouw zijn, een politicus of een organisatieman... Hier! Het speelt zich voor mij hiér af, niet meer daar".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 35