Tunnel naar 'de beschaving' Engeland en Europa voor het eerst sinds ijstijd weer aan elkaar geklonken AANLEG KANAALTUNNEL ZATERDAG 10 NOVEMBER 1990 PAGINA 33 Deze maand boorden Engelse tunnelarbeiders een klein gaat je naar Frankrijk. Begin de cember zal het gat zo groot zijn dat een Brit van gemiddeld postuur erdoor heen kan, zo dat de eerste moderne mens van Engeland naar Frankrijk kan schrijden. Daarna is het in januari de beurt aan Margaret Thatcher. Vijftig meter onder de Noordzee-bodem zal de Britse premier dan de Franse president Mitterrand de hand drukken. Het heeft even ge duurd, maar 8.000 jaar na de ijstijd zit Engeland weer vast geklonken aan de rest van Eu ropa. Groot-Brittannië is opge houden een eiland te zijn. De vraag is alleen of daarmee ook de eiland-mentaliteit is verdwe nen. Een verslag vanaf een schier eiland voor de Franse kust. door Cees van Zweeden De symboliek rond het vier centimeter grote gat naar Frankrijk kan de opletten de Brit niet ontgaan zijn. Weliswaar was er onder de Noordzee-bodem geen champagne en zal de officiële 'opening' van de tunnel pas in januari zijn, maar de gedrukte media hakten er enige bossen Kranten verschenen met extra bijlages en hoofdredacteuren spraken in scherpe commentaren hun alomvattende oordeel uit. Groot-Brittannië, millennia geleden door het wassende zeewater van het vas teland afgesplitst, hoorde er weer bij. Of was het juist andersom? De hoofd redacteur van de Sun, Engelands groot ste krant, schreef: "Deze week komen de tunnels uit Engeland en Frankrijk onder het Kanaal bij elkaar. Voor het eerst in miljoenen jaren zijn de Europeanen niet langer afgesneden van het goede Enge land. Welkom terug in de beschaving!" Er was een kleine fout in het commen taar geslopen. De miljoenen jaren waarin Europa het zonder Engeland had moeten stellen, waren er gelukkig slechts 8.000 geweest. Maar de boodschap was duide lijk: de Europeanen mochten blij zijn weer bij Engeland te horen. Dat was de Sun, de krant die zoveel bloot in de kolommen doet en niet door de hele natie au serieux wordt genomen. Aan de andere kant van het journalistie ke spectrum verscheen de gezaghebben de Financial Times met een feitelijk ver haal over de technische problemen die de tunnelbouwers de afgelopen jaren hadden moeten overwinnen. Een ingeto gen verhaal, zonder een spoor van ironie, zonder een poging tot humor. De betrok ken redacteur moet even niet hebben na gedacht toen hij de kop maakte, maar juist daarom was deze zo veelzeggend: 'Europees Continent Niet Langer Geïso leerd'. Dankbaarheid Europa mocht eindelijk weer met Enge land meedoen, en het minste dat de En gelsman verwachtte was een zekere ma te van dankbaarheid. Voor Engeland had het allemaal niet gehoeven. Het waren de Fransen geweest die al in 1750 waren be gonnen over een tunnel onder het Ka naal. Eeuwenlang hadden de Engelsen de Franse graafmachines op afstand gehou den. Niet dat de vorsten in Londen niet van Franse wijn en vrouwen hielden. Edward VII reisde er zelfs tweemaal per jaar voor naar Parijs. Maar een tunnel? Dat ging ook hem te ver. En Edwards voorgangers en opvolgers dachten er niet anders over. Koningin Victoria sprak haar veto uit nadat haar veldmaarschalk haar had verteld dat hij zijn leger dan twee zo groot zou moeten maken, en toen na de Eerste Wereldoor log de Britse regering eindelijk het fiat gaf, weigerde de secretaris van het kabi net het besluit vast te leggen in de notu len. De Fransen met hun voorliefde voor grote projecten waren er zo op gebrand om in hun diligences naar het 'perfide Al bion' te rijden dat zij in 1881 vast begon nen met enige graafwerkzaamheden. Zij stopten hun voortvarende wroetwerk na een paar jaar, maar kregen een eeuw later alsnog hun zin. In 1986 kon eindelijk een serieus begin worden gemaakt met de 'grootste onderwater-tunnel ter wereld'. De Engelsen begrepen best dat Euro pa er zo op was gebrand zich een weg te banen naar hun beschaving. Wat zij niet begrepen, was de ondankbaarheid. Uit gerekend in de week waarin de verbin ding tot stand kwam, werd hun premier op een vergadering van de Europese Ge meenschap in Rome weggehoond en hun pond sterling naar het museum van oudheden verbannen.* Hotelkamer Het gebeurde zondagmorgen om 06.00 uur. Enkele dagen tevoren hadden de Britse tunnel-arbeiders de eerste Franse lucht opgesnoven, en Thatcher verkeer de in haar Romeinse hotelkamer nog in diepe rust. Onder haar deur werd een dun stapeltje papieren doorgeschoven: het ontwerp-communiqué van de Eu ropese Top. De Britse premier was de avond tevo ren nog gaan slapen in de veronderstel ling dat de soep wel niet zo heet gegeten zou worden als haar gastheer Andreotti die had opgediend. Vroeg of laat zou de kwestie van de Europese munt een keer ter sprake komen, maar Thatcher ver trouwde erop dat het zover nog niet was. Het ontwerp-communiqué was echter ondubbelzinnig. Vanaf 1994 moet de Eu ropese Gemeenschap een eigen Centrale Bank hebben en drie jaar later ook een eigen munt, de Ecu. De Franse franc, de Italiaanse lire, de Nederlandse gulden en alle andere munten zullen voor het einde van de eeuw collectors-items zijn gewor den. Maar vooral ook: het Britse pond sterling. Thatcher voelde zich overrompeld. Ze Het begin van de tunnel in Dover. "Het leukste van het naar Frankrijk gaanis het land weer te verlaten". had in 1986 de Europese Acte getekend en daarmee schoorvoetend een weg in geslagen die ze eigenlijk niet wilde betre den: de weg naar monetaire en politieke eenwording. Een paar jaar later had ze zich in Madrid laten overhalen tot het formuleren van enkele voorwaarden voor de toetreding van het pond tot het wisselmechanisme van het Europees Monetair Stelsel. Ze was dit najaar ge dwongen geweest het pond inderdaad aan de 'slang' te koppelen. En nu dit. Als enige regeringsleider weigerde Thatcher in Rome de gemeenschappelij ke verklaring te ondertekenen, en twee dagen later legde ze in het Lagerhuis uit waarom. "We hebben al vaak genoeg ge capituleerd voor Europa", sprak ze. "Ik kan toch niet naar de Koningin stappen en haar vertellen dat haar hoofd voortaan niet meer op de bankbiljetten staat". De gezichten van enkele collega-mi nisters verstrakten. Dit was niet de tekst die zij in samenwerking met de premier hadden opgesteld. Maar, geprikkeld door de oppositie, ging Thatcher verder. De Europese Commissie was uit op de 'vernietiging van de democratie' in Euro pa, zo kreeg het verbaasde parlement te horen. En wat zij in Rome had aangetrof fen was een 'onwerkelijke wereld'. Sir Geoffrey Howes gezicht werd nog bleker. Hij was als minister van buiten landse zaken altijd vóór 'Europa' ge weest wie met pek omgaat raakt er nu eenmaal door besmet. Daarom was hij vorig jaar verbannen naar het inhoudslo ze ambt van vice-premier; Thatcher duldde geen ideologische vijanden op sleutelposten. Howe liet de woorden van de premier nog eens goed op zich inwerken. Daarna pakte hij pen en papier en schreef zijn ontslagbrief. Na Michael Heseltine, Ni- gel Lawson en Nicholas Ridley, was op nieuw een minister op het altaar van Eu ropa geofferd. Dood schaap Geoffrey Howe was echter niet zomaar een bewindsman, hij was de laatste der Mohikanen. Alle ministers met wie That cher in 1979 haar historische opdracht aanving, waren al opgestapt of weggezui verd. Alleen Howe, door oppositieleider Denis Healey ooit omschreven als een dood schaap, zat nog op zijn troon. En nu was ook hij weg. Maar hoezeer Thatcher ook probeerde zich te ontdoen van de Euro-adepten, steeds weer stak de ziekte de kop op. Vooral op de ministeries van buitenland se zaken en financiën bleef de kans op besmetting groot. Lawson g^ng en John Major kwam, zag en overwon That cher: het pond werd aan het EMS vastge klonken. Howe werd ontslagen op bui tenlandse zaken en werd opgevolgd door een Eton-boy die zich als een nog grotere Europeaan ontpopte: Douglas Hurd. De populariteit van Thatcher in de ei gen partij slonk. Afgelopen zondag wenste nog maar iets meer dan de helft van de Conservatieve parlementariërs achter de banier van de premier ten strij de te trekken tegen het vermaledijde Eu ropa. Ex-minister Michael Heseltine wreef wat extra zout in de wond met een Vla een klein boorgat hebben de Franse en Britse technici contact gemaakt In de tunnelgang. brief waarin hij Thatchers stijl van rege ren aanklaagde. Voor het eerst sinds haar aantreden stonden vooraanstaande partijleden op het punt om openlijk tegen de premier te rebelleren. Maar tegelijkertijd aarzelden zij in de ring te treden tegen een premier die gekleed gaat in de Union Jack en wier verkiezingsleuze luidt: 'Geen verde re capitulaties voor Europa'. Viel een dergelijke strijd te winnen? Michael Heseltines eigen partij-afde ling schreef hem een korte maar niet mis te verstane brief. "Beste Michael. We hebben je brief gelezen. Maar deze afde ling steunt de partijleiding". Was gete kend: Peter Owen, afdelingsvoorzitter. Niemand weet of de basis van de Con servatieve Partij eigenlijk wel voor het Europa van Jacques Delors is. De La bour Partij, die in 1983 nog de verkiezin gen inging (en verloor) met de leuze 'En geland uit de EG', heeft zich nu officieel bekeerd tot het geloof in Europa. Maar of de gewone partijleden praktizerende ge lovigen zijn, wordt betwijfeld. De natie, vooral het handeldrijvende deel daarvan, is ervan overtuigd dat En gelands toekomst in Europa ligt. Voor een uittreding uit de EG krijgt geen poli ticus de handen meer op elkaar. Maar van hartstocht voor het oude continent hebben de Engelsen nooit last gehad. Slechts de helft van de handel wordt met Europa gedreven en hele volksstam men smeren 's ochtends nog boter uit Nieuwzeeland op hun brood - in de tradi tie van eeuwen her. Europa ja! Maar het Europa van Delors? Darmkanaal Onlangs zette de diplomatieke redactie van de Sun (tien miljoen lezers) uiteen waar Jacques Delors, president van Eu ropa, zijn Ecu's mag laten. Algemene fat soensnormen verhinderen een al te let terlijke vertaling van de tekst, maar Van Dale omschrijft het betreffende li chaamsdeel als "de door kringspieren gesloten uitmonding van het darmka naal". De campagne van de Sun tegen Delors was ook voor Engelse begrippen wat on gewoon, maar daar was dan ook alle re den toe. Want de Fransen willen niet al leen het pond sterling vernietigen, "ze beledigen ons, verbranden onze lamme- De twee Engel se schachten, vlak voordat de verbinding werd gemaakt. 'Twee ogen' ge richt op Euro- ren en overspoelen ons land met gevaar lijk voedsel". En dat zou alllemaal nog tot daar aan toe zijn geweest, als de Fransen in het verleden niet zo vaak fout waren ge weest. "Ze capituleerden voor de nazi's tijdens de Tweede Wereldoorlog en pro beerden Europa te veroveren totdat wij Napoleon bij Waterloo versloegen". Voor de Fransen in het algemeen had de Sun weinig waardering, voor Jacques Delors in het bijzonder nog minder. "Wat krijg je als je Jacques Delors met een oerang-oetang kruist? Een achterlijke aap!" De redactie van de Sun liet het ech ter niet bij woorden. In een spontane op welling van participerende journalistiek werd een 'task-force', bestaande uit mili taire jeeps en in Britse vlaggen gehulde meisjes, samengesteld en: "In We Go"! In de zwarte nacht van zaterdag op zon dag slipte de eenheid Noord-Frankrijk binnen en rukte op naar Parijs, zonder veel problemen want: "Zoals de nazi's ontmoetten we weinig weerstand". ("Hoe noem je een grote groep Franse soldaten? Een krijgsgevangenen kamp"!) In de Franse hoofdstad moesten Fran se gendarmes eraan te pas komen om de commando-eenheid van de Sun ervan te weerhouden de.Britse vlag op de Are de Triomph te plaatsen. Ook de Sun kon niet ontkennen dat de gewone Fransman enkele menselijke eigenschappen bezit, en een van de gendarmes haalde zelfs de kolommen met een compliment aan de schaars geklede meisjes: "Wij Fransen gaan ervan uit dat Britse meisjes lelijk zijn, maar aan deze twee wil ik mij elke dag wel overgeven". Voor de president van de Europese Commissie was er opnieuw geen goed woord. "Jacques Delors heeft een hart transplantatie gehad het hart weiger de hem"! Zes lezers Terwijl het 'invasieleger' de Franse gendarmes bezighield, zat de redactie in Londen ook niet stil. De Britse natie werd opgeroepen om twaalf uur 's mid dags massaal naar enkele door de Sun aangewezen plekken te komen, het ge zicht naar Frankrijk te richten en in koor te roepen: 'Up Yours Delors'. Op een van die plekken, Trafalgar Square, had zich die middag de wereld pers verzameld om de woede-uitbarsting jegens Delors vast te leggen. Ef waren twee Franse televisieploegen, een redac trice van Liberation, de journaal-ploegen van ITV en Sky TV alsmede een foto graaf van de Sun tezamen enkele tien tallen vertegenwoordigers van de pers. Het was de volgende dag op de foto in de Sun niet te zien en het onderschrift was al weinig duidelijker, maar in het hart van Londen werden die dag precies zes Sun-lezers geteld. Schouder aan schouder stelden ze zich op bij het beeld van de Britse leeuw om datgene te doen wat hun krant had gevraagd: de Franse 'kikkers' uitschelden. Na afloop zei een van hen: "Het leukste van het naar Frankrijk gaan, is het land weer te verlaten". Welkom terug in de beschaving.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 33