Zee rond Curasao
is groot aquarium
SCHOP
4- i ïi
m "H
'U 5 'r
iM&i £ff v*
aB» JM. .SeSWT» *-«.
Onze taal
Omgaan met kritiek (2)
ENKWIJZER
ZATERDAG 10 NOVEMBER 1990
PAGINA 31
m Geheim. Een geheime
dienst moet altijd blijven wat
O hij in de kern is: geheim. Het is
daarom absurd van de Binnen-
landse Veiligheidsdienst om te
koketteren met zoiets als
oAm openheid, omdat dat in het
tijdsgewricht zou passen.
Flauwekul. Weg ermee. Een mol blijft
ook onder de grond en gaat niet aan het
strand van Acapulco in de zon liggen
bakken.
Elk land heeft nu eenmaal een club
nodig die kijkt wat er onder het vloer
kleed van de samenleving te keer gaat
en dat lukt niet op basis van de keurige
statuten van de Vereniging van Huis-
Een paar ministers moeten af en toe
maar eens een blik in de keuken slaan,
zodat ze daar niet het idee krijgen dat ze
zich alles kunnen permitteren, en ver
der past slechts grote stilte.
Mijn grootste bezwaar is ook dat je
meteen een hoop illusies kwijtraakt zo
dra die lui zich laten zien en gaan pra
ten. Neem nu onze topspion, BVD-di-
recteur Docters van Leeuwen. Wat zie
je: een buitengewoon ongezond ogen
de man met pastoorshanden die pie
pend ademhaalt. Niet dat ik direct Ja
mes Bond verwacht, maar dit was wel
het andere uiterste. En dan krijg je een
op dreigende toon uitgesproken ver
haal (kennelijk om naderende bezuini
gingen te ontlopen) over de Russen die
het na de koude oorlog, figuurlijk ge
sproken, op ons tafelzilver hebben ge
munt. Het klonk tamelijk armoedzaaie-
rig. En dan te bedenken dat de BVD-
top alvorens voor de KRO te verschij
nen een enorme media-training heeft
ondergaan.
Wat zou minister van binnenlandse
zaken, Ien Dales, toch bewogen hebben
om haar goedkeuring te hechten aan
deze bizarre show? Dat is de meest
prikkelende vraag. Moet de BVD niet
eens zo'n agent met regenjas en gleuf-
hoed haar paden laten nagaan?
RUUD PAAUW
VARA. Kwaliteit, durf en geen ge
schreeuw. De omroep die dat van zich
zelf zegt, kan alleen maar de VARA
zijn. Dat schreeuwt de arbeidersom-
roep tenminste van de daken. Dus moet
het waar zijn, want de VARA groeit en
dat kan er slechts op wijzen dat pro-
dukten van hoog niveau worden gepre
senteerd. Anders groei je niet. Kijk
maar naar de VPRO en de enige zen
dingsgemachtigde, de EO. Omroepen
die in het Madurodam-stadium zijn
blijven steken.
Achteraf blijkt het dus een uitsteken
de beslissing te zijn geweest van de
VARA om over te schakelen op laag
drempelige, bijna platvloerse program
ma's. Veronica mag dan naar de men
sen zijn toegekomen, de VARA is bij
hen op schoot gaan zitten. Onder het
motto 'als je naar televisie kijkt, moet
het verstand op nul worden gezet' is de
bezem gehaald door programma's
waarin zonodig verder moest worden
gekeken dan het scherm groot is.
'In Haagse Kringen' is zo'n program
ma. Je moest er bij nadenken en er
moest ook steeds weer informatie in
worden verstrekt over het Nederlandse
parlement. Kritische vragen in de trant
van 'Kijkt u wel eens naar de televisie?'
werden nooit gesteld aan ministers,
laat staan aan de minister-president.
Zo'n confrontatie durfde Sonja Barend
zaterdagavond tijdens de jubileum-uit
zending wel aan. Acht ministers en
Lubbers waren met haar nog lang niet
jarig. De VARA dus wèl (65) en dat heb
ben de "mensen achter de ministers"
geweten. "Wat doet u in uw vrije tijd?"
"Hoe laat gaat u naar bed?" Ze durfde
net niet te vragen hoe en met wie ze
'het' doen. Jammer.
De onvolprezen Peter Jan-Doet-ie-
het-of-doet-ie-het-xxiet-Rens zou ver
moedelijk dat taboe wel hebben door
broken. Zijn manier van mensen bena
deren getuigt zo mogelijk van nog gro
tere interesse en bewogenheid. "Wilt u
met me jodelen?", vroeg hij willekeuri
ge passanten op straat. Voorzitter Mar
cel van Dam, de Lou Landré van de
VARA. kan tevreden zijn met zoveel
kwaliteit, durf en geen geschreeuw.
Niet voor niets ook zit de VARA vol
met keien als Mien Dobbelsteen.
Het zou mooi zijn als de VARA vol
gend jaar het 70-jarig bestaan viert en
weer zo'n weergaloos programma als
het afgelopen weekeinde brengt. Geen
Mien Dobbelsteen die dat door heeft.
JAN PREENEN
Kettingbotsing. Aan de oplos
sing wordt gewerkt. Veilig gevoel.
Dinsdagochtend botsen 70 auto's in
dichte mist op elkaar en nog voor de po
litie woendagmiddag alle lijken heeft
geïdentificeerd vraagt een PvdA'er het
kabinet maatregelen te nemen. De
CDA-minister tracht daarop haar oude
plan erdoor te drukken om een snel
heidsbegrenzer voor vrachtauto's ver
plicht te stellen.
Het KNMI laat zich intussen niet on
betuigd en heeft geld aangevraagd bij
de EG om snuffelpaaltjes langs de weg
te zetten. Ruiken die paaltjes mist, dan
begint in De Bilt een belletje te rinke
len en telefoneert iemand naar de ver
keerspolitie Driebergen. Daar bellen ze
Hilversum, waar de informatie wordt
bewaard tot het hele of halve uur omdat
het zonde is Tosca Hoogduin direct te
onderbreken.
'Fout', zegt de Leidse hoogleraar psy
chologie Wagenaar in NRC Handels
blad. We moeten volgens hem naar het
Duitse systeem, waar radio-uitzendin
gen of spelende cassettebandjes wor
den onderbroken door middel van een
electronisch foefje om te waarschuwen
voor mist of file. Een systeem dat daar
werkt. Te pas en te onpas melden zich
omroepers met waarschuwingen.
Maar als Wagenaar, pas toch nog in
Arnhem, even naar Duitsland was
doorgereden, had hij gemerkt dat geen
hond zich daarvan iets aantrekt. Inte
gendeel, wat botsen betreft doen de
Duitsers bepaald niet onder voor Ne
derlanders. Toch is de oplossing wel
degelijk in Duitsland te vinden. In hoog
tempo zijn ze daar bezig de snelwegen
van a tot z vol te bouwen met auto's.
Nog even en ze kunnen niet meer voor-
of achteruit. Dat geeft pas echt een vei
lig gevoel.
JEROEN DIRKS
Vooruitgang De wetenschap gaf
ons de auto, maar ook de trein. De
atoombom, maar ook de zonnecollec
tor. Het gifgas, maar ook het medicijn.
Bio-industrie, maar ook afvalzuivering.
Martelwerktuigen, maar ook psychia
trie. Heroïne, maar ook morfine. Ze is
een misbruikte vrouw, bij wie de aan
rander kan uithuilen; ze staat aan de
bron van veel ellende, en is tegelijk de
sleutel tot het oplossen daarvan.
De wetenschap is heel slim, maar ook
heel dom. Iedereen weet dat twee drup
pels water zo op elkaar lijken, dat ze
niet uit elkaar te houden zijn. Maar de
wetenschap, argwanend en eigenwijs,
is er blind voor en beweert: elke drup
pel is uniek. Pas na duizenden druppels
vergelijken zal mevrouw een beetje in
binden en, met veel slagen om de arm,
aannemen wat iedereen dus al op z'n
klompen aanvoelde: alle waterdrup
pels lijken op elkaar.
Dat doen mensen ook. Wetenschap
pers in Rotterdam hebben vastgesteld
dat ze in de wachtkamer van de huis
arts een min of meer vast gedragpa
troon volgen: grote kans dat drie van de
vier hun beurt afwachten en kalmpjes
een folder of een tijdschrift lezen. Die
vierde is zenuwachtig.
Om dat te weten te komen zijn 1276
patiënten in 43 wachtkamers door het
hele land geobserveerd en geënquê
teerd. Waarom deden die wetenschap
pers dat? Waar willen ze naar toe? Uit
een persbericht blijkt dat uitgeverij
Mediscoop b.v. de opdracht gaf voor
het onderzoek, dat ook nog uitwees dat
het blad 'Gezondheid' kan rekenen op
een gunstig onthaal bij de leesgierige
wachtkamerpatiënt. Dat moet wel ad
verteerders opleveren.
Mij hoor je niet gnuiven. Want ik
weet: wetenschap staat voor vooruit
gang. Waarheen dan ook.
WIM FORTUYN
i i is
-M >- "MUI li
1
M ~.V. v.
Steek er wat van op, lijken de jonge leraren van Nederland te willen zeggen. Met het bekende éénvinger-gebaar zet
ten de zogenaamde 'Na-hossers' hun protest kracht bij tijdens een demonstratie op het Binnenhof. De docenten voer
den er actie tegen het akkoord over de lerarensalarissen dat staatssecretaris Wallage en de onderwijsbonden op 22
oktober presenteerden.
Duraqao staat niet bekend als het
•nooiste eiland van de Antillen.
Aruba bijvoorbeeld geniet meer
naam en faam waar het gaat om
natuurschoon. Toch leeft, groeit
an bloeit er genoeg op Curagao
an in de wateren eromheen. Het
landschap oogt ruig en onher
bergzaam. De vele dorre en kale
plekken geven het eiland een
grimmig en tegelijkertijd intrige
rend uiterlijk, mede door de afwis
seling met de fraaiste planten en
bomen. Zoals de 'neerslachtige'
dividivi, die gebogen in het land
schap staat door de veelvuldig
waaiende noordenwind.
door Herman Joustra
De tuin van het huis aan de Toltekenweg
in Willemstad waar wij verblijven is op
zich al een natuurreservaatje, met een
wildgroei van struiken, bomen en plan
ten. Zoals de amandelboom met takken
die bijna volkomen horizontaal groeien.
Of de sisal, een kleine vetplant met ge
tande bladeren. En de trinitaria, een
struik van drie meter hoog, met schitte
rende rozerode bloemen. Verder nog ba-
nanebomen en palmen en een hoeveel
heid vegetatie die ook onze gastheer niet
kan thuisbrengen. Tussen de bladeren
van de bomen wippen schitterende,
oranje-zwarte vogeltjes heen en weer:
trupiales. En geelbuikjes.
Op de veranda hoor je 's avonds maar
een paar geluiden: het aanhoudende
gestjirp van de krekels, de ruisende
wind, jankende of blaffende honden en
zo nu en dan het 'rollen' van een 'Ameri
kaan' met zes of acht cilinders. Daar
komt ook nog het gekraai van hanen bij.
Onze gastheer beweert dat die beesten in
de war raken door het vele kunstlicht
van onder meer straatlantaarns.
Het hek om de tuin lijkt er alleen maar
te staan om aan te geven dat dit stukje
grond bij het huis hoort. De natuur trekt
zich niets van grenzen aan. De weg die
naar naar Porto Marie voert, één van de
vele baaien die het eiland rijk is, is daar
van een bewijs. We rijden tussen hagen
Waar je ook kijktbijna overal zie
je cactussen op Curasao. Zoals de
metershoge datu, met een doorsnee
van een decimeter.
van metershoge cactussen, die elk een
doorsnee hebben van een decimeter.
Bossen lange stekelige naalden. Je hebt
grofweg twee soorten: de datu, zonder
vertakkingen, en de kadvshi, met allerlei
uitstulpingen. Het landschap is verder
bezaaid met palmen, bananebomen en
'onbekende' struiken. En bijna overal
grazen geiten.
Plotseling zijn er geen cactussen meer,
maar strand en zee, in twee tinten blauw.
Een hele heldere kleur, een tikkeltje
groen ook, en twintig tot dertig meter uit
de kust een diepblauwe kleur, bijna
zwart. Dat komt omdat Curagao een pad-
destoelvorm heeft. Het eiland lijkt uit zee
omhoog te schieten. Het eerste stuk van
af het strand is vrij ondiep, maar na een
tijdje zwemmen is het alsof je in een af
grond kijkt, de bodem van de adembene
mende onderwaterwereld is nog nauwe
lijks zichtbaar. Een serene stilte vult de
De meest fraaie vissen zwemmen on
der je. Kleine en relatief grote, van een
centimeter of veertig. In verschillende
kleurencombinaties van blauw, geel,
paars en zilver tegen een decor van ko
raal. Zoals het roodbruine brandkoraal,
dat een grillige zwaardvorm heeft. Of het
hersenkoraal dat de naam zegt het al
een kopie lijkt van onze grijze massa, in
clusief de kleur. Daarop kleven hier en
daar kleurige anemonen en kleine ko
raaltjes die qua verschijning op kruis
bessen lijken: donkerrood met zwarte
stekels.
Bij de 'afgrond' aangekomen is het al
lemaal nog fraaier. Felgekleurde pa-
pegaaivissen schieten weg. Een trompet-
vis zwemt voorbij. Een geep, een lange
slanke roofvis van een halve meter lang,
houdt ons even gezelschap om vervol
gens pijlsnel te verdwijnen. We kijken
bovenop een koffervisje, een wit kogel
rond beestje, met bruine vlekken. Het is
alsof we in een groot aquarium rond
zwemmen. De verpleegstershaai schijnt
er ook voor te komen, maar we hoeven
ons geen zorgen te maken is ons verteld.
Het beest slaapt overdag en wordt pas 's
nachts actief.
De koralen zijn een eindje uit de kust
een stuk groter, met daartussen bergen
lavastenen. De uitspraak van de dichter
J.C. Kelks (gelezen in het vliegtuig): "De
natuur is mooi, je zou er alleen iets te
drinken bij moeten hebben", speelt door
de gedachten. Niet omdat de natuur zo
mooi is, maar omdat het onveranderlijk
bloedheet is op het eiland. Overdag is het
gemiddeld 28 graden Celsius, het hele
jaar door. Slechts af en toe valt er een
beetje regen.
Het drinken is veelal een sociale ge
beurtenis. De eilanders nuttigen hun
versnaperingen met name buitenshuis,
vooral bij de zogeheten snacks, verkoop
punten verspreid over het hele eiland. Ze
vallen onmiddellijk op in het stenen
landschap van Willemstad. Zo op het eer
ste gezicht vertonen de huisjes grote ge
lijkenis met de koffietentjes in Neder
land. kleine vierkante gebouwtjes met
een plat dak. Er is echter een groot ver
schil: er zitten dikke tralies voor de ra
men. Wellicht ter beveiliging van de uit
bater in het blokkendoosje. Het is in elk
geval volstrekt onmogelijk voor een
klant om de uitgestalde hoeveelheid,
frisdrank, chips, boordjes en kartonnen
dozen met bier kratten zijn we op Cu
rasao niet tegengekomen van dichtbij
te inspecteren.
De consumenten staan gewoon buiten,
de lekkernijen worden van binnenuit
aangereikt. Er dient staande geconsu
meerd te worden. Krukken of stoeltjes
zijn niet voorradig. Wel zorgt de kleine
zelfstandige met zijn audio-apparatuur
voor een swingende begeleiding van sal
sa, merengue, zook en calypso. Rond mid
dernacht is het afgelopen en trekken de
klanten Willemstad weer in. Huizen van
zoutsteen. Wit, okergeel, pastelgroen.
Met daken van golfplaat, of er liggen dak
pannen, vaak oranje. Ook dat is een land
schap op zich.
DOOR JOOP VAN DER HORST
Apebakkes, apebek, apegapen, apehaar,
apehoedje. apekool, apekop. apela-
zarusapetiefde, daar hebben we 'm.
Wat is apeliefde? De liefde tussen twee el
kaar beminnende apen; zie slakkeliefde,
paardeliefde. keverliefde en kraaieliefde.
Nee. dat staat in geen enkel woordenboek.
Er staat iets anders bij apeliefde. Een van
de lezers heeft thuis een discussie gehad
over apeliefde en verbaast zich wat daar
over in haar woordenboek staat en schrijft
mij nu een brief wat of ik daarvan vind. Ik
schrijf een stukje over uit haar brief.
'Volgens mij is het iets anders, namelijk
het uit liefde bijten van je kind, of vaker nog,
andersom - het bijten van het kind, bijvoor
beeld in de wang van zijn moeder. Dat is mij
als moeder meermalen overkomen, ik
schrok me altijd wild. Bij ons in de familie
heette dat in het Maleis gumus (ik weet niet
of ik 't goed schrijf). Maar toen mijn schoon
zoon vroeg wat of 't betekende, zei ik 'ape
liefde'. Daar had hij ook nog nooit van ge
hoord, nota bene hij is bijna afgestudeerd
vrouwenarts. Ik heb het woord apeliefde
toen in het woordenboek van Van Dale op
gezocht en zag tot mijn verbazing dat er iets
anders stond dan ik verwachtte'.
Inderdaad staat er in Van Dale iets an
ders. Namelijk: 'onverstandige, dwaze lief
de van ouders voor hun kinderen'. Van Da-
Ie baseert zich blijkbaar op het grote Woor
denboek der Nederlandsche Taal. dat ape
liefde als volgt verklaart: 'Onverstandige,
dwaze liefde, die het geliefde voorwerp
meer kwaad dan goed doet. vooral gezegd
van de blinde liefde van ouders voor hunne
kinderen; bij vergelijking met de apen. die
soms met liefderijke omhelzingen hunne
jongen dooddrukken'.
De apeliefde begint me te interesseren.
Vooral omdat ik zelf het woord in een nog
weer andere nuance ken. Het was typisch
een woord van mijn moeder; ik geloof niet
dat ik het mijn vader ooit heb horen gebrui
ken. Moest ik omschrijven wat het bij ons
betekende, dan zou ik zeggen: 'onechte,
gespeelde of geveinsde liefde'. Het woord
apeliefde werd door mijn moeder wel eens
spottend gebruikt voor uitbundige betuigin
gen als zoenen of omhelzen, waar haars in
ziens praktischer uitingen meer op hun
plaats geweest zouden zijn. Zoals de aard
appels voor haar schillen, boodschappen
doen of minstens je eigen kamer opruimen.
Als je eens in een dolle bui. als je zakgeld
van 75 cent verhoogd werd tot een gulden,
haar omhelsde, kon ze niet onvriendelijk
knorren dat dat maar apeliefde was en dat
ze er meer aan had als je de aardappels
ging schillen.
Toch liggen de drie versies van apeliefde
niet zo ver uiteen In alle drie gaat het om
liefdesbetuigingen waar iets mis mee is.
Apen hebben de naam hunne jongen soms
letterlijk dood te knuffelen. Ouders die hun
kinderen op onverstandige wijze liefheb
ben, baby's die hun moeder soms bijten,
wat misschien goed bedoeld is maar toch
pijn doet, en wij die omhelsden terwijl de
aardappels ongeschild lagen te wachten...
het is allemaal apeliefde. Wel ben ik het met
de gebeten lezeres eens, dat de woorden
boeken er goed aan zouden doen hun for
mulering wat ruimer te maken. Want er is
niet alleen apeliefde van ouders voor hunne
kinderen maar ook van kinderen voor hun
ne ouders.
Over het algemeen zijn samenstellingen
met ape- niet vleiend. Het is duidelijk dat
apen ons interesseren omdat ze wel wat op
mensen lijken, maar dan als in een lach
spiegel. Apen zijn komisch, omdat ze aller
lei menselijke tekortkomingen in zo veel
sterkere mate vertonen. Bijvoorbeeld in
apepak. apesprong, apegezicht, apetaaltje,
apekool.
Tot troost van de schoonzoon en alle op
leidingen tot vrouwenarts kan ik nog mee
delen dat de eerste drie personen die ik
vroeg naar apeliefde, dat woord ook nog
nooit gehoord hadden.
"Nou, hou nou 'ns keer op, verdorie, jij al
tijd met je commentaar. Ik kan ook wer
kelijk niks doen of je hebt er wel wat op
aan te merken".
"Nou zeg, wat heb jij nou opeens. Ik heb
helemaal niet altijd commentaar. Over
drijven is ook een vak!"
"O ja, nou ik overdrijf geen spat. Moet
ik 'ns overdag een keer mijn moeder bel
len of een vriendin, dan is het meteen van
'had je dat niet 's avonds kunnen doen',
en dat vanwege die paar stomme rotdub-
beitjes die dat scheelt. En als ik 's avonds
bel dan is het ook weer niet goed, want
dan bel ik weer te lang of-dan ouwehoer
ik zogenaamd te lang aan de telefoon. Of
wat doet meneer als ik 'ns iets voor mezelf
gekocht heb? Dan is het niet van 'oh wat
leuk' of gewoon iets vriendelijks zeggen,
maar altijd als eerste "en wat kost dat?".
En wat voor prijs ik ook noem, altijd het
zelfde gezeur van "zoooooh, da's ook niet
niks". Het is bij jou altijd te duur, het
duurt altijd te lang, het is nooit goed.
Kotsmisselijk word ik ervan".
"Oké, oké, dan hou ik voortaan mijn
mond wel. Mij zul je niet meer horen, dat
kan ik je wel vertellen".
En met het gezicht van de beledigde on
schuld staat meneer op en loopt de kamer
uit. Als hij een tijdje later naar zijn we
kelijkse sportclub moét, verlaat hij zon
der iets te zeggen het pand.
Een schoolvoorbeeld van een van de
meest gepraktiseerde ontsnappingstrucs
bij kritiek (truc nr. 3): overdreven emo
tioneel reageren. Dat kan verschillende
vormen aannemen zoals: een onbeheerste
woede-uitbarstinghartve rscheurend
huilen of terugtrekken in een zwijgerspa
troon, zoals in het gegeven voorbeeld.
Zulke reacties zijn vrijwel altijd ver
'beyond the point' en bevestigen alleen
maar de indruk bij anderen dat we corri
gerende informatie niet verdragen. Soms
zijn dit soort reacties te wijten aan het
feit dat ons ego te fragiel, te breekbaar is
om persoonlijke kritiek te kunnen opvan
gen. Maar vaker zijn het gewoon mani
pulatietrucs om ons onder de kritiek uit
Klassiek is het geval van de jongere die
het allemaal zo hoog zit, dat hij op een
dag de stoute schoenen aantrekt en zijn
ouders een brief schrijft (in wezen een
goed middel om iets uit te leggen dat in
een gesprek vaak niet lukt) waarin hij al
zijn grieven uit de doeken doet. Maar
dan komt het uur van de waarheid, het
moment waarop hij voor het eerst na de
brief zijn ouders weer onder ogen komt.
Als het een beetje tegenzit, verloopt die
ontmoeting zo dat een van de ouders on
der tranen verzucht dat "we toch altijd zo
goed voor je geweest zijn" en de andere
ouder boos en bars uitroept dat "het wel
verdomd ondankbaar is om na al die ja-
i zoiets van je eigen kind te
En "besef je eigenlijk wel wat je je moe
der (vader) daarmee aandoet?".
Met zoveel tegenwind bezwijkt de aan
stichter al spoedig onder zijn schuldge
voel, maar kan achteraf natuurlijk niet
anders dan de zure conclusie trekken dat
het allemaal niks heeft uitgehaald. Als ie
dereen vervolgens zijn wonden heeft ge
likt, wordt weer tot de orde van de dag
overgegaan alsof er nooit een brief ge
schreven is.
Gelukkig verloopt het niet altijd zo,
maar wel vaak en dat is jammer want er
werd natuurlijk een kans gemist. Een
kans namelijk op het verbeteren van de
kwaliteit van de relatie met iemand die
daaraan belang hechtte.
Voor alle goede, belangrijke relaties
tussen ons en andere mensen partners,
ouders en kinderen, collega's geldt dat
door René Diekstra
hoogleraar psychologie te Leiden
we regelmatig iets aan onszelf moeten
veranderen om alles hetzelfde te houden.
Een harmonische relatie is het produkt
van genegenheid en strijd en natuurlijk
doet het uitvechten van dingen soms pijn.
Een alternatief voor overemotioneel re
ageren is dat we bewust het besluit ne
men om kritiek zo kalm mogelijk (dat wil
niet zeggen vrolijk) aan te horen en om
concrete voorbeelden te vragen zonder
die meteen te gaan bestrijden. Zelfs als u
eerst alleen op uzelf moet oefenen om
kalm te kunnen blijven, doe dat dan.
Maak er een belangrijk punt van om te le
ren niet overemotioneel te reageren als u
negatieve opmerkingen te horen krijgt.
Wat niet wil zeggen dat u niet mag laten
merken het geen groot genoegen te vin
den.
Een andere ontsnappingstruc (nr. 4)
bij kritiek is: proberen steun voor onze
zienswijze te krijgen door andere mensen
tegen onze criticus op te zetten. Een van
de meest onvolwassen maar helaas wijd
verbreide reacties op kritiek is naar fa
milieleden, vrienden of kennissen toe te
stappen, onze versie van het verhaal te
vertellen en dan te vragen: "ben je voor of
tegen mij in deze kwestie"? Natuurlijk
doen we dat wat subtieler door vragen
als: "nou wat denk jij daar nou van, dat
is toch echt te dol, niet?", wat zoveel bete
kent als: "Heb niet het \ef om er anders
ho
over te denken anders zijn we geen vrien
den meer'. Of, een ander voorbeeld, we
zeggen: "Snap je dat nou van die vent",
wat zoveel betekent als: "Haal het niet in
je hoofd om het wel te snappen anders
krijg je met mij aan de stok". Vooral in
kwesties als bijvoorbeeld relatieproble
men of een dreigende scheiding, waarin
een van de partners de andere fel bekriti
seert, gebeurt het nogal eens dat de ander
op deze manier de boer opgaat.
Maar zo'n strategie is volslagen unfair
ten opzichte van de anderen die we erin
betrekken, omdat ze meestal niet beide
kanten van de zaak kennen. We dwingen
ze om onze partij te kiezen op straffe van
het feit dat we anders de relatie met hen
in de vrieskast zetten of zelfs opzeggen.
Dit soort van 'gedwongen keuze -aanpak
is de meest effectieve manier om op kan
toor of in de familie het volk in kampen
van voorstanders en tegenstanders op te
splitsen en voor kortere of langere tijd. de
sfeer goed te verzieken.
In plaats daarvan is het eerlijker om
een of twee vrienden of kennissen die niks
met de zaak te maken hebben om hun me
ning te vragen. Maar zonder onszelf
daarbij uitsluitend als slachtoffer pre
senteren, want in menselijke relaties is
het zelden zo dat de een alleen maar da
der en de ander alleen maar slachtoffer
is. Waar het in wezen om draait is het zoe
ken naar het eerlijke oordeel van ande
ren over het probleem waar het omgaat,
zelfs als het niet helemaal is wat we
graag zouden willen horen.
Weer een andere ontsnappingsstrate
gie (nr.6) is die waarbij we automatisch
het motief van een ander om kritiek op
ons te leveren in een kwaad daglicht stel
len. Een van de gemakkelijkste manieren
om ons van kritiek te ontdoen is er ge
woon vanuit te gaan dat het motief ach
ter die kritiek niet kosher is: "Hij heeft
het de laatste tijd zelf gewoon moeilijk";
"ach ze is gewoon jaloers"; "hij zit thuis
zelf onder de plak"; "ze is nou eenmaal
een mannenhaatster". Dit zijn in feite al
lemaal trucs om te kunnen volhouden dat
de kritiek die we gekregen hebben niet zo
zeer te maken heeft met ons eigen gedrag
of persoonlijkheid, maar eerder met frus
traties of dubieuze motieven bij de ander.
Wat is het redelijke alternatief voor
deze truc? Op de eerste plaats, onszelf
voorhouden dat, hoe weinig waardering
of genegenheid we misschien ook voor on
ze criticus koesteren, we door 'op de per
soon te spelen' in feite een bewijs van
emotionele onvolwassenheid over onszelf
overleggen. We laten daarmee namelijk
zien dat we niet mans/vrouws genoeg
zijn om met kritiek om te gaan en daar
om excuses zoeken om ons onder onze
eventuele verantwoordelijkheid voor een
bepaald probleem of een bepaalde situa
tie uit te wringen. Bovendien, zelfs als de
motieven van de ander dubieus zijn, be
tekent dat nog helemaal niet dat wat hij
erf zij zegt daarom onterecht is.
Soms zijn we zelfs zo bevooroordeeld je
gens de persoon die kritiek levert dat we
onbewust reageren op een manier die het
gelijk van de ander bevestigd. Zoals in
het geval van de jonge vrouw die schoon
genoeg had van het feit dat haar man
zich meer gelegen liet liggen aan zijn
moeder dan aan haar en tot scheiding be
sloot. Ze legde haar schoonmoeder uit dat
ze van alles had geprobeerd en zelfs naar
een psychiater was geweest maar dat het
niks had uitgehaald.
"Wat vond die psychiater dan van jul
lie?", wilde de schoonmoeder weten. "Die
zei dat Freddie een Oedipuscomplex
heeft", antwoordde de schoondochter.
"Een Oedipuscomplex?" herhaalde de
schoonmoeder alsof ze iets wies proefde.
"Een Oedipuscoinplex?" Mijn Freddie is
een prachtjOTigen; die psychiater moest
eens weten hoeveel hij van zijn moeder
houdt".